Coimisiún na Scrúduithe Stáit GRÉIGIS ÁRSA ARDLEIBHÉAL

Transcript

1 2007, M 2T Coimisiún na Scrúduithe Stáit SCRÚDÚ NA hardteistiméireachta, 2007 GRÉIGIS ÁRSA ARDLEIBHÉAL (400 marc) AM: 3 Uair Lch. 1 de 7

2 1. Freagair Roinn A nó Roinn B: [50] A. Cuir Gréigis air seo: Tar éis ordú a thabhairt do na daoine eile an long a chosaint, chuaigh Odaiséas le dháréag compánach chun muintir na tíre sin a lorg. Níorbh fhada gur shroich siad pluais mhór, nach raibh duine ar bith istigh inti; ach d aimsigh siad go leor uan agus meannán agus cuid mhaith cáise. Bhí a oiread sin ocrais orthu gur ith siad an cháis láithreach. Ansin cheap na fir gurbh fhearr teitheadh. Theastaigh ó Odaiséas bualadh leis an duine a bhí ina chónaí sa phluais. Má fhanaimid anseo, a dúirt sé, tabharfaidh sé cuid mhaith bronntanas dúinn. pluais: τ ντρον. uain: ο ρνες. meannán: ριφος. cáis: τυρ ς. tá ocras orm: πεινάω. buailim le: ντυγχάνω (+ Tuiseal Tabharthach). B. Léigh an sliocht seo a leanas agus freagair, i ngaeilge, na ceisteanna a leanann é: NÓ (Ní mór do na Gréagaigh teacht anuas crua a dhéanamh faoi bhrú ón namhaid. Socraíonn fear ó Mysia luíochán bréige chun moill a chur ar an namhaid agus le cur ar chumas na ngréagach éalú.) τ δ στεραί α π σαν ο Ελληνες. πε δ φοβο ντο τ ν κατάβασιν τ ν ε ς Τραπεζο ντα (πραν ς γ ρ ν κα στενή), ψευδενέδραν ποιήσαντο κα ν ρ Μυσ ς, τ ν Κρητ ν λαβ ν δέκα, µενεν ν λασί ω χωρί ω κα προσεποιε το το ς πολεµίους πειρ σθαι λανθάνειν α δ πέλται α τ ν λλοτε κα λλοτε διεφαίνοντο χαλκα ο σαι. ο µ ν ο ν πολέµιοι, τα τα διορ ντες, φοβο ντο ς νέδραν ο σαν δ στρατι ν το τ ω κατέβαινεν. πε δ δ κει δη καν ν πεληλυθέναι, τ Μυσ σήµηνε φε γειν ν κράτος κα ς ξαναστ ς φε γει κα ο σ ν α τ. κα ο µ ν Κρ τες κπεσ ντες κ τ ς δο ε ς λην κατ τ ς νάπας καλινδο µενοι σώθησαν, Μυσ ς δ κατ τ ν δ ν φε γων β α βοηθε ν κα βοήθησαν α τ, κα νέλαβον τετρωµένον. κα α το π π δα νεχώρουν βαλλ µενοι ο βοηθήσαντες κα ντιτοξε οντές τιν ς τ ν Κρητ ν. ο τως φίκοντο π τ στρατ πεδον πάντες σ οι ντες. πρανής: géar. ψευδενέδρα: luíochán bréige. λάσιος: sceachach. προσποιέοµαι: ligim orm. πέλτη: sciath. νέδρα: luíochán. νάπη: gleann, altán. καλινδέοµαι: rollaim, titim. τετρωµένος: gonta. (a) Cén fáth a raibh eagla ar na Gréagaigh roimh an teacht anuas go Trapezus? (5) (b) Cén duine ar thug an fear ó Mysia leis agus luíochán bréige á shocrú aige? (5) (c) Cár shocraigh an fear ó Mysia an luíochán bréige? (5) (d) Cén rud a lig an fear ó Mysia air a bheith á dhéanamh aige? (5) (e) Mínigh conas a chuir lucht an luíocháin an namhaid ar an eolas go raibh siad ann. (7) (f) Conas a chuaigh sé i gcion ar an namhaid? (4) (g) Nuair a tugadh an comhartha dóibh teitheadh, conas a chuaigh na fir a bhí leis an bhfear ó Mysia slán? (6) (h) Cad a rinne an fear ó Mysia é féin? (6) (i) Déan cur síos ar an troid a bhí ar siúl, le linn dóibh bheith ag cúlú ar cois. (7) Lch. 2 de 7

3 2. Cuir Gaeilge ar thrí cinn ar bith de na sleachta A, B, C, D. (Tá na sleachta go léir sa cheist seo ar cómharc):- [180] A. (Is é an freagra a thug na Spartaigh ar an achainí na niónach ar chabhair ná Thibron a chur le trúpaí. Aontaíonn na haithnigh cabhrú le roinnt marcach a mheasann siad a bheith inídithe.) πε µέντοι Τισσαφέρνης σατράπης κατεπέµφθη, ε θ ς ξίου τ ς Ιωνικ ς π λεις πάσας αυτ πηκ ους ε ναι. α δ µα µ ν λε θεραι βουλ µεναι ε ναι, µα δ φοβο µεναι τ ν Τισσαφέρνην, ε ς µ ν τ ς π λεις ο κ δέχοντο α τ ν, ε ς Λακεδαίµονα δ πεµπον πρέσβεις. κα δ ξίουν, πε πάσης τ ς Ελλάδος προστάται ε σίν, πιµεληθ ναι κα σφ ν τ ν ν τ Ασί α Ελλήνων, πως τε χώρα µ δ ηο το α τ ν κα α το λε θεροι ε εν. ο ο ν Λακεδαιµ νιοι πέµπουσιν α το ς Θίβρωνα ρµοστήν, δ ντες στρατιώτας τ ν µ ν νεοδαµώδων ε ς χιλίους, τ ν δ λλων Πελοποννησίων ε ς τετρακισχιλίους. τήσατο δ Θίβρων κα παρ Αθηναίων τριακοσίους ππέας, ε π ν τι α τ ς µισθ ν παρέξει. ο δ πεµψάν τιν ς τ ν π τ ν τριάκοντα ππευσάντων, νοµίζοντες κέρδος τ δήµ ω ε π λοιντο. XEINEAFÓN (60) ξι ω: iarraim, éilím. πήκοος (+ Tuiseal Tabharthach): faoi smacht. προστάτης: cosantóir, curadh. πιµελέοµαι (+ Tuiseal Ginideach): tugaim aire do. δ η ω: scriosaim. ρµοστής: gobharnóir. νεοδαµώδης: saoránach nuarollaithe. π τ ν τριάκοντα: le linn na dtríocha Tíoránach. τ κέρδος: tairbhe. B. (Cuirtear Mourychides le moltaí chuig na haithnigh atá anois in Salamas. Déanann Lykides, ball den chomhairle, moladh a mbíonn drochthoradh air.) πε δ ν Αθήν ησι γένετο Μαρδ νιος, πέµπει ς Σαλαµ να Μουρυχίδην, νδρα Ελλησπ ντιον. δ πικ µενος π τ ν βουλ ν λεγε τ παρ Μαρδονίου. τ ν δ βουλευτέων Λυκίδης ε πε γνώµην, ς ο δ κεε µεινον ε ναι δεξαµένους τ ν λ γον τ ν σφι Μουρυχίδης προσφέρει ξενε και ς τ ν δ µον. µ ν δ τα την τ ν γνώµην πεφαίνετο, ε τε δ δεδεγµένος χρήµατα παρ Μαρδονίου, ε τε κα τα τά ο άνδανε Αθηνα οι δ α τίκα δειν ν ποιησάµενοι, περιστάντες Λυκίδην κατέλευσαν βάλλοντες, τ ν δ Ελλησπ ντιον Μουρυχίδην πέπεµψαν σινέα. γενοµένου δ θορ βου ν τ Σαλαµ νι περ τ ν Λυκίδην, πυνθάνονται τ γιν µενον α γυνα κες τ ν Αθηναίων, π δ τ ν το Λυκίδεω ο κίην λθον α τοκελέες, κα κατ µ ν λευσαν α το τ ν γυνα κα, κατ δ λευσαν τ τέκνα. HÉARADATAS (60) Ελλησπ ντιος: Heilléaspantach, ó cheantar an Heilléaspantais. γνώµη: tuairim. ο = α τ. τ ν = ν. ξενε και: infinideach éigríochta de κφέρω. νδάνω (+ Tuiseal Tabharthach): sásaím. δειν ν ποιέοµαι: táim míshásta. καταλε ω: imrím bás (ar dhuine) le clocha. σινής: gan ghortú. α τοκελής: gan iarraidh, as do stuaim féin. Lch. 3 de 7

4 C. (Insíonn Hermes conas, mar fhreagra ar achainí óna dheartháir Apalló, a thug sé mac nuabheirthe Apalló ón Aithin go dtí an teampall ag Deilfe.) κ µ ν δελφ ς Φο βος α τε ται τάδε Ω σ γγον, λθ ν λα ν ε ς α τ χθονα κλειν ν Αθην ν ο σθα γ ρ θε ς π λιν λαβ ν βρέφος νεογν ν κ κοίλης πέτρας α τ σ ν γγει σπαργάνοισί θ ο ς χει νεγκε ελφ ν τ µ πρ ς χρηστήρια, κα θ ς πρ ς α τα ς ε σ δοις δ µων µ ν. τ δ λλ µ ς γάρ στιν, ς ε δ ς, πα ς µ ν µελήσει. Λοξί α δ γ χάριν πράσσων δελφ πλεκτ ν ξάρας κ τος νεγκα, κα τ ν πα δα κρηπίδων πι τίθηµι ναο το δ, ναπτ ξας κ τος λικτ ν ντίπηγος, ς ρ θ πα ς. EOIRÍPIDÉAS (60) κ µ = κα µέ. α τ χθων: dúchasach. τ βρέφος: naíonán. τ γγος: cliabhán. τ σπάργανον: bindealán, clúidín. µ ν µελήσει: tabharfaimid aire do. Λοξίας: Loxias (teideal de chuid Apalló). πλεκτ ς: fite. τ κ τος: ciseán. α κρηπ δες: bonn, bunsraith. να ς: teampall. ναπτ σσω: osclaím. λικτ ς: trilsithe. ντίπηξ: cliabhán. ρ θ = ρ το. D. (Tá Aitéine tar éis teacht anuas ó Oileampas le cabhrú leis na Gréagaigh. Molann Apalló di go gcuirfidís deireadh leis an troid don lá inniu.) τ ν πρ τερος προσέειπεν ναξ ι ς υ ς Απ λλων τίπτε σ δ α µεµαυ α, ι ς θ γατερ µεγάλοιο, λθες π Ο λ µποιο, µέγας δέ σε θυµ ς ν κεν; να δ αναο σι µάχης τεραλκέα νίκην δ ς; πε ο τι Τρ ας πολλυµένους λεαίρεις. λλ ε µοί τι πίθοιο, τ κεν πολ κέρδιον ε η ν ν µ ν πα σωµεν π λεµον κα δηϊοτ τα σήµερον στερον α τε µαχήσοντ, ε ς κε τέκµωρ Ιλίου ε ρωσιν, πε ς φίλον πλετο θυµ µ ν θανάτ ησι, διαπραθέειν τ δε στυ. HÓIMÉAR (60) µεµαώς: dúilmhear. νίηµι: cuirim (chuig). τεραλκής: cinntitheach. λεαίρω: tá trua agam do. κερδίων: níos fearr. δηϊοτής: cath. τ τέκµωρ: críoch, deireadh. πλετο: bhí sé. διαπέρθω: scriosaim go hiomlán. Lch. 4 de 7

5 3. Freagair Roinn Anó Roinn B sa cheist seo: [80] A. (i) Cuir Gaeilge air seo: (50) δ µείβετο λέγων βασιλε, ο τε στρατ ν το τον, στις γε σ νεσιν χει, µέµφοιτ ν ο τε τ ν νε ν τ πλ θος ν τε πλε νας συλλέξ ης, τ δ ο τοι τ λέγω πολλ τι πολεµιώτερα γίνεται. τ δ δ ο τα τα στ γ τε κα θάλασσα. ο τε γ ρ τ ς θαλάσσης στι λιµ ν τοσο τος ο δαµ θι, ς γ ε κάζω, στις γειροµένου χειµ νος δεξάµεν ς σευ το το τ ναυτικ ν φερέγγυος σται διασ σαι τ ς νέας. καίτοι ο κ να α τ ν δε ε ναι, λλ παρ π σαν τ ν πειρον παρ ν δ κοµίζεαι. ο κ ν δ ντων τοι λιµένων ποδεξίων, µαθ τι α συµφορα τ ν νθρώπων ρχουσι κα ο κ νθρωποι τ ν συµφορέων. κα δ τ ν δ ο τοι το τέρου ε ρηµένου τ τερον ρχοµαι ρέων. γ δ πολεµίη τ δέ τοι κατίσταται. AWORLD OF HEROES (ii) Freagair trí cinn ar bith de na ceisteanna seo a leanas. Gabhann deich marc le gach ceist:- (30) (a) (b) (c) (d) (e) Cé hé Artabanos? Cén freagra a thugann Xeirxéas ar a bhfuil á rá aige sa sliocht thuas? Cad iad na pointí a dhéanann Artabanos agus Xeirxéas san easaontas atá eatarthu maidir leis na hiónaigh? Déan trácht go hachomair ar an léiriú a dhéanann Héaradatas ar na Spartaigh. Bunaithe ar a bhfuil léite agat, déan Héaradatas a mheas go hachomair mar scríbhneoir agus mar staraí. Mínigh modh συλλέξ ης agus tuiseal χειµ νος a bhfuil líne fúthu sa sliocht thuas. B. (i) Cuir Gaeilge air seo: (50) ΠΑ. δέσποιν, φε νται πα δες ο δε σοι φυγ ς, κα δ ρα ν µφη βασιλ ς σµένη χερο ν δέξατ ε ρήνη δ τ κε θεν τέκνοις. α. τί συγχυθε σ στηκας νίκ ε τυχε ς; ΜΗ. α α. ΠΑ. τάδ ο ξυν ωδ το σιν ξηγγελµένοις. ΜΗ. α α µάλ α θις. ΠΑ. µ ν τιν γγέλλων τ χην ο κ ο δα, δ ξης δ σφάλην ε αγγέλου; ΜΗ. γγειλας ο γγειλας ο σ µέµφοµαι. ΠΑ. τί δα κατηφε ς µµα κα δακρυρροε ς; ΜΗ. πολλή µ νάγκη, πρέσβυ τα τα γ ρ θεο κ γ κακ ς φρονο σ µηχανησάµην. ΠΑ. θάρσει κάτει τοι κα σ πρ ς τέκνων τι. ΜΗ. λλους κατάξω πρ σθεν τάλαιν γώ. ΠΑ. ο τοι µ νη σ σ ν πεζ γης τέκνων κο φως φέρειν χρ θνητ ν ντα συµφοράς. ΜΗ. δράσω τάδ. THE INTELLECTUAL REVOLUTION (ii) Freagair trí cinn ar bith de na ceisteanna seo a leanas. Gabhann deich marc le gach ceist díobh:- (30) (a) Mínigh conas mar a úsáideann Méidé a cuid páistí chun dochar a dhéanamh do Kreon agus dá iníon. (b) An léirítear Méidé mar dhuine buanseasmhach fuarfhuilteach maidir le dúnmharú a cuid páistí? Tabhair údar le do fhreagra. (c) Déan cur síos ar charachtar Iasóin mar a chuirtear i láthair sa dráma seo é. (d) (e) Déan trácht go hachomair ar ról an Chóir sa dráma seo. Déan scanadh ar líne 1 as an sliocht thuas. Déan na cainníochtaí a mharcáil, agus ainmnigh an mheadaracht. Lch. 5 de 7

6 4. Freagair trí cinn de na ceisteanna seo a leanas. Ní mór ceist amháin ar a laghad a roghnú as Roinn A, agus ceist amháin as Roinn B. Is féidir an tríú ceist a roghnú as Roinn A nó as Roinn B. (Tá tríocha marc ag gabháil le ceist díobh): [90] A. (i) (ii) (iii) (iv) Luaigh na príomhthosca ba chúis, dar leatsa, leis Aithin Cogadh na Peilpinéise ( RC) a chailleadh. Tabhair breac-chuntas ar na dála roimh Chath Cunaxa in 401 RC, ar chúrsa an chatha é féin, agus ar an méid a tharla ina dhiaidh sin do na Gréagaigh a raibh baint acu leis. Cén tábhacht a bhaineann leis an mioneachtra seo i stair na Gréige, dar leatsa? Ba thaoiseach cogaidh gan trócaire é Alastar Mór nach féidir leis an rath a bhí air go minic lochtanna a charachtair a cheilt ná na gníomhartha uafásacha a rinne sé a shárú. Déan trácht ar an ráiteas seo. Scríobh nótaí ar dhá cheann ar bith díobh seo a leanas: Draco; Cleisthenes; Brasidas; Cath Mantinea. B. (i) (ii) (iii) (iv) Tá tú roghnaithe ag na haithnigh chun óráid sochraide Shófaicléis a thabhairt. Scríobh amach an méid a bheadh le rá agat agus tú ag trácht ar thábhacht Shófaicléis i bhforbairt na traigéide agus tagairt agat do dhá cheann dá chuid drámaí ar a laghhad. Scríobh cuntas ar bheatha Thúicídidéis agus déan a thábhacht mar staraí a mheas. Níor áiríodh an Partanón ar cheann de Sheacht niontas an Domhain Ársa. Agus miontagairt agat dá phríomhghnéithe, abair cé acu is dóigh leat gur fiú é a chur san áireamh mar an tochtú Iontas nó nach fiú. Tar éis breathnú ar na fótagraif A, B agus C thíos, freagair dhá cheann de na ceisteanna seo a leanas: (a) (b) (c) Léiríonn Fótagraf A Aichill agus an bhanríon Amasónach á marú aige. An bhfuil an vása sa stíl dhubhfhíorach nó sa stíl ruafhíorach? Déan trácht ar an gcur i láthair a rinne an t-ealaíontóir ar an radharc. Is athchruthú é Fótagraf B ar an taobh istigh de theampall Apalló in Bassae. Luaigh na gnéithe sa líníocht a mbaineann tábhacht ailtireachta leo. Léiríonn Fótagraf C Earcail, agus Aitéine ag cabhrú leis, agus an spéir á coinneáil suae aige agus úlla na Heispiridí á dtabhairt ag Atlas chuige. Cén tréimhse lena mbaineann an dealbhóireacht? Déan trácht ar an gcur i láthair a dhéanann an dealbhóir ar an radharc. Lch. 6 de 7

7 A B C Fótagraf A, B agus C: John Boardman, Greek Art, Thames and Hudson. Lch. 7 de 7

8 LEATHANACH BÁN