Coimisiún na Scrúduithe Stáit GRÉIGIS ÁRSA ÁRDLEIBHÉAL

Transcript

1 M 2T Coimisiún na Scrúduithe Stáit SCRÚDÚ NA hardteistiméireachta, 2005 GRÉIGIS ÁRSA ÁRDLEIBHÉAL (400 marc) AM: 3 Uair Leathanach 1 de 7

2 1. Freagair Roinn A nó Roinn B: [50] A. Cuir Gréigis ar: Uair amháin nochtadh beithíoch uafásach, a rinne an-olc ar feadh na mblianta fada. Deirtear go mba nathair é leath dá chorp, leon mór an leath eile agus go raibh trí cheann aige a chuir tine amach. Leis an tine seo scriosadh an beithíoch páirceanna agus tithe. Faoi dheireadh fuair fear darbh ainm Bellerophon an bua air. Chuir rí Lykia é chun é sin a dhéanamh agus é ag ceapadh go bhfaigheadh Bellerophon bás. Rug sé ar an gcapall sciathánach Pegasos, cé go raibh sé an-tapa, agus mharaigh sé an beithíoch trí scaoileadh leis ón spéir. beithíoch: τ θηρίον. nathair: τ µισυ. leath: δράκων. sciathánach: πτην ς. spéir: ο ραν ς. B. Léigh an sliocht seo a leanas agus freagair, i ngaeilge, na ceisteanna atá ina dhiaidh: NÓ (Aimsíonn aoire atá ag obair do rí Lidia fáinne draíochta.) ν γάρ ποτε ποιµ ν θητε ων παρ τ τ τε Λυδίας ρχοντι µβρου δ πολλο γενοµένου κα σεισµο, γένετο χάσµα κατ τ ν τ πον νεµεν. θαυµάσας δ κατέβη κα ε δεν νεκρ ν, µείζω κατ νθρωπον περ δ τ χειρ χρυσο ν δακτ λιον ντα περιελ µενος ξέβη. συλλ γου δ γενοµένου το ς ποιµέσιν ε ωθ τος, ν ξαγγέλλοιεν τ βασιλε τ περ τ ποίµνια, φίκετο κε νος χων τ ν δακτ λιον. καθήµενος ο ν µετ τ ν λλων, τυχε τ ν σφενδ νην το δακτυλίου περιαγαγ ν πρ ς αυτ ν ε ς τ ε σω τ ς χειρ ς φαν ς δ α τ ς γένετο το ς παρακαθηµένοις κα διελέγοντο ς περ ο χοµένου. κα πάλιν πιψηλαφ ν τ ν δακτ λιον στρεψεν ξω τ ν σφενδ νην, κα στρέψας φανερ ς γένετο. κα το το ννοήσας, ε θ ς διεπράξατο τ ν γγέλων α τ ς γενέσθαι τ ν παρ τ ν βασιλέα. λθ ν δ κα τ ν γυνα κα α το µοιχε σας, µετ κείνης πιθέµενος τ βασιλε, πέκτεινε α τ ν κα τ ν ρχ ν κατέσχεν. µβρος: báisteach. περιαιρέοµαι: bainim de. ε ωθώς: gnách, iondúil. σφενδ νη: logall (i. an chuid sin den fháinne a choinníonn an tseoid). ο χοµαι: táim imithe. πιψηλαφάω: leagaim lámh ar, teagmhaím le. διαπράσσοµαι: socraím go. µοιχε ω: meallaim. (a) Cad faoi deara an duibheagán a oscailt sa talamh? (4) (b) Cad a chonaic an t-aoire sa duibheagán? (6) (c) Cén cuspóir a bhí ag an gcruinniú ag a raibh an t-aoire i láthair? (6) (d) Conas a d aimsigh an t-aoire cumhacht an fháinne? (6) (e) Cén éifeacht a bhí aige air, agus conas a mhínigh na daoine eile a bhí i láthair é sin? (8) (f) Conas a bhí an t-aoire in ann cumhacht an fháinne a iompó ar ais? (5) (g) Cad a rinne an t-aoire chomh luath agus a thuig sé cumhacht an fháinne? (6) (h) Ainmnigh trí rud a rinne an t-aoire ansin. (9) Leathanach 2 de 7

3 2. Cuir Gaeilge ar thrí cinn ar bith de na sleachta A, B, C, D. (Tá na sleachta uile ar aon mharc): [180] A. (Molann Agesilaus sluaíocht in aghaidh na Peirse; tá na Spartaigh sásta lena phlean.) Αγησίλαος τι µ ν νέος ν τυχε τ ς βασιλείας ρτι δ ντος α το ν τ ρχ, ξηγγέλθη βασιλε ς Περσ ν θροίζων κα ναυτικ ν κα πεζ ν πολ στράτευµα ς π το ς Ελληνας. βουλευοµένων δ περ το των Λακεδαιµονίων κα τ ν συµµάχων, Αγησίλαος πέστη, ν δ σιν α τ τριάκοντα µ ν Σπαρτιατ ν, δισχιλίους δ νεοδαµώδεις, ε ς ξακισχιλίους δ τ σ νταγµα τ ν συµµάχων, διαβήσεσθαι ε ς τ ν Ασίαν κα πειράσεσθαι ε ρήνην ποι σαι. ν δ πολεµε ν βο ληται βάρβαρος, σχολίαν α τ παρέξειν στρατε ειν π το ς Ελληνας. ε θ ς µ ν ο ν πολλο πάνυ γάσθησαν α τ ν πιθυµ σαι π το ς Πέρσας ντιδιαβ ναι, πειδ ο τοι πρ σθεν π τ ν Ελλάδα διέβησαν. κάλλιστον δ πάντων κρίνετο τ µ περ τ ς Ελλάδος λλ περ τ ς Ασίας τ ν γ να καθιστάναι. SEINEAFÓN (60) θροίζω: bailím. φίσταµαι: geallaim. νεοδαµώδης: saoránách nuachláraithe. τ σ νταγµα: meitheal. σχολίαν παρέχειν: bheith ina bhac. γαµαι: táim sásta go. πιθυµέω: santaím. καθίστηµι: déanaim. B. (Teitheann Pausanias isteach i dtearmann naofa. Dúnann na héafair isteach é agus faigheann sé bás den ocras. Socraíonn Apollo áit dá thuama ina dhiaidh sin.) ν δ γγ ς τ τέµενος. κα Παυσανίας σελθ ν ς ο κηµα ο µέγα ν το ερο, να µ παίθριος ταλαιπωροίη, σ χαζεν. ο δ φοροι τ παραυτίκα µ ν στέρησαν τ διώξει, µετ δ το το το τε ο κήµατος τ ν ροφον φε λον κα, νδον ντα τηρήσαντες α τ ν, τ ς θ ρας π ωκοδ µησαν προσκαθεζ µενοί τε ξεπολι ρκησαν λιµ. κα µέλλοντος α το ποψ χειν ν τ ο κήµατι, α σθ µενοι ξάγουσιν κ το ερο τι µπνουν ντα, κα ξαχθε ς πέθανε. κα α τ ν µέλλησαν ς τ ν Καιάδαν σβάλλειν πειτα δοξε πλησίον που α τ ν κατορ ξαι. δ θε ς ν ελφο ς στερον χρησε το ς Λακεδαιµονίοις τ ν τάφον µετενεγκε ν κε σε ο περ πέθανε κα ν ν κε ται ν τ προτεµενίσµατι, γραφ στ λαι δηλο σι. TÚICÍDIDÉAS (60) τ τέµενος: tearmann. παίθριος: faoin spéir. ταλαιπωρέω: fulaingím cruatain. στερέω: tagaim go déanach. ροφος: díon. τηρέω: tugaim faoi deara. κπολιορκέω: cuirim iallach ar dhuine géilleadh. µπνους: beo. Καιάδας: an Kaiadas (poll ina gcaití coirp choirpeach). κατορ σσω: adhlacaim. χράω: fógraím. τ προτεµένισµα: an fochlós os comhair na bpurlán naofa. στήλη: colún. C. (Ceapann Aias go bhfuil fuath ag gach duine dó. Tá sé ag cur agus ag cúiteamh maidir le dul abhaile chuig a athair Telamon nó bás a fháil agus é ag troid ag an Traí.) κα ν ν τί χρ δρ ν; στις µφαν ς θεο ς χθαίροµαι, µισε δέ µ Ελλήνων στρατ ς, χθει δ Τροία π σα κα πεδία τάδε. π τερα πρ ς ο κους, ναυλ χους λιπ ν δρας µ νους τ Ατρείδας, πέλαγος Α γα ον περ ; κα πο ον µµα πατρ δηλώσω φανε ς Τελαµ νι ; π ς µε τλήσεταί ποτ ε σιδε ν γυµν ν φανέντα τ ν ριστείων τερ, ν α τ ς σχε στέφανον ε κλείας µέγαν; ο κ στι το ργον τλητ ν. λλ δ τ ν πρ ς ρυµα Τρώων, ξυµπεσ ν µ νος µ νοις κα δρ ν τι χρηστ ν, ε τα λοίσθιον θάνω; λλ δέ γ Ατρείδας ν ε φράναιµί που. Leathanach 3 de 7 SOFAICLÉAS (60) µφαν ς: go soiléir. να λοχος: a thugann áit shábháilte ancaireachta. δρα: stáisiún. ο Ατρε δαι: mic Atreus. περάω: trasnaím. τλάω: fulaingím. τ ριστε α: duais na crógachta. τερ (+ Tuiseal Ginideach): gan. τ ρυµα: balla. λοίσθιον: faoi dheireadh. ε φραίνω: cuirim áthas ar.

4 D. (Faigheann Eactar Páras sa bhaile in éineacht le Héilin. Lochtaíonn sé é á rá go bhfuil daoine ag fáil bháis taobh amuigh i ngeall air.) Εκτωρ δ πρ ς δώµατ Αλεξάνδροιο βεβήκειν. τ ν δ ε ρ ν θαλάµ ω περικαλλέα τε χε ποντα, σπίδα κα θώρηκα, κα γκ λα τ ξ φ ωντα Αργείη δ Ελένη µετ ρα δµ ω σι γυναιξ ν στο κα µφιπ λοισι περικλυτ ργα κέλευε. τ ν δ Εκτωρ νείκεσσεν δ ν α σχρο ς πέεσσι λαο µ ν φθιν θουσι περ πτ λιν α π τε τε χος µαρνάµενοι σέο δ ε νεκ ϋτή τε πτ λεµ ς τε στυ τ δ µφιδέδηε σ δ ν µαχέσαιο κα λλ ω, ν τινά που µεθιέντα δοις στυγερο πολέµοιο. HOIMÉAR (60) Αλεξάνδρος: Páras. τ τε χεα: uirlisí troda. πω: táim gafa le. γκ λος: cuarach. φάω: láimhseálaim. νεικέω: lochtaím. µάρναµαι: troidim. ϋτή: gáir chatha. µφιδαίω: lasaim mórthimpeall. µαχέοµαι (+ Tuiseal Tabharthach): troidim le. µεθίηµι (+ Tuiseal Ginideach): cúbaim ó. 3. Freagair Roinn A nó Roinn B sa cheist seo: [80] A. (i) Cuir Gaeilge ar: (50) πειδ δ α ν ες πλήρεις σαν κα σέκειτο πάντα δη σα χοντες µελλον νάξεσθαι, τ µ ν σάλπιγγι σιωπ πεσηµάνθη, ε χ ς δ τ ς νοµιζοµένας πρ τ ς ναγωγ ς ο κατ να ν κάστην, ξ µπαντες δ π κήρυκος ποιο ντο, κρατ ράς τε κεράσαντες παρ παν τ στράτευµα κα κπώµασι χρυσο ς τε κα ργυρο ς ο τε πιβάται κα ο ρχοντες σπένδοντες. ξυνεπη χοντο δ κα λλος µιλος κ τ ς γ ς τ ν τε πολιτ ν κα ε τις λλος ε νους παρ ν σφίσιν. παιανίσαντες δ κα τελεώσαντες τ ς σπονδ ς νήγοντο, κα π κέρως τ πρ τον κπλε σαντες µιλλαν δη µέχρι Α γίνης ποιο ντο. κα ο µ ν ς τ ν Κέρκυραν, νθαπερ κα τ λλο στράτευµα τ ν ξυµµάχ ν ξυνελέγετο, πείγοντο φικέσθαι. THE INTELLECTUAL REVOLUTION (ii) Freagair trí cinn ar bith de na ceisteanna seo a leanas. Tá deich marc ag dul do gach ceist: (30) (a) (b) (c) (d) Mínigh go hachomair cén fáth ar shocraigh muintir na haithne go gcuirfidís sluaíocht go dtí an tsicil. Mínigh an bhaint atá ag an milleadh a rinneadh ar na Hermaí agus mínaomhfú na Rúndiamhra leis an tsluaíocht go dtí an tsicil. Scríobh go hachomair ar an ról a d imir Demosthenes sa tsluaíocht go dtí an tsicil. Scríobh nóta gearr ar dhá cheann ar bith díobh seo a leanas:- Hermokrates; Gylippos; abhainn Assinaros. (e) Mínigh modh νάξεσθαι agus tuiseal σάλπιγγι a bhfuil líne fúthu sa sliocht thuas. Leathanach 4 de 7

5 B. (i) Cuir Gaeilge ar: (50) τα τα δ τ νεκτ πρ ς το του κλ ειν; ο κ ε ς λεθρον; ο χ θ σσον; ο πάλιν ψορρος ο κων τ νδ ποστραφε ς πει; ο δ κ µην γωγ ν ε σ µ κάλεις. ο γάρ τί σ δη µ ρα φωνήσοντ, πε σχολ σ ν ο κους το ς µο ς στειλάµην. µε ς τοιοίδ φυµεν, ς µ ν σο δοκε, µ ροι, γονε σι δ, ο σ φυσαν, µφρονες. ποίοισι; µε νον. τίς δέ µ κφ ει βροτ ν; δ µέρα φ σει σε κα διαφθερε. ς πάντ γαν α νικτ κ σαφ λέγεις. ο κουν σ τα τ ριστος ε ρίσκειν φυς; τοια τ νείδιζ ο ς µ ε ρήσεις µέγαν. α τη γε µέντοι σ τ χη διώλεσεν. λλ ε π λιν τήνδ ξέσωσ, ο µοι µέλει. πειµι τοίνυν κα σ, πα, κ µιζέ µε. A WORLD OF HEROES (ii) Freagair trí cinn ar bith de na ceisteanna seo a leanas. Tá deich marc ag dul do gach ceann díobh: (30) (a) (b) (c) (d) Mínigh go hachomair cén fáth a gcuireann Eideapús fios ar Teiresias sa dráma Oedipus Tyrannus. Inis go hachomair conas a shábháil Eideapús an chathair roimhe sin. Déan líne 1 sa sliocht thuas a scanadh. Marcáil na cainníochtaí agus ainmnigh an mheadaracht. Scríobh nótaí gearra ar dhá cheann ar bith díobh seo a leanas: Laios; Polybos; Kreon. (e) Scríobh faoin tábhacht a bhaineann le haitheascal Delphi sa dráma seo. 4. Freagair trí cinn de na ceisteanna seo a leanas. Ní mór ceist amháin a roghnú as Roinn A agus ceist amháin as Roinn B. Is féidir an tríú ceist a roghnú as Roinn A nó as Roinn B. (Tá tríocha marc ag dul do gach ceist díobh): [90] A. (i) (ii) Pléigh an ról a d imir Kleon i gcogadh na Peilpinéise. Déan cur síos go hachomair ar dhá cheann ar bith de na cathanna seo a leanas agus mínigh an tábhacht a bhaineann leo: Arginusae; Cunaxa; Chaeronea; Gaugamela (Arbela). (iii) (iv) Rianaigh na príomhimeachtaí a tharla le linn tréimhse ardcheannas na Spartach i ndiaidh Cogadh na Peilpinéise. Cén fáth, dar leat, ar theip ar na Spartaigh ar deireadh an t-ardcheannas seo a choinneáil? Liostaigh na príomhghnéithe a bhain le córais rialtais na haithne agus Sparta nuair a thosaigh Cogadh na Peilpinéise. I do thuairim cérbh iad na gnéithe láidre agus na gnéithe laga a bhain le gach córas? Leathanach 5 de 7

6 B. (i) (ii) (iii) (iv) Scríobh cuntas gearr ar shaol Eoiripidéis. Déan an tábhacht a bhaineann leis i bhforbairt drámaíocht na Gréige a mheas, agus tagairt á déanamh agat do roinnt dá chuid drámaí. Rianaigh saol Platóin. Ainmnigh trí cinn dá chuid saothar, agus scríobh go hachomair faoi cheann amháin díobh. Pléigh forbairt cruthanna fireanna i ndealbhóireacht na Gréige ón tréimhse Ársa go dtí an tréimhse Chlasaiceach, agus tagairt á déanamh agat i do fhreagra do shamplaí sonracha. Tar éis breathnú ar na Fotagraif A, B agus C thíos, freagair dhá cheann ar bith de na ceisteanna seo a leanas: (a) (b) (c) An Cruth Dubh nó Cruth Dearg é an vása a léirítear i bhfótagraf A? Déan trácht ar an bealach inar léirigh an t-ealaíontóir an radharc. Léiríonn Fótagraf B teampall Aitéine Nike. Déan trácht ar príomhghnéithe ailtireachta an teampaill sin. Sainaithin príomhghnéithe an téatair i bhfotagraf C. Déan trácht ar an tábhacht a bhaineann le ceann amháin de na gnéithe sin. A Leathanach 6 de 7

7 B C Baineadh Fótagraif A, B agus C as Greek Art, J. Boardman, Thames and Hudson. Leathanach 7 de 7

8 LEATHANACH BÁN Page 8 of 6