Πρακτικό εργαλείο. για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. την εργασιακή εκμετάλλευση

Transcript

1 Πρακτικό εργαλείο για την ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση Ιούνιος 2013

2 Στα πλαίσια της επαγγελματικής σας ιδιότητας ενδέχεται να έρθετε σε επαφή με θύματα διακίνησης και εμπορίας με σκοπό την εργασιακή τους εκμετάλλευση. Σε μια τέτοια περίπτωση, έχετε την ευκαιρία να αναγνωρίσετε κάποιες ενδείξεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας σε αυτά τα άτομα και να τα παραπέμψετε στις αρμόδιες αρχές για περαιτέρω ταυτοποίηση και βοήθεια. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να λαμβάνονται όλα τα απαιτούμενα μέτρα για την αναγνώριση των πιθανών θυμάτων και την προστασία τους. Οι ορισμοί, οι δείκτες και οι διαδικασίες που παρουσιάζονται στο παρόν έχουν σαν στόχο να σας παρέχουν μια πρώτη καθοδήγηση ως προς το πώς να επικοινωνείτε με ένα πιθανό θύμα και πώς να το χειριστείτε. Περισσότερες αναλυτικές οδηγίες μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: euro-trafguid.html 2 3

3 Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων; Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων; Σύμφωνα με την ΟΔΗΓΙΑ 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων είναι «η στρατολόγηση, η μετακίνηση, η μεταφορά, η υπόθαλψη ή η παραλαβή ατόμων συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής ή της μεταβίβασης ελέγχου σε αυτά τα άτομα μέσω απειλής ή χρήσης βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, απαγωγής, απάτης, εξαπάτησης, κατάχρησης εξουσίας ή ευάλωτης θέσης, ή προσφοράς ή αποδοχής πληρωμών ή προνομίων για την εξασφάλιση της συγκατάθεσης ενός ατόμου που έχει τον έλεγχο επί ενός άλλου ατόμου, με σκοπό την εκμετάλλευσή τους. Ο όρος εκμετάλλευση περιλαμβάνει, ενδεικτικά, την εκμετάλλευση της εκπόρνευσης άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την αναγκαστική εργασία ή την αναγκαστική παροχή υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένης της αναγκαστικής επαιτείας τη σωματεμπορία ή παρόμοιες πρακτικές, τη δουλεία ή την εκμετάλλευση των εγκληματικών δραστηριοτήτων, ή την αφαίρεση οργάνων». Ο ορισμός της παράνομης διακίνησης και εμπορίας συνδυάζει τρία στοιχεία: μια ΕΝΕΡΓΕΙΑ η οποία πραγματοποιείται με τη χρήση ενός ΜΕΣΟΥ για τον ΣΚΟΠΟ της εκμετάλλευσης. Οι ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ, τα ΜΕΣΑ και οι ΣΚΟΠΟΙ μπορούν να συνοψιστούν ως ακολούθως: ΕΝΕΡΓΕΙΑ Στρατολόγηση Μετακίνηση Μεταφορά Υπόθαλψη Παραλαβή ατόμων Ανταλλαγή ή μεταβίβαση ελέγχου σε αυτά τα άτομα ΜΕΣΟ Απειλή Χρήση βίας Άλλες μορφές εξαναγκασμού Απαγωγή Απάτη Εξαπάτηση Κατάχρηση εξουσίας ή ευάλωτης θέσης Προσφορά ή αποδοχή πληρωμών ή προνομίων για την εξασφάλιση της συγκατάθεσης ενός ατόμου που έχει τον έλεγχο επί ενός άλλου ατόμου ΣΚΟΠΟΣ Η εκμετάλλευση της εκπόρνευσης άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης H αναγκαστική εργασία ή η αναγκαστική παροχή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαστικής επαιτείας H σωματεμπορία ή παρόμοιες πρακτικές H δουλεία H εκμετάλλευση των εγκληματικών δραστηριοτήτων Αυτό σημαίνει ότι εάν αναγνωρίσετε κάποιες ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι ένα άτομο έχει υπάρξει αποδέκτης μίας εκ των παραπάνω ενεργειών, με ένα από τα προαναφερόμενα μέσα, και με τον σκοπό της εκμετάλλευσης σε μία από τις παραπάνω μορφές, ενδέχεται να έχετε εντοπίσει ένα πιθανό θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. ΣΗΜΕΙΩΣΗ Εάν πρόκειται για παιδί, δεν χρειάζεται να επαληθεύσετε εάν έχει χρησιμοποιηθεί κάποιο από τα παραπάνω ΜΕΣΑ. Ο συνδυασμός μιας ενέργειας για τον σκοπό μιας οποιουδήποτε είδους εκμετάλλευσης είναι αρκετός για να υποψιαστεί κανείς την πιθανότητα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Τι είναι η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων; 4 5

4 Τι είναι η αναγκαστική εργασία; Τι είναι η αναγκαστική εργασία; Η αναγκαστική εργασία, η σωματεμπορία ή άλλες παρόμοιες πρακτικές αναφέρονται σε περιπτώσεις εργασίας ή υπηρεσιών για τις οποίες το άτομο δεν έχει προσφερθεί οικειοθελώς και στις οποίες εργάζεται υπό την απειλή τιμωρίας. Το γεγονός ότι ο εργάτης ο οποίος γίνεται θύμα εκμετάλλευσης εξαπατάται σχετικά με τη φύση της δουλειάς ή τις συνθήκες εργασίας καθιστά αυτή την εργασιακή σχέση «αναγκαστική εργασία». Η αναγκαστική εργασία, η σωματεμπορία, η δουλεία ή άλλες παρόμοιες πρακτικές συναντώνται σε όλους τους χώρους και σε όλα τα επαγγέλματα. Τα άτομα που υποβάλλονται σε αναγκαστική εργασία μπορεί να είναι, για παράδειγμα, οικιακοί εργαζόμενοι, ή να εργάζονται στη γεωργία, σε ξενοδοχεία, σε εστιατόρια, σε οικοδομές ή σε άλλους τομείς, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως «τα τρία D»: από τις αγγλικές λέξεις dirty, degraded και dangerous (βρώμικοι, υποβαθμισμένοι και επικίνδυνοι). Μπορεί οποιοσδήποτε να πέσει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για τον σκοπό της εργασιακής εκμετάλλευσης; Ναι, οποιοσδήποτε μπορεί να βρεθεί στη θέση του θύματος παράνομης διακίνησης και εμπορίας για τον σκοπό της εργασιακής εκμετάλλευσης: άνδρες και γυναίκες, ενήλικες και παιδιά, ημεδαποί και μετανάστες εργάτες (ειδικότερα εάν έχουν πληρώσει υπέρογκα ποσά για στρατολόγηση ή μετακίνηση), εργάτες στην άτυπη οικονομία, οικιακοί εργαζόμενοι, εργάτες οι οποίοι δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, άτομα κάποιων κοινοτήτων/ μειονοτήτων που εργάζονται για εργοδότες της κοινότητάς τους, παιδιά που προέρχονται από φτωχές κοινότητες και οικογένειες, παιδιά του δρόμου ή παιδιά χωρίς γονείς ή κηδεμόνες. Μπορεί οποιοσδήποτε να γίνει παράνομος διακινητής ανθρώπων με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση; Ναι, οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει παράνομος διακινητής: άνδρες και γυναίκες, ημεδαποί και μετανάστες εργάτες. Οι παράνομοι διακινητές μπορεί να προέρχονται από την ίδια οικογένεια, ή να έχουν την ίδια εθνικότητα με τα θύματά τους, ή ακόμα μπορεί να ζουν και να εργάζονται μαζί τους. Μπορεί και οι ίδιοι, ως εργάτες, να έχουν υπάρξει θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας στο παρελθόν και πλέον να δρουν ως παράνομοι διακινητές προκειμένου να κερδίσουν χρήματα. Κάποιοι μπορεί να εμπλέκονται στην οργάνωση της στρατολόγησης των εργατών, άλλοι μπορεί να είναι υπεύθυνοι για την οργάνωση της μετακίνησης και της μεταφοράς τους, ενώ κάποιοι παράνομοι διακινητές ενδέχεται να μεσολαβούν μόνο για την υπόθαλψη ή την παραλαβή εργατών προκειμένου να τους υποβάλλουν σε μια κατάσταση εκμετάλλευσης. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της παράνομης διακίνησης και εμπορίας με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση και των κακών συνθηκών εργασίας; Οι εργάτες μπορεί, για παράδειγμα, να βρεθούν να δουλεύουν σε αντίξοες συνθήκες εργασίας, με χαμηλούς μισθούς ή σε ανθυγιεινό περιβάλλον, χωρίς να παρουσιάζονται συνθήκες αναγκαστικής εργασίας. Εάν το άτομο αποδέχτηκε την εργασία με τη θέλησή του, γνωρίζοντας ποιες θα ήταν οι συνθήκες, και εάν μπορεί να αποχωρήσει από αυτή (ενημερώνοντας τον εργοδότη του εντός εύλογου χρονικού διαστήματος) χωρίς φόβο αντιποίνων, αυτό το άτομο δεν μπορεί να θεωρηθεί θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας με τον σκοπό της αναγκαστικής εργασίας. Αντιστοίχως, οι εργάτες οι οποίοι υπομένουν τις αντίξοες συνθήκες εργασίας (όπως υπερωρίες με χαμηλό μισθό, κλπ.) λόγω του ότι βρίσκονται σε οικονομική ανάγκη και δεν έχουν εναλλακτικές επιλογές δεν κατατάσσονται αυτομάτως στην κατηγορία των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της παράνομης διακίνησης και εμπορίας με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση και της αδήλωτης εργασίας; Η αδήλωτη εργασία περιγράφεται ως «οποιαδήποτε αμειβόμενη δραστηριότητα η οποία είναι νόμιμη ως προς τη φύση της, αλλά δεν δηλώνεται στις δημόσιες αρχές» 1. Σε αυτόν τον ορισμό δεν περιλαμβάνονται εγκληματικές δραστηριότητες και εργασία η οποία δεν χρειάζεται να δηλωθεί. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας για τον σκοπό της εργασιακής εκμετάλλευσης καταλήγουν σε αδήλωτη εργασία. Αλλά στη θεωρία, η παράνομη διακίνηση και εμπορία και η εκμετάλλευση μπορεί εξίσου να παρουσιαστούν σε συνθήκες δηλωμένης εργασίας. Και αντιστοίχως, δεν είναι όλες οι περιπτώσεις αδήλωτης εργασίας αποτέλεσμα περιπτώσεων παράνομης διακίνησης και εμπορίας: η μη δηλωμένη εργασία συχνά παρατηρείται για οικονομικούς λόγους, ώστε αμφότερα τα μέρη να αποφύγουν να πληρώσουν κρατικούς φόρους. 1. Επιτροπή για τη λαθραία εργασία, 7 Απριλίου 1998 [COM(98) 219 τελικό Τι είναι η αναγκαστική εργασία; 6 7

5 Τι είναι η αναγκαστική εργασία; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της παράνομης διακίνησης και εμπορίας με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση και της παράνομης απασχόλησης; Η παράνομη απασχόληση των μεταναστών εργατών δεν συνεπάγεται απαραιτήτως παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων. Η παράνομη απασχόληση ορίζεται ως 2 «η απασχόληση ενός πολίτη τρίτης χώρας ο οποίος διαμένει παράνομα στη χώρα». Πολλά θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας για τον σκοπό της εργασιακής εκμετάλλευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι δεν χρειάζεται να διαθέτουν άδεια παραμονής ή εργασίας. Αυτό δείχνει ότι κάποιος μπορεί να γίνει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας χωρίς να είναι απαραιτήτως «μετανάστης χωρίς έγγραφα». Υπάρχουν επίσης και περιπτώσεις μεταναστών που προέρχονται από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης οι οποίοι διασχίζουν τα σύνορα με τα απαιτούμενα έγγραφα που έχει οργανώσει ο παράνομος διακινητής, ο οποίος αργότερα στέλνει τον μετανάστη σε έναν εργοδότη που ανήκει στο κύκλωμα εκμετάλλευσης. Αλλά και αντιστρόφως, πολλοί μετανάστες χωρίς έγγραφα εργάζονται ελεύθερα, χωρίς καμία απειλή ή τιμωρία, και μπορεί να δουλεύουν σε αντίξοες συνθήκες εργασίας ή όχι. Το άτομο δηλώνει ότι έχει πληρώσει πολλά χρήματα για να διασχίσει παράνομα τα σύνορα. Αυτό τον/την καθιστά θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας; Όχι απαραίτητα. Το γεγονός ότι κάποιος πληρώθηκε για να οργανώσει την παράνομη διέλευση των συνόρων δεν συνεπάγεται παράνομη διακίνηση και εμπορία. Αυτό ονομάζεται λαθραία μεταφορά μεταναστών. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων διαχωρίζεται από τη λαθραία μεταφορά μεταναστών. Ως λαθραία μεταφορά μεταναστών ορίζεται το ποινικό αδίκημα της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου ενός ατόμου σε ένα κράτος του οποίου το άτομο αυτό δεν αποτελεί υπήκοο ή κάτοικο, προκειμένου να αποκτηθεί οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος. Πρωτόκολλο για τη Λαθραία Μεταφορά Μεταναστών, άρθρο 3(α): ως «λαθραία μεταφορά μεταναστών» ορίζεται η υποβοήθηση της παράνομης εισόδου ενός ατόμου σε ένα κράτος-μέλος του οποίου το άτομο αυτό δεν αποτελεί υπήκοο ή κάτοικο, προκειμένου να αποκτηθεί, άμεσα ή έμμεσα, οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος. Σε περιπτώσεις λαθραίας μεταφοράς μεταναστών, ο μετανάστης συμφωνεί να πληρώσει κάποιον (τον μεταφορέα λαθρομεταναστών), ο οποίος θα οργανώσει και/ή θα διευκολύνει την παράνομη είσοδό του σε ένα κράτος του οποίου δεν αποτελεί υπήκοο ή κάτοικο. Ο μεταφορέας λαθρομεταναστών δεν ενδιαφέρεται για το τι θα συμβεί στον μετανάστη από τη στιγμή που θα περάσει τα σύνορα. Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος του μεταφορέα λαθρομεταναστών δεν είναι να εκμεταλλευτεί τον μετανάστη από τη στιγμή που θα φτάσει στον προορισμό του, αλλά να εξασφαλίσει ένα οικονομικό όφελος. Η λαθραία μεταφορά μεταναστών είναι ένα ποινικό αδίκημα που διαπράττεται κατά του κράτους (παράνομη είσοδος), και όχι κατά του μετανάστη (ο οποίος πλήρωσε για την υπηρεσία). Οι τέσσερις βασικές διαφορές ανάμεσα στη λαθραία μεταφορά μεταναστών και την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Σκοπός Συγκατάθεση Διεθνικότητα Ποινικό αδίκημα Παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων Εκμετάλλευση Χωρίς συγκατάθεση Δεν αποτελεί προϋπόθεση Κατά του ατόμου Λαθραία μεταφορά μεταναστών Οικονομικά ή άλλα υλικά οφέλη Με συγκατάθεση Αποτελεί προϋπόθεση Κατά του κράτους Μία διαφορά ανάμεσα στους δύο όρους είναι το στοιχείο της συγκατάθεσης. Στην περίπτωση της λαθραίας μεταφοράς μεταναστών, το άτομο έχει δώσει τη συγκατάθεσή του στον μεταφορέα λαθρομεταναστών. Το άτομο θεωρείται «πελάτης» ο οποίος πληρώνει για την υπηρεσία, προκειμένου να εισέλθει παράνομα σε μια χώρα. Εντούτοις, οι παράμετροι της παράνομης διακίνησης και εμπορίας και της λαθραίας μεταφοράς μεταναστών μπορεί να συμπίπτουν και ο διαχωρισμός ανάμεσα στα δύο αδικήματα να μην είναι ξεκάθαρος. Τα άτομα που μεταφέρονται λαθραία όσο και τα άτομα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας μπορούν να ενταχθούν στην ίδια κατηγορία ατόμων που διασχίζουν παράνομα τα σύνορα, καθώς τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος είναι πολλές φορές αλληλένδετα. Και αντιστοίχως, ένας μετανάστης που συναινεί στη λαθραία μεταφορά του σε ένα κράτος μπορεί, κατά τη διέλευσή του ή στον προορισμό του, να πέσει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Τι είναι η αναγκαστική εργασία; 2. Οδηγία 2009/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 2 8 9

6 Γιατί είναι σημαντικό να ταυτοποιηθεί ένα άτομο ως θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας; Τι πρέπει να κάνετε και πώς. Τι είναι η αναγκαστική εργασία; Είναι σημαντικό να γνωρίζετε και να είστε σε θέση να εξηγήσετε στο άτομο αυτό γιατί είναι σημαντικό να το ταυτοποιήσετε ως θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Σε πολλές περιπτώσεις, το άτομο δεν θέλει να αποκαλείται «θύμα», και δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του ως τέτοιο. Εντούτοις, η αναγνώριση των πιθανών θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας είναι σημαντική γιατί αυτά τα άτομα πιθανότατα βρίσκονται σε κίνδυνο και αποτελεί ευθύνη των αρμοδίων να τα προστατεύσουν. Επιπλέον, εντοπίζοντας και βοηθώντας τα πιθανά θύματα, συμβάλλετε κι εσείς από την πλευρά σας στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Οι κυριότεροι λόγοι που καθιστούν σημαντική την ταυτοποίηση των θυμάτων παρατίθενται παρακάτω: Το άτομο πρέπει να προστατευτεί από εκείνους που το εκμεταλλεύονται, που το βλάπτουν ή που το απειλούν. Ένας αλλοδαπός ο οποίος διαμένει σε μια χώρα προορισμού χωρίς τα απαιτούμενα νομιμοποιητικά έγγραφα μπορεί να φιλοξενηθεί σε ένα κέντρο κράτησης μεταναστών ακόμα και αν δεν αναγνωριστεί ως θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, αν και αποτελεί τέτοιο. Τα πιθανά θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοια, και όχι ως εγκληματίες. Από τη στιγμή της ταυτοποίησής του ως πιθανό θύμα, το άτομο θα παραπέμπεται στην αρμόδια αρχή η οποία βρίσκεται σε θέση να παρέχει προστασία και βοήθεια ανταποκρινόμενη στις άμεσες και βραχυπρόθεσμες ανάγκες του θύματος. Η αναγνώριση των πιθανών θυμάτων μπορεί επίσης να βοηθήσει και άλλους άνδρες και γυναίκες ή παιδιά που υποφέρουν από ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες εκμετάλλευσης, καθώς συχνά οι παράνομοι διακινητές έχουν πολλά θύματα. Η ταυτοποίηση πρώτου επιπέδου μπορεί να βοηθήσει στη συγκέντρωση στοιχείων σε μια υπόθεση, και να οδηγήσει στη σύλληψη και τη δίωξη εκείνων που έχουν εκμεταλλευτεί το θύμα. Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει στην απαλλαγή ή στην αποζημίωση του θύματος. Ο ρόλος σας περιορίζεται στο να αναγνωρίσετε τις ενδείξεις που μπορεί να υποδηλώνουν ότι κάποιο άτομο έχει υπάρξει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, και εάν ισχύει κάτι τέτοιο, να ενημερώσετε τις αρμόδιες αρχές και να προτείνετε την παραπομπή του ατόμου σε αυτές για επίσημη ταυτοποίηση και υποστήριξη. 1 2 Να φροντίσετε για την ασφάλεια και τις βασικές ανάγκες Βεβαιωθείτε ότι βρίσκεστε σε ασφαλές περιβάλλον, τόσο για το άλλο άτομο όσο και για εσάς τους ίδιους. Εάν όχι (εάν, για παράδειγμα, σας ακούει ο υπεύθυνος ή απειλεί εσάς ή το άλλο άτομο), θα πρέπει να φύγετε από τη συγκεκριμένη τοποθεσία ΚΑΙ να καλέσετε την αστυνομία για βοήθεια. Προσφέρετε στο άτομο καταφύγιο, τροφή, κάτι να πιεί, έναν χώρο ξεκούρασης ή πρόσβαση σε άλλες βασικές ανάγκες, εάν απαιτείται. Να αξιολογήσετε εάν το άτομο είναι παιδί Αξιολογήστε εάν το άτομο είναι παιδί (κάτω των 18 ετών), καθώς οι διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν σε μια τέτοια περίπτωση είναι πολύ συγκεκριμένες. Λάβετε υπόψη ότι κάποια παιδιά κάτω των 18 ετών ενδέχεται να υποστηρίξουν ψευδώς ότι είναι ενήλικες. Εάν έχετε αμφιβολίες για το εάν ένα άτομο είναι παιδί, θα πρέπει να θεωρήσετε ότι είναι και να προβείτε στις σχετικές ενέργειες. Η ακριβής ηλικία θα καθορίζεται επισήμως σε μεταγενέστερο στάδιο της διαδικασίας από τις αντίστοιχες αρχές. Εάν καταλήξετε (ή υποθέσετε) ότι πρόκειται για παιδί, τότε από τη στιγμή που θα έχετε επαρκείς ενδείξεις για να πιστεύετε ότι το παιδί έχει υπάρξει θύμα εκμετάλλευσης, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να καλέσετε την υπηρεσία που είναι υπεύθυνη (ή αρμόδια) για την προστασία των παιδιών. Η υπηρεσία συνήθως χρησιμοποιεί μια διεπιστημονική προσέγγιση, με ψυχολόγους και γιατρούς οι οποίοι συμμετέχουν στη διαδικασία ταυτοποίησης. Η περαιτέρω ταυτοποίηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας αποτελεί δική τους ευθύνη. Στο μεταξύ, είναι σημαντικό να κάνετε το παιδί να νιώσει ασφάλεια και να ακούσετε τους φόβους του. Η ειδική υπηρεσία θα αποφασίσει εάν και πότε θα πρέπει να ενημερώνονται οι γονείς/οι κηδεμόνες. Τι πρέπει να κάνετε και πώς

7 Τι πρέπει να κάνετε και πώς. 3 4 Να βεβαιωθείτε ότι καταλαβαίνετε ο ένας τον άλλο Έχοντας χρησιμοποιήσει νοήματα/χειρονομίες και κάποιο βασικό λεξιλόγιο, ενδεχομένως να έχετε επικοινωνήσει στον βαθμό που να μπορείτε να προσφέρετε προστασία στο άτομο και να μπορείτε να εκτιμήσετε εάν είναι παιδί. Ωστόσο, προκειμένου να μπορέσετε να προχωρήσετε στην αναγνώριση μιας περίπτωσης παράνομης διακίνησης και εμπορίας, πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το άτομο κατανοεί τη γλώσσα που μιλάτε. Εάν όχι, θα πρέπει να προσφέρετε την επιλογή ενός διερμηνέα, το όνομα ή το προφίλ του οποίου θα πρέπει να είναι αποδεκτά από εσάς αλλά και από το πιθανό θύμα. Μην αποδέχεστε διερμηνείς που γνωρίζονται με το πιθανό θύμα ή που είναι φίλοι ή «συνάδελφοι» από τον ίδιο κύκλο, καθώς μπορεί να σχετίζονται με τον παράνομο διακινητή. Να καλλιεργήσετε την εμπιστοσύνη, να εξηγήσετε ποιος/ποια είστε Δώστε στο πιθανό θύμα μερικές βασικές πληροφορίες, όπως το ποιος/ποια είστε, τον οργανισμό για τον οποίο εργάζεστε και τον σκοπό της συζήτησης. Ζητήστε τη συγκατάθεσή του για να ξεκινήσετε τη συζήτηση, πείτε του ότι μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να σας διακόψει ή να ζητήσει περισσότερες πληροφορίες. Ενημερώστε το πιθανό θύμα ότι η ταυτότητά του θα αποκαλυφθεί μόνο με τη συγκατάθεσή του στους οργανισμούς που τη χρειάζονται για να οργανώσουν την υποστήριξη που θα του παρέχουν. Ζητήστε τη συγκατάθεσή του για να κρατήσετε σημειώσεις κατά τη διάρκεια της συζήτησης, εάν χρειαστεί να το κάνετε, και εξηγήστε το γιατί. Ενώ μιλάτε και ακούτε το άτομο, μην ξεχνάτε ότι θα πρέπει να ακολουθείτε μια προσέγγιση που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, και ότι τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας έχουν δικαιώματα όπως όλοι οι άλλοι. Για τη διευκόλυνση της αναγνώρισης, η ακόλουθη σελίδα περιέχει μια λίστα με ενδείξεις που μπορεί να υποδηλώνουν ότι το άτομο είναι θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Διαβάστε τη λίστα με τις ενδείξεις, οι οποίες αποτελούν παραδείγματα που μπορεί να υποδηλώνουν ότι το άτομο έχει υπάρξει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Κάποιες από αυτές μπορείτε να τις εντοπίσετε ενώ παρατηρείτε το άτομο, ενώ άλλες ενώ το ακούτε να μιλάει. Έχετε μαζί σας το παράρτημα αυτό, και εάν αναγνωρίσετε μία από αυτές τις ενδείξεις, σημειώστε τη στη φόρμα του παραρτήματος. Αυτό θα σας βοηθήσει να αποφασίσετε εάν θα παραπέμψετε το άτομο στην αρμόδια αρχή. Στο τέλος της συζήτησης, εάν καταλήξετε ότι το άτομο μπορεί να είναι θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, θα πρέπει να του προτείνετε να το παραπέμψετε στις ειδικές υπηρεσίες οι οποίες μπορούν να του παρέχουν υποστήριξη και προστασία. Η επόμενη παράγραφος θα σας βοηθήσει να εξηγήσετε τι θα επακολουθήσει από τη στιγμή που το άτομο παραπέμπεται στις ειδικές υπηρεσίες οι οποίες είναι υπεύθυνες για την επίσημη ταυτοποίηση. Εάν δεν είστε βέβαιοι για τον τρόπο που θα εξηγήσετε τα επόμενα βήματα που προβλέπει η επίσημη ταυτοποίηση του πιθανού θύματος, απλά πείτε του ότι ερχόμενο σε επαφή με την ειδική υπηρεσία, ο αρμόδιος λειτουργός θα του εξηγήσει ολόκληρη τη διαδικασία και θα μπορεί να απαντήσει στις ερωτήσεις του. 6 Εάν απαιτείται, να εξηγήσετε ποια είναι τα διάφορα βήματα της ταυτοποίησης των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας Το πιθανό θύμα μπορεί να σας ρωτήσει τι θα επακολουθήσει από τη στιγμή που θα παραπεμφθεί στις αρμόδιες αρχές οι οποίες είναι υπεύθυνες για την ταυτοποίηση των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Οι πληροφορίες που ακολουθούν θα σας βοηθήσουν να προετοιμαστείτε ώστε να μπορείτε να απαντήσετε στις ερωτήσεις του, εάν κρίνετε ότι είστε σε θέση να το κάνετε. Τι πρέπει να κάνετε και πώς. 5 Να ακούτε, να παρατηρείτε, να κάνετε ερωτήσεις Ο ρόλος σας είναι να παρατηρείτε την κατάσταση και να ακούτε το άτομο προκειμένου να συγκεντρώσετε αρκετές πληροφορίες, ώστε να μπορείτε να αποφασίσετε εάν έχετε αναγνωρίσει ένα πιθανό θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Εάν είναι εφικτό, μπορείτε επίσης να καταγράψετε τις ενδείξεις της παράνομης διακίνησης και εμπορίας που έχετε παρατηρήσει, συλλέγοντας τα διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία. Εάν το άτομο συμφωνήσει να παραπεμφθεί στην αρμόδια αρχή (Εθνικός Μηχανισμός Παραπομπής), τότε θα υποβάλλεται σε συνέντευξη από ειδικούς υπεύθυνους για την ταυτοποίηση θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Από τη στιγμή της ταυτοποίησής του ως φερόμενο θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, το άτομο θα τυγχάνει της μεταχείρισης ενός θύματος και θα μπορεί να επωφεληθεί από τη βοήθεια που προβλέπει η εθνική νομοθεσία για θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, μέχρι να έρθουν στο φως νέα αποδεικτικά στοιχεία τα οποία αντικρούουν αυτή την ταυτοποίηση

8 Τι πρέπει να κάνετε και πώς. Για τους ενήλικες: από τη στιγμή της ταυτοποίησης ενός φερόμενου θύματος, και με τη συγκατάθεσή του, στο άτομο: Θα παρέχεται μια περίοδος αποκατάστασης και περισυλλογής ελάχιστης διάρκειας 30 ημερών 3, κατά την οποία το θύμα που δεν είναι μόνιμος κάτοικος έχει το δικαίωμα να παραμείνει στη χώρα, να ανακτήσει τις δυνάμεις του μετά από τη δοκιμασία που πέρασε και να λάβει μια συνειδητή απόφαση για το εάν επιθυμεί να συνεργαστεί με τις αρμόδιες αρχές για τη δίωξη του παράνομου διακινητή. Θα προσφέρεται προστασία από προηγούμενους εκμεταλλευτές/ παράνομους διακινητές μέσω μέτρων ασφαλείας, τα οποία θα αποφασίζονται από κοινού με το θύμα μετά από μια αξιολόγηση των κινδύνων. Θα προσφέρεται προστασία για τη σωματική του ασφάλεια και ευημερία, καθώς και κάποιες λύσεις ασφαλούς στέγασης, εάν απαιτείται. Θα προσφέρονται υπηρεσίες διερμηνείας. Θα παρέχεται δωρεάν νομική βοήθεια. Θα προσφέρεται ιατρική και φαρμακευτική βοήθεια, εάν απαιτείται. Θα προσφέρονται ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες και φροντίδα. Αργότερα, αυτή η αρχή ή άλλες αρμόδιες αρχές θα εξετάζουν την περίπτωσή του με περισσότερες λεπτομέρειες, προκειμένου να του αποδώσουν (ή όχι) τον επίσημο χαρακτηρισμό του θύματος παράνομης διακίνησης και εμπορίας. Αυτός ο επίσημος χαρακτηρισμός συνεπάγεται: Το δικαίωμα μακροχρόνιας άδειας παραμονής/εργασίας για θύματα τρίτων χωρών χωρίς νόμιμο δικαίωμα παραμονής. Δυνατότητα αξίωσης αποζημίωσης. Δυνατότητα χρήσης κάποιων προσφορών εκπαίδευσης/κατάρτισης για άτομα μικρότερων ηλικιών. Τακτική ιατροφαρμακευτική φροντίδα. Στα θύματα που το επιθυμούν παρέχεται η δυνατότητα του ασφαλούς και αξιοπρεπούς επαναπατρισμού τους στη χώρα προέλευσής τους ή, ανά περίπτωση, σε μια άλλη χώρα. Εάν το φερόμενο θύμα είναι παιδί, μπορεί να επωφεληθεί από κάποια συγκεκριμένα μέτρα από τη στιγμή που θα ταυτοποιηθεί ως φερόμενο θύμα. Σε αυτά περιλαμβάνονται: 3. Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες η περίοδος περισυλλογής είναι τρεις μήνες, ωστόσο το ελάχιστο θα πρέπει να είναι τριάντα ημέρες (σύμφωνα με το Σύμφωνο του Συμβουλίου της Ευρώπης για Δράση κατά της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων) 7 Ειδικά μέτρα που λαμβάνουν οι αρμόδιες αρχές για να καθορίσουν την ταυτότητα και την εθνικότητα του παιδιού, και εάν αυτό συνοδευόταν ή όχι. Η παροχή νομικής εκπροσώπησης. Η δυνατότητα αξίωσης αποζημίωσης. Η απαίτηση για τις αρμόδιες αρχές να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εντοπίσουν την οικογένεια του ανήλικου παιδιού. Η πρόσβαση σε σχολεία ή άλλες μορφές εκπαίδευσης. Η δυνατότητα της οικειοθελούς επιστροφής, εάν το ανήλικο παιδί το επιθυμεί και εφόσον οι αρμόδιες αρχές προστασίας των παιδιών καθορίσουν ότι κάτι τέτοιο είναι προς το συμφέρον του. Να προβείτε στις δέουσες ενέργειες Έχοντας ολοκληρώσει τη συζήτησή σας με το άτομο, υπάρχουν 4 πιθανές εκβάσεις: a Εάν το άτομο είναι παιδί: το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να καλέσετε την υπηρεσία που είναι υπεύθυνη (ή αρμόδια) για την προστασία των παιδιών. b Κρίνετε ότι το άτομο ενδέχεται να έχει υπάρξει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, και το ίδιο συμφώνησε να παραπεμφθεί στην ειδική υπηρεσία: πρέπει να καλέσετε την υπηρεσία και να παραπέμψετε το άτομο σε αυτή. c Κρίνετε ότι το άτομο ενδέχεται να έχει υπάρξει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, αλλά εκείνο δεν επιθυμεί να παραπεμφθεί στην ειδική υπηρεσία, τουλάχιστον προς το παρόν. Θα πρέπει να προτείνετε στο άτομο να το σκεφτεί και να του παρέχετε μια λίστα με τα στοιχεία των υπεύθυνων επικοινωνίας, σε περίπτωση που αλλάξει γνώμη, καθώς και τα στοιχεία οργανισμών που μπορούν να του παρέχουν υποστήριξη σε συγκεκριμένα θέματα, όπως τσεκ-απ ή νομική βοήθεια. Επιπλέον, σε κάποιες χώρες η νομοθεσία επιβάλλει την ενημέρωση των αρχών για όποιον γνωρίζει τη διάπραξη ενός αδικήματος, με τη συγκατάθεση του θύματος ή χωρίς αυτή. Εάν ισχύει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να ενημερώσετε τις αρχές. d Κρίνετε ότι το άτομο δεν έχει υπάρξει θύμα παράνομης διακίνησης και εμπορίας, αλλά ότι χρειάζεται υποστήριξη. Δώστε του τα στοιχεία συγκεκριμένων οργανισμών υποστήριξης και ένα φυλλάδιο με πληροφορίες σχετικά με την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων. Τι πρέπει να κάνετε και πώς

9 Λίστα χρήσιμων στοιχείων επικοινωνίας Λίστα χρήσιμων στοιχείων επικοινωνίας ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Παρεχόμενες υπηρεσίες: Αρωγή και Προστασία σε θύματα 1. Παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε θύματα 2. Φιλοξενία γυναικών θυμάτων 3. Διαμεσολάβηση για την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, νομικής βοήθειας και επαναπατρισμό Site: Facebook: EKKA - Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης dkoinparemvasi@ekka.org.gr Τηλ.: / -706 Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας: 197 (24ωρη λειτουργία - συμβουλευτική, πληροφόρηση, διασύνδεση) Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας: 1107 (24ωρη λειτουργία - κινητοποίηση μηχανισμού προστασίας ανηλίκων σε κίνδυνο, συμβουλευτική, πληροφόρηση, διασύνδεση) ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ Δραγατσανίου Αθήνα αρμόδια υπάλληλος: Θεοδώρα Κατσιβαρδάκου Προϊσταμένη Δ/νσης Εργασιακών Σχέσεων και Κοινωνικής Πολιτικής ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τηλεφωνικό Κέντρο ΚΕΕΛΠΝΟ : Ηλεκτρονική διεύθυνση επικοινωνίας ( ) : info@keelpno.gr Γραμμή για τη Δημόσια Υγεία (Κέντρο Επιχειρήσεων) : Είναι διαθέσιμη 24h/7d Τηλεφωνική Γραμμή για το AIDS : ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης- Γραφείο Ελλάδος συνεργάζεται στενά με κυβερνητικές αρχές και Μ.Κ.Ο για την προστασία των θυμάτων της εμπορίας ανθρώπων (trafficking) και την πρόληψη του φαινομένου. Για τα θύματα που επιθυμούν να επιστρέψουν στις χώρες τους, ο ΔΟΜ- Γραφείο Ελλάδος μεριμνά για την επιστροφή του θύματος και την επανένταξη του στην κοινωνία μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων και σε συνεργασία με τα γραφεία του ΔΟΜ στις χώρες προέλευσης. ΔΟΜ- Γραφείο Ελλάδος Δωδεκανήσου 6 Άλιμος, Τηλ: ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΤΗΛ ΦΑΞ gcr1@gcr.gr Website ΑΡΣΙΣ, Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων Αθήνα Δεριγνύ 28 Τ.Κ Τηλ arsisathina@gmail.com Θεσσαλονίκη Πτολεμαίων 35 Τ.Κ Τηλ , infothes@arsis.gr A21 Campaign Η Α21 διαθέτει ξενώνα στη Θεσσαλονίκη όπου παρέχει στα θύματα ένα ασφαλές και φιλόξενο περιβάλλον αγάπης, πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ψυχολογική υποστήριξη, επαγγελματική κατάρτιση, αρωγή για πανεπιστημιακή εκπαίδευση, υπηρεσίες συμβουλευτικής και πρόσβαση σε νομική υποστήριξη. Γραφείο στη Θεσσαλονίκη: ΤΘ 10218, ΤΚ Τηλέφωνο: Φαξ: Ιστοσελίδα: info@a21.gr Η Γραμμή 1109 Ιστοσελίδα: info@1109.gr O ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ Ταχυδρομική Διεύθυνση T.Θ Τ.Κ ΑΘΗΝΑ Τηλ Ηλεκτρονική διεύθυνση athens@salvationarmy.gr Όνομα υπευθύνου Μαρία Κοντή Γαληνού ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Έδρα Συλλόγου: Στουρνάρη 16, Τ.Κ , Αθήνα Νόμιμος Εκπρόσωπος του Συλλόγου: Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος Τηλέφωνο: Fax: info@hamogelo.gr projects@hamogelo.gr Website: Southeastern European Center for Missing & Exploited Children Coordinator Olgica Cekic The Smile of the Child Λίστα χρήσιμων στοιχείων επικοινωνίας Τηλ.επικοινωνίας: , Ηλ. Ταχ.: katsivardakou@isotita.gr, katsivardakou@hotmail.com Γραμμή SOS της ΓΓΙΦ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ (ΕΣΠ) ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΟ, ΣΟΛΩΜΟΥ ΑΘΗΝΑ Στη Γραμμή Πληροφόρησης για την Εμπορία Ανθρώπων (1109) είμαστε σε θέση να δεχθούμε τηλεφωνήματα από όλες τις γλώσσες. Η Γραμμή έχει εξειδικευμένους τηλεφωνητές που μιλάνε Ελληνικά και Αγγλικά, και έχουμε επίσης τη δυνατότητα σύνδεσης με τηλε-υπηρεσία διερμηνείας με πρόσβαση σε 176 γλώσσες, διαθέσιμη 24 ώρες τη μέρα, 7 μέρες την εβδομάδα. Spirou Loui St.1, Maroussi Athens tel mob seec@hamogelo.gr, opotkonjak@ yahoo.com 16 17

10 Ποιοι είναι οι δείκτες της παράνομης ; ΣΚΟΠΟΣ: Βρήκατε κάποιες από τις ακόλουθες ενδείξεις ότι το άτομο έχει υπάρξει θύμα εργασιακής εκμετάλλευσης; Οι συνθήκες εργασίας συνιστούν κατάφωρη παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας και των συλλογικών συμβάσεων. Ο εργάτης δεν έχει δικαίωμα σε διαλείμματα, ημέρες άδειας και ελεύθερο χρόνο, ή εργάζεται μόνο όταν του ζητηθεί από τον εργοδότη. Ο εργοδότης δεν είναι σε θέση να παρουσιάσει κάποια σύμβαση απασχόλησης, στοιχεία ασφάλισης ή στοιχεία μητρώου εργαζομένων για το άτομο. Ο εργάτης δεν γνωρίζει πόσα χρήματα κερδίζει από την εργασία του. ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Βρήκατε κάποιες από τις ακόλουθες ενδείξεις; Ποιοι είναι οι δείκτες της παράνομης διακίνησης και εμπορίας με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση; Αυτή η ενότητα συντάχθηκε με στόχο να σας βοηθήσει να διακρίνετε τις περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και εμπορίας, αναγνωρίζοντας κάποιες ενδείξεις ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ, ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ. Δεν είναι απαραίτητο ότι θα παρουσιάζονται όλες οι ενδείξεις στην περίπτωση που χειρίζεστε. Θυμηθείτε ότι στις οδηγίες αναφοράς μπορείτε να βρείτε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτούς τους δείκτες, σχετικά με τις μεθόδους που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να αναζητήσετε πληροφορίες γι αυτούς και σχετικά με τα αποδεικτικά στοιχεία που μπορείτε να βρείτε και να συλλέξετε. Οι ενδείξεις που μπορείτε να εντοπίσετε ενώ παρατηρείτε το άτομο επισημαίνονται με κίτρινο χρώμα, ενώ οι υπόλοιπες που μπορείτε να εντοπίσετε ενώ το ακούτε να μιλάει είναι χωρίς επισήμανση. Παρακαλούμε λάβετε υπόψη ότι οι ακόλουθες λίστες είναι ενδεικτικές, καθώς σε αυτές κατά καιρούς προστίθενται νέες ενδείξεις ή οι ενδείξεις τροποποιούνται προκειμένου να αντικατοπτρίζουν τους τρόπους δράσης των παράνομων διακινητών. Έχοντας ολοκληρώσει το στάδιο της παρατήρησης (εάν είναι εφικτό) και της συζήτησης με το άτομο, θα μπορείτε να συμπληρώσετε ένα μέρος ή ολόκληρο τον πίνακα που παρουσιάζεται στο παράρτημα 1. ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΗ Το άτομο δεν γνώριζε πού θα πήγαινε για να δουλέψει. Το άτομο πλήρωσε ένα υπέρογκο ποσό για μετακίνηση και μεταφορά. Το άτομο δεν έχει κάποια σύμβαση απασχόλησης, οι όροι και οι προϋποθέσεις της δεν έχουν οριστεί με σαφήνεια, ή η σύμβαση απασχόλησης έχει συνταχθεί σε μια γλώσσα που δεν γνωρίζει το άτομο. ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ, ΜΕΤΑΦΟΡΑ Το άτομο δεν οργάνωσε το ίδιο τη μεταφορά του ή δεν γνωρίζει τη διαδρομή από το σημείο αφετηρίας στον προορισμό. Το άτομο εκδηλώνει σημάδια φόβου παρουσία του άνδρα ή της γυναίκας που το συνοδεύει. Κάποιος τρίτος έδωσε πίσω στο άτομο το διαβατήριό του λίγο πριν διασχίσει τα σύνορα. Οι ταξιδιώτες της ίδιας ομάδας δεν φαίνεται να γνωρίζονται μεταξύ τους. ΥΠΟΘΑΛΨΗ, ΠΑΡΑΛΑΒΗ Το άτομο ζει και κοιμάται στον χώρο εργασίας. Ο χώρος διαμονής φιλοξενεί περισσότερα άτομα απ όσα επιτρέπει η χωρητικότητά του, είναι ανθυγιεινός και δεν διαθέτει βασικές εγκαταστάσεις υγιεινής, ενώ υπάρχει ελάχιστος ή καθόλου ιδιωτικός χώρος. Το άτομο έχει περιορισμένη ελευθερία κινήσεων στον χώρο διαμονής του. ΜΕΣΟ: Βρήκατε κάποιες από τις ακόλουθες ενδείξεις; ΑΠΕΙΛΕΣ Το άτομο εκδηλώνει σημάδια φόβου και άγχους, ειδικότερα κατά την παρουσία του επιβλέποντα, του υπεύθυνου ή ανδρών ή γυναικών που το συνοδεύουν κατά τη μετακίνηση, τη μεταφορά ή τη διέλευση των συνόρων. Το άτομο κάνει δηλώσεις που είναι ασαφείς ή που φαίνεται να του έχουν υπαγορευτεί. Οι επιβλέποντες, οι υπεύθυνοι ή οι άνδρες ή οι γυναίκες που συνοδεύουν το άτομο κατά τη μετακίνηση, τη μεταφορά ή τη διέλευση των συνόρων παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά προς αυτό. ΧΡΗΣΗ ΒΙΑΣ Το άτομο φέρει εμφανή σημάδια τραυματισμού (π.χ. μελανιές, ουλές, αμυχές, τραύματα στο στόμα και τα δόντια, καψίματα από τσιγάρο). Το άτομο εκδηλώνει σημάδια άγχους ή φόβου (π.χ. εφίδρωση, τρέμουλο, δυσκολία απάντησης σε ερωτήσεις με αμεσότητα, αποφυγή οπτικής επαφής για λόγους που δεν σχετίζονται με πολιτισμικούς παράγοντες). ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΙΝΗΣΕΩΝ Το άτομο ζει και εργάζεται στον ίδιο χώρο. Υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου στον χώρο εργασίας, όπως συστήματα παρακολούθησης, πινακίδες που προειδοποιούν τους εργάτες να μην εξέλθουν, μη προσβάσιμα παράθυρα ή παράθυρα με μπάρες, κλειδωμένες πόρτες, κλπ. ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ Το άτομο δεν γνωρίζει σε ποια τοποθεσία βρίσκεται ή σε ποια διεύθυνση. Ο χώρος εργασίας βρίσκεται σε μια απομακρυσμένη τοποθεσία η οποία είναι δύσκολα προσβάσιμη μέσω δημόσιων ή ιδιωτικών μέσων μεταφοράς. Το άτομο έχει περιορισμένη πρόσβαση ή δεν έχει καθόλου πρόσβαση στα μέσα επικοινωνίας (π.χ. τηλέφωνο, ταχυδρομείο, διαδίκτυο). Ο εργοδότης ελέγχει την επικοινωνία με τρίτους ή επιμένει να απαντά στις ερωτήσεις εκ μέρους του ατόμου και/ή στο να μεταφράζει όλες τις συνομιλίες. ΠΑΡΑΚΡΑΤΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ Το άτομο δεν έχει στη διάθεσή του ή δεν έχει πρόσβαση στα προσωπικά του έγγραφα ταυτοποίησης (διαβατήριο, ταυτότητα, βίζα, άδεια παραμονής ή εργασίας) ή σε άλλα απαραίτητα για εκείνο προσωπικά έγγραφα (εισιτήριο επιστροφής) και δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά κατόπιν αιτήματός του. Άλλοι εργάτες βρίσκονται στην ίδια κατάσταση, χωρίς πρόσβαση στα έγγραφα ταυτοποίησής τους. Τα έγγραφα ταυτοποίησης φαίνονται πλαστά. ΠΑΡΑΚΡΑΤΗΣΗ ΔΕΔΟΥΛΕΥΜΕΝΩΝ ΑΜΟΙΒΩΝ Ο εργοδότης δεν είναι σε θέση να παρουσιάσει κάποια σύμβαση απασχόλησης ή αποδεικτικά στοιχεία ότι έχουν καταβληθεί αμοιβές στο άτομο, ή τα έγγραφα εργασίας και οι καταστάσεις μισθοδοσίας έχουν παραποιηθεί. Οι πληρωμές δεν είναι τακτικές και/ή συχνά καταβάλλονται με καθυστέρηση. Το άτομο δεν κατανοεί με ποιον τρόπο υπολογίζονται οι αμοιβές ή οι κρατήσεις ή δεν γνωρίζει πόσα χρήματα κερδίζει από την εργασία του. ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ Οι πραγματικοί όροι και οι προϋποθέσεις απασχόλησης διαφέρουν από όσα συμφωνήθηκαν προφορικά. Το άτομο υπέγραψε μια νέα σύμβαση απασχόλησης όταν πήγε την πρώτη μέρα στη δουλειά. ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΕΥΑΛΩΤΗΣ ΘΕΣΗΣ Το άτομο ζει σε καθεστώς παρανομίας και δεν διαθέτει άδεια παραμονής ή εργασίας. Το άτομο ανήκει σε μια ομάδα εις βάρος της οποίας γίνονται διακρίσεις ή η οποία δεν απολαμβάνει ίσα δικαιώματα στην κοινωνία (π.χ. λόγω φύλου, κατάστασης πρόσφυγα/ ασύλου, εθνικότητας, σωματικής αναπηρίας, έλλειψης γονέων ή προέλευσης από θρησκευτική ή πολιτισμική μειονότητα). Το άτομο έχει χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και/ή είναι αναλφάβητο ή δεν γνωρίζει την τοπική γλώσσα. Το άτομο βρίσκεται σε μια κατάσταση εξάρτησης με διάφορους τρόπους (π.χ. βασίζεται στον εργοδότη του για τη διαμονή του, τη διατροφή του, για την εύρεση εργασίας για τους συγγενείς του ή για άλλα προνόμια). Το άτομο αναφέρεται σε θρησκευτικές ή πολιτισμικές πεποιθήσεις με φόβο. ΣΧΕΣΕΙΣ ΧΡΕΟΥΣ Το άτομο πρέπει να πληρώσει ένα υπέρογκο ποσό για στρατολόγηση, μεταφορά, διαμονή, φαγητό, εργαλεία ή προστατευτικό εξοπλισμό, το οποίο αφαιρείται απευθείας από την αμοιβή του. Οι όροι αποπληρωμής των προκαταβολών μισθών δεν είναι σαφείς ή είναι αυθαίρετοι. Τα επιτόκια των προκαταβολών μισθών είναι υπερβολικά υψηλά και μπορεί να ξεπερνούν τα νόμιμα όρια. Οι γονείς έλαβαν μια πληρωμή με αντάλλαγμα να επιτρέψουν στο παιδί τους να ακολουθήσει τους παράνομους διακινητές. Ποιοι είναι οι δείκτες της παράνομης ; Παράρτημα 1: να συμπληρώνεται κατά το στάδιο αναγνώρισης ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΜΕΣΟ ΣΚΟΠΟΣ Παράρτημα 1 : να συμπληρώνεται κατά το στάδιο αναγνώρισης Στρατολόγηση Μετακίνηση/μεταφορά Υπόθαλψη, παραλαβή Απειλές Χρήση βίας Περιορισμός κινήσεων Απομόνωση Παρακράτηση προσωπικών εγγράφων Παρακράτηση δεδουλευμένων αμοιβών Απάτη/εξαπάτηση Κατάχρηση εξουσίας/ευάλωτης θέσης Προσφορά ή αποδοχή πληρωμών Εργασιακή εκμετάλλευση Σεξουαλική εκμετάλλευση Παράνομες δραστηριότητες 0 Δεν υπάρχουν ενδείξεις 1 Παρουσία ενδείξεων 2 Αποδεικτικά στοιχεία 3 Απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες Παράρτημα 1: να συμπληρώνεται κατά το στάδιο αναγνώρισης

11 αυτό το πρακτικό «εργαλείο εφαρμογής» εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Έργου : «Ανάπτυξη Κοινών Κατευθυντήριες Οδηγίες και Διαδικασίες για την Ταυτοποίηση των Θυμάτων Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας» Euro TrafGuID FEI - Ministère des Affaires étrangères 27, rue de la Convention CS Paris Cedex 15 With the financial support from the Prevention of and Fight against Crime Programme of the European Union, European Commission-Directorate-General Home Affairs. design graphic :