Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ- ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Transcript

1 Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ- ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΤΡΟΥ ΚΑΒΑΦΗΣ

3 Η Ζωή του Γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου υπήρχε ακμαία ελληνική παροικία, κυρίως εμπόρων και υπαλλήλων. Το 1870 ο έμπορος πατέρας του πέθανε και το 1872 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου ο Καβάφης σπούδασε και έμαθε καλά την αγγλική γλώσσα. Το 1878 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια όπου συμπλήρωσε τις σπουδές του στο λύκειο. Από το 1882 ως το 1885 έζησε στην Κωνσταντινούπολη. Έκτοτε έζησε στην Αλεξάνδρεια. Το 1892 προσλήφθηκε ως υπάλληλος στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου, στο οποίο παρέμεινε 30 χρόνια. Δεν έκανε πανεπιστημιακές σπουδές, αλλά με την προσωπική του μελέτη, κυρίως της ιστορίας, απέκτησε βαθύτατη μόρφωση. Επίσης τα ταξίδια του και η διαμονή του στα μεγάλα κοσμοπολίτικα κέντρα της εποχής του εξασφάλισαν πολλές εμπειρίες. Μιλούσε αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Πέθανε στις 29 Απριλίου του 1933 προσβεβλημένος από καρκίνο του λάρυγγα. Το Έργο του Τα «αναγνωρισμένα» ποιήματα του Καβάφη είναι συνολικά 154. Υπάρχουν και κάποια της πρώιμης περιόδου που τα αποκήρυξε ο ίδιος και δεν τα συμπεριέλαβε στα φυλλάδια που κυκλοφορούσε και μοίραζε στους φίλους τους ή στα τεύχη και τις συλλογές που εξέδωσε ο ίδιος. Το πρώτο δημοσιευμένο ποίημα του Καβάφη τυπώθηκε στο περιοδικό «Εσπερος» της Λειψίας το Η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του έγινε στην Αλεξάνδρεια το Το 1949 εκδόθηκαν στην Αθήνα και το 1963 ο Γ. Π. Σαββίδης επιμελήθηκε την πρώτη τυποποιημένη έκδοση σε δύο τόμους. Έκτοτε ακολούθησαν και άλλες εκδόσεις, μεταξύ των οποίων και κάποιων πεζών, που μάλλον φωτίζουν την προσωπικότητα και το έργο του ποιητή παρά τον καθιστούν πεζογράφο. Τα ποιήματα του Καβάφη μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες.

4 Ο Καβάφης είναι ένας ιδιότυπος ποιητής με έντονο προσωπικό ύφος που μόνο τυπικά θα μπορούσε κανείς να τον εντάξει στη γενιά του Στην πραγματικότητα επηρέασε αποφασιστικά την εξέλιξη της νεότερης ποίησης. Βέβαια άργησε να βρει το δρόμο του. Μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής φάσεις στην ποιητική του πορεία: α) Πρώιμη Φάση ( /4): Ο Καβάφης θητεύει στο ρομαντισμό όπως φαίνεται από τη διάθεση, τη στιχουργία και τη γλώσσα του. β) Συμβολική Φάση (1891/4-1899/1903): Γράφονται τα πρώτα αριστουργήματα του Καβάφη. Ο ποιητής ξεπερνά την εξωτερικότητα, τη ρητορεία, το στόμφο, τις γενικότητες, την εύκολη αυτοϊκανοποίηση της ρομαντικής περιόδου και στρέφεται σε μία προσπάθεια ανίχνευσης του εσωτερικού του κόσμου. γ) Ώριμη Φάση (1900/ ): Ο Καβάφης βρίσκει την προσωπική του φωνή και περνά σε μία περίοδο ποιητικού ρεαλισμού. Τα κύρια γνωρίσματα της ποίησής του είναι: η σκόπιμη πεζολογία, ο ρεαλισμός, η υπαινικτικότητα, η ειρωνεία, η δραματικότητα, η μετατόπιση του χρόνου στην Αλεξανδρινή εποχή, ο διδακτικός τόνος, η χρήση των προσώπων ως συμβόλων και η στοχαστική διάθεση. Ως προς το περιεχόμενο τα ποιήματα του Καβάφη διακρίνονται σε φιλοσοφικά, ερωτικά και ιστορικά. Τα φιλοσοφικά περιέχουν «παραινέσεις προς τους ομότεχνους» για την ποίηση γενικά ή διαπραγματεύονται τα θέματα της μοίρας, του χρέους, της ματαιότητας των ανθρωπίνων μεγαλείων, της ύβρεως. Τα ερωτικά αναφέρονται στην ερωτική ζωή του ποιητή και στη μορφή του ωραίου εφήβου και στην ανάμνηση αυτής της ομορφιάς στις μοναχικές ώρες. Τα ιστορικά ποιήματα έχουν την αφόρμησή τους σε συμβάντα του παρελθόντος και ιδιαίτερα των ελληνιστικών χρόνων. Τα συμβάντα αυτά, πραγματικά ή φανταστικά, μεταπλάθει ο Καβάφης με την ποιητική του φαντασία υπηρετώντας διάφορους στόχους. Άλλοτε επιχειρεί να φωτίσει πτυχές της ιστορικής πραγματικότητας, άλλοτε εντοπίζει αναλογίες με τη σύγχρονη εποχή, άλλοτε πάλι κρύβεται ο ίδιος πίσω από τα ιστορικά πρόσωπα. Η γλώσσα του Καβάφη είναι ιδιότυπη, δημοτική με εκτροπές προς την καθαρεύουσα και με κωνσταντινοπολίτικους ιδιωματισμούς. Ο στίχος του είναι ιαμβικού ρυθμού, ελεύθερος, βρίσκεται κοντά στον πεζό λόγο, αλλά είναι πολύ προσεγμένος. Ο Καβάφης, λοιπόν, θεωρείται πρόδρομος της νεότερης ποίησης. Τον τίτλο αυτό του εξασφαλίζει αφενός το σπάσιμο της παραδοσιακής μορφής, ο ελεύθερος στίχος, η απουσία της ομοιοκαταληξίας, ο σχεδόν πεζολογικός τόνος, και αφετέρου οι βαθύτερες συγγένειες που παρουσιάζει το έργο του με τη σύγχρονη ποίηση, καθώς αυτός ασχολείται με θέματα που αφορούν τη μοναξιά του ανθρώπου, την ανωνυμία του στο πλήθος, το προσωπικό αδιέξοδο. Έτσι δικαιολογείται και η απήχηση του έργου του και η αντοχή του στην καταλυτική επίδραση του χρόνου. Ο Καβάφης έχει, τέλος, χαρακτηριστεί και ως «ο τελευταίος από τους μεγάλους Αλεξανδρινούς ποιητές».

5 Θέμα ποιήματος Το ποίημα πραγματεύεται, με εγκωμιαστικό πνεύμα και εξιδανικευτική διάθεση, τη στάση ζωής των ανθρώπων που προσηλώνονται στις επιταγές της ηθικής τους συνείδησης αψηφώντας το κόστος για τον εαυτό τους. Η εκπλήρωση του χρέους αποκτά την ανώτερη αξία της όταν εκδηλώνεται με ψυχικό μεγαλείο και όταν έχει ξεκάθαρη συνείδηση της τραγικής έκβασης. Θερμοπύλες CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CF%80%CF%85%CE%BB%CF%8E%CE%BD Περιοχή μεταξύ του Μαλιακού Κόλπου και του όρους Καλλίδρομο, όπου κατά την αρχαιότητα υπήρχε στενό πέρασμα. Έχει ταυτιστεί με τη μάχη του 480 π.χ. μεταξύ Ελλήνων και Περσών και την ηρωική θυσία 300 Σπαρτιατών και 700 Θεσπιαίων. Οι Πέρσες μπόρεσαν να επιβληθούν μόνο χάρη σε προδοσία του Εφιάλτη. %CF%82_%CE%BF_%CE%95%CF%85%CF%81%CF%85%CE%B4%CE%AE%CE%BC%CE %BF%CF%85 Η θυσία των 1000 πολεμιστών καθυστέρησε την προέλαση των εισβολέων και τους προξένησε σημαντικές υλικές και ηθικές φθορές. Ενότητες 1 η ενότητα: «Τιμή σ εκείνους Θερμοπύλες» Η αναγνώριση της αξίας εκείνων που προασπίζονται όσα συμβολίζει η λέξη Θερμοπύλες. Ηθικός- φιλοσοφικός χαρακτήρας ποιήματος Η λέξη Θερμοπύλες χωρίς άρθρο γενικεύεται και από τοπωνύμιο γίνεται αφηρημένη έννοια Αναλογία μεταξύ των μαχητών που έπεσαν στις Θερμοπύλες και των σημερινών ανθρώπων που μένουν πιστοί στο χρέος τους.

6 2 η ενότητα: «Ποτέ από το χρέος τους ψευδομένους» Ο ηθικός κώδικας που εκφράζει τον άνθρωπο του χρέους. Ασυμβίβαστη επιμονή στις προσωπικές αρχές Δίκαιη αντιμετώπιση και ίση μεταχείριση Πνεύμα αλληλεγγύης και διάθεση προσφοράς Σταθερή υπεράσπιση της αλήθειας Με μετριοπάθεια και συναίσθηση των ανθρώπινων αδυναμιών Το μόνο που μας μένει είναι να διατηρούμε την αξιοπρέπεια και το ήθος μας μέσα στη γενική κατάπτωση. Και αυτή η διατήρηση είναι μια διαρκής επιλογή, κάθε στιγμή καλείσαι να επιλέξεις αν θα μείνεις στις Θερμοπύλες ή θα συνταχθείς με τον Ξέρξη. Επομένως, το «χρέος» του ανθρώπου είναι μια στάση ζωής που εναντιώνεται ασυμβίβαστα σε οτιδήποτε αναιρεί την ανώτερη ηθική και πνευματική αξία της ζωής. Για τον Καβάφη, σημασία έχει να μην εξευτελίζεις σε καμιά περίπτωση τη ζωή σου, να παραμένεις πάντα, στα «μικρά» και στα «μεγάλα», αξιοπρεπής, ηθικός, ακέραιος, συνεπής. Πώς όμως θα τα πετύχει αυτά ο άνθρωπος; Τα βασικά στοιχεία του ανώτερου ήθους και του ηθικού μεγαλείου του ανθρώπου είναι: Συνέπεια Δικαιοσύνη Μεγαλοψυχία Ειλικρίνεια Πάντα με κριτήριο το μέτρο Γλώσσα Δημοτική Καθαρεύουσα Συνύπαρξη λογίων και λαϊκών στοιχείων Λιτή Παραστατική Ύφος Διδακτικό

7 Τεχνοτροπία Συμβολισμού (εικόνων με συμβολικό περιεχόμενο και λόγο υπαινικτικό) Θερμοπύλες: συμβολίζουν την ηρωική αυτοθυσία στον αγώνα του ανθρώπου για να μείνει συνεπής στο χρέος του, στις αρχές και τα ιδανικά του, όπως ο Λεωνίδας και οι συμπολεμιστές του οι οποίοι εν ονόματι της υπεράσπισης της πατρίδας έπραξαν γενναία χωρίς να αναλογιστούν το κόστος. Μήδοι: σύμβολο της ανυπέρβλητης δυσκολίας που κάνει τον αγώνα δύσκολο και ανυπέρβλητο, άνισο και καταδικασμένο, αλλά και το σύμβολο της ευτέλειας και της βαρβαρότητας, στις οποίες ο άνθρωπος έχει χρέος να αντιστέκεται. Εφιάλτης: συμβολίζει τη διεφθαρμένη συνείδηση και την ηθική αναισθησία, που οδηγούν στην προδοσία. Χρήση μετοχών «μη κινούντες» «συντρέχοντες» «ομιλούντες» Μετοχές Ενεργητικού ενεστώτα λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί τροπικές μετοχές δηλώνουν τους τρόπους με τους οποίους «φυλάγουν τις Θερμοπούλες», δηλαδή με συνέπεια, με γενναιόδωρη προσφορά και με ειλικρίνεια «τους ψευδομένους» Επιθετική μετοχή