ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

Transcript

1 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής είναι συμβολικός. Εκφράζει το όμορφο τραγούδι της ζωής που σβήνει. Το «σβήνουν» συμβολίζει το θάνατο. Η Μαρία Πολυδούρη ανήκει στη γενιά του 1920, που καλλιέργησε το αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής. Ο έρωτας και ο θάνατος είναι οι δύο άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η ποίηση της. Είναι μεστή από πηγαίο λυρισμό που ξεσπά σε βαθιά θλίψη και κάποτε σε σπαραγμό, με εμφανείς επιδράσεις από τα μανιάτικα μοιρολόγια και το μεγάλο της έρωτα Κώστα Καρυωτάκη. «Δεν ξέρουμε αν η ίδια η ποιήτρια είχε συνείδηση της εξαιρετικής οξύτητας των ερωτικών της κραυγών. Η Πολυδούρη ζει για να ζήσει, και όχι για να γράφει όπως άλλοι καλλιτέχνες. Όταν χαράζει στο χαρτί τους στίχους της, δεν αποβλέπει στον αναγνώστη, αλλά στην ίδια της την ανάγκη να δώσει στο ηφαίστειο της διέξοδο. Παρ όλα αυτά, νομίζω πως φτάνει να αγγίξουμε με το δάχτυλο την πληγή της Πολυδούρη, για να νιώσουμε να μας διαπερνά το ρίγος που έκανε και την ίδια να βγάζει αυτές τις κραυγές» Γιάννης Χατζίνης Χαρακτηριστικά της ποιητικής γραφής της Μαρίας Πολυδούρη Λυρισμός, ερωτισμός, βιωματικότητα, αυθορμητισμός Χαρακτήρας εξομολογητικός, ημερολογιακός, συνεχής αναφορά σε ένα «εσύ» Κλίμα νοσταλγικό, γεμάτο περιπάθεια και τρυφερότητα, αλλά και μελαγχολικό, επιθανάτιο Γλώσσα απλή δημοτική. Λεπτότητα και λιτότητα Μετρικό σύστημα: πατάει στην παράδοση, αλλά με πολλές ελευθερίες και νεωτερισμούς (ομοιοκαταληξία, αριθμός συλλαβών, χασμωδίες, διασκελισμοί)

2 Στοιχεία ρομαντικά :συναισθηματική έκρηξη, ποίηση-κραυγή, εξιδανικεύσεις, ωραιοποιήσεις, υπερβολές Στοιχεία νεοσυμβολιστικά: μουσικότητα, χαλαρά σύμβολα, μελαγχολία Το ποίημα Είδος Ποίημα λυρικό, ερωτικό, στο κλίμα του νεορομαντισμού=ανανέωση του ρομαντισμού (συναίσθημα, φαντασία, αναζήτηση του απόλυτου, του ανέφικτου, νοσταλγία, μελαγχολία, εξιδανίκευση, ωραιοποίηση, συγκίνηση) και νεοσυμβολισμού=ανανέωση του συμβολισμού (χρήση συμβόλων χωρίς αυστηρή δομή, μουσικότητα,υποβλητικότητα, μελαγχολία, θλίψη, ενώ η μορφή χαλαρώνει από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης). Ο Τέλλος Άγρας χαρακτηρίζει το ποίημα «λυρική ελεγεία»=ρομαντικό, μελαγχολικό στοιχείο. Κύριο θέμα του ποιήματος Η γενεσιουργός και μεταμορφωτική δύναμη του έρωτα. Η καταξίωση του ερωτευμένου μέσα από τον έρωτα. Επίσης διαπραγματεύεται τη σχέση της τέχνης και της ζωής με τον έρωτα. Η ποίηση και η ζωή αποκτούν νόημα μόνο με τη βίωση του έρωτα. Η αγάπη της ποιήτριας για τον αγαπημένο την έχει εξαγνίσει, και έχει δικαιώσει τη ζωή και την ποίηση της. Δομή Εννέα (στο σχολικό βιβλίο παρατίθενται οι πέντε) πεντάστιχες στροφές. Βασικό δομικό σχήμα: κάθε στροφή αποτελείται από μία δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση και μία κύρια=αιτία και αποτέλεσμα. Οι δευτερεύουσες προτάσεις περιλαμβάνουν τις ενέργειες του αγαπημένου (αυτός), ενώ οι κύριες τις αντιδράσεις του ποιητικού υποκειμένου.

3 Μορφή και περιεχόμενο Α. Ρητορικά σχήματα Κύκλος: επανάληψη του 1ου στίχου κάθε στροφής ως 5ου της ίδιας στροφής, όπου κυρίως περιέχονται οι αναφορές στον αγαπημένο (το αγαπημένο πρόσωπο περιβάλλει ως γενεσιουργός μήτρα και ως θερμή αγκαλιά το υποκείμενο). Η στροφή, λοιπόν περικλείεται από το εσύ. Στο κέντρο της στροφής, στους ενδιάμεσους στίχους υπάρχει το εγώ. Επαναλήψεις λέξεων και φράσεων μόνο, παρά, γιατί, μ αγάπησες, ζωή, ωραία. Μεταφορές («κι έχω ένα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα», «με την ψυχή στο βλέμμα», «στολίστηκα το υπέρτατο/της ύπαρξης μου στέμμα», «η ζωή πληρώθη», «που βασίλεψες», «γλυκά πεθαίνω» Παρομοιώσεις (σαν κρίνο: καθαγιασμένο αίσθημα, βασίλεψες: έμμεση παρομοίωση του αγαπημένου με ήλιο) Υπερβολές («μόνο γιατί με αγάπησες γεννήθηκα», «γι αυτό η ζωή μου εδόθη») Αντίθεση: στιχ 18.19, «ανεκπλήρωτη-πληρώθη» Αποστροφές: χρήση του β προσώπου «ωραίε» Β. Εικόνες Με χρονικούς προδιορισμούς. Το σκηνικό των 4 εποχών, το ερωτευμένο ζευγάρι, εναγκαλισμοί και βλέμματα, η ερωτευμένη γυναίκα και η παρομοίωση της με κρίνο, ο νεκρός αγαπημένος και η παρομοίωση του με ηλιοβασίλεμα, η ετοιμοθάνατη γυναίκα Μετρικό σύστημα Πρόκειται για παραδοσιακό ποίημα. Εναλλαγή 12σύλλαβων και 7σύλλαβων ιαμβικών στίχων, με τροχαίο στον α πόδα για έμφαση (στον στίχο 21 δε βάζει τροχαίο, γιατί θέλει την έμφαση στο «ωραία» Συνιζήσεις (στίχο 3, 8) Διασκελισμοί (στιχ. 1-2, 6-7, 11-12, 13-14, 21-22, 22-23) Ομοιοκαταληξία (α-ε, β-δ, ελεύθερος ο γ) Χασμωδίες (στίχοι «σε ήλιο», «είμαι ωραία», «κρίνο ολάνοιχτο», «το υπέρτατο»

4 Κάποιες μετρικές «ατέλειες», εντείνουν το λυρισμό λόγω του αυθορμητισμού που τις υπαγορεύει Γλώσσα Απλή δημοτική Εναλλαγή ρηματικών χρόνων (αόριστος με ενεστώτα): αόριστος: αγαπημένος= εκφράζει το οριστικό τέλος, ενεστώτας: ποιητικό υποκείμενο= το βίωμα ήταν τόσο ισχυρό και συγκλονιστικό που οι αλλαγές που υπέστη το υποκείμενο έχουν μόνιμη διάρκεια Επιρρηματικοί προσδιορισμοί π.χ «στα περασμένα χρόνια»,=το παρελθόν του έρωτα, «Και σε ήλιο στιχ3-4» =η διάρκεια του έρωτα ως υποκειμενικό αίσθημα «μία νύχτα..στιχ7» =το βραχυχρόνιο του έρωτα ως αντικειμενική πραγματικότητα Στίξη: υπάρχει ροή στο λόγο γι αυτό απουσιάζουν σημεία στίξης. Υπάρχει άμεση σύνδεση των αιτιολογικών προτάσεων (το αίτιο) με τις κύριες (το αποτέλεσμα), χωρίς κόμμα. Το κόμμα ή η τελεία λειτουργούν ως μικρές αναπνοές. Προβολή της αποστροφής «ωραίε» Περιεχόμενο Η ανάπτυξη του θέματος στηρίζεται στη διαλεκτική σχέση του «εγώ» με το «εσύ»: η ερωτευμένη γυναίκα εξάρτησε όλη της την ύπαρξη από το πρόσωπο που αγάπησε. Ο έρωτας στάθηκε γι αυτήν δύναμη γενεσιουργός και μεταμορφωτική κι αυτός τη βοηθάει να αντιμετωπίσει με γαλήνη και καρτερία το θάνατο. Η υποβόσκουσα θλίψη κυριαρχείται από το συναίσθημα της χαράς για τα αισθήματα που έζησε. Αναβίωση με το τραγούδι της ερωτικής επιθυμίας, εξιδανίκευση αισθημάτων και προσώπων. Το ποίημα ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση.εχει μέτρο ιαμβικό,ομοιοκαταληξία και είναι δομημένο σε πέντε πεντάστιχες στροφές. Έχει λογική οργάνωση. Το ποίημα έχει μουσικότητα,μοιάζει με ερωτικό τραγούδι.η επανάληψη του 1ου στίχου κάθε στροφής στον 5ο,η εναλλαγή δωδεκασύλλαβων, και εφτασύλλαβων στίχων καθώς και το μέτρο δίνουν στο ποίημα ρυθμό.επιπλέον δε μιλάει γενικά για τον έρωτα. Έχει

5 συγκεκριμένο αποδέκτη,απευθύνεται σε ένα εσύ. Το β ρηματικό πρόσωπο χαρίζει στο ποίημα αμεσότητα, ζωντάνια, και παραστατικότητα. Επιπλέον κάνει πιο λυρικό το ποίημα. Η ποιήτρια αισθάνεται ευγνωμοσύνη για το πρόσωπο που της πρόσφερε την αγάπη του. Γλώσσα και περιεχόμενο προβάλλουν το λυρισμό, τον αυθορμητισμό, την ειλικρίνεια των συναισθημάτων του ποιητικού υποκειμένου. Το ποίημα θυμίζει ερωτική επιστολή, σελίδα ημερολογίου. Μοιάζει με γλυκιά, χαμηλόφωνη εξομολόγηση. Η μετρική μορφή του ποιήματος προσδίδει πηγαίο λυρισμό στο ποίημα. Στροφή 1η Η ποιήτρια εξομολογείται αυθόρμητα το λόγο για τον οποίο δημιουργεί.μοναδική πηγή έμπνευσης για αυτήν είναι ο έρωτας.ο έρωτας της που έζησε στο παρελθόν,όπως μαρτυρά και ο αόριστος,που χρησιμοποιεί. Η ποίηση της υπάρχει μόνο γιατί βίωσε ένα δυνατό ερωτα. Στροφή 2η ό έρωτας έχει τη δύναμη να μεταμορφώνει τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Αν και αποτελεί πλέον παρελθόν οι θαυματουργές επιδράσεις του ισχύουν ακόμη.ο ενεστώτας και το επίρρημα «ακόμα» μαζί με μία παρομοίωση και μία μεταφορά υπογραμμίζουν τη μονιμότητα αυτών των αλλαγών. Η στροφή αυτή ξεχωρίζει για το ξεχείλισμα του ερωτικού της πάθους. Στροφή 3η Το βλέμμα του συντρόφου τους ήταν αρκετό για να χαρίσει στην ποιήτρια ολοκλήρωση, ομορφιά,ευτυχία.μέσα από αυτό το βλέμμα ένιωσε ότι έχει λόγο ύπαρξης. Η ζωή της απέκτησε νόημα, σκοπό. Έτσι φόρεσε «περήφανα» το στέμμα της ύπαρξης της. Η στροφή αυτή δείχνει πόσο συνυφασμένη με τον έρωτα είναι η ύπαρξη της γυναίκας και ίσως κάθε γυναίκας. Στροφή 4η. ό έρωτας είναι ο μοναδικός σκοπός της ζωής κατά την ποιήτρια.γεννήθηκε για να γνωρίσει τον απόλυτο, τον ιδανικό έρωτα. Αυτός έδωσε νόημα στην άχαρη ζωή της.το αίσθημα της μελαγχολίας είναι διάχυτο και σε αυτήν την στροφή. Η ποιήτρια είναι νέα, άρρωστη, έχει χάσει τον αγαπημένο της, ο θάνατος της πλησιάζει.η επάνηληψη της λέξης «ζωή» τονίζουν αυτή της τη μελαγχολική διάθεση και το ότι η «άχαρη ζωή» της δικαιώθηκε και απέκτησε νόημα χάρη στην αγάπη του. Η ποιήτρια εκφράζει την

6 πεποίθηση ότι η ζωή της θα ήταν ανούσια αν δεν την αγαπούσε ο αγαπημένος της. Η στροφή αυτή συνδέεται άμεσα με τον τίτλο και αποτελεί την πεμπτουσία του ποιήματος. Στροφή 5η Εδώ η Μ.Πολυδούρη εξιδανικεύει και μυθοποιεί και τον αγαπημένο της και τα συναισθήματα του.αυτό πετυχαίνεται με την απανάληψη της λέξης «ωραία» και με τη λέξη «ωραίε» με την οποία απευθύνεται στο αντικείμενο του πόθου της,που τώρα πια έχει «βασιλέψει».εζησε το απόλυτο πάθος και έτσι τώρα δε λυπάται που θα φύγει και η ίδια από τη ζωή.(ταύτιση έρωτα-ζωής). Ποιητική αποστροφή και επίκληση στο «εσύ». Προσφώνηση «ωραίε». Η χρήση του «που βασίλεψες» δείχνει ότι το αγαπημένο πρόσωπο δε ζει πια. Ετσι δικαιολογείται και ο αόριστος που διατρέχει όλο το ποίημα όταν αναφέρεται στο αγαπημένο πρόσωπο. Υπάρχει μόνο ο δικός της έρωτας. Όταν η Πολυδούρη γράφει αυτό το ποίημα, ο Καρυωτάκης, ο αγαπημένος της, έχει αυτοκτονήσει, η ζωή της βαδίζει προς το τέλος της (νοσηλεύεται στη «Σωτηρία» με φυματίωση). Ο θάνατος της όμως πλησιάζει γλυκά «κι έτσι γλυκά πεθαίνω αφού εκείνος την αγάπησε τόσο «ωραία». Για τη Μαρία Πολυδούρη η ποίηση είναι απλά ένα μέσο για να εκφράσει τον έρωτα της, για να εξομολογηθεί αυθόρμητα τα συναισθήματα της. Δε μιλάει γενικά για τον έρωτα.απευθύνεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο και γράφει μόνο για να διαλαλήσει τί ένιωσε και νιώθει για αυτόν.τα ποιήματα της χαρακτηρίζονται από γνήσιο λυρισμό. Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Για την Μ.Πολυδούρη σκοπός της ζωής είναι να ζήσει τον απόλυτο, ιδανικό έρωτα. Η ποίηση αποτελεί το μέσο για να εκφράσει τα συναισθήματα της. Τα ποιήματα της χαρακτηρίζονται από λυρισμό και αυθορμητισμό. 2. Στόχος της ποιήτριας είναι να «τραγουδήσει» για τον έρωτα πού βίωσε. Το Ποίημα έχει μουσικότητα και ρυθμό. Θυμίζει ερωτικό τραγούδι. Σε αυτό βοηθούν το ιαμβικό μέτρο, η επανάληψη του πρώτου στίχου στον πέμπτο, η ομοιοκαταληξία, και η εναλλαγή δωδεκασύλλαβων, εφτασύλλαβων στίχων.

7 3. Η Μ.Πολυδούρη υπερασπίζεται την άποψη ότι η ποίηση όπως και η ζωή αποκτούν νόημα όταν έχεις αγαπήσει και αγαπηθεί.στα ποιήματα της αναφέρεται σε δικές της εμπειρίες. Εκφράζει με ειλικρίνεια και αυθορμητισμό τα συναισθήματα της.αυτή η ποιητική επιλογή ταιριάζει στη λυρική ποίηση. 4. Η υπέρτατη αξία είναι ο έρωτας.αυτός δικαιώνει τη ζωή. Είναι ο σκοπός της ζωής. Μόνο αν νιώσεις το απόλυτο πάθος βρίσκεις την ολοκλήρωση και την ευτυχία. Σχολιασμός κριτικών θέσεων Ο Γιώργος Θέμελης γράφει: «Ο έρωτας ξεπερνάει τον ίδιο το χώρο του αισθηματισμού και γίνεται δύναμη που μεταμορφώνει την ύπαρξη, μέσα στο λαμπρό φως μιας μυστικής ύπαρξης». Ποια στοιχεία του ποιήματος επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη. Η Μαρία Πολυδούρη στο ημερολόγιο της γράφει : «Η ψυχή μου και η αγάπη μου γεννήθηκαν την ίδια μέρα». Ποια στοιχεία του ποιήματος επιβεβαιώνουν αυτή τη δήλωση Ο Κ. Στεργιόπουλος κάνει λόγο για «εξιδανικεύσεις, ωραιοποιήσεις και υπερβολές που της υπαγόρευε η ρομαντική της φύση». Εντοπίζετε αυτά τα στοιχεία στο συγκεκριμένο ποίημα; Νομίζετε ότι αυτά οδηγούν την ποιητική φωνή σε απλή ρητορεία ή όχι; Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας. Παρά τον καθαρά ερωτικό του χαρακτήρα το ποίημα εντάσσεται στην κατηγορία «Ποιήματα για την ποίηση», επειδή η τέχνη της ποιήτριας αποκτά υπόσταση μέσω του έρωτα. Έχουμε ένα ποίημα που αναφέρεται στην ποίηση ως μέσο υποβολής του ερωτικού συναισθήματος