ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Το έγγραφο με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας 2η έκδοση. στην

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 599 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Το έγγραφο με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας 2η έκδοση στην ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας EL EL

2 Πίνακας περιεχομένων 1. ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας Το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για την ασφάλεια Δομή του ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου για την ασφάλεια Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 και συναφείς κανόνες Διερεύνηση ατυχημάτων και περιστατικών στην πολιτική αεροπορία Υποβολή αναφορών, ανάλυση και παρακολούθηση περιστατικών στην πολιτική αεροπορία Κατάλογος αερομεταφορέων της Ένωσης υποκείμενων σε απαγόρευση λειτουργίας εντός της ΕΕ Αρμοδιότητες και υποχρεώσεις λογοδοσίας για την ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση Διαδικασία λήψης αποφάσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αρμοδιότητες και ευθύνες για την ασφάλεια της αεροπορίας στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας Διερεύνηση ατυχημάτων και περιστατικών Οι εφαρμοστέοι κανόνες Συστάσεις ασφαλείας Συνεργασία με άλλες οντότητες Επιβολή Επιβολή των κανόνων στα κράτη μέλη Επιβολή των κανόνων στους υποκείμενους σε κανονιστικές ρυθμίσεις φορείς του κλάδου ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Απαιτήσεις ασφάλειας για φορείς και αρχές Διαχείριση των κινδύνων ασφαλείας σε επίπεδο ΕΕ: η διαδικασία κατάρτισης και επικαιροποίησης του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Αεροπορικής Ασφάλειας Εντοπισμός προβλημάτων ασφαλείας Αξιολόγηση προβλημάτων ασφαλείας Καθορισμός και προγραμματισμός των μέτρων ασφάλειας Εφαρμογή και παρακολούθηση Επιδόσεις ασφάλειας Συμφωνία επί των επιδόσεων ασφαλείας Συμφωνία επί των επιδόσεων ασφαλείας των φορέων Συμφωνία επί των επιδόσεων ασφάλειας των κρατών μελών σε επίπεδο ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

3 3.1 Εποπτεία της ασφάλειας Παρακολούθηση της εφαρμογής των κανόνων στα κράτη μέλη Εποπτεία πιστοποιημένων φορέων Συλλογή, ανάλυση και ανταλλαγή δεδομένων ασφαλείας Στόχευση των δεδομένων για την ασφάλεια σε πεδία που παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανησυχία ή ανάγκη Στόχευση των δεδομένων για την ασφάλεια στην παρακολούθηση των κρατών μελών Στόχευση της εποπτείας του κλάδου με βάση τα δεδομένα ασφάλειας ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Δραστηριότητες σε επίπεδο ΕΕ Πληροφόρηση ασφάλειας Ευρωπαϊκή στρατηγική πρωτοβουλία για την ασφάλεια (ESSI) Διεθνής συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ Εκπαίδευση σε επίπεδο ΕΕ Ομάδα Κοινής Εκπαιδευτικής Πρωτοβουλίας (CTIG) Γενική αντίληψη για την εκπαίδευση Κατάλογος συντμήσεων

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο παρόν έγγραφο περιγράφεται το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας και αναλύεται η ολοκληρωμένη δέσμη κανονισμών σε επίπεδο Ένωσης, σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες και τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για την από κοινού διαχείριση της ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας είναι το ισοδύναμο του κρατικού προγράμματος ασφάλειας σε επίπεδο ΕΕ, όπως αυτό περιγράφεται στο παράρτημα 19 της σύμβασης του Σικάγου. Στόχος του εγγράφου με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας δεν είναι να αντικαταστήσει τα κρατικά προγράμματα ασφάλειας των κρατών μελών, αλλά μάλλον να τα συμπληρώσει. Στο έγγραφο με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας παρουσιάζεται ο τρόπος διαχείρισης της ασφάλειας της αεροπορίας σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Καθώς η έγκριση και ο συντονισμός πολλών κανόνων και δραστηριοτήτων που αφορούν την ασφάλεια της αεροπορίας πραγματοποιείται σε επίπεδο ΕΕ, τα κράτη μέλη πρέπει να παραπέμπουν το οικείο κρατικό πρόγραμμα ασφάλειας στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας, ώστε να εξηγείται πλήρως ο τρόπος διαχείρισης της ασφάλειας εντός της επικράτειάς τους. Όντως, η ΕΕ έχει θεσμοθετήσει σε ορισμένα πεδία της ασφάλειας της αεροπορίας και είναι αδύνατο να περιγράψουν τα κράτη μέλη με ποίο τρόπο διαχειρίζονται την ασφάλεια εντός της επικράτειάς τους χωρίς να συμπεριλάβουν τη διάσταση της ΕΕ. Επιπλέον, σε ορισμένους τομείς, οι αρμοδιότητες των κρατών βάσει της σύμβασης του Σικάγου έχουν μεταβιβαστεί στο επίπεδο της Ένωσης. Στο έγγραφο σχετικά με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας εξηγείται ο τρόπος με τον οποίο η ΕΕ εκπληρώνει τις διεθνείς υποχρεώσεις που απορρέουν από την εν λόγω μεταβίβαση αρμοδιοτήτων. Το έγγραφο με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας έχει την ίδια μορφή και δομή της περιγραφής του κρατικού προγράμματος ασφάλειας, όπως αυτό περιγράφεται στο παράρτημα 19 της σύμβασης του Σικάγου. Στόχος του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αεροπορικής Ασφάλειας είναι να διασφαλισθεί ότι το σύστημα διαχείρισης της αεροπορικής ασφάλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει το ανώτατο επίπεδο επιδόσεων ασφαλείας, ομοιόμορφα κατανεμημένο σε ολόκληρη την Ένωση, η δε βελτίωσή του να συνεχιστεί με την πάροδο του χρόνου, ενώ παράλληλα συνεκτιμώνται άλλοι σημαντικοί στόχοι όπως η προστασία του περιβάλλοντος. Με την περιγραφή των διαδικασιών που χρησιμοποιούνται για την από κοινού διαχείριση της ασφάλειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και, ιδίως, του τρόπου με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας συνεργάζονται για τον εντοπισμό επισφαλών συνθηκών και τη λήψη μέτρων, όταν χρειάζεται, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι ασφαλείας, το έγγραφο με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας συμβάλλει στην επίτευξη υψηλού επιπέδου στόχων ασφάλειας ανά την ΕΕ που καθορίζονται σε επίπεδο Ένωσης. Επομένως, διασφαλίζεται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι γνωρίζουν τις ευθύνες τους και ότι τίθενται σε εφαρμογή όλοι οι κανόνες και οι διαδικασίες για την ενίσχυση της αεροπορικής ασφάλειας και ότι, ως εκ τούτου, συμβάλλουν στην πρόληψη των ατυχημάτων στην περιοχή της Ευρώπης και πέραν αυτής. 3

5 1. ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 1.1. Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας Η ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας της αεροπορίας συνίσταται στο σύνολο νομικών κανόνων και διαδικασιών που έχουν τεθεί σε εφαρμογή στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να διασφαλισθεί υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Η ευρωπαϊκή αυτή πολιτική προωθεί κανόνες που είναι εναρμονισμένοι και διευκολύνουν την ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, υπηρεσιών και προσώπων που εμπλέκονται στην πολιτική αεροπορία. Στόχος της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας της αεροπορίας είναι να διασφαλισθεί ότι οι κανόνες και οι διαδικασίες που συντελούν στη διαχείριση της ασφάλειας της αεροπορίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποφέρουν υψηλότατο και ομοιόμορφο σε ολόκληρη την Ένωση επίπεδο επιδόσεων ασφαλείας, ότι είναι συνεχής η βελτίωσή της με την πάροδο του χρόνου, παράλληλα δε ότι συνεκτιμώνται άλλοι σημαντικοί στόχοι όπως η προστασία του περιβάλλοντος. Στην επίτευξη αυτού του υψηλού επιπέδου ασφάλειας, η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζεται από τα κράτη μέλη, των οποίων οι εθνικές πολιτικές ασφάλειας της αεροπορίας συμβάλλουν στην επίτευξη του συνολικού στόχου της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας της αεροπορίας. Το σύστημα ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας βασίζεται στη στενή συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας της Αεροπορίας (εφεξής «EASA» ή «ο Οργανισμός»), των κρατών μελών, καθώς και του κλάδου που δραστηριοποιείται στην ευρωπαϊκή αγορά αερομεταφορών. Το υψηλό και ομοιόμορφο επίπεδο προστασίας των Ευρωπαίων πολιτών και του επιβατικού κοινού βασίζεται κυρίως στην έκδοση κοινών κανόνων και μέτρων ασφάλειας που εξασφαλίζουν ότι προϊόντα, πρόσωπα και φορείς 1 εντός της ΕΕ συμμορφώνονται με τους εν λόγω κανόνες. Το εν λόγω σύστημα συμπληρώνεται από διεξοδικές διερευνήσεις ατυχημάτων και συμβάντων που επιτρέπουν τον εντοπισμό των κενών ασφάλειας και τη λήψη μέτρων για την κάλυψη των κενών. Η ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας της αεροπορίας περιλαμβάνει επίσης τη χρήση πιο προδραστικών και τεκμηριωμένων στοιχείων με σκοπό τον εντοπισμό των κινδύνων που αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή κατά της ασφάλειας, και την ανάληψη δράσεων για τον μετριασμό των εν λόγω κινδύνων Το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για την ασφάλεια Δομή του ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου για την ασφάλεια Το άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο ζ) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι οι μεταφορές αποτελούν συντρέχουσα αρμοδιότητα μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της. Επιπλέον, το άρθρο 100 παράγραφος 2 της ίδιας Συνθήκης επιτρέπει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να θεσπίζουν κατάλληλες διατάξεις για τις αεροπορικές μεταφορές, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής. Ως εκ τούτου, οι νομικές απαιτήσεις στον τομέα της ασφάλειας της αεροπορίας μπορούν να καθορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο με την έκδοση ευρωπαϊκής νομοθεσίας. 1 Για τους σκοπούς του παρόντος εγγράφου, ως φορείς νοούνται οι φορείς του κλάδου που προσφέρουν αεροπορικά προϊόντα ή υπηρεσίες. 4

6 Το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για την ασφάλεια της πολιτικής αεροπορίας αποτελείται από κανονισμούς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, οι οποίοι συνοδεύονται, ανάλογα με την περίπτωση, από εκτελεστικούς κανονισμούς της Επιτροπής. Στις σχετικές νομικές πράξεις συμπεριλαμβάνονται μηχανισμοί για την αξιολόγηση της εφαρμογής και της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας, η οποία είναι δυνατόν να οδηγήσει σε αναθεώρησής της. Το διάγραμμα που ακολουθεί συνοψίζει την εφαρμοστέα νομοθεσία για την ασφάλεια της αεροπορίας που έχει εκδοθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. 5

7 Διάγραμμα 1. Εφαρμοστέα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αεροπορική ασφάλεια Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Κανονισμός της Επιτροπής 6

8 Η ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ασφάλεια της αεροπορίας διατίθεται αναλυτικά στον δικτυακό τόπο EUR-Lex, στο τμήμα Ευρετήριο της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κεφάλαιο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 και συναφείς κανόνες Οι νομικές απαιτήσεις Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/ (εφεξής «κανονισμός αριθ. 216/2008») αποτελεί τον πυλώνα του συστήματος ασφάλειας της αεροπορίας της ΕΕ. Στόχος του είναι η διαμόρφωση και διατήρηση υψηλού και ομοιόμορφου επιπέδου ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας στην Ευρώπη, με τη θέσπιση κοινών κανόνων στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας. Καθιστά επίσης δυνατή την αμοιβαία αναγνώριση των πιστοποιητικών, εισάγει διαδικασία επιθεωρήσεων τυποποίησης για την παρακολούθηση της εφαρμογής των κανόνων από τα κράτη μέλη και αποτελεί τον ιδρυτικό κανονισμό του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας της Αεροπορίας. Ο κανονισμός αριθ. 216/2008 ορίζει τις «βασικές απαιτήσεις» με τις οποίες τάσσονται υψηλού επιπέδου στόχοι και υποχρεώσεις για αρχές, πρόσωπα και φορείς, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του κανονισμού αριθ. 216/2008. Στις βασικές απαιτήσεις εφαρμόζονται τα πρότυπα και οι συνιστώμενες πρακτικές που καθορίζονται στα παραρτήματα της σύμβασης του Σικάγου. Αφορούν αεροναυτικά προϊόντα, εξαρτήματα και εξοπλισμό, φορείς εκμετάλλευσης εμπλεκόμενους στις αεροπορικές μεταφορές, καθώς και χειριστές και πρόσωπα, προϊόντα και φορείς εμπλεκόμενους στην εκπαίδευση και την ιατρική εξέταση, αεροδρόμια, διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας και υπηρεσίες αεροναυτιλίας (ATM/ANS) που παρέχονται στον εναέριο χώρο επικράτειας όπου εφαρμόζεται η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατ εφαρμογή του κανονισμού 216/2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει εκτελεστικούς κανονισμούς, μεταξύ των οποίων και εκείνους που αναφέρονται στο διάγραμμα της ενότητας Όλοι αυτοί οι κανόνες εφαρμόζονται άμεσα στα κράτη μέλη και δεν απαιτούνται εθνικά μέτρα μεταφοράς στο εσωτερικό δίκαιο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαίου αποτελεί πρωτίστως ευθύνη των κρατών μελών. Τα περισσότερα καθήκοντα πιστοποίησης και εποπτείας που απαιτούνται από τον κανονισμό αριθ. 216/2008 και τους εκτελεστικούς κανόνες του εκτελούνται, συνεπώς, σε εθνικό επίπεδο από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Ωστόσο, σε ορισμένες σαφώς καθορισμένες περιπτώσεις, αρμόδια αρχή είναι ο EASA και έχει την αρμοδιότητα να εκδίδει πιστοποιητικά και να λαμβάνει τα σχετικά μέτρα επιβολής Πολιτική μεταφορών Αεροπορικές μεταφορές Ασφάλεια πτήσεων Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Φεβρουαρίου 2008, για τη θέσπιση κοινών κανόνων στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας και για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφαλείας της Αεροπορίας, καθώς και για την κατάργηση της οδηγίας 91/670/ΕΟΚ του Συμβουλίου, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1592/2002 και της οδηγίας 2004/36/ΕΚ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ΕΕ L 79 της , σ. 1 7

9 Μέτρα του Οργανισμού Η εφαρμογή του κανονισμού 216/2008 και των εκτελεστικών κανονισμών του υποστηρίζεται, κατά περίπτωση, με προδιαγραφές πιστοποίησης, αποδεκτά μέσα συμμόρφωσης και καθοδηγητικό υλικό. Οι προδιαγραφές πιστοποίησης είναι τεχνικά πρότυπα που εκδίδει ο Οργανισμός και υποδεικνύουν τα μέσα απόδειξης της συμμόρφωσης με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 216/2008 και τους εκτελεστικούς κανόνες του, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από φορέα με σκοπό την πιστοποίηση. Αποδεκτά μέσα συμμόρφωσης είναι μη δεσμευτικά πρότυπα που εκδίδει ο Οργανισμός, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιούνται από πρόσωπα και φορείς για την επίτευξη συμμόρφωσης με τον κανονισμό αριθ. 216/2008 και τους εκτελεστικούς κανόνες του ή με τις προδιαγραφές πιστοποίησης όταν τηρούνται τα αποδεκτά μέσα συμμόρφωσης ή οι προδιαγραφές πιστοποίησης, θεωρείται ότι πληρούνται οι σχετικές απαιτήσεις των εκτελεστικών κανόνων. Το καθοδηγητικό υλικό είναι μη δεσμευτικό υλικό που εκπονεί ο Οργανισμός, το οποίο συμβάλλει στην ερμηνεία απαίτησης ή προδιαγραφής και χρησιμοποιείται για την υποστήριξη της πρακτικής εφαρμογής του κανονισμού αριθ. 216/2008, των εκτελεστικών κανόνων του, προδιαγραφών πιστοποίησης και αποδεκτών μέσων συμμόρφωσης Ρυθμίσεις ευελιξίας Δεδομένου ότι οι αερομεταφορές είναι μια σύνθετη δραστηριότητα, οι κανόνες δεν μπορούν να καλύπτουν όλες τις περιπτώσεις και είναι απαραίτητος κάποιος βαθμός ευελιξίας ώστε να είναι δυνατή η υλοποίηση των δραστηριοτήτων και, ταυτόχρονα, να διατηρείται το ενδεδειγμένο επίπεδο ασφάλειας. Προς τον σκοπό αυτό, ο κανονισμός αριθ. 216/2008 περιέχει διατάξεις περί ευελιξίας που επιτρέπουν στα κράτη μέλη: να λαμβάνουν επειγόντως μέτρα για την αντιμετώπιση προβλήματος ασφάλειας να χορηγούν απαλλαγές σε περίπτωση απρόβλεπτων επειγουσών επιχειρησιακών συνθηκών ή επιχειρησιακής ανάγκης περιορισμένης διάρκειας να χορηγούν παρεκκλίσεις από τις διατάξεις των εκτελεστικών κανόνων του κανονισμού 216/2008 όταν είναι δυνατόν να επιτευχθεί ισοδύναμο επίπεδο ασφάλειας. Τα μέτρα που λαμβάνονται, αναλόγως του είδους των, κοινοποιούνται στον EASA, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα κράτη μέλη. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο EASA είναι αρμόδιος να αξιολογεί τις κοινοποιήσεις και παρέχει συναφή σύσταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία λαμβάνει την τελική απόφαση, ώστε να διασφαλίζεται υψηλό και ομοιόμορφο επίπεδο ασφάλειας και ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Τα μέτρα ευελιξίας που λαμβάνουν ή προτείνουν τα κράτη μέλη βάσει των διατάξεων ευελιξίας αξιολογούνται όχι μόνο ως προς την ισοδυναμία τους σε αξία ασφαλείας ή ως προς την αξία ασφάλειας των συνημμένων όρων, αλλά και ως προς την αιτιολόγηση της ανάγκης παρέκκλισης Φύση του κανονισμού αριθ. 216/2008 και σχετικοί κανόνες Οι περισσότερες νομικές απαιτήσεις που περιέχουν ο κανονισμός αριθ. 216/2008 και οι εκτελεστικοί κανονισμοί του έχουν τη μορφή περιοριστικών κανόνων, δηλ. κανόνες που 8

10 εστιάζουν σε ορισμένα μέτρα για την επίτευξη συγκεκριμένου στόχου. Η εν λόγω περιοριστική προσέγγιση, η οποία αποτελούσε μέχρι σήμερα διεθνές πρότυπο, επέτρεψε στην ΕΕ να επιτύχει το σημερινό καλό ιστορικό ασφάλειας. Επιπλέον, οι περιοριστικοί κανόνες επιτρέπουν ασφάλεια δικαίου και άμεσο έλεγχο της συμμόρφωσης. Ωστόσο, η πείρα έχει δείξει ότι η απλή τήρηση των περιοριστικών κανονισμών δεν εγγυάται πάντοτε την ασφάλεια και ότι ενδέχεται να μην αντιμετωπισθούν επαρκώς κίνδυνοι άλλης προέλευσης. Επιπλέον, περιοριστικοί και αναλυτικοί κανόνες δεν αρμόζουν ίσως στις ανάγκες ορισμένων τομέων όπως είναι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και η γενική αεροπορία, διότι ενδέχεται να κριθούν δυσανάλογοι και υπερβολικά πολύπλοκοι. Σε ορισμένα τμήματα του αεροπορικού κλάδου, οι περιοριστικοί κανόνες ενδέχεται να επιβραδύνουν την τεχνολογική βελτίωση της ασφάλειας και την εισαγωγή βελτιώσεων βαθμού απόδοσης, επειδή οι περιοριστικοί κανόνες εστιάζουν στην επιβολή συγκεκριμένων μεθόδων και λύσεων αντί στα αποτελέσματα, και δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ευελιξίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε, ως εκ τούτου, σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, να εκδίδει νομικές απαιτήσεις που εστιάζουν στο απαιτούμενο αποτέλεσμα και παράλληλα αφήνουν περιθώρια ευελιξίας ως προς τα μέσα επίτευξης του αποτελέσματος. Τέτοιοι «κανόνες βάσει επιδόσεων» εκδόθηκαν ιδίως στους τομείς της διαχείρισης του κινδύνου κόπωσης και των προτύπων σχεδιασμού της αξιοπλοΐας. Επιπλέον, οι αρμόδιες αρχές και φορείς έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν εναλλακτικά μέσα συμμόρφωσης με τον κανονισμό αριθ. 216/2008 και τους εκτελεστικούς κανόνες του. Πρόκειται για προτεινόμενα μέσα, εναλλακτικά των αποδεκτών μέσων συμμόρφωσης, ή για προτεινόμενα νέα μέσα επίτευξης της συμμόρφωσης όταν ο Οργανισμός δεν έχει εκδώσει αποδεκτά μέσα συμμόρφωσης. Παρέχουν στους ρυθμιστικούς φορείς την ευελιξία να βρουν άλλα μέσα για την επίτευξη του στόχου του κανονισμού. Τα μέσα αυτά πρέπει να αποδεικνύονται και να εγκρίνονται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να αξιοποιήσει στο μέλλον περισσότερο τις νομικές απαιτήσεις βάσει επιδόσεων, όταν ενδείκνυται, είτε κατά την έκδοση νέας νομοθεσίας είτε κατά την τροποποίηση υφιστάμενων νομοθετημάτων Διερεύνηση ατυχημάτων και περιστατικών στην πολιτική αεροπορία Οι κανόνες που ισχύουν για τη διερεύνηση ατυχημάτων και περιστατικών ορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 996/ (εφεξής «κανονισμός 996/2010»). Ο κανονισμός εξασφαλίζει υψηλού επιπέδου αποτελεσματικότητα, επιμέλεια και ποιότητα των διερευνήσεων ασφάλειας της ευρωπαϊκής πολιτικής αεροπορίας μοναδικός στόχος είναι η πρόληψη ατυχημάτων και περιστατικών στο μέλλον χωρίς την απόδοση υπαιτιότητας ή ευθύνης. Ενισχύει περαιτέρω τη συνεργασία μεταξύ των αρχών διερεύνησης ασφαλείας με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Δικτύου των Αρχών Διερεύνησης Αεροπορικών Ατυχημάτων (ENCASIA), και εισάγει διατάξεις για την αποθήκευση συστάσεων ασφαλείας και των σχετικών αποκρίσεων σε μια βάση δεδομένων της ΕΕ. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες διερεύνησης ατυχημάτων και περιστατικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση περιέχει η ενότητα Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 996/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με τη διερεύνηση και την πρόληψη ατυχημάτων και συμβάντων στην πολιτική αεροπορία και την κατάργηση της οδηγίας 94/56/ΕΚ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ΕΕ L 295 της , σ

11 Υποβολή αναφορών, ανάλυση και παρακολούθηση περιστατικών στην πολιτική αεροπορία Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 376/ (εφεξής «κανονισμός 376/2014») περιέχει κανόνες σχετικά με την υποβολή αναφορών, την ανάλυση και παρακολούθηση περιστατικών. Το εν λόγω νομοθέτημα ορίζει απαιτήσεις με στόχο να ενθαρρυνθεί η διαμόρφωση ισχυρής νοοτροπίας αναφοράς. Επίσης, καθορίζει υποχρεώσεις για τον κλάδο, τα κράτη μέλη και τον EASA να συλλέγουν και να αναλύουν περιστατικά, προκειμένου να ενισχύσουν την οικεία διαδικασία διαχείρισης της ασφάλειας. Τέλος, διασφαλίζει κατάλληλη προστασία των πληροφοριών και τη δημοσιοποίησή τους στα κράτη μέλη και τον EASA. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους κανόνες αυτούς περιέχει η ενότητα Κατάλογος αερομεταφορέων της Ένωσης υποκείμενων σε απαγόρευση λειτουργίας εντός της ΕΕ Ο κανονισμός (EΚ) αριθ. 2111/ (εφεξής «κανονισμός 2111/2005») ορίζει κανόνες για τη σύσταση και τη δημοσίευση καταλόγου της ΕΕ, βάσει κοινών κριτηρίων, των αερομεταφορέων που υπόκεινται σε απαγόρευση λειτουργίας στην Ένωση. Ο κατάλογος των απαγορευμένων αερομεταφορέων 7, ο οποίος εκδίδεται βάσει του κανονισμού αυτού, αποτελεί ο ίδιος κανονισμό και, ως εκ τούτου, έχει νομική ισχύ στα κράτη μέλη της ΕΕ. Ο κατάλογος απαγορευμένων αερομεταφορέων καθιερώθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 474/2006 της Επιτροπής 8. Επικαιροποιείται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Για την επικαιροποίηση του καταλόγου, η Επιτροπή επικουρείται από την «επιτροπή ασφάλειας των αερομεταφορών» που απαρτίζεται από τεχνικούς εμπειρογνώμονες ασφάλειας της αεροπορίας όλων των κρατών μελών της ΕΕ (καθώς και της Ισλανδίας, της Νορβηγίας και της Ελβετίας), της οποίας προεδρεύει η Επιτροπή. Κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, η «επιτροπή ασφάλειας των αερομεταφορών» εκδίδει γνώμη με ειδική πλειοψηφία Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 376/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 3ης Απριλίου 2014, για την αναφορά, ανάλυση και παρακολούθηση περιστατικών στην πολιτική αεροπορία, την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 996/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και την κατάργηση της οδηγίας 2003/42/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και των κανονισμών της Επιτροπής (ΕΚ) αριθ. 1321/2007 και (ΕΚ) αριθ. 1330/2007 (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ΕΕ L 122 της , σ. 18. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2111/2005 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2005, για τη σύσταση κοινοτικού καταλόγου αερομεταφορέων των οποίων απαγορεύεται η λειτουργία στην Κοινότητα και την ενημέρωση των επιβατών αεροπορικών μεταφορών σχετικά με την ταυτότητα του πραγματικού αερομεταφορέα, καθώς και για την κατάργηση του άρθρου 9 της οδηγίας 2004/36/ΕΚ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ΕΕ L 344 της , σ. 15. Περισσότερες πληροφορίες διατίθενται στη διεύθυνση: Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 474/2006 της Επιτροπής, της 22ας Μαρτίου 2006, για τη σύσταση κοινοτικού καταλόγου αερομεταφορέων οι οποίοι υπόκεινται σε απαγόρευση λειτουργίας εντός της Κοινότητας, όπως προβλέπεται στο κεφάλαιο ΙΙ του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2111/2005 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) EE L 84 της , σ. 14. Διαδικαστικές λεπτομέρειες περιέχει ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Φεβρουαρίου 2011, για τη θέσπιση κανόνων και γενικών αρχών σχετικά 10

12 Η απόφαση να περιληφθεί ή να αφαιρεθεί κάποιος αερομεταφορέας (ή ομάδα αερομεταφορέων πιστοποιημένων στο ίδιο κράτος) λαμβάνεται με βάση τα κοινά κριτήρια ασφάλειας του κανονισμού 2111/2005. Στα εν λόγω κριτήρια συνεκτιμώνται, παραδείγματος χάρη, οι ελλείψεις αερομεταφορέα όσον αφορά την ασφάλεια πτήσεων, η έλλειψη ικανότητας ή η απροθυμία αερομεταφορέα ή των αρχών που είναι αρμόδιες για την εποπτεία του να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις ασφάλειας, οι απαγορεύσεις λειτουργίας που επιβάλλουν τρίτες χώρες, οι εκθέσεις ελέγχου που συντάσσουν τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμοί (ΔΟΠΑ) και τεκμηριωμένα στοιχεία ατυχημάτων. Όλα τα κριτήρια βασίζονται στα διεθνή πρότυπα ασφάλειας της αεροπορίας Αρμοδιότητες και υποχρεώσεις λογοδοσίας για την ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση Διαδικασία λήψης αποφάσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το άρθρο 100 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτρέπει, μεταξύ άλλων, την έκδοση μέτρων για τη βελτίωση της ασφάλειας των αεροπορικών μεταφορών, τα οποία εγκρίνουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αποφασίζοντας σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία και μετά από διαβούλευση με την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Η εν λόγω νομοθεσία προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει το δικαίωμα να λαμβάνει πρωτοβουλία, και υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο που συχνά αναφέρονται ως «συννομοθέτες». Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που εκλέγεται από τους Ευρωπαίους πολίτες, και το Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από τους εκπροσώπους των κρατών μελών, μπορούν να τροποποιήσουν το κείμενο που προτείνει η Επιτροπή, με την επιφύλαξη των απαιτήσεων των Συνθηκών. Η έγκριση από τους συννομοθέτες προϋποθέτει τη συμφωνία τους, σε τελική ανάλυση, επί του αντίστοιχου κειμένου. Μόλις εγκριθεί το τελικό κείμενο και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο, υπογράφεται από κοινού από τους Προέδρους και τους Γενικούς Γραμματείς των δύο θεσμικών οργάνων. Μετά την υπογραφή τους, τα κείμενα δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα. Οι κανονισμοί είναι άμεσα δεσμευτικοί σε ολόκληρη την ΕΕ από την ημερομηνία που ορίζεται στη δημοσιευμένη έκδοσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα. Πράξεις που εκδίδονται σύμφωνα με την προαναφερόμενη διαδικασία μπορούν να περιλαμβάνουν ανάθεση κατ εξουσιοδότηση και εκτελεστικές αρμοδιότητες για την Επιτροπή. Η Επιτροπή ασκεί τις εν λόγω αρμοδιότητες μόνον εφόσον το προβλέπει η βασική νομική πράξη. Εκτελεστικές αρμοδιότητες προβλέπονται ως επί το πλείστον υπό τον όρο ότι η Επιτροπή οφείλει να υποβάλει το σχέδιο κανόνα σε επιτροπή απαρτιζόμενη από εκπροσώπους των κρατών μελών. Η επιτροπή εκδίδει γνώμη σχετικά με τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή. Τα αποτελέσματα των γνωμοδοτήσεων αυτών ποικίλλουν, ανάλογα με την ειδική διαδικασία που προβλέπεται στη συγκεκριμένη νομική πράξη. Εκτός από τον έλεγχο που ασκούν τα κράτη μέλη μέσω των επιτροπών, οι εκτελεστικές εξουσίες της Επιτροπής μπορεί να υπόκεινται και σε συμπληρωματικούς ελέγχους από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. με τους τρόπους ελέγχου από τα κράτη μέλη της άσκησης των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων από την Επιτροπή ΕΕ L 55 της , σ

13 Στον τομέα της ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας, είναι δυνατόν να εμπλέκονται τρεις επιτροπές: η «επιτροπή EASA» που είναι αρμόδια να δίνει γνώμες σχετικά με τα σχέδια εκτελεστικών κανονισμών των κανονισμών αριθ. 216/2008 και αριθ. 376/2014, η «επιτροπή ασφάλειας των αερομεταφορών» που συμμετέχει στην επικαιροποίηση του καταλόγου των αερομεταφορέων που υπόκεινται σε απαγόρευση λειτουργίας σύμφωνα με τον κανονισμό αριθ. 2111/2005, η «Επιτροπή Ενιαίου Ουρανού» που είναι αρμόδια για τους κανόνες στον τομέα της διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας (ΑΤΜ) και των υπηρεσιών αεροναυτιλίας (ΑΝS). Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπει επίσης τη δυνατότητα ανάθεσης ορισμένων εξουσιών στην Επιτροπή (άρθρο 290). Αναθέσεις του είδους αυτού περιέχουν ορισμένοι πιο πρόσφατοι κανονισμοί. Ωστόσο, μέχρι σήμερα από την Επιτροπή δεν έχει ασκηθεί σχετική εξουσία Αρμοδιότητες και ευθύνες για την ασφάλεια της αεροπορίας στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας Σύνοψη των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών για την ασφάλεια των αερομεταφορών στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας Διάγραμμα 2 Αρμόδιες αρχές σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ ΤΟΜΕΑΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ EASA Πιστοποίηση αξιοπλοΐας και περιβάλλον Πιστοποίηση αξιοπλοΐας (μεμονωμένων) αεροσκαφών Πιστοποιητικό θορύβου αεροσκαφών Πιστοποίηση τύπου αεροσκαφών, κινητήρων και ελίκων Πιστοποίηση εξαρτημάτων και εξοπλισμού Έγκριση φορέων σχεδιασμού Έγκριση φορέων παραγωγής Έγκριση φορέων συντήρησης Έγκριση φορέων διαχείρισης της διαρκούς αξιοπλοΐας Αδειοδότηση του προσωπικού πιστοποίησης Έγκριση φορέων παραγωγής 3 ης χώρας Έγκριση φορέων παραγωγής ευρισκόμενων σε κράτος μέλος κατ αίτηση κράτους μέλους Έγκριση φορέων συντήρησης 3 ης χώρας Έγκριση φορέων διαχείρισης της διαρκούς αξιοπλοΐας 3 ης χώρας Έγκριση φορέων εκπαίδευσης προσωπικού πιστοποίησης Έγκριση φορέων εκπαίδευσης του προσωπικού πιστοποίησης 3 ης χώρας 12

14 Πτητικές λειτουργίες Πιστοποίηση εμπορικών αερομεταφορέων Αδειοδότηση αερομεταφορέων 3 ης χώρας Ιπτάμενα πληρώματα και ιατρική Πτυχία και ιατρική πιστοποίηση χειριστών Βεβαίωση πληρωμάτων θαλάμου επιβατών Έγκριση φορέων εκπαίδευσης χειριστών Έγκριση αεροϊατρικών κέντρων Πιστοποίηση προσομοιωτικών συσκευών πτητικής εκπαίδευσης Έγκριση φορέων εκπαίδευσης χειριστών 3 ης χώρας Έγκριση αεροϊατρικών κέντρων 3 ης χώρας Πιστοποίηση προσομοιωτικών συσκευών πτητικής εκπαίδευσης που: χρησιμοποιούνται από φορείς εκπαίδευσης πιστοποιημένους από τον EASA βρίσκονται σε 3 η χώρα βρίσκονται σε κράτος μέλος σχετικά κατ αίτηση κράτους μέλους Πιστοποίηση εκπαιδευτών και εξεταστών, και αεροϊατρικών εξεταστών ATM/ANS Πιστοποίηση παρόχων ATM/ANS Πιστοποίηση παρόχων ATM/ANS 3 ης χώρας Πιστοποίηση πανευρωπαϊκών παρόχων ATM/ANS Αδειοδότηση και ιατρική πιστοποίηση ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας Πιστοποίηση φορέων εκπαίδευσης ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας Πιστοποίηση αεροϊατρικών εξεταστών και των ιατρικών κέντρων Πιστοποίηση φορέων εκπαίδευσης ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και του προσωπικού τους 3 ης χώρας Πιστοποίηση εκπαιδευτών Αεροδρόμια Πιστοποίηση αεροδρομίων, της λειτουργίας τους και του σχετικού εξοπλισμού ασφάλειας Πιστοποίηση φορέων εκμετάλλευσης αεροδρομίων 13

15 Διάγραμμα 3 Σχέσεις μεταξύ παραγόντων εμπλεκόμενων στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας Τα κράτη μέλη Τα κράτη μέλη δεν συμμετέχουν απευθείας στη θέσπιση νομοθεσίας της ΕΕ. Ωστόσο, σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, το Συμβούλιο που απαρτίζεται από τους εκπροσώπους των κρατών μελών είναι συννομοθέτης μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (βλ. ενότητα 1.3.1). Τα κράτη μέλη (αλλά όχι απευθείας το Συμβούλιο) λαμβάνουν επίσης μέρος στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην περίπτωση των εκτελεστικών πράξεων (βλ. ενότητα 1.3.1). Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ένωσης ως έχει σήμερα, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να είναι αρμόδια για τη ρύθμιση: α) της αξιοπλοΐας των αεροσκαφών που παρατίθενται στο παράρτημα ΙΙ του κανονισμού αριθ. 216/2008 (π.χ. ορισμένα ιστορικά αεροσκάφη, πειραματικά αεροσκάφη, ελαφρά αεροσκάφη, κλπ.) β) των πτητικών λειτουργιών των αεροσκαφών όταν πρόκειται για στρατιωτικές, τελωνειακές, αστυνομικές, σωστικές, πυροσβεστικές, λιμενικές ή παρόμοιες δραστηριότητες ή λειτουργίες γ) της διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας και των υπηρεσιών αεροναυτιλίας (ATM/ANS), καθώς και των συστημάτων και των δομικών τους στοιχείων που παρέχει ή διαθέτει ο στρατός δ) των αεροδρομίων που λειτουργούν και ελέγχονται από τον στρατό ε) των αεροδρομίων που δεν πληρούν τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα κριτήρια: i) είναι ανοικτά προς χρήση από το επιβατικό κοινό, 14

16 στ) ii) εξυπηρετούν τις εμπορικές αεροπορικές μεταφορές, iii) εκτελούν πτητικές λειτουργίες με διαδικασίες προσέγγισης ή αναχώρησης με όργανα και α. διαθέτουν επιστρωμένο διάδρομο προσγείωσης/απογείωσης μήκους τουλάχιστον 800 μέτρων ή β. εξυπηρετούν αποκλειστικώς ελικόπτερα Μετά από απόφαση κράτους μέλους, τα αεροδρόμια που πληρούν όλα τα αναφερόμενα στο στοιχείο ε) κριτήρια, αλλά είναι μικρότερα ορισμένου μεγέθους. Το μεγαλύτερο πλήθος νομοθετημάτων για την ασφάλεια της αεροπορίας εκδίδεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όμως τα κράτη μέλη παραμένουν πάντοτε υπεύθυνα για την ασφάλεια της αεροπορίας στην επικράτειά τους και στον εναέριο χώρο τους. Τα περισσότερα καθήκοντα πιστοποίησης που απαιτούνται από τον κανονισμό αριθ. 216/2008 και τους εκτελεστικούς κανόνες του επιτελούνται σε εθνικό επίπεδο, όπως οι εγκρίσεις εθνικών φορέων και η αδειοδότηση του προσωπικού. Τα κράτη μέλη εποπτεύουν το εν λόγω προσωπικό και φορείς, διενεργούν ελέγχους, αξιολογήσεις και επιθεωρήσεις, και λαμβάνουν μέτρα ώστε να αποτρέπονται περιπτώσεις μη συμμόρφωσης. Ωστόσο, σε ορισμένα πεδία τα πιστοποιητικά εκδίδονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όντως, σε ορισμένα πεδία, τα κράτη μέλη έχουν μεταβιβάσει στην ΕΕ αρμοδιότητες που υπέχουν βάσει της σύμβασης του Σικάγου (βλ. διάγραμμα 2 ανωτέρω για λεπτομέρειες). Τα κράτη μέλη είναι επίσης αρμόδια, σύμφωνα με τα πρότυπα του ΔΟΠΑ, για την εκπόνηση κρατικού προγράμματος ασφάλειας, σύμφωνου με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ασφάλειας της Αεροπορίας, το οποίο υποστηρίζει την υλοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας της αεροπορίας Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA). Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας ιδρύθηκε το 2002 προκειμένου να ρυθμίζει καλύτερα όλα τα πεδία που καλύπτει ο κανονισμός 216/2008, ώστε ένας και μόνον ειδικευμένος φορέας που διαθέτει κατάλληλη εμπειρογνωμοσύνη να φέρει σε πέρας ορισμένα καθήκοντα που εκτελούνται σε επίπεδο ΕΕ. Το προσωπικό του EASA αποτελείται από περισσότερους από 700 εμπειρογνώμονες σε θέματα αερομεταφορών και διοικητικά στελέχη από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Εδρεύει στην Κολωνία (Γερμανία) και διαθέτει ένα γραφείο στις Βρυξέλλες και τρία άλλα στην Ουάσιγκτον (ΗΠΑ), στο Μόντρεαλ (Καναδάς) και στο Πεκίνο (Κίνα). Ο EASA είναι ανεξάρτητος όσον αφορά τα τεχνικά θέματα και έχει νομική, διοικητική και δημοσιονομική αυτονομία. Έχει νομική προσωπικότητα και ασκεί τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητές του που του αναθέτει ο κανονισμός αριθ. 216/2008. Το Διοικητικό Συμβούλιο του EASA, το οποίο απαρτίζεται από εκπροσώπους των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθορίζει το πρόγραμμα εργασιών του EASA, καταρτίζει τον προϋπολογισμό του και ελέγχει τη λειτουργία του Οργανισμού. Ο EASA ενεργεί ως αρμόδια αρχή στα αεροπορικά πεδία που αναλύονται στο διάγραμμα 2 ανωτέρω. Εν προκειμένω, ο EASA είναι αρμόδιος από το 2003 για την πιστοποίηση των αεροσκαφών στην ΕΕ. Το πιστοποιητικό που εκδίδει ο EASA βεβαιώνει ότι ο τύπος αεροσκάφους πληροί τις απαιτήσεις ασφάλειας που καθορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ο EASA παρακολουθεί τις επιδόσεις των εν λειτουργία τύπων αεροσκαφών καθ όλο τον κύκλο ζωής των αεροσκαφών που παράγονται με βάση τον σχεδιασμό τύπου. Εν προκειμένω, μπορεί να επιβάλει μέτρα, εφόσον διαπιστώσει επισφαλή κατάσταση. Προς τον σκοπό αυτό 15

17 εκδίδει «οδηγίες αξιοπλοΐας» προς τον κάτοχο του πιστοποιητικού τύπου, τις οποίες πρέπει να τηρούν οι φορείς εκμετάλλευσης κατά τη συντήρηση κάθε αεροσκάφους τους. Ο EASA αναλαμβάνει επίσης τα διάφορα καθήκοντα και ευθύνες που περιγράφονται στο διάγραμμα 3 ανωτέρω. Μεταξύ αυτών είναι ιδίως η εκπόνηση και έγκριση γνωμοδοτήσεων με τις οποίες επικουρεί την Επιτροπή στην εκπόνηση τεχνικών μερών των εκτελεστικών κανονισμών. Στη διατύπωση αυτών των γνωμών ο EASA επικουρείται από συμβουλευτικούς φορείς που παρέχουν συμβουλές σχετικά με το περιεχόμενο, τις προτεραιότητες και την εκτέλεση του προγράμματος θέσπισης κανόνων του EASA. Ο Οργανισμός καταρτίζει επίσης και εγκρίνει τα μέτρα (προδιαγραφές πιστοποίησης, αποδεκτά μέσα συμμόρφωσης και καθοδηγητικό υλικό) για την παροχή βοήθειας στην εφαρμογή αυτών των κοινών τεχνικών κανόνων. Επιπλέον, ο EASA διεξάγει επιθεωρήσεις τυποποίησης των κρατών μελών, ώστε να παρακολουθεί την εφαρμογή των διατάξεων του κανονισμού αριθ. 216/2008, καθώς και των εκτελεστικών κανόνων του από τα κράτη μέλη (βλ. επίσης ενότητα 3.1.1). Υποβάλλει εκθέσεις στην Επιτροπή. Εξασφαλίζει, επίσης, για λογαριασμό της Επιτροπής, την εποπτεία του διαχειριστή δικτύου για τις λειτουργίες του δικτύου διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού (ΕΕΟ). Επιπλέον, μπορεί να διερευνά φορείς. Ο EASA έχει επίσης την αρμοδιότητα να χορηγεί εξουσιοδότηση σε εμπορικούς αερομεταφορείς τρίτων χωρών να εκτελούν πτήσεις προς, από και εντός των 28 κρατών μελών της ΕΕ και στα κράτη της ΕΖΕΣ (Ισλανδία, Νορβηγία, Λιχτενστάιν και Ελβετία). Ο EASA αναλαμβάνει μόνον το σχετικό με την ασφάλεια τμήμα της αξιολόγησης αλλοδαπού φορέα. Οι άδειες λειτουργίας εξακολουθούν να εκδίδονται από τις εθνικές αρχές. Επιπλέον, ο EASA συντονίζει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ελέγχων διαδρόμου SAFA (Εκτίμηση της ασφάλειας των ξένων αεροσκαφών) όσον αφορά την ασφάλεια πτήσεων των ξένων αεροσκαφών που χρησιμοποιούν αερολιμένες της Ένωσης. Γενικότερα, ο EASA παρέχει τεχνικές συμβουλές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη, όταν ενδείκνυται. Επίσης, αναλαμβάνει καθήκοντα στον τομέα της συλλογής, της ανάλυσης και της έρευνας δεδομένων με σκοπό τη βελτίωση της ασφάλειας της αεροπορίας. Εν προκειμένω, υποστηρίζεται από το δίκτυο αναλυτών ασφάλειας της αεροπορίας (NoA), την Ευρωπαϊκή Ομάδα ασφάλειας των εμπορικών πτήσεων (ECAST), την Ευρωπαϊκή Ομάδα ασφάλειας των ελικοπτέρων (EHEST) και την Ευρωπαϊκή Ομάδα ασφάλειας της γενικής αεροπορίας (EGAST). Ο EASA είναι ήδη μέλος της ευρωπαϊκής μονάδας συντονισμού αεροπορικών κρίσεων που είναι αρμόδια για τον συντονισμό της διαχείρισης της απόκρισης σε κρίση δικτύου στον τομέα της αεροπορίας. Τέλος, ο EASA είναι αρμόδιος για την κατάρτιση και την έγκριση του ευρωπαϊκού σχεδίου ασφάλειας της αεροπορίας (EPAS) 10 (βλ. ενότητα 2.2 για λεπτομερή στοιχεία σχετικά με το EPAS και τη διαδικασία έγκρισής του). 10 Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας (European Plan for Aviation Safety) ονομαζόταν στο παρελθόν European Aviation Safety Plan. Η ονομασία του άλλαξε για να αποφεύγεται η σύγχυση του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αεροπορικής Ασφάλειας (EASP) με το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Αεροπορικής Ασφάλειας (EASp). 16

18 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αρμόδια για την εκπόνηση των ευρωπαϊκών νομοθετικών προτάσεων με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία (βλ. επίσης ενότητα 1.3.1), και για την εκπόνηση και την έγκριση εκτελεστικών και κατ εξουσιοδότηση πράξεων, όταν προβλέπονται από τη βασική νομική πράξη. Όταν εκδοθεί νομοθέτημα της ΕΕ, τα κράτη μέλη έχουν την πρωταρχική ευθύνη για την ορθή και έγκαιρη εφαρμογή του. Η Επιτροπή παρακολουθεί την ορθή εφαρμογή από τα κράτη μέλη (βλ. επίσης ενότητα 3.1.1). Εν προκειμένω, η Επιτροπή μπορεί να αναλάβει δράση εάν υπάρχουν υπόνοιες ότι κράτος μέλος παραβιάζει το δίκαιο της Ένωσης. Εάν δεν είναι δυνατό να εξευρεθεί λύση σε πρώιμο στάδιο, η Επιτροπή μπορεί να κινήσει επίσημη διαδικασία παράβασης και, εν τέλει, να παραπέμψει το κράτος μέλος στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφασίζουν τον ετήσιο προϋπολογισμό της ΕΕ, η δε Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή του. Εν προκειμένω, η Επιτροπή εξασφαλίζει τη χορήγηση επαρκών πόρων για τις δραστηριότητες που διεξάγει ο EASA οι οποίες εξαρτώνται από τη χρηματοδότηση της ΕΕ. Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αρμόδια για τη σύνταξη, την επικαιροποίηση και την έγκριση του εγγράφου σχετικά με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας. Στη σύνταξη του εγγράφου με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας, η Επιτροπή επικουρείται από ομάδα εργασίας απαρτιζόμενη από εκπροσώπους των κρατών μελών και του EASA. Όταν ενδείκνυται, η Επιτροπή, επικουρούμενη από την εν λόγω ομάδα εργασίας, επικαιροποιεί το έγγραφο με θέμα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας, ώστε αυτό να αντικατοπτρίζει τις αλλαγές που επέρχονται στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας. Επίσης, πραγματοποιεί διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη και το Διοικητικό Συμβούλιο του EASA. Η πρώτη έκδοση του εγγράφου σχετικά με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αεροπορικής Ασφάλειας δημοσιεύθηκε το Η δεύτερη είναι το παρόν έγγραφο. Τρίτη έκδοση αναμένεται ίσως κατά το 2019, ώστε να περιληφθούν οι αλλαγές που θα έχουν επέλθει στη δομή του πλαισίου του κρατικού προγράμματος ασφάλειας με βάση την αναθεώρηση του παραρτήματος 19 του ΔΟΠΑ, καθώς και εκείνες που θα προέλθουν από την αναθεώρηση του κανονισμού αριθ. 216/2008 που προτάθηκε από την Επιτροπή το Ο Eurocontrol Ο Eurocontrol δεν είναι όργανο της ΕΕ αλλά βασίζεται σε πολυμερή συμφωνία στην οποία είναι συμβαλλόμενα μέρη και ορισμένες τρίτες χώρες. Ο Eurocontrol παρέχει τεχνική εμπειρογνωσία στον EASA και τα κράτη μέλη στην επίτευξη ασφαλών λειτουργιών της εναέριας κυκλοφορίας στην περιοχή της Ευρώπης. Ο Eurocontrol συνεργάζεται με αεροπορικούς εταίρους για τη στήριξη της εφαρμογής του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού (ΕΕΟ). Η Ένωση έχει υπογράψει και συνάψει πρωτόκολλο το οποίο προβλέπει την προσχώρησή της στο Eurocontrol, αλλά το εν λόγω πρωτόκολλο δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ. Τον Δεκέμβριο του 2012, η ΕΕ και ο Eurocontrol συνήψαν συμφωνία η οποία παρέχει γενικό πλαίσιο για ενισχυμένη συνεργασία. Τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν να ενισχύσουν και να εμπεδώσουν τη συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και του Eurocontrol, ώστε να καταστεί δυνατό στον Eurocontrol να υποστηρίζει την ΕΕ στην υλοποίηση του ΕΕΟ και σχετικών πολιτικών της Ένωσης εντός της ΕΕ, και εκτός της ΕΕ στις χώρες που συμφωνούν να δεσμευθούν από τον ΕΕΟ. 17

19 1.4. Διερεύνηση ατυχημάτων και περιστατικών Οι εφαρμοστέοι κανόνες Η ευθύνη διερεύνησης ατυχημάτων και περιστατικών παραμένει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, με σκοπό να βελτιωθεί η ασφάλεια των αερομεταφορών με τον εντοπισμό των αιτίων και την υποβολή συστάσεων ασφαλείας, ώστε να αποφεύγεται η επανάληψή τους. Ο κανονισμός αριθ. 996/2010 παρέχει τη νομική βάση σε επίπεδο ΕΕ για τη διερεύνηση και την πρόληψη ατυχημάτων και περιστατικών. Εξασφαλίζει υψηλού επιπέδου αποτελεσματικότητα, ταχύτητα και ποιότητα των διερευνήσεων ασφαλείας στην ευρωπαϊκή πολιτική αεροπορία, με μόνο στόχο την πρόληψη ατυχημάτων και περιστατικών στο μέλλον χωρίς την απόδοση υπαιτιότητας ή ευθύνης. Οι κανόνες αυτοί διασφαλίζουν, ιδίως, ότι η αρχή που είναι επιφορτισμένη με τη διερεύνηση ατυχημάτων και περιστατικών (αρχή διερεύνησης ασφαλείας - ΑΔΑ) είναι ανεξάρτητη από άλλους κρατικούς αεροπορικούς φορείς και από οποιοδήποτε άλλο μέρος ή οντότητα, οι δραστηριότητες της οποίας θα μπορούσαν να έλθουν σε σύγκρουση με την αποστολή που έχει ανατεθεί στην αρχή διερεύνησης ασφαλείας ή να επηρεάσουν την αντικειμενικότητά της. Οι κανόνες προβλέπουν ότι οι δραστηριότητες της ΑΔΑ επιτρέπεται να επεκτείνονται στη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών σχετικών με την ασφάλεια, ιδίως για την πρόληψη ατυχημάτων. Αυτές οι δραστηριότητες, οι μελέτες ή οι αναλύσεις σειράς διερευνήσεων μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε συστάσεις ασφάλειας, τις οποίες ο ενδιαφερόμενος παραλήπτης πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και, αναλόγως, να θέτει σε εφαρμογή, ώστε να εξασφαλίζεται κατάλληλη πρόληψη ατυχημάτων και περιστατικών στην πολιτική αεροπορία Συστάσεις ασφαλείας Σύμφωνα με τον κανονισμό αριθ. 996/2010, ο παραλήπτης σύστασης ασφάλειας απαιτείται να ενημερώσει εντός 90 ημερών από την παραλαβή της επιστολής την ΑΔΑ που εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με τα μέτρα που έλαβε ή εξετάζει και, εφόσον χρειάζεται, σχετικά με τον χρόνο που είναι αναγκαίος για την ολοκλήρωσή τους, ενώ αν δεν λάβει μέτρα, πρέπει να εκθέσει τους λόγους. Εντός 60 ημερών από την παραλαβή της απάντησης, η ΑΔΑ ενημερώνει τον ενδιαφερόμενο κατά πόσον κρίνει την απάντησή του ικανοποιητική και όταν διαφωνεί με την απόφαση να μην αναληφθεί δράση το αιτιολογεί. Οι ΑΔΑ έχουν εφαρμόσει διαδικασίες για την καταχώριση των απαντήσεων σε συστάσεις ασφαλείας που εξέδωσαν, οι δε οντότητες που είναι παραλήπτριες σύστασης ασφάλειας εφαρμόζουν διαδικασίες παρακολούθησης της προόδου των μέτρων που λαμβάνουν κατ εφαρμογή των συστάσεων που παρέλαβαν. Συγκεκριμένα, ο EASA έχει αναπτύξει διαδικασία επεξεργασίας των συστάσεων ασφάλειας που του απευθύνονται και υποβάλλει εκθέσεις προόδου και στατιστικά στοιχεία σχετικά με την επεξεργασία των συστάσεων ασφάλειας. Η νομοθεσία εισάγει επίσης απαιτήσεις για την καταχώριση των συστάσεων ασφάλειας καθώς και των σχετικών απαντήσεων σε ευρωπαϊκή βάση δεδομένων (σύστημα πληροφοριών σχετικών με συστάσεις ασφάλειας (Safety Recommendations Information System) - SRIS)). Οι αρχές διερεύνησης ασφαλείας καταχωρίζουν επίσης όλες τις συστάσεις ασφαλείας που παραλαμβάνουν από τρίτες χώρες στην κοινή ευρωπαϊκή βάση δεδομένων Συνεργασία με άλλες οντότητες Ο κανονισμός αριθ. 996/2010 ενισχύει περαιτέρω τη συνεργασία μεταξύ των ΑΔΑ με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αρχών Διερεύνησης Αεροπορικών Ατυχημάτων 18

20 (ENCASIA), το οποίο απαρτίζεται από τους επικεφαλής των αρχών διερεύνησης ασφαλείας σε κάθε κράτος μέλος και/ή, στην περίπτωση αρχής συνδυασμένων μεταφορών, από τον επικεφαλής του οικείου αεροπορικού κλάδου ή τους εκπροσώπους τους. Το ENCASIA επιδιώκει να βελτιώσει περαιτέρω την ποιότητα των διερευνήσεων που διεξάγονται από τις αρχές διερεύνησης ασφαλείας και να ενισχύσει την ανεξαρτησία τους, ενθαρρύνοντας την τήρηση υψηλών προτύπων στις μεθόδους διερεύνησης και την εκπαίδευση των διερευνητών. Το ENCASIA συμβουλεύει ιδίως τα θεσμικά όργανα της ΕΕ σε όλα τα θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια, προωθεί την ανταλλαγή πληροφοριών χρήσιμων για τη βελτίωση της ασφάλειας της αεροπορίας, συντονίζει και διοργανώνει «αξιολογήσεις από ομοτίμους» και δραστηριότητες εκπαίδευσης, και προωθεί τις βέλτιστες πρακτικές διερευνήσεων ασφαλείας. Τέλος, το ENCASIA είναι επιφορτισμένο με την ανάλυση των συστάσεων ασφαλείας που εκδίδονται ή παραλαμβάνονται από τα κράτη μέλη της ΕΕ με στόχο τον προσδιορισμό των συστάσεων ασφαλείας που είναι σημαντικές σε επίπεδο Ένωσης. Ο κανονισμός αριθ. 996/2010 επιβάλλει στις αρχές διερεύνησης ασφαλείας στην ΕΕ την υποχρέωση, σύμφωνα με το παράρτημα 13 της σύμβασης του Σικάγου, να καλούν τον EASA και τις εθνικές αρχές πολιτικής αεροπορίας του(των) οικεί(ων) κράτους(ών) μέλους(ών) να συμμετέχουν στις διερευνήσεις ασφαλείας. Ο ρόλος του EASA είναι να ενεργεί ως σύμβουλος ώστε να στηρίζει τον υπεύθυνο διερευνητή ή τον διαπιστευμένο εκπρόσωπο της αρχής διερεύνησης που διενεργεί έρευνα ή συμμετέχει σε έρευνα, χωρίς να θίγει όμως την ανεξαρτησία της διερεύνησης. Ομοίως, οι εθνικές αρχές πολιτικής αεροπορίας των κρατών μελών της ΕΕ μπορούν επίσης να συμμετέχουν στις διερευνήσεις ασφαλείας ως σύμβουλοι. Ο EASA και οι εθνικές αρχές πολιτικής αεροπορίας υποστηρίζουν τη διερεύνηση στην οποία συμμετέχουν παρέχοντας στην επιφορτισμένη ΑΔΑ τις πληροφορίες, τους συμβούλους και τον εξοπλισμό που απαιτούνται. Ο κανονισμός αποσκοπεί επίσης στη βελτίωση του συντονισμού των διερευνήσεων μεταξύ των ΑΔΑ, καθώς και άλλων αρχών που ενδέχεται να εμπλέκονται στις δραστηριότητες διερεύνησης ασφαλείας, όπως των δικαστικών αρχών, των αρχών πολιτικής αεροπορίας και των αρχών έρευνας και διάσωσης Επιβολή Επιβολή των κανόνων στα κράτη μέλη Τυχόν παραβάσεις είναι δυνατόν να διαπιστωθούν με διάφορους τρόπους, μεταξύ άλλων μέσω των αποτελεσμάτων των επιθεωρήσεων τυποποίησης που διεξάγει ο EASA, ο οποίος επικουρεί την Επιτροπή στην παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας για την ασφάλεια της αεροπορίας. Για κάθε επιθεώρηση τυποποίησης ο EASA συντάσσει έκθεση επιθεώρησης με αντικείμενο τα ευρήματα που διαπίστωσε, την οποία αποστέλλει στο οικείο κράτος μέλος και στην Επιτροπή. Στις περιπτώσεις που τα διαπιστωθέντα ευρήματα μη συμμόρφωσης δεν αντιμετωπισθούν κατάλληλα, υποβάλλεται αναφορά στην Επιτροπή η οποία μπορεί να κινήσει διαδικασία παράβασης. Όταν υποπέσει στην προσοχή της Επιτροπής τυχόν παραβίαση της νομοθεσίας της ΕΕ από μέλος, η Επιτροπή αποπειράται να επιλύσει τάχιστα το πρόβλημα με το οικείο κράτος μέλος μέσω δομημένου διαλόγου (EU Pilot). Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να παράσχουν περαιτέρω αντικειμενικές ή νομικές πληροφορίες σε περίπτωση πιθανής παραβίασης της ενωσιακής νομοθεσίας, με στόχο να εξευρεθεί λύση βάσει του δικαίου της ΕΕ και, συνεπώς, να αποφευχθεί η κίνηση επίσημης διαδικασίας παράβασης. 19

21 Εάν η Επιτροπή κρίνει ότι παραμένει πρόβλημα συμμόρφωσης με το δίκαιο της ΕΕ, μπορεί να κινήσει επίσημη διαδικασία παράβασης βάσει του άρθρου 258 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Επιβολή των κανόνων στους υποκείμενους σε κανονιστικές ρυθμίσεις φορείς του κλάδου Κυρώσεις Σύμφωνα με τους εφαρμοστέους κανονισμούς ασφάλειας της αεροπορίας τα κράτη μέλη απαιτείται να προβλέπουν κυρώσεις για την παραβίαση των κανονισμών αυτών και των εκτελεστικών κανόνων τους, εφόσον υπάρχουν. Οι εν λόγω κυρώσεις πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές. Επιπλέον, σε περίπτωση παραβίασης του κανονισμού (ΕΚ) 216/2008 και των εκτελεστικών κανόνων του και εφόσον ο Οργανισμός είναι η αρμόδια αρχή και εποπτεύει φορέα, η Επιτροπή μπορεί, κατόπιν αιτήματος του EASA, να επιβάλει πρόστιμα ή περιοδικές χρηματικές ποινές στα πρόσωπα και τις επιχειρήσεις στις οποίες ο EASA έχει εκδώσει πιστοποιητικό. Τα πρόστιμα και οι χρηματικές ποινές είναι αποτρεπτικές και ανάλογες τόσο της σοβαρότητας της υπόθεσης όσο και των οικονομικών δυνατοτήτων του οικείου κατόχου πιστοποιητικού, λαμβανομένου ιδίως υπόψη του βαθμού διακύβευσης της ασφάλειας Δράσεις σχετικές με πιστοποιητικά και άλλα μέτρα Σύμφωνα με τον κανονισμό αριθ. 216/2008, απαιτείται τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και ο EASA να συνεργάζονται για να εξασφαλίζεται συμμόρφωση με τον εν λόγω κανονισμό και τους εκτελεστικούς κανόνες του. Τα κράτη μέλη απαιτείται, εκτός από την εποπτεία των πιστοποιητικών που έχουν εκδώσει, να διενεργούν έρευνες, συμπεριλαμβανομένων των επιθεωρήσεων διαδρόμου, και να λαμβάνουν κάθε μέτρο που κρίνουν αναγκαίο, ακόμη και την απαγόρευση απογείωσης αεροσκαφών. Εφόσον η αρμόδια αρχή (εθνική αρχή ή ο EASA) διαπιστώσει μη συμμόρφωση κατόχων πιστοποιητικού ή εφόσον η αρμόδια αρχή ενημερωθεί σχετικά, μπορεί ή υποχρεούται να τροποποιήσει (να περιορίσει), να αναστείλει ή να ανακαλέσει το πιστοποιητικό σύμφωνα με την εφαρμοστέα διάταξη του κανονισμού αριθ. 216/2008 και των εκτελεστικών κανόνων του. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή, με δική της πρωτοβουλία ή κατόπιν αιτήματος κράτους μέλους ή του EASA, μπορεί να κινήσει διαδικασία, προκειμένου να αποφασιστεί κατά πόσον είναι όντως σύμφωνο το πιστοποιητικό που έχει εκδοθεί σύμφωνα με τον κανονισμό αριθ. 216/2008 και τους εκτελεστικούς κανονισμούς του. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, η Επιτροπή απαιτεί από την αρμόδια αρχή να λάβει κατάλληλα διορθωτικά μέτρα, όπως ο περιορισμός ή η αναστολή συγκεκριμένου πιστοποιητικού. Επιπλέον, εφόσον η Επιτροπή εκδώσει τέτοια απόφαση, παύει να ισχύει η υποχρέωση αμοιβαίας αναγνώρισης των πιστοποιητικών για τα άλλα κράτη μέλη. Όταν η Επιτροπή διαθέτει επαρκή στοιχεία που αποδεικνύουν ότι έχουν ληφθεί κατάλληλα διορθωτικά μέτρα, αποφασίζει την αποκατάσταση της αμοιβαίας αναγνώρισης. Πέραν των μέτρων αυτών, τα κράτη μέλη έχουν θέσει σε εφαρμογή εθνικές πολιτικές επιβολής των κανόνων για να εξασφαλίσουν την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο. 20

22 2. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Η Ευρωπαϊκή Ένωση στρέφεται προς ένα περισσότερο προνοητικό και πιο τεκμηριωμένο σύστημα ασφάλειας. Το σύστημα αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μεμονωμένα στην ΕΕ, αλλά πρέπει να ισχύει σε ολόκληρο το σύστημα και σε όλα τα επίπεδα. Στα πρότυπα του ΔΟΠΑ, κεφάλαιο 4 του παραρτήματος 19, καθορίζονται οι απαιτήσεις για τα συστήματα διαχείρισης της ασφάλειας των παρόχων υπηρεσιών και όλα τα συστήματα διαχείρισης της ασφάλειας απαιτείται να είναι αποδεκτά από το κράτος που είναι αρμόδιο για τη σχετική πιστοποίηση. Επιπλέον, σύμφωνα με το παράρτημα 19 του ΔΟΠΑ απαιτείται τα κράτη να εκπονήσουν πρόγραμμα διαχείρισης της ασφάλειας, το κρατικό πρόγραμμα ασφάλειας (ΚΠΑ), βάσει του οποίου είναι απαραίτητες σαφείς πολιτικές και στόχοι, ως μέσο διαχείρισης των κινδύνων ασφαλείας και κατοχύρωσης της ασφάλειας και, τέλος, δραστηριότητες προώθησης της ασφάλειας. Στο παρόν στάδιο, η ΕΕ δεν υποχρεώνει απευθείας τα κράτη μέλη να υιοθετούν κρατικό πρόγραμμα ασφάλειας. Έχει, ωστόσο, συμπεριλάβει το πνεύμα των σχετικών προτύπων του ΔΟΠΑ σε διαφόρους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, ιδίως στους εκτελεστικούς κανόνες εφαρμογής του κανονισμού αριθ. 216/ Απαιτήσεις ασφάλειας για φορείς και αρχές Η εκπόνηση των εκτελεστικών κανόνων του κανονισμού αριθ. 216/2008 είχε ως αποτέλεσμα να εγκριθούν δύο διαφορετικές δέσμες απαιτήσεων για φορείς και αρχές, αντίστοιχα: α. Απαιτήσεις για τις αρμόδιες αρχές, στις οποίες λαμβάνονται δεόντως υπόψη τα οκτώ κρίσιμα στοιχεία του συστήματος εποπτείας της ασφάλειας που έχει καθορίσει ο ΔΟΠΑ, ώστε να υποστηριχθεί κατά τον τρόπο αυτό η υλοποίηση των κρατικών προγραμμάτων ασφαλείας και, παράλληλα, να εξυπηρετηθεί ο στόχος τυποποίησης που θέτει ο κανονισμός αριθ. 216/2008. Περιλαμβάνουν επίσης στοιχεία απαραίτητα για την καθιέρωση συνολικού συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας της αεροπορίας σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο περιέχει αρμοδιότητες της ΕΕ και των κρατών μελών για τη διαχείριση της ασφάλειας. β. Απαιτήσεις για τους φορείς, στα περισσότερα αεροπορικά πεδία, που περιλαμβάνουν ενοποιημένες γενικές απαιτήσεις για τα συστήματα διαχείρισης (της ασφάλειας). Ευρίσκεται σε εξέλιξη η καθιέρωση κανόνων σύμφωνα με τους οποίους απαιτούνται συστήματα διαχείρισης της αρχικής και της διαρκούς αξιοπλοΐας. Οι απαιτήσεις για τους φορείς έχουν ως στόχο την ενσωμάτωση των προτύπων του ΔΟΠΑ, ώστε να εξασφαλίζεται συμβατότητα με τα υφιστάμενα συστήματα διαχείρισης και να ενθαρρυνθεί η ολοκληρωμένη διαχείριση. Οι απαιτήσεις για το σύστημα διαχείρισης προσαρμόζονται στο μέγεθος, τη φύση και την πολυπλοκότητα των δραστηριοτήτων των αεροπορικών φορέων και αρμόζουν στο ακολουθούμενο επιχειρηματικό μοντέλο, προωθώντας την αναλογική εφαρμογή. Σε διάφορα τεχνικά πεδία, αυτές οι γενικές αρχές και απαιτήσεις για φορείς και αρχές έχουν συμπληρωθεί με πλέον ειδικές απαιτήσεις (για παράδειγμα: απαιτήσεις παρακολούθησης των δεδομένων πτήσης για τους αερομεταφορείς). Οι απαιτήσεις της Αρχής και του Οργανισμού έχουν καθοριστεί κατά τρόπον ώστε να αντικατοπτρίζουν παρεμφερή επίπεδα ασφάλειας για όλους τους τομείς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αριθ. 216/2008. Ειδικότερα, οι απαιτήσεις για κοινό σύστημα διαχείρισης συνιστούν ενιαίο πλαίσιο διαχείρισης της ασφάλειας για όλους τους εγκεκριμένους φορείς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αριθ. 216/