Σύγχρονη Χαρτογραφία και Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Δεδοµένων: προκλήσεις και δυνατότητες

Transcript

1 Σύγχρονη Χαρτογραφία και Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Δεδοµένων: προκλήσεις και δυνατότητες Βασίλειος ΒΕΣΚΟΥΚΗΣ Αναπληρωτής Καθηγητής, Σχολή ΑΤΜ ΕΜΠ Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος Χαρτογραφίας και Γεωχωρικών Πληροφοριών ΕΚΧΑ ΑΕ Μεσογείων 288, Τηλ , Λέξεις κλειδιά: γεω-χωρικά δεδοµένα, εθνική υποδοµή, INSPIRE, geo-spatial data, infrastructure, national, SDI Περίληψη Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι η εξέλιξη της σύγχρονης χαρτογραφίας είναι στενά συνυφασµένη µε τον πλούτο των γεωχωρικών δεδοµένων, ο οποίος ολοένα και µεγαλώνει. Συνεχώς δηµιουργούνται δεδοµένα τα οποία είτε περιγράφουν το χώρο ως γεωµετρία, είτε αναφέρονται σε αυτόν για να του αποδώσουν µια ιδιότητα ή να τοποθετήσουν χωρικά ένα γεγονός, προσθέτοντας αναπόφευκτα και τη διάσταση του χρόνου, µε όσα πολλά αυτό συνεπάγεται. Ωστόσο, ο πλούτος αυτός παραµένει πρακτικά αναξιοποίητος, καθώς ένα πλήθος οργανωτικών, τεχνικών, φιλοσοφικών, όσο και πολιτικών ζητηµάτων εµποδίζει την οργάνωση των γεωχωρικών δεδοµένων µε τρόπο που να είναι δυνατή η αξιοποίησή τους. Αναφερόµαστε στην οργάνωση αυτή ως "Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Δεδοµένων" και µολονότι ο όρος δεν είναι από όλους µε τον ίδιο τρόπο αντιληπτός, αρκεί η γενική τοποθέτηση της κλίµακας ("Εθνική") και της κρισιµότητας της οργάνωσης ("Υποδοµή") για να µας φέρουν µπροστά από ένα σύνολο προκλήσεων που έχουµε να αντιµετωπίσουµε ως χώρα προκειµένου να κάνουµε πραγµατικότητα την υποδοµή αυτή. Προκλήσεις, οι οποίες σχετίζονται σε µεγάλο βαθµό µε τον τρόπο που ορίζουµε τα προβλήµατα που καλούµαστε να επιλύσουµε: τεχνικά πρότυπα, ροές εργασιών, πιστοποίηση ποιότητας, ακεραιότητα. Αλλά και νοµική ευθύνη, επικύρωση, αρµοδιότητες, ρόλοι. Πλήθος αναχρονιστικών αντιλήψεων της Δηµόσιας Διοίκησης αλλά και της ελεύθερης αγοράς, βρίσκουν έδαφος και επιτείνουν τις προκλήσεις αυτές. Το ασύλληπτο πεδίο δυνατοτήτων που ανοίγεται µπροστά µας µε δεδοµένη (έστω υποθετικά) τη λειτουργία µιας Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων, δεν µπορεί να µας αφήσει θεατές µιας πορείας που απλά δεν οδηγεί πουθενά. Στην εργασία αυτή επιχειρείται µια ταξινόµηση, συνοδευόµενη από µια κριτική τοποθέτηση, καίριων ζητηµάτων που σχετίζονται µε την Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Δεδοµένων στη χώρα µας, υπό το πρίσµα των δυνατοτήτων και των χαµένων ευκαιριών για τη χαρτογραφία και όχι µόνο.

2 Abstract It is well known that the evolution of modern cartography is closely related to the everincreasing wealth of geo-spatial data. New data sets are created day-by-day to define space as a geometry, to assign some attribute to a spatial entity, or to spatially tag an event; spatial tagging of events also involves the dimension of time, which accordingly widens the application domain space of spatial data. However, this wealth remains hidden and unexploited, as several organisational, technical, philosophical as well as political issues, hold back the so-needed institutional reforms regarding geospatial data in Greece; such reforms need to be made in a way that facilitates the best possible exploitation of any available spatial data set. We refer to the Greek National Spatial Data Infrastructure (NSDI), which is a relatively new term that can be conceived in many different ways, especially in the current context: both the definition of the scope ("National") and the implied criticality ("Infrastructure"), bring up numerous challenges that need to be faced in order to achieve the goal of putting together a shared repository of spatial data. These challenges relate largely to how several issues that need to be resolved, are conceived: technical standards, workflows, quality assurance, integrity, as well as legal responsibility, validation, authority and roles. Numerous old-school conceptions usually made by the public administration in Greece, as well as by the private sector, sadly make all of these challenges even bigger. On the other hand, the immense range of possibilities that an operating NSDI could offer, is putting us before the responsibility not to remain viewers of a dead-end situation. In this paper, a classification, along with a review of critical aspects that relate to the development of the Greek NSDI, through the antithesis between the potential of having, vs. the lost opportunities of not having, such an infrastructure, is attempted. 1. Εισαγωγή Η εργασία αυτή δεν εστιάζει στο να συνεισφέρει σε κάποιο από τα ερευνητικά προβλήµατα στην περιοχή της χαρτογραφίας και των γεωχωρικών δεδοµένων. Οι ερευνητικές συνεισφορές στο χώρο είναι πολυπληθείς και ανάµεσά τους πολλές αξιόλογες και µε ιδιαίτερα δραστήριο το ελληνικό στοιχείο. Το γεγονός αυτό από µόνο του, αναδεικνύει µεταξύ άλλων, την ευθύνη της ακαδηµαϊκής και όχι µόνο, κοινότητας, για την αξιοποίηση αυτής της σηµαντικής τεχνογνωσίας. Συχνά εστιάζουµε στην παραγωγή και όχι τόσο στην αξιοποίηση νέας γνώσης, ίσως γιατί διαθέτουµε σε επαρκή ποσότητα τις ικανότητες που αυτό απαιτεί. Ωστόσο, όπως εκ των πραγµάτων διαφαίνεται σε πολλές περιπτώσεις, δεν διαθέτουµε ικανότητες και αρετές που απαιτούνται για την αξιοποίηση της γνώσης, όπως προσήλωση, οργάνωση, µεθοδικότητα και αποτελεσµατικότητα. Τα γεωχωρικά δεδοµένα είναι µια τέτοια περίπτωση, όπου η πραγµατικότητα βρίσκεται σε µεγάλη απόσταση από τις ικανότητες και τους πόρους που έχουµε αναλώσει. Υπάρχει, λοιπόν, νόηµα στην προσέγγιση της "ελληνικής περίπτωσης" στον τοµέα των γεωχωρικών δεδοµένων. Όχι για να αποδοθούν ευθύνες, αλλά για να µπορέσουµε να αντιληφθούµε πρώτα το πρόβληµα και κατόπιν να το προσεγγίσουµε. Αυτό ακριβώς είναι το σηµείο εστίασης της εργασίας αυτής: Η οριοθέτηση των προκλήσεων που πρέπει να αντιµετωπίσουµε ώστε να δηµιουργήσουµε αυτό που αποκαλούµε "Εθνική Υποδοµή

3 Γεωχωρικών Δεδοµένων 1 " (National Spatial Data Infrastructure), ένα έργο µε µεγάλη σηµασία για πολλές άλλες δράσεις εθνικής εµβέλειας. Η οριοθέτηση αυτή δεν είναι απλή υπόθεση, διότι εµπεριέχει όχι µόνο τεχνικά, αλλά και οργανωτικά, πολιτικά και εσχάτως πολιτισµικά ζητήµατα. Θα ήταν δε αρκετά πιο εύκολη υπόθεση, αν στη Δηµόσια Διοίκηση µπορούσαµε να αναγνωρίσουµε ως ξεχωριστή πλευρά την τεχνική υπόσταση των γεωχωρικών δεδοµένων, αντί να την χρησιµοποιούµε ως πρόφαση για να µην αντιµετωπίσουµε τα υπόλοιπα ζητήµατα στη διάσταση που τους αναλογεί Ορισµοί Μολονότι σπάνια ορίζεται ο όρος "δεδοµένα", ο πλουραλισµός ορισµών που υπάρχουν διαθέσιµοι σχετικά µε τα γεωχωρικά δεδοµένα είναι τέτοιος που αποκτά νόηµα να αποδώσουµε στον όρο την εµβέλεια µε την οποία θα τον χρησιµοποιούµε στη συνέχεια, µε πρώτη τη δήλωση ότι οι όροι "γεωχωρικά" και "χωρικά" θα χρησιµοποιούνται ισοδύναµα, παρά την υπονοούµενη "κοσµική" ευρύτητα του δεύτερου. Εκ των πραγµάτων, η χρήση των όρων "δεδοµένα" και "πληροφορία" θα είναι επίσης ισοδύναµη, παρά τη θεωρητική διαφορά τους (Shannon, 1948). Η ESRI (ESRI, 2016) ορίζει τα χωρικά δεδοµένα τόσο ως δοµές, όσο και ως µοντέλα δεδοµένων. Ως δοµές δεδοµένων, τα χωρικά δεδοµένα είναι "πληροφορίες σχετικά µε τη θέση και το σχήµα γεωγραφικών οντοτήτων, καθώς και των συσχετίσεων µεταξύ τους", και προχωρώντας και στην κατασκευαστική υπόσταση τέτοιων δεδοµένων αναφέρει ότι "συνήθως αποθηκεύονται ως συντεταγµένες και τοπολογίες". Από την ευρύτερη εννοιολογική σκοπιά των µοντέλων δεδοµένων, ως χωρικό ορίζεται "οποιοδήποτε δεδοµένο που µπορεί να αποδοθεί σε χάρτη". Είναι χαρακτηριστικό ότι το Open Geospatial Consortium δεν επιχειρεί καν να ορίσει την έννοια των χωρικών δεδοµένων, επιβεβαιώνοντας ότι χτίζει πρότυπα και δοµές χωρικών δεδοµένων τα οποία δεν µπορούν να είναι τίποτε άλλο από "δεδοµένα που περιέχουν ένα γεωγραφικό συστατικό" (GIS lounge, 2014). Τα πρότυπα του OGC (OGC, 2016) είναι από µόνα τους απάντηση στο ερώτηµα "τι είναι γεωχωρικά δεδοµένα" και µάλιστα στο επίπεδο της υλοποίησης, εξ ου και ο χαρακτηρισµός των προτύπων αυτών ως "implementation standards" και ως τέτοια θα τα χαρακτήριζε κανείς ως πρότυπα δοµής χωρικών δεδοµένων, τα οποία περιέχουν ασφαλώς και εννοιολογικές οριοθετήσεις. Προχωρώντας παραπέρα, ο οργανισµός, εκτός από πρότυπα δοµής, έχει επεξεργαστεί ένα εκτενές σύνολο προτύπων που αναφέρονται σε υπηρεσίες χωρικών δεδοµένων. Αρκετά από τα προτεινόµενα πρότυπα δοµής και υπηρεσιών χωρικών δεδοµένων του OGC είναι σε ευθυγράµµιση µε πρότυπα του οργανισµού ISO Ο Ευρωπαϊκός χώρος Για να περάσουµε στη δική µας πλευρά του Ατλαντικού, στην Ευρώπη παρατηρείται ένας πλουραλισµός οργανισµών που ασχολούνται µε τα γεωχωρικά δεδοµένα, χωρίς ωστόσο η βασική διάκριση να είναι αυτή της βιοµηχανίας από τη µία πλευρά, και των οργανισµών 1 Είναι χαρακτηριστικό ότι η νοµοθεσία χρησιµοποιεί τον όρο "Εθνική Υποδοµή Γεωγραφικών Πληροφοριών" ταυτίζοντας, λανθασµένα, τον όρο "δεδοµένα" µε τον όρο "πληροφορίες".

4 έρευνας και προτυποποίησης από την άλλη, µιας και η αµιγώς Ευρωπαϊκή βιοµηχανία στον τοµέα υπολείπεται σηµαντικά αυτής των ΗΠΑ. Η σηµαντικότερη Ευρωπαϊκή συνεισφορά στην προτυποποίηση χωρικών δεδοµένων είναι η οδηγία INSPIRE (INSPIRE, 2016), ενώ πολλοί είναι οι οργανισµοί και τα fora προώθησης συνεργασιών, προτύπων και καλών πρακτικών είτε καθολικά, είτε σε κάθετες θεµατικές περιοχές. Σηµαντικός είναι ο ρόλος των χρηµατοδοτούµενων Ευρωπαϊκών προγραµµάτων στη ίδρυση τέτοιων οργανισµών, όπως ο EuroGI (EUROGI, 2016), ο EuroGeographics (Eurogeographics, 2016), ο EuroSDR (EuroSDR, 2016), κ.ά. Είναι χαρακτηριστικά δύο γεγονότα: πρώτον, η διαφαινόµενη επικάλυψη δραστηριοτήτων και αρµοδιοτήτων, η οποία ενίοτε υπάρχει µόνο για λόγους σκοπιµότητας, χωρίς να συνεισφέρει στο περιεχόµενο. Για παράδειγµα, στο δικτυακό τόπο του EuroGeographics, ο χώρος που αφιερώνεται στην "Ευρωπαϊκή Υποδοµή Χωρικών Δεδοµένων" είναι κενός (Eurogeographics, 2016b), γεγονός που δύσκολα είναι αποδεκτό έστω και ως αβλεψία στην ενηµέρωση του δικτυακού τόπου. Δεύτερον, η ελληνική συµµετοχή σε ορισµένους από αυτούς τους φορείς δεν αποτελεί αποτέλεσµα εφαρµογής µιας εθνικής πολιτικής σε σχέση µε το θέµα, αλλά επαφίεται σε αξιέπαινες πρωτοβουλίες που συγκυριακά βρίσκουν έδαφος να εκδηλωθούν. Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα σηµαντική η ταξινόµηση και προτυποποίηση που προτείνει το INSPIRE αναφορικά µε τα χωρικά δεδοµένα. Ίσως όχι τόσο διότι είναι η καλύτερη δυνατή, αλλά κυρίως διότι αποτελεί εκ των πραγµάτων το ισχυρότερο σηµείο αναφοράς στον Ευρωπαϊκό χώρο, ιδίως για χώρες που βρίσκονται πρακτικά στην αρχή, όπως η δική µας. Πρόκειται για ένα σύνολο λεπτοµερών προδιαγραφών υλοποίησης (INSPIRE, 2016b) οι οποίες διακρίνουν τα χωρικά δεδοµένα σε τρεις µεγάλες κατηγορίες όπως φαίνεται στον πίνακα 1. Η γενική κατεύθυνση είναι η πρώτη κατηγορία (Annex 1) να έχει µεγαλύτερη προτεραιότητα στην υλοποίηση, έναντι των άλλων δύο (Annexes 2, 3). INSPIRE - Ταξινόµηση χωρικών δεδοµένων ANNEX 1 ANNEX 2 ANNEX 3 Addresses Administrative units Cadastral parcels Coordinate reference systems Geographical grid systems Geographical names Hydrography Protected sites Transport networks Elevation Geology Land cover Orthoimagery Agricultural and aquaculture facilities Area management / restriction / regulation zones & reporting units Atmospheric conditions Bio-geographical regions Buildings Energy Resources Environmental monitoring Facilities Habitats and biotopes Human health and safety Land use Meteorological geographical features Mineral Resources Natural risk zones Oceanographic geographical features Population distribution and demography Production and industrial facilities Sea regions Soil Species distribution Statistical units Utility and governmental services Πίνακας 1. Θεµατικές κατηγορίες χωρικών δεδοµένων κατά INSPIRE.

5 Η προσέγγιση του INSPIRE αναφορικά µε τη δηµιουργία υποδοµών χωρικών δεδοµένων, υπό το πρίσµα της θεώρησής της στην παρούσα εργασία, χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα στοιχεία: Τα χωρικά δεδοµένα αντιµετωπίζονται µε αναφορά στη θεµατική κατηγορία στην οποία κατατάσσονται, πρακτική η οποία δεν είναι µοναδική διεθνώς. Η τεχνική προσέγγιση των χωρικών δεδοµένων είναι µια λυµένη τεχνική άσκηση ως προς την ίδια την εσωτερική δοµή των δεδοµένων. Η θεµατική ταξινόµηση που ακολουθείται διαπερνάται από τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο χώρο της οργάνωσης και κοινής χρήσης χωρικών δεδοµένων Σε µια ενδελεχέστερη και υπό άλλο πρίσµα προσέγγιση του INSPIRE, θα είχε αρκετό ενδιαφέρον η αναζήτηση των Ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων σε θέµατα πολιτικής, όπως αυτές είναι ορατές µέσα από την οδηγία. Για παράδειγµα, για ποιο λόγο δεν κατατάσσονται στο Annex 2 τα συστήµατα συντεταγµένων και για ποιο λόγο το ίδιο το Annex 2 δεν είναι αυτό µε τη µεγαλύτερη προτεραιότητα; Ωστόσο αφήνουµε ως εκτός εµβέλειας της παρούσης τη συζήτηση αυτή, κρατώντας ότι το INSPIRE είναι ένα πλήρες και τεχνικά εύκολα εφαρµόσιµο σύνολο προδιαγραφών, κοινών για όλη την Ευρώπη, για την υλοποίηση µιας Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων Η Ελληνική περίπτωση Με βάση τα παραπάνω, είναι εύλογο το ερώτηµα: Για ποιο λόγο στη χώρα µας δεν έχει προχωρήσει, σε κάποιον έστω βαθµό, η υλοποίηση µιας Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων, ακόµη και ως συµµόρφωση στην οδηγία INSPIRE, η οποία προσφέρει έτοιµες λύσεις; Η απάντηση δύσκολη, διότι όλοι οι όροι της φράσης "Εθνική Υποδοµή Χωρικών Δεδοµένων" δεν είναι καν µε µοναδικό τρόπο αντιληπτοί. Ενδεικτικά, αναφέρουµε τα ακόλουθα ιδιαίτερα σηµεία, τα οποία µπορούν εύκολα να διαφύγουν αν θεωρήσουµε αυτονόητη την ερµηνεία των όρων "Εθνική" και "Υποδοµή". Στο µέτρο που ο όρος "Εθνική" αναφέρεται στη χωρική κάλυψη, στη χώρα µας παραµένουν πολλοί οι φορείς που φέρουν κάποιου είδους αρµοδιότητα, ευθύνη ή και εξουσία επί του εθνικού χώρου. Μάλιστα, κάποιοι από αυτούς, µε δικαίωµα επιβολής πρακτικών που εκ των πραγµάτων είναι ξεπερασµένες, όπως το ψηφιακό "ξυραφάκι" στις εθνικά ευαίσθητες εγκαταστάσεις, τη στιγµή που διεθνώς διατίθενται νόµιµα ακόµη και σε ιδιώτες δορυφορικές εικόνες πολύ υψηλής ακρίβειας, κατάλληλες για οποιαδήποτε χρήση. Στο µέτρο που το "Εθνική" αναφέρεται στη σηµασία, το ερώτηµα αλλάζει κάπως και έρχεται στην επιφάνεια η ανάγκη προτεραιοποίησης στόχων. Οπότε, στο πολιτικό επίπεδο επικρατεί (και) στην περίπτωση των χωρικών δεδοµένων ένας κατακερµατισµός αρµοδιοτήτων και ρόλων σε όλα τα επίπεδα: χωρική και θεµατική εµβέλεια, χωρική επικύρωση, νοµική ισχύς, εθνική ασφάλεια, κ.ά. στα οποία θα αναφερθούµε στη συνέχεια. Η έννοια της "Υποδοµής", µε τη σειρά της, φέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση περί στρατηγικών και διαχειριστικών αρµοδιοτήτων, ρόλων θεσµικών συµβούλων, κοινωνικού ελέγχου και άλλα πολλά, τα οποία, λόγω της ολιγωρίας της Ελληνικής Πολιτείας να

6 αντιληφθεί και να ενσωµατώσει τη σύγχρονη ψηφιακή πραγµατικότητα, δεν έχουν εύκολη απάντηση ούτε καν στο ποιος θα πρέπει να είναι ο τεχνικός χειριστής της Υποδοµής αυτής. Θα κλείσουµε την ενότητα αυτή µε την επισήµανση ότι η εµβέλεια τουλάχιστον της σχεδίασης, µιας Εθνικής Υποδοµής Χωρικών Δεδοµένων, θα πρέπει να περιλαµβάνει δεδοµένα τα οποία: α) περιγράφουν τον ίδιο το φυσικό χώρο β) περιγράφουν χωρικά αναφερόµενες κατασκευές και οριοθετήσεις γ) περιγράφουν γεγονότα για τα οποία µπορεί να καταγραφεί χωρική αναφορά Προφανώς ο ρυθµός µεταβολής των δεδοµένων αυτών αυξάνεται από την κατηγορία (α) όπου µιλάµε για το ρυθµό εξέλιξης του φυσικού χώρου ο οποίος συνήθως είναι παρατηρήσιµος µόνο από ειδικούς, προς την κατηγορία (γ) όπου µιλάµε κυριολεκτικά για πραγµατικό χρόνο. Το INSPIRE καλύπτει τις κατηγορίες (α) και (β) µέχρι λεπτοµερούς κατασκευαστικού επιπέδου (INSPIRE, 2016c). Η τρίτη κατηγορία, ωστόσο, καθιστά ασύλληπτα µεγάλη την προστιθέµενη αξία η οποία µπορεί να προκύψει από την αξιοποίηση των δεδοµένων µιας τέτοιας εθνικής υποδοµής. 2. Σηµερινή κατάσταση 2.1. Στοιχεία µιας Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων Τα ελάχιστα συστατικά στοιχεία µιας Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων είναι ένα σύστηµα χωρικών συντεταγµένων (Coordinate Reference System - CRS) µαζί µε ορθοφωτοχάρτες αναφοράς. Οι δεύτεροι µπορεί να ενσωµατώνουν εκ κατασκευής το CRS, όπως συµβαίνει στην περίπτωση των νέων ορθοφωτοχαρτών υψηλής χωρικής ευκρίνειας, οι οποίοι παραλαµβάνονται µέχρι το τέλος του 2016 από την ΕΚΧΑ ΑΕ και πρόκειται να διατεθούν δωρεάν. Πάνω σε τέτοιους ορθοφωτοχάρτες µπορεί να "χτιστεί" ένα µεγάλο οικοδόµηµα χωρικών δεδοµένων, τα οποία, ανεξάρτητα από τον τρόπο παραγωγής και την προέλευσή τους, πρέπει να γεω-αναφέρονται σε αυτούς. Στο Σχήµα 1 φαίνονται τα δεδοµένα που παράγονται κατά τη διαδικασία της κτηµατογράφησης από την ΕΚΧΑ ΑΕ. Τα ίδια τα δεδοµένα κτηµατογράφησης είναι ασφαλώς οι κτηµατολογικές εγγραφές οι οποίες περιγράφουν τη χωρική και νοµική υπόσταση των καταγραφόµενων δικαιωµάτων.

7 Σχήµα 1. Παραγωγή χωρικών δεδοµένων κατά την κτηµατογράφηση. Η απαίτηση ύπαρξης κοινού υποβάθρου αναφοράς µε υψηλή χωρική ευκρίνεια για τις ανάγκες της κτηµατογράφησης, οδήγησε στην ανάγκη ενσωµάτωσης της προµήθειας ορθοφωτοχαρτών, καθώς και της δηµιουργίας δασικών χαρτών και ακτογραµµής, στην ίδια τη διαδικασία κτηµατογράφησης. Αυτό έγινε για λόγους εγκυρότητας των κτηµατολογικών εγγραφών, η οποία, σύµφωνα µε το ισχύον νοµικό πλαίσιο προϋποθέτει οριστικούς -ό,τι αυτό σηµαίνει- δασικούς χάρτες, καθώς και ακτογραµµή. Ωστόσο, οι ορθοφωτοχάρτες, η ακτογραµµή και οι δασικοί χάρτες θα µπορούσαν ήδη να είναι διαθέσιµοι σε µια Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Δεδοµένων, ή ακόµη και να δηµιουργηθούν από άλλους φορείς. Το γεγονός αυτό θα απαιτούσε την επιτυχή και σε σύντοµο χρόνο αντιµετώπιση δύο πολύ σηµαντικών ζητηµάτων: την ανάγκη καθορισµού αρµοδιοτήτων, καθώς και συντονισµού στο Ελληνικό Δηµόσιο. Ο µεγάλος χρόνος υλοποίησης του έργου της κτηµατογράφησης ακόµη και από έναν και µόνο φορέα, είναι από µόνος του δείκτης δυσκολίας στην αντιµετώπιση τέτοιων προκλήσεων. Σύµφωνα µε την ταξινόµηση του INSPIRE, τα δεδοµένα που συλλέγονται κατά την κτηµατογράφηση είναι τα σηµαντικότερα από τα περιεχόµενα στα Annexes 1 και 2. Ωστόσο, για ένα πλήθος λόγων, δεν έχει καταστεί δυνατή ούτε καν η κοινή αποδοχή των παραγόµενων από την ΕΚΧΑ ΑΕ ορθοφωτοχαρτών, ως µέσο γεω-αναφοράς χωρικών δεδοµένων από άλλους φορείς, ακόµη και στο στενό δηµόσιο και µάλιστα, παρά τη ρητή σχετική πρόβλεψη της νοµοθεσίας Νοµικό - κανονιστικό πλαίσιο Χωρίς η ανάλυση του νοµικού πλαισίου να είναι εντός της εµβέλειας της παρούσης, είναι αναγκαίο να οριοθετηθεί έστω επιγραµµατικά η σηµερινή κατάσταση. Αναφορικά µε τις υποχρεώσεις της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παραµένει σε εκκρεµότητα η συµµόρφωση µε την οδηγία INSPIRE. Το 2010 ψηφίστηκε ο νόµος 3882, ο οποίος όριζε τη διοικητική και διαχειριστική διαδικασία για τη συλλογή χωρικών δεδοµένων σε εθνική εµβέλεια και µε στόχο, µεταξύ άλλων, τη συµµόρφωση µε την οδηγία. Ο νόµος προέβλεπε τη λειτουργία 350 επιτροπών µε περισσότερα από 2500 µέλη σε όλη τη χώρα οι οποίες θα συνέλλεγαν και επικύρωναν χωρικά δεδοµένα, τα οποία στη συνέχεια θα µετατρέπονταν σε συµβατό µε INSPIRE µορφότυπο. Στην κορυφή της πυραµίδας, µια επιτροπή µε τίτλο

8 "Εθνική Επιτροπή Γεωπληροφορίας" η οποία δεν λειτούργησε ποτέ και µόλις πρόσφατα (Σεπτέµβριος 2016) ανασυστάθηκε. Η διάλυση του ΟΚΧΕ και η ενσωµάτωση των αρµοδιοτήτων του στην ΕΚΧΑ ΑΕ µε το νόµο 4164/2013, σε συνδυασµό µε διατυπώσεις διαφόρων νοµοθετηµάτων οι οποίες επιδέχονται ερµηνειών και επιτρέπουν κάθε λογής διενέξεις, χειροτέρεψε την ήδη ανεφάρµοστη σύλληψη του ν Σχετικά µε το θέµα έχουν υπάρξει ενδελεχείς αναλύσεις [Ματθαίου, 2014]. Το αποτέλεσµα όλων αυτών είναι µια εικόνα η οποία χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα στοιχεία: Μεγάλο πλήθος παραγωγών χωρικών δεδοµένων σε όλη την έκταση του Δηµοσίου τοµέα, καθένας µε ισχυρή αίσθηση ιδιοκτησίας των δεδοµένων του και σηµαντικές επιφυλάξεις σχετικά µε τη διάθεση αυτών ή τη συνεργασία µε άλλους. Ευρεία κατανοµή ευθυνών, αρµοδιοτήτων και ρόλων σε θεσµικό επίπεδο, πλουραλισµός αντιλήψεων και σε εννοιολογικό επίπεδο. Περιορισµένη επικύρωση και διασφάλιση ποιότητας χωρικών δεδοµένων. Περιορισµένη συµµόρφωση µε πρότυπα, πλήθος αυθαίρετων µορφότυπων. Έλλειψη νοµικής κάλυψης και περιορισµού ευθύνης επί χωρικών δεδοµένων για περιπτώσεις που αυτά χρησιµοποιούνται σε νοµικές διαµάχες. Ιδιαίτερα εκτενής, περίπλοκη και αντιφατική νοµοθεσία (Ν.3882/2010, Ν.1464/2013, Ν.4269/2014, Ν.4281/2014, Ν. 4305/2014, Π.Δ.28/2015, κ.ά.) η οποία µέχρι σήµερα δεν έχει επιτρέψει πρακτικά σε κανένα φορέα να αναλάβει την ευθύνη για την οργάνωση και διάθεση γεωχωρικών δεδοµένων σε εθνική εµβέλεια. Στο Σχήµα 2 φαίνεται µια απλοποιηµένη εκδοχή της εικόνας αυτής σε επίπεδο οργάνωσης αποθηκών χωρικών δεδοµένων. Είναι ορατά όλα τα δυνατά σενάρια παραγωγής και αρµοδιότητας µεταξύ φορέων. Σχήµα 2. Πλουραλισµός αρµοδιοτήτων και ρόλων στην οργάνωση χωρικών δεδοµένων.

9 3. Γεω-χωρικές προκλήσεις Η τοποθέτηση του θέµατος της Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων συνήθως γίνεται υπό το πρίσµα του εκάστοτε παρατηρητή, ατόµου ή φορέα µε συγκεκριµένη τοποθέτηση επί του θέµατος. Αυτό το γεγονός καθιστά δυσχερή την ευρεία θεώρηση και συνεπακόλουθα την ανάδειξη και την εστίαση στις πραγµατικές ευκαιρίες που µια τέτοια υποδοµή θα µπορούσε να δηµιουργήσει, ιδιαίτερα σήµερα στις δυσµενείς συνθήκες που έχουν διαµορφωθεί για τη χώρα µας. Δεν είναι, ασφαλώς, η µόνη περίπτωση που κάτι τέτοιο συµβαίνει στην Ελληνική Δηµόσια Διοίκηση. Ωστόσο, όπως θα εξετάσουµε και στη συνέχεια, η επίκληση της ανάγκης εφαρµογής (σε αντιδιαστολή µε την τεκµηρίωση της αλλαγής) µιας νοµοθεσίας που δεν µπορεί να εφαρµοστεί, είναι τουλάχιστον αδιέξοδη και επιπλέον δεν αφήνει τη δηµιουργικότητα ούτε καν αυτών που επικαλούνται τη θέση αυτή, να εκφραστεί: απλά δεν οδηγεί πουθενά. Θα αποφύγουµε τον πειρασµό να αναφερθούµε στα διάφορα και αντικρουόµενα επαγγελµατικά συµφέροντα προσώπων και φορέων εντός και εκτός του Δηµοσίου, τα οποία κρύβονται πίσω από µια γενικόλογη και συνήθως θερµή επίκληση της ανάγκης να γίνει "ό,τι καλύτερο για τη χώρα" και τα οποία ενίοτε διαπερνώνται από τη λογική "αν δεν γίνει µε τον δικό µας τρόπο, τότε να µη γίνει καθόλου". Αντί αυτού, ακολούθως ΑΣΣθα εστιάσουµε σε αυτό καθεαυτό το περιεχόµενο των προκλήσεων που έχει να αντιµετωπίσει η δηµιουργία µιας Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων Ολοκλήρωση Η πρώτη πρόκληση εστιάζεται στην έννοια ολοκλήρωση (integration). Η γεωπληροφορία θα πρέπει να είναι στο σύνολό της οργανωµένη µε τρόπο που να µπορεί κανείς να συνδυάσει διαφορετικά µέρη της, προκειµένου να δηµιουργήσει µια νέα απεικόνιση, ανάλυση, ή υπηρεσία γενικότερα. Η ολοκλήρωση αυτή έχει τρεις πλευρές: την τεχνική, την εννοιολογική και τη διαχειριστική. Στο τεχνικό επίπεδο, είναι αναγκαίο η οργάνωση της γεω-πληροφορίας να γίνεται µε τρόπο που να βασίζεται σε ανοικτά πρότυπα και περιβάλλοντα στα οποία αυτά µπορούν να υλοποιηθούν, χωρίς να υιοθετείται κανένας, όσο διαδεδοµένος, µορφότυπος. Αυτό δεν σηµαίνει ότι θα πρέπει να αγνοηθούν µορφότυποι που χρησιµοποιούνται ευρύτατα στην πράξη. Σηµαίνει ότι η κεντρική οργάνωση της γεωπληροφορίας δεν θα τους περιλαµβάνει, αλλά θα µπορεί να δεχθεί και να εξάγει δεδοµένα από και προς αυτούς, αντίστοιχα. Σε εννοιολογικό επίπεδο, είναι αναγκαίο να συµφωνηθεί ένα ελάχιστο λεξιλόγιο εννοιολογικής ταξινόµησης και χαρακτηρισµού των χωρικών δεδοµένων. Λαµβάνοντας υπόψη ότι το INSPIRE έχει ήδη ένα τέτοιο, µια επιλογή θα ήταν να υιοθετηθεί αυτό ως αρχική κατάσταση και στη συνέχεια να εµπλουτιστεί σύµφωνα µε τις δικές µας απαιτήσεις. Σε συνδυασµό µε την ανοικτή σε τεχνικό επίπεδο οργάνωση, αυτό θα επέτρεπε τη λήψη και εξαγωγή δεδοµένων συµβατών µε INSPIRE ή οποιουδήποτε άλλου προτύπου, χωρίς την απαίτηση διευθέτησης εννοιολογικών απεικονίσεων (semantic mapping), η οποία µπορεί από µόνη της να είναι δύσκολη και χρονοβόρα. Τέλος, στο διαχειριστικό επίπεδο, είναι αναγκαίο να γίνει αντιληπτό ότι η διαχείριση ενός πληροφοριακού συστήµατος δεν ταυτίζεται µε την εξουσία, ιδιοκτησία ή επικύρωση

10 των δεδοµένων τα οποία αυτό διαχειρίζεται. Σήµερα υπάρχουν τεχνολογίες οι οποίες επιτρέπουν την οργάνωση πληροφοριακών συστηµάτων µε τέτοιο τρόπο που και ο ίδιος ο διαχειριστής τους να µην έχει απεριόριστη εξουσία να "αυθαιρετήσει" επί των δεδοµένων, η εκτενέστερη αναφορά στις οποίες δεν είναι εντός της εµβέλειας της παρούσης εργασίας. Η χρήση τέτοιων τεχνολογιών µπορεί να επιλύσει κάθε σύγκρουση περί "αρµοδιότητας" επί της διαχείρισης του πληροφοριακού συστήµατος που θα στεγάζει την Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Δεδοµένων Επικύρωση και διασφάλιση ποιότητας Η δεύτερη πρόκληση σχετίζεται µε τη διασφάλιση της ακεραιότητας των χωρικών δεδοµένων. Ακόµη και µε λυµένα τα θέµατα οργάνωσης, τα χωρικά δεδοµένα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν έγκυρα και καλής ποιότητας. Η έννοια της εγκυρότητας έχει αρκετές πλευρές οι σηµαντικότερες από τις οποίες είναι η επαλήθευση, η πληρότητα και η επικαιροποίηση. Εδώ είναι που η ίδια η φύση των χωρικών δεδοµένων εισάγει σηµαντικά προβλήµατα: η "επαλήθευση" µπορεί να σχετίζεται µε την ορθότητα, αλλά και την ακρίβεια. Ορθότητα, δηλαδή επαλήθευση της συσχέτισης της γεωαναφοράς ενός αντικειµένου µε το ίδιο το αντικείµενο. Ακρίβεια, δηλαδή απόδοση της ίδιας της γεωαναφοράς µε αποδεκτό περιθώριο σφάλµατος. Αµφότερα τα προβλήµατα αυτά είναι δύσκολα. Η "επαλήθευση" ενός συνόλου γεωχωρικών δεδοµένων µπορεί να απαιτεί την ίδια ποσότητα και ποιότητα εργασίας που δαπανήθηκε κατά την κατασκευή του συνόλου αυτού, πράγµα πρακτικά αδύνατο. Επιπλέον, το "αποδεκτό περιθώριο σφάλµατος" που χαρακτηρίζει την ακρίβεια εξαρτάται από την εφαρµογή και είναι επίσης δύσκολο να επαληθευτεί. Η πληρότητα, επίσης, ενός συνόλου γεωχωρικών δεδοµένων µπορεί να είναι πρακτικά αδύνατο να διασφαλιστεί, ιδιαίτερα αν η µαθηµατική έννοια της πληρότητας είναι αναγκαία για το σκοπό µιας χρήσης αυτού του συνόλου. Παράδειγµα: "περιλαµβάνονται όλες οι υγειονοµικές υπηρεσίες στο σύνολο δεδοµένων που θα χρησιµοποιηθεί για τη σχεδίαση της ανταπόκρισης σε επείγοντα γεγονότα (emergency response);" Επίσης, αµφότερες οι πληρότητα και επαλήθευση για τα χωρικά δεδοµένα έχουν νόηµα µέσα σε ένα παράθυρο χρόνου. Η ισχύς της απόδοσης µιας ιδιότητας σε χωρικά δεδοµένα έχει και χρονική διάσταση και µε την έννοια αυτή και ανάλογα µε τη χρήση τους, τα χωρικά δεδοµένα πρέπει να αντιµετωπίζονται και ως χρονικά (temporal). Το γεγονός αυτό δεν καθιστά αναξιόπιστα ως µη-επίκαιρα τα χωρικά δεδοµένα, αλλά µας οδηγεί στο να συσχετίσουµε την εγκυρότητα των χωρικών δεδοµένων µε τη χρήση για την οποία αυτά προορίζονται. Ανάλογα µε τη σηµασία κάποιων χρήσεων, µπορεί να καθορίζονται και οι απαιτήσεις επικαιροποίησης ενός συνόλου χωρικών δεδοµένων. Τέλος, η διασφάλιση ποιότητας των χωρικών δεδοµένων σχετίζεται, εκτός από την επικύρωση, και µε τη συµµόρφωση µε πρότυπα. Οι όποιοι συµβιβασµοί ή πρακτικές δυσκολίες επιφέρει η υιοθέτηση ενός προτύπου αντισταθµίζονται από την ασφάλεια που αυτό προσφέρει ως προς την ευκολία κατανόησης και αξιοποίησης ενός συνόλου χωρικών δεδοµένων από πολλούς διαφορετικούς χρήστες µέσα στο χρόνο. Επιπροσθέτως, ιδιαίτερα οι σχετιζόµενοι µε την εννοιολογία συµβιβασµοί αίρονται εύκολα, αν αναλογιστεί κανείς ότι

11 συνήθως υπάρχουν τρόποι επέκτασης ενός προτύπου µε προσθήκες που µπορούν να το συµπληρώσουν ή εξειδικεύσουν όπου χρειάζεται σύµφωνα µε τις απαιτήσεις διαφορετικών χρηστών Καταλληλότητα για νοµική χρήση Μια άλλη, αρκετά πιο σύνθετη πλευρά της οργάνωσης µιας Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων, είναι αυτή της χρήσης τους σε νοµικές διεκδικήσεις. Πρόκειται για µια "εφαρµογή" η οποία διαπερνά το σύνολο των επιθυµητών ιδιοτήτων των χωρικών δεδοµένων τις οποίες έχουµε ήδη αναγνωρίσει ως προκλήσεις. Το ερώτηµα εστιάζεται, ασφαλώς, στην επικύρωση των χωρικών δεδοµένων. Χωρίς να υπάρχει δυνατότητα εκτενούς προσέγγισης των νοµικών πλευρών, µπορούµε να αναγνωρίσουµε ότι η συγκεκριµένη πρόκληση έχει τις ακόλουθες πλευρές: Πιστοποίηση όσων επικυρώνουν χωρικά δεδοµένα, µε νοµική ισχύ παρόµοια µε αυτή των παλαιών υποθηκοφυλάκων. Χαρακτηρισµός των χωρικών δεδοµένων µε επιπλέον λεξιλόγιο το οποίο µπορεί να τα χαρακτηρίζει, οριοθετώντας τη χρήση τους σε νοµικές διαδικασίες. Θέσπιση διαδικασιών για επικύρωση και επικαιροποίηση συγκεκριµένων συνόλων χωρικών δεδοµένων προκειµένου αυτά να µπορέσουν να χρησιµοποιηθούν σε νοµικές διαδικασίες. Ρύθµιση θεµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας και ανοικτότητας χωρικών δεδοµένων, όπου απαιτείται και ενσωµάτωση των ιδιαιτεροτήτων των χωρικών δεδοµένων στο νοµικό καθεστώς εν γένει, ώστε να µην είναι δυνατή η επίκληση ευρύτερων νοµικών κανόνων οι οποίοι ισχύουν σε άλλες περιπτώσεις. Η αντιµετώπιση των ζητηµάτων αυτών δεν θα επιτρέψει, ασφαλώς, όλα τα χωρικά δεδοµένα να µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε νοµικές διεκδικήσεις. Μπορεί, όµως, να επιτρέψει σε φορείς που σήµερα δεν διαθέτουν χωρικά δεδοµένα µε την επιφύλαξη που επιφέρει η χρήση τους σε νοµικές διεκδικήσεις, να το κάνουν χαρακτηρίζοντάς τα ως "µη ισχυρά" ως επιχειρήµατα σε νοµικούς ισχυρισµούς. Τα οφέλη από τη διάθεσή τους µπορεί να είναι πολύ µεγαλύτερα από τη µη διάθεση υπό τις νοµικές επιφυλάξεις οι οποίες, λαµβάνοντας υπόψη την αδράνεια του νοµικού συστήµατος να ενσωµατώσει και άλλα στοιχεία της ψηφιακής πραγµατικότητας, ενδέχεται και να µην αρθούν καθόλου στο ορατό µέλλον Ροές εργασιών και υλοποίηση Η αναφορά στην πρόκληση της οργάνωσης της συλλογής των χωρικών δεδοµένων, ως µια διαδικασία που θα λαµβάνει χώρα µεταξύ φορέων, αφήνεται συνειδητά τελευταία. Αυτό που επιχείρησε ο ν. 3882/2010, αποδείχθηκε εκ των πραγµάτων ότι δεν ήταν δυνατό να γίνει υπό την περιορισµένη εµβέλεια της θεώρησής του αναφορικά µε τις προαναφερθείσες προκλήσεις. Επιπλέον, δεν έλαβε υπόψη τον ανθρώπινο παράγοντα (εκφραζόµενο ατοµικά ή και µέσα από θεσµούς και φορείς) ο οποίος, κυριαρχούµενος είτε από επιφυλάξεις, είτε

12 από επιδιώξεις, είτε από έλλειψη εξειδικευµένης αντίληψης σχετικά µε το αντικείµενο, λειτούργησε µάλλον ανασταλτικά ως προς την εφαρµογή του συγκεκριµένου νόµου. Με βάση τα προαναφερθέντα, η ανάγκη καθορισµού της ροής εργασιών από τη συλλογή µέχρι τη διάθεση Χωρικών Δεδοµένων σε µια Εθνική Υποδοµή, πρέπει να ικανοποιηθεί λαµβάνοντας υπόψη το σύνολο των προαναφερθέντων προκλήσεων και επιπλέον την ανάγκη για αξιοποίηση των ήδη υπαρχουσών υπολογιστικών υποδοµών. Η διάκριση των ρόλων που σχετίζονται µε τη διαχείριση, την ιδιοκτησία και την επικύρωση των χωρικών δεδοµένων, είναι απαραίτητη προϋπόθεση να διαπερνά µε σαφήνεια την όποια νέα θέσµιση πλαισίου. Επίσης, η εισαγωγή της έννοιας του "ρόλου" για τους διαφορετικούς χρήστες χωρικών δεδοµένων, θα επιτρέψει την προστασία εκείνων των ιδιοτήτων κάποιων συνόλων χωρικών δεδοµένων οι οποίες έχει νόηµα να προστατευτούν, χωρίς η επίκληση γενικά της ανάγκης προστασίας κάποιων δεδοµένων να µετατρέπεται σε εµπόδιο για την ανάπτυξη της Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων. Στο Σχήµα 3 φαίνεται ένα παράδειγµα διαφορετικών συνόλων χωρικών δεδοµένων τα οποία αποτελούν τµήµα µιας Εθνικής Υποδοµής µε σηµειωµένους πιθανούς φορείς ευθύνης. Τονίζεται ότι η συγκεκριµένη αναφορά φορέων ευθύνης είναι εντελώς ενδεικτική. Σχήµα 3. Ενδεικτικά σύνολα δεδοµένων και φορείς ευθύνης. 4. Συµπεράσµατα και συζήτηση Επιχειρήσαµε την προσέγγιση του θέµατος της Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων έξω από το πλαίσιο της (κακώς) κείµενης νοµοθεσίας ή τους περιορισµούς του οπτικού πεδίου που επιβάλλονται εκ των πραγµάτων εκεί που το πραγµατικό, αν και ανοµολόγητο, ζητούµενο, είναι να διασωθεί (ή να διεκδικηθεί) ένας ρόλος µε την υιοθέτηση µιας συγκεκριµένης λύσης, διαφορετικά "ας µη γίνει τίποτε". Η προσέγγιση αυτή βάζει µπροστά µας αρκετές και σηµαντικές προκλήσεις: τεχνικά πρότυπα, ροές εργασιών,

13 πιστοποίηση ποιότητας, ακεραιότητα, νοµική ευθύνη, επικύρωση, αρµοδιότητες, ρόλοι, υποδοµές. Δυστυχώς, η εγγενής αδράνεια της Δηµόσιας Διοίκησης να αντιληφθεί και να ενσωµατώσει τα νέα τεχνολογικά δεδοµένα δυσχεραίνει την κατάσταση και αφήνει ανοικτό το πεδίο για εκµετάλλευση και επικράτηση των αναχρονιστικών αντιλήψεων τόσο της Δηµόσιας Διοίκησης, όσο και της ελεύθερης αγοράς. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά ασύλληπτο είναι το πεδίο των δυνατοτήτων που µπορεί να προσφέρει η λειτουργία µιας Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων. Χαρακτηριστικά αναφέρουµε: Εθνικός χωρικός σχεδιασµός µε χρήση πολύ-κριτηριακής ανάλυσης σε χωρο-χρονικά δεδοµένα. Υποστήριξη αποφάσεων χωροθέτησης υπηρεσιών, εγκαταστάσεων και δικτύων. Υποστήριξη σχεδιασµού δράσεων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Βελτιστοποίηση διαχείρισης φυσικών πόρων και ενέργειας. Ανάλυση οικονοµικών δεδοµένων µε χωρική διάσταση. Υποστήριξη αποφάσεων και σχεδίαση αναπτυξιακών και επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων. Διαφάνεια και κοινωνικός έλεγχος επί των πολιτικών αποφάσεων µε χωρική διάσταση. Η επίκληση των νοµικών δυσκολιών και γενικά της µη εφαρµοσιµότητας του σηµερινού, κατά την άποψή µας κακού, νοµικού πλαισίου επί του θέµατος της Εθνικής Υποδοµής Γεωχωρικών Δεδοµένων, χωρίς να εξετάζεται η αναµόρφωσή του, στην πράξη εµποδίζει τη δηµιουργία µιας εθνικής υποδοµής η οποία µπορεί να ωφελήσει τη χώρα και να υποστηρίξει την ανάπτυξη. Σήµερα υπάρχουν ευκαιρίες να ξεπεραστούν τα σηµαντικά εµπόδια και να σχεδιαστεί µια βιώσιµη και παραγωγική Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Δεδοµένων. Μένει µόνο να αντιµετωπιστούν οι προκλήσεις οι οποίες επιχειρήθηκε να ταξινοµηθούν στην εργασία αυτή, µε αντικειµενικό, διάφανο και αµερόληπτο τρόπο. Bιβλιογραφία Shannon C., "A Mathematical Theory of Communication". Bell System Technical Journal. 27 (3): doi: /j tb01338.x ESRI, "Spatial data Definition - Esri Support GIS Dictionary". Retrieved October 8, 2016, from data GIS Lounge, "What is the Difference Between GIS and Geospatial?", Retrieved October 10, 2016 from OGC, "OGC Standards". Retrieved October 8, 2016, from INSPIRE, "Δικτυακός χώρος INSPIRE". Retrieved October 8, 2016, from

14 EUROGI, "European Umbrella Organisation for Geographic Information". Retrieved October 8, 2016, from Eurogeographics, "Association of National Mapping Land Registry and Cadastral Agencies". Retrieved October 8, 2016, from EuroSDR, "European Spatial Data Research". Retrieved October 8, 2016, from Eurogeographics, 2016b. "The European Spatial Data Infrastructure". Retrieved October 8, 2016, from INSPIRE, 2016b. "Data specifications". Retrieved October 8, 2016, from INSPIRE, 2016c. "Data specifications Technical Guidelines". Retrieved October 8, 2016, from Ματθαίου Π., "Αρµοδιότητα για την έκδοση και χορήγηση από την ΕΚΧΑ ΑΕ γεωδαιτικών, χαρτογραφικών, κτηµατογραφικών, αεροφωτογραφικών και ψηφιακών γεωγραφικών στοιχείων κατά µεταφορά των αρµοδιοτήτων του καταργηθέντος ΟΚΧΕ", Πρακτικά 8ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών (Hellas G.I.S.), Αθήνα.