ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΜΣ: ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΜΣ: ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΤΣΑΜΠΑΣΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗ 2011 AΡΙΣΤΕΙΔΗΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΡΑΣΧΑΚΗΣ DPSDM08014

2 2 Though it is more than 2,000 years old, the Antikythera Mechanism represents a level that our technology did not match until the 18th century, and must therefore rank as one of the greatest basic mechanical inventions of all time Arthur C. Clarke

3 3 Πίνακας περιεχομένων Μέρος Ι O MHXANΙΣΜΟΣ ΤΩΝ Εισαγωγή Ιστορικά στοιχεία... 8 Μέρος ΙΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Εισαγωγή Στόχοι Πλατφόρμα και μέσο διανομής Στρατηγική και απαιτήσεις Έρευνα αγοράς Οι εφαρμογές Άλλες Αξιολόγηση Συμπεράσματα Targets groups Personas Απαιτήσεις χρηστών Scope Ευρος Προδιαγραφές Πηγές περιεχομένου Σχεδίαση δομής, σκελετού και επιφάνειας Εισαγωγή Ιστορικά στοιχεία Τεχνικά στοιχεία Προσομοίωση μηχανισμού... 29

4 Οπτικοακουστικό Υλικό Δομή (Stucture) Αρχιτεκτονική της πληροφορίας Concept Model Wireframes/Screen design Εισαγωγή Wireframes Screen design Μέρος IΙΙ Αξιολόγηση Αξιολόγηση Εφαρμογής Αξιολόγηση interface εφαρμογής (experts) Προφίλ αξιολογητών Μεθοδολογία Διορθώσεις του interface της εφαρμογής Αξιολόγηση περιεχομένου εφαρμογής (experts) Αξιολόγηση εφαρμογής από χρήστες Α Φάση Επιλογή χρηστών Μέθοδος Ερωτήσεις Κατηγοριοποίηση απαντήσεων Αποτελέσματα Α Φάσης Β Φάση Αξιολόγηση εφαρμογής από χρήστες Ενέργειες των χρηστών Αποτελέσματα Β Φάσης Συνέντευξη Συμπεράσματα αξιολόγησης... 58

5 5 Μέρος IV Επανασχεδιασμός Εισαγωγή Wireframes Αξιολόγηση αισθητικών χαρακτηριστικών Screen design Παρατηρήσεις Μέρος V Αξιολογηση νέου interface Μεθοδολογία Αξιολόγηση σύμφωνα με τον Jacob Nielsen: Ανάλυση αξιολόγησης Βελτίωση σχεδίασης Μέρος VΙ Επιλογος Επίλογος ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Ερωτηματολόγια ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ TARGET GROUP ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΧΡΗΣΤΩΝ Ερωτηματολόγιο επιλογής χρηστών Ερωτηματολόγιο επιλεγμένων χρηστών Αξιολόγηση αισθητικών χαρακτηριστικών ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Κείμενα

6 6 Μέρος Ι O MHXANΙΣΜΟΣ ΤΩΝ

7 7 1. Εισαγωγή Η παρούσα εργασία διαπραγματεύεται θεματολογία από διάφορες επιστήμες. Ο βασικός τομέας είναι η επικοινωνία ανθρώπου και υπολογιστή σε συνδυασμό με την πληροφορική, μιας και έχουμε ανάπτυξη πολυμεσικής εφαρμογής. Στην προσπάθεια κατανόησης του αντικειμένου, πιο συγκεκριμένα του υπολογιστή των Αντικυθήρων, ήρθαμε σε επαφή με αστρονομικές πληροφορίες, τεχνολογικές αναλύσεις ως προς τη δομή και τη λειτουργία του μηχανισμού, όπως επίσης μας απασχόλησε ιστορικά και αρχαιολογικά το θέμα. Έγινε μεγάλη προσπάθεια συλλογής πηγών σχετικά με όλες τις πλευρές του θέματος, πράγμα που μας βοήθησε στο τέλος στο να κρίνουμε ποιες από τις πληροφορίες είναι σημαντικές και πρέπει να ενσωματωθούν στην εφαρμογή και ποιες θα απορριφθούν. Σε όλη τη διάρκεια της μελέτης υπήρχε συνεργασία με ανθρώπους των διαφόρων τομέων για την καλύτερη αξιοποίηση των πηγών. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη σχεδίαση είναι η bottom-up τα βήματα της οποίας είναι: Στρατηγική strategy Εύρος scope Δομή structure Σκελετός skeleton Επιφάνεια Surface (Garrett, J.J.) Έτσι η Στρατηγική (Strategy) που ακολουθήθηκε είναι η έρευνα αγοράς. Σε πρώτη φάση αναζητήθηκε μελετήθηκαν άλλα παρόμοια project με την ίδια θεματολογία (Μηχανισμός Αντικυθήρων). Παράλληλα με η μελέτη έγινε έρευνα των προσφερόμενων σχετικά με το «Μηχανισμό των Αντικυθήρων» project, σειρά είχε η έρευνα σχετικά με το κοινό που απευθύνεται η εφαρμογή, ώστε να καταρτιστεί η λίστα των Target Group και Personas. Η ανάλυση των ερευνών που διενεργήθηκαν απετέλεσαν αναπόσπαστο εργαλείο για την κάλυψη των Απαιτήσεων των Χρηστών που είναι και οι τελικοί αποδέκτες αυτού του προϊόντος. Έχοντας καταλήξει στα δεδομένα που απαιτούν οι χρήστες περάσαμε στο επόμενο βήμα του σχεδιασμού, που ήταν το Εύρος (Scope) της εφαρμογής, όπου βάση των Προδιαγραφών που τέθηκαν σύμφωνα με δεδομένα που μας έδωσε το προηγούμενο βήμα (strategy) καταλήξαμε στις πηγές Περιεχομένου ( Content Inventory ) απ όπου αντλήσαμε το υλικό μας. Έχοντας ως βάση πλέον τα δεδομένα από τα δύο προηγούμενα βήματα (Στρατηγική / Strategy και Εύρος / Scope) ασχοληθήκαμε με τη Δομή ( Structure ) της υπό σχεδίασης εφαρμογής, Έτσι οργανώθηκε το διάγραμμα της Αρχιτεκτονικής της Πληροφορίας καθώς και το Consept Model της εφαρμογής. Με τα διαγράμματα του προηγούμενου βήματος προχωρήσαμε στο Σκελετό (Sceleton) της εφαρμογής όπου σχεδιάστηκαν τα Wireframes βάσει των οποίων προχωρήσαμε στο επόμενο βήμα που είναι η Σχεδίαση Επιφανείας (Screen Design)

8 8 2. Ιστορικά στοιχεία Εκατόν δέκα χρόνια πριν, στα Αντικύθηρα, ένα μικρό νησί του Αιγαίου, ξεκίνησε ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά «ταξίδια» του 20 ου αιώνα. Μια ομάδα σφουγγαράδων-δυτών, με σκάφανδρα, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες, θα έφερνε στην επιφάνεια, κυριολεκτικά, ένα σπάνιο, ή, σωστότερα, μοναδικό εύρημα που θα απασχολούσε αρχαιολόγους και επιστήμονες για πάνω από έναν αιώνα. Ο αρχηγός των δυτών, καπετάν Δημήτριος Κοντός και οι άντρες του, ακόμα και οι αρχαιολόγοι που ήταν μαζί τους, δεν το γνωρίζανε, όμως μαζί με τα υπόλοιπο αρχαία αντικείμενα που είχαν βρει υπήρχαν διαβρωμένα μέρη ενός μηχανισμού τόσο προηγμένου τεχνολογικά, που όμοιος του δεν εμφανίστηκε στην Ευρώπη για πολλούς αιώνες. Για μήνες μετά την ανάσυρση του ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, όπως τελικά ονομάστηκε το πολύτιμο αυτό εύρημα, έμεινε ξεχασμένος σε ένα κιβώτιο στον Αρχαιολογικό Μουσείου Αθηνών, χωρίς να του έχει γίνει καθαρισμός ή συντήρηση (Marchant 50), υποφέροντας επιπλέον καταστροφές λόγω της επίδρασης του οξυγόνου (Marchant 50-51). Κάποια στιγμή, ένας εργάτης πρόσεξε την φθορά που υφίστατο ο μηχανισμός και ειδοποίησε τον αρχαιολόγο και διευθυντή του Μουσείου, Βαλέριο Στάη. Μελετώντας τον μηχανισμό, ο Στάης διαπίστωσε ότι είχε να κάνει με ένα όργανο που στην αρχική του μορφή ήταν εξαιρετικά πολύπλοκο, μια «μηχανική συσκευή για την εκτέλεση υπολογισμών και μετρήσεων ακριβείας» (Marchant 54). Ο μηχανισμός ήταν κατασκευασμένος από μπρούτζο και τοποθετημένος σε ξύλινο κιβώτιο (Μουσείο Αθηνών). Στα υπολείμματά του μπορούσε να δει κανείς τέσσερεις τροχούς, υπολείμματα άλλων τροχών, εξαιρετικά μικρά πριονωτά δόντια στις άκρες, σε σχήμα τριγώνου, ένα πίρο φτιαγμένος από ξύλο, γρανάζια με δόντια, λαξευμένους ομόκεντρους κύκλους, κλίμακες, δείκτες και ένα δακτύλιο. Επιπλέον, υπήρχαν επιγραφές όπου μπορούσε κανείς να διακρίνει ότι τα γράμματα ήταν ελληνικά, αλλά όχι και να διαβάσει λόγω φθοράς με γυμνό μάτι ολόκληρες λέξεις (Φραγκόπουλος, Marchant 53. Συνολικά έχουν βρεθεί 82 θραύσματα του Μηχανισμού Μπιτσάκης et al, 6). Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν (και συνεχίζει να είναι) η μοναδική κατασκευή τέτοιας πολυπλοκότητας που έχει φτάσει μέχρι της μέρες μας, ενώ σημαντικό γεγονός είναι και το μικρό μέγεθος του, κάτι που απαιτούσε σημαντική εμπειρία και ικανότητα. Ο βαθμός πολυπλοκότητας ήταν μάλιστα τέτοιος, που τον κάνει να ξεχωρίζει και από τους μηχανισμούς της αρχαιότητας από την εποχή του Αλεξάνδρου και έπειτα, απ όσα τουλάχιστον γνωρίζουμε για αυτούς από τις γραπτές πηγές (βλ Φραγκόπουλος, Marchant Για περισσότερες πληροφορίες για την μηχανική στην Αρχαία Ελλάδα βλ. Χριστιανίδης et al, ). Κατανοώντας ο Στάης ότι χρειαζόταν βοήθεια, ζήτησε την συνδρομή του Ιωάννη Σβορώνου, αρχαιολόγου και διευθυντή του Εθνικού Νομισματικού Μουσείου, και του Αντολφ Βίλχελμ, επιγραφολόγου (Marchant, 59). Ο Βίλχελμ τοποθέτησε την κατασκευή του μηχανισμού στη περίοδο ανάμεσα στο 2 ο αι π.χ. και τον 2 ο αι μ.χ, ενώ ο Σβορώνος

9 9 στο 3 ο αι μ.χ(μ60). Ένας άλλος μελετητής, ο Περικλης Ρεδιάδης, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Σβορώνο, μελετώντας τα υπολείμματα του μηχανισμού και δίνοντας έμφαση στις λέξεις που κατάφεραν να διαβάσουν ο Σβορώνος και ο Βίλχελμ, κατέληξε μαζί με το Σβορώνο στο συμπέρασμα ότι ο μηχανισμός ήταν ένα είδος αστρολάβου (Marchant 60-61). Οι αστρολάβοι ήταν όργανα που χρησιμοποιούντο «για την παρατήρηση των αστέρων και τον προσδιορισμό του ύψους τους πάνω από τον ορίζοντα» (Marchant, 68). Στα χρόνια που ακολούθησαν και άλλοι μελετητές εξέτασαν τον Μηχανισμό, διαφωνώντας μεταξύ τους και για την λειτουργία και για το πότε ακριβώς είχε κατασκευαστεί. Υποστηρίχτηκε η άποψη ότι ο μηχανισμός ήταν ένα είδος πλανηταρίου, που έδειχνε τις τροχιές των γνωστών τότε πλανητών, ή ότι λειτουργούσε και ως αστρολάβος και ως όργανο πλοήγησης για το πλοίο που τον μετέφερε (Marchant 67-69). Υπήρξαν μελετητές, όπως ο Ιωάννης Θεοφανίδη και ο Αλμπερτ Ρεμ, ο οποίος μάλιστα χρημάτισε πρύτανης του Πανεπιστημίου του Μονάχου, οι οποίοι έδωσαν αρκετά χρόνια από τη ζωή τους στον Μηχανισμό ή επέστρεφαν σε αυτόν όποτε μπορούσαν. Τελικά όμως, και λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν την δεκαετία του σαράντα και του θανάτου των δύο αυτών μελετητών, χάθηκε το ενδιαφέρον για τον Μηχανισμό, ο οποίος δεν εκτίθετο καν στο Αρχαιολογικό Μουσείο (Marchant 69-72). Το 1953, δύο από τους σημαντικότερους δύτες και υποβρύχιους εξερευνητές του 20 ου αιώνα, ο Ζακ Κουστώ και ο Φρεντερίκ Ντιμά, βρέθηκαν με το πλοίο τους, την Καλυψώ, στο χώρο του ναυαγίου. Παρά της προσπάθειες τους όμως, ουσιαστικά δεν βρήκαν τίποτα (Marchant 79-81) Ο Κουστώ θα επιστρέψει όμως τη δεκαετία του εβδομήντα και θα βρει νομίσματα από τη Πέργαμο, κοπής Π.Χ., (Σειραδάκης). Οι επόμενες σημαντικές πληροφορίες για τον Μηχανισμό δεν επρόκειτο να έρθουν από δύτες και το βυθό της θάλασσας, αλλά από αρχαιολόγους και συγκριτική μελέτη ευρημάτων. Επιπλέον, δεν ήταν άμεσες, από τον ίδιο το μηχανισμό, αλλά έμμεσες, από άλλα αρχαία αντικείμενα που είχαν βρεθεί μαζί με το μηχανισμό. Ένα από τα ζητήματα που είχε απασχολήσει, όπως είδαμε, τους αρχαιολόγους, από την πρώτη στιγμή που βρέθηκε ο Μηχανισμός, ήταν η χρονολόγηση του. Το 1954, μια φοιτήτρια, η Μαρία Σαββατιανού, η οποία εργαζόταν σε ένα πρόγραμμα καταλογράφησης αρχαίων ευρημάτων, ανακάλυψε μια φωτογραφία του 1903 η οποία αποτύπωνε αρχαίους αμφορείς που είχαν βρεθεί στο ίδιο ναυάγιο με το μηχανισμό (Marchant 81-82). Η Σαββατιανού έδειξε την φωτογραφία στην υπεύθυνη του προγράμματος, την αμερικανίδα αρχαιολόγο Βιρτζίνια Γκρέις. Με δεδομένο ότι πλέον υπήρχαν πάρα πολλά ευρήματα από ναυάγια σε σχέση με το 1903, και είχαν βελτιωθεί οι τρόποι εξέτασεις τους, αποφασίστηκε να γίνει προσπάθεια χρονολόγησης του ναυαγίου, όπου βρέθηκε ο μηχανισμός, συγκριτικά με άλλα αρχαία ευρήματα (Marchant 82). Την προσπάθεια ανέλαβε μια πολυεθνική ομάδα ειδικών. Ώθηση στο εγχείρημα έδωσε η εξέταση ξύλινων σανίδων από το ναυάγιο. Με τη χρήση άνθρακα- 14, το ξύλο χρονολογήθηκε στην περίοδο π.χ., - και αν και αυτή η πληροφορία δεν αποδείκνυε πότε βυθίστηκε το πλοίο, εν τούτοις, τουλάχιστον τώρα υπήρχε ένα όριο, το 260, για την κατασκευή του πλοίου (Marchant 85-87). Επιπλέον, η εξέταση των σανίδων έδειξε ότι το πλοίο ήταν ρωμαϊκής κατασκευής, μεγάλο εμπορικό πλοίο, μήκους 30-40μ και χωρητικότητας 300 (Marchant 84,88). Τελικά, η

10 10 εξέταση αντικείμενων καθημερινής χρήσης από το πλοίο, και των αμφορέων που μετέφερε, έφερε καρπούς και η ομάδα μπόρεσε να χρονολογήσει το ναυάγιο στην περίοδο π. Χ. (Marchant 93-94) Το επόμενο σημαντικό βήμα ήταν η εξέταση του μηχανισμού από τον ερευνητή Ντέρεκ ντε Σόλα Πράις, ο οποίος ξεκίνησε τις μελέτες του ουσιαστικά από τα μέσα της δεκαετίας του 50, με τη βοήθεια του επιγραφολόγου Γιώργου Σταμίρη, ο οποίος κατάφερε να διαβάσει περίπου 800 χαρακτήρες από τις επιγραφές του μηχανισμού (Marchant ). Επικεντρώνοντας στη λειτουργία του Μηχανισμού, και προσπαθώντας να συνδέσει τα διάφορα τμήματά του μεταξύ τους, έτσι ώστε να βγαίνει νόημα, ο Πράις έκανε διάφορες υποθέσεις, συνδέοντας πιο στενά το μηχανισμό με αρχαία ημερολόγια και κάποιου είδους υπολογισμού του χρόνου, χωρίς όμως να μπορεί να δώσει κάποια σαφή εξήγηση (Marchant ). Παρόλα τα προβλήματα, όμως, ο Πράις, δεν τα παράτησε, και, όταν διαπίστωσε ότι η σύγχρονη τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκρυπτογράφηση της λειτουργίας του μηχανισμού, ήρθε στις αρχές του 70 σε επαφή με τον Χαράλαμπο Καράκαλο, διευθυντή του Δημόκριτου (Marchant ). Σκοπός του ήταν η ακτινοσκόπηση των θραυσμάτων του μηχανισμού. Χρησιμοποιώντας ακτίνες γ και χ, ο Καράκαλος κατάφερε να αποκτήσει μια πολύ καλλίτερη ιδέα από ότι προηγούμενοι ερευνητές για το εσωτερικό των θραυσμάτων και για τις μεταξύ τους σχέσεις και συνδέσεις (Marchant ). Ο Πράις, αφού μελέτησε προσεκτικά τα στοιχεία που του έδωσε ο Καράκαλος, τα συμπλήρωσε με τη φαντασία του, με όλα αυτά που ήδη γνώριζε για τον Μηχανισμό καθώς και με τις υποθέσεις βασισμένες στις τεράστιες γνώσεις του σχετικά με την ιστορία της τεχνολογίας (Marchant ). Ο Πράις δημοσίευσε τα αποτελέσματα των ερευνών του σε ένα εκτενές άρθρο το 1974, με τίτλο Gears from the Greeks (Γρανάζια από τους Έλληνες). Το άρθρο αυτό ήταν η σημαντικότερη μέχρι τότε δημοσιευμένη εργασία σχετικά με τον Μηχανισμό. Εκεί δήλωνε ότι ο Μηχανισμός ήταν η πιο περίπλοκη συσκευή που είχε ανακαλυφθεί από την αρχαιότητα, φτιαγμένος με εξαιρετική επιδεξιότητα. Έδινε επίσης έμφαση στη χρήση, κατά την άποψή του, του διαφορικού γραναζιού που χρησιμοποιούσε ο μηχανισμός, κάτι που απαιτούσε προηγμένες γνώσεις μαθηματικών, και στον αστρολογικό χαρακτήρα του μηχανισμού (Marchant). Το άρθρο ήταν σημαντικό και για άλλο ένα λόγο. Ενέπνευσε μια καινούργια γενιά ερευνητών. Οι επόμενοι σημαντικοί ερευνητές που ασχολήθηκαν με τον Μηχανισμό ήταν ο Μάικλ Ράιτ, ο οποίος εργαζόταν στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου και ο συνεργάτης, αρχικά τουλάχιστον, του Άλαν Τζορτζ Μπρόμλι, καθηγητής αστροφυσικής του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ. Οι δύο ερευνητές μελέτησαν προσεκτικά τον Μηχανισμό στο Εθνικό Μουσείο το 1990, εξετάζοντας ταυτόχρονα την ακρίβεια των απόψεων του Πράις, με τον οποίο θα διαφωνούσαν σε πολλά (Marchant -190). Οι έρευνες συνεχίστηκαν για τέσσερα περίπου χρόνια, μέχρις ότου ο Μπρόμλι διέλυσε την συνεργασία τους και πήρε όλα τις ακτινογραφίες και τις φωτογραφίες του Μηχανισμού μαζί του στην Αυστραλία (Marchant 197). Για μερικά χρόνια δεν υπήρχε κάποια πρόοδος, αλλά τελικά ένας ετοιμοθάνατος Μπρόμλι παρέδωσε τα περισσότερα από τα στοιχεία που είχε στον παλιό συνεργάτη του, τον Ράιτ (Marchant ). Ο Ράιτ συνέχισε τις έρευνές του και το 2005, ύστερα από δεκαετίες απασχόλησης με τον Μηχανισμό, παρουσίασε τα αποτελέσματα του και

11 11 ένα ομοίωμα του μηχανισμού σε συνέδριο στην Αθήνα (Marchant ) μοντέλο του Μηχανισμού που κατασκεύασε ο Ράιτ, με επεξήγηση της λειτουργίας του, μπορεί κανείς να το δει στο YouTube, To 2000, εκατό σχεδόν μετά την ανεύρεση του Μηχανισμού, μια συζήτηση ανάμεσα σε δύο άντρες, τον Μάικ Έντμουντς, καθηγητή αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, και του φίλου του Τόνι Φρίθ, μαθηματικού και παραγωγού και σκηνοθέτη τηλεοπτικών εκπομπών, οδήγησε στη δημιουργία μια διεθνούς ερευνητικής ομάδας για τη μελέτη του Μηχανισμού (Marchant , Antikythera Mechanism Research Project Group). Εξοπλισμένη με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε θέματα Χ-Ray, η ομάδα αυτή θα προχωρούσε ακόμα περισσότερο από τον Ρἀιτ και τον Πράις (άλλα μέλη της ομάδας είναι ο Γιάννης Σειραδάκης και ο Ξενοφών Μούσσας, αστρονόμοι, ο Γιάννης Μπιτσάκης, φυσικός, ο Αγαμέμνων Τσέλικας, φιλόλογος, ενώ συνεργάστηκαν μαζί τους επιστήμονες από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο καθώς και επιστήμονες από την Hewlett-Packard X- Tek, τις δύο εταιρίες που προσέφεραν την τεχνολογική υποστήριξη (Antikythera Mechanism Research Project Group) Βρετανική εταιρεία X-Tek έστειλε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τον πρωτοποριακό τομογράφο Blade Runner, βάρους 8 τόνων. Είναι ένα μηχάνημα που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μόνο και μόνο για τη συγκεκριμένη έρευνα, κόστους ενός εκατομμυρίου ευρώ. Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας παθιάστηκε με το θέμα του μηχανισμού των Αντικυθήρων και προσέφερε δωρεάν τον τομογράφο. (ιστ. Φυσική στο δίκτυο). Τομογράφος Blade Runner Επειτα η Hewlett-Packard συνέβαλε στο έργο με την ειδική τεχνολογία που διαθέτει και η οποία συνίσταται στην τρισδιάστατη απεικόνιση του εξωτερικού μέρους του μηχανισμού και την ανάδειξη λεπτομερειών που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν ήταν ορατές. Το σύστημα της HP με την ονομασία PTM (Polynomial Texture Mapping) χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό από ψηφιακή φωτογραφία και αλγόριθμους τρισδιάστατων γραφικών, προκειμένου να

12 12 αναδείξει με πιο ανάγλυφο τρόπο τις προεξοχές ενός υλικού σώματος. (MacedoniaHellenicLand Ιστοσελίδα) Τα πρώτα αποτελέσματα τη ομάδας ανακοινώθηκαν στις 30 Νοεμβρίου 2006 σε ένα συνέδριο στην Aθήνα και σε δύο άρθρα στο περιοδικό NATURE 30/11 /2006 και 31/7/2008. Μεταξύ άλλων ο Μηχανισμός υπολόγιζε με μεγάλη ακρίβεια την κίνηση του Ήλιου και τις εκλείψεις του, τις φάσεις της και τις εκλείψεις της Σελήνης και πιθανόν την τροχιά πέντε πλανητών: του Άρη της Αφροδίτης του Ερμή του Κρόνου και του Δία. Επίσης προσδιόριζε το χρόνο τέλεσης στεφανιτών αγώνων (ΟΛΥΜΠΙΑ, ΠΥΘΙΑ, ΙΣΘΜΙΑ, ΝΕΜΕΑ και ΝΑΑ). (βλ. παράρτημα, περ. Πολυμήχανο) Για την κατασκευή του έπρεπε να συνεργαστούν ένας γνώστης επιστήμης και τεχνολογίας και ένας άριστος τεχνίτης με γνώσεις μαθηματικών πιθανότατα κάτοικοι τη Ρόδου περίπου το π.χ. Στη μια πλευρά ο μηχανισμός είχε δύο ομόκεντρους κύκλους, Ο εξωτερικός ήταν χωρισμένος σε 365 τμήματα και πάνω του αναγράφονταν οι 12 μήνες του Αιγυπτιακού ημερολογίου με Ελληνικούς χαρακτήρες. Ο εσωτερικός κύκλος ήταν χωρισμένος σε 360 τμήματα και πάνω του αναγράφονταν οι 12 ζωδιακοί αστερισμοί. Στην ίδια πλευρά υπήρχαν δείκτες οι οποίοι υποδείκνυαν τις Θέσεις στο ζωδιακό κύκλο του Ήλιου της Σελήνης και τη φάση της και πιθανώς των πέντε πλανητών (Άρη, Ερμή, Αφροδίτης, Κρόνου και Δία). Στη πίσω πλευρά του Μηχανισμού υπήρχαν δύο ελικοειδείς σπείρες. Η μία σπείρα ήταν χωρισμένη σε 235 τμήματα τα οποία αντιστοιχούσαν στους 235 μήνες της περιόδου του Μέτωνα ενώ στο εσωτερικό του υπήρχε ένας κύκλος χωρισμένος σε τεταρτημόρια πάνω στα οποία αναγράφονταν τα ονόματα των στεφανιτών αγώνων ΟΛΥΜΠΙΑ, ΠΥΘΙΑ, ΙΣΘΜΙΑ, ΝΕΜΕΑ και ΝΑΑ). Η άλλη ελικοειδή σπείρα ήταν χωρισμένη σε 223 τμήματα που αντιστοιχούσαν στους 223 μήνες της περιόδου του Σάρος όπου αναγράφονταν οι εκλείψεις του Ήλιου και της σελήνης. (Σειραδάκης et al, παράρτημα β.) Για τη λειτουργία του ο χρήστης έπρεπε να περιστρέψει ένα στροφείο και επιλέγοντας μια από 365 ημέρες που αναγράφονταν στον εξωτερικό κύκλο της πρώτης επιφάνειας μπορούσε να δει τη θέση του Ήλιου της Σελήνης κα τη φάση της καθώς και τη θέση των άλλων πλανητών αλλά και μακροπρόθεσμα πόσο διάστημα απομένει για την επόμενη έκλειψη Ηλίου ή Σελήνης απέμενε. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι στην πρώτη επιφάνεια στον εξωτερικό κύκλο υπήρχαν εγκοπές (365) όπου ο χρήστης μπορούσε να τον μετακινήσει κατά μία οπή αποσπώντας τον, και έτσι μπορούσε να υπολογίσει και τα δίσεκτα έτη. (Σειραδάκης et al,παράρτημα B)

13 13 Μέρος ΙΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

14 14 1. Εισαγωγή Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα αρχαίο μηχανικό αντικείμενο που άρχισε να "αποκωδικοποιείται" επιστημονικά μόλις τα τελευταία χρόνια και το οποίο προκαλεί το διεθνές ενδιαφέρον. Εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ανασύρθηκε από το βάθος της θάλασσας των Αντικυθήρων εδώ και περισσότερο από εκατό χρόνια και κίνησε αμέσως το ενδιαφέρον κάθε είδους ερευνητών της αρχαιότητας. Πρόκειται για μηχανισμό, και μάλιστα για τον πιο σύνθετο μηχανισμό της αρχαιότητας (2ος-1ος αιώνας π.χ.), που δεν έχει όμοιό του στα χρόνια που ακολούθησαν. Είναι επίσης βέβαιο ότι σχετίζεται με ουράνια φαινόμενα και ότι αποτελεί ένα είδος πολύπλοκου μηχανικού υπολογιστή. Στη σύγχρονη νεοελληνική κοινωνία δεν είναι λίγες οι φωνές που διαλαλούν, ότι ««Όταν εμείς κάναμε πολιτισμό, εσείς ήσασταν στα δέντρα». Επί πλέον είναι οι ίδιες φωνές, που εκτός από την ελληνική καταγωγή τους διαλαλούν, ότι οι αρχαίοι Έλληνες τα ανακάλυψαν όλα, κι άλλες παρόμοιες φαντασιώσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όταν ακούγονται φωνές όπως: «Ένας αρχαίος ελληνικός υπολογιστής» (άρθρο για τον «Μηχανισμό των Αντικυθήρων», Scientific American, Ιούνιος 1959), «...από απόψεως ιστορικής αξίας και μοναδικότητας, ο Μηχανισμός είναι πολυτιμότερος ακόμη και από τη Μόνα Λίζα» (Μάικλ Έντμουντς, καθ. Πανεπιστημίου του Κάρντιφ μέλος της ομάδας που μελετά τον Μηχανισμό) να ακούγονται σαν μια ακόμη υπερβολή από τα στόματα των κακώς εννοούμενων αρχαιολατρών Το να ξεχωρίσει κάποιος τι από όσα γράφονται είναι αλήθεια και τι αποκύημα φαντασίας είναι πολύ δύσκολο, ακόμα πιο δύσκολο είναι να μπορέσει κάποιος να βρει κείμενο η οπτικοακουστικό υλικό που να μπορέσει να το κατανοήσει, ειδικά για ένα τέτοιο αντικείμενο όπως ο «Μηχανισμός των Αντικυθήρων». Η δημιουργία αυτής της εφαρμογής θα ένα βήμα για να είναι η εύκολη και κυρίως έγκυρη πληροφόρηση του εκάστοτε ενδιαφερόμενου για την αξία της ανακάλυψης αυτής. 2. Στόχοι O Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα αντικείμενο το οποίο μας παρέχει ένα πλήθος από πληροφορίες, τόσο από πλευρά αστρονομίας (για το λόγο αυτό και κατασκευάστηκε) όσο και από αρχαιολογικής, τεχνολογικής και ιστορικής πλευράς. Με δεδομένη τη πολύπλευρη αυτή πληροφόρηση που μας παρέχει ο μηχανισμός, το παρόν project έχει ως σκοπό την οργάνωση της πληροφόρησης αυτής, έτσι ώστε ο χρήστης που χρησιμοποιεί την εφαρμογή να μην αναλώσει το χρόνο του ψάχνοντας ή διαβάζοντας λεπτομέρειες που απαιτούν ιδιαίτερες γνώσεις (τεχνολογικές, αστρονομικές, αρχαιολογικές) ενώ παράλληλα να είναι σίγουρος ότι οι πληροφορίες που του παρέχονται είναι από φερέγγυες πηγές. 3. Πλατφόρμα και μέσο διανομής Η πλατφόρμα διανομής του τελικού προϊόντος θα είναι εφαρμογή τέτοια που να είναι δυνατή η διάθεση του σε CD/DVD σε σχολεία, μουσεία βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες. Σε αυτό τη σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρχε η σκέψη η πλατφόρμα διανομής να είναι η ιστοσελίδα. Επειδή όμως το τελικό προϊόν θα

15 15 αποτελεί εργαλείο μελέτης εν γένει, σημειολογικά θεμιτό είναι να βρίσκεται στις προθήκες βιβλιοθήκης. Με αυτό τον τρόπο ο ενδιαφερόμενος θα έχει την προδιάθεση να μελετήσει το μηχανισμό. Έτσι επικράτησε η διανομή σε CD/DVD, αυτό όμως δεν απαγορεύει στο μέλλον να σχεδιαστεί μια έκδοση σε μορφή ιστοσελίδας. 4. Στρατηγική και απαιτήσεις Για το σχεδιασμό του παρόντος project κρίθηκε απαραίτητο να γίνει έρευνα αγοράς τόσο από επίπεδο προσφοράς, όσο και από πλευράς ζήτησης. Με ένα απλό search στο διαδίκτυο στη μηχανή αναζήτησης της Google ( ) εμφανίστηκε πλήθος από links πληροφοριών και αναφορών σχετικά με το «Μηχανισμό των Αντικυθήρων» το ίδιο ίσχυε και στην αναζήτηση videos στο You Tube ( ). Σε πρώτη φάση αναζητήθηκαν μελετήθηκαν άλλα παρόμοια project με την ίδια θεματολογία (Μηχανισμός Αντικυθήρων). Έγινε μια προσπάθεια αξιολόγησης των εφαρμογών με θέμα το Μηχανισμό των Αντικυθήρων και οι οποίες θα περιέχουν και εικονικό μοντέλο του. Παράλληλα με τη μελέτη των προσφερόμενων σχετικά με το «Μηχανισμό των Αντικυθήρων» project, σειρά είχε η έρευνα σχετικά με το κοινό που απευθύνεται η εφαρμογή, ώστε να καταρτιστεί η λίστα των target group. Για τo λόγο αυτό, δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο για να καταγραφούν και να αναλυθούν οι ανάγκες των τελικών χρηστών. Απαραίτητο για να υπάρξουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα ήταν να συλλεχθεί το δυνατόν μεγαλύτερο δείγμα. Έτσι η πλατφόρμα δημιουργίας του ερωτηματολόγιου του είναι ηλεκτρονική, δημιουργήθηκε δε και διανεμήθηκε μέσω Google Docs ( To ερωτηματολόγιο δε, είναι διαθέσιμο στη παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση, C1pbmFaWGVKQzBVdWc6MA και παρατίθεται στο τέλος της παρούσης εργασίας (Παράρτημα Α) Έρευνα αγοράς Η δημιουργία εκπαιδευτικού λογισμικού, αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό μέρος των προϊόντων πληροφορικής. Οι εφαρμογές αυτές, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, παράγονται είτε από εμπορικές εταιρείες, με στόχο το κέρδος είτε από ομάδες οι οποίες λειτουργούν στα πλαίσια διαφόρων κρατικών ή χρηματοδοτούμενων από το κράτος θεσμών. (Ραβάνης) Οι στόχοι εδώ ποικίλουν: υλοποίηση χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, έκφραση ατομικών ή συλλογικών ενδιαφερόντων - αναζητήσεων και εκπόνηση εργασιών διαφόρων επιπέδων στα Πανεπιστήμια. Με αυτή τηv έρευνα προσπαθήσαμε να αναζητήσουμε και να αξιολογήσουμε εφαρμογές με θέμα το Μηχανισμό των Αντικυθήρων οι οποίες θα περιέχουν και τουλάχιστον ένα εικονικό μοντέλο είτε αυτό είναι δύο διαστάσεων (2D) είτε τριών διαστάσεων (3D). Iδιαίτερη βαρύτητα, θα δοθεί σε υλοποιήσεις όπου η εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα χρήσης και αξιοποίησης της από ετερογενές κοινό, παρέχοντας πληροφόρηση τόσο κατά βάθος όσο και κατά πλάτος.

16 Οι εφαρμογές Για την έρευνα αγοράς χρησιμοποιήθηκαν οι συνδέσεις (links) που βρίσκονται στην επίσημη ιστοσελίδα της ερευνητικής ομάδας μελέτης του μηχανισμού ( Καθώς επίσης χρησιμοποιήθηκαν και links από αποτελέσματα στη μηχανές αναζήτησης Google και You Tube. Η αξιολόγηση των εφαρμογών αυτών καθώς και τα αποτελέσματα της αξιολόγησης παρουσιάζονται στα επόμενα κεφάλαια (4.3,4.4) Μία προσπάθεια έχει γίνει από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας από τον καθηγητή Μάνο Ρουμελιώτη Υπεύθυνος Εργαστηρίου Τεχνολογία της Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Μακεδονίας. που δημιούργησε μία εφαρμογή με τη χρήση της γλώσσας C++ όπου έχει περιγράψει αναλυτικά τα γρανάζια του μηχανισμού όπως επίσης και τη μηχανική λειτουργία. Έχουν σχεδιαστεί στο σύνολό τους τα γρανάζια, η μεταξύ τους συνδεσμολογία και αλληλεξάρτηση. Για την συγκεκριμένη προσπάθεια έχουμε να σημειώσουμε τα εξής Έχει προσομοίωση του μηχανισμού αλλά είναι πολύπλοκη στο χειρισμό (θέλει εξάσκηση). Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τι ακριβώς γίνεται αν δεν έχει γνώσεις πάνω στον μηχανισμό. Ο χρήστης μπορεί να διαδράσει με την εφαρμογή χρησιμοποιώντας το πληκτρολόγιο. Περιλαμβάνει δύο σετ κινήσεων και προσομοίωσης ως προς την περιστροφή γραναζιών. Ένα μειονέκτημα της εφαρμογής είναι ότι δεν παρέχονται πληροφορίες ως προς τις ενδείξεις που μας παρέχει ο μηχανισμός. Πιο συγκεκριμένα στο σώμα του μηχανισμού δεν έχουν αναπαραχθεί οι συμβολισμοί που θα μας έδιναν την απαιτούμενη αστρονομική πληροφόρηση. Η εφαρμογή είναι διαθέσιμη μέσω της ιστοσελίδας του εργαστηρίου Τεχνολογίας και εκπαίδευσης του πανεπιστημίου Μακεδονίας και είναι σε εκτελέσιμη μορφή για το λειτουργικό σύστημα windows. Lysozyme Προσομοίωση του Μηχανισμού των Αντικυθήρων Ένα άλλο πρότυπο από το Lysozyme που έχει πολλά κοινά στοιχεία με αυτό του κ. Μ. Ρουμελιώτη, παρέχει πολύ καλή προσομοίωση του μηχανισμού ως προς την κίνηση αλλά και την περιστροφή των γραναζιών. Δεν παρέχει στο χρήστη πολλές πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία και ο χρήστης θα πρέπει ήδη να διαθέτει γνώσεις σχετικά με τον μηχανισμό. Η εγκατάσταση της εφαρμογής είναι εύκολη ακόμα και για έναν απλό χρήστη Η/Υ και ο χειρισμός μπορεί να θεωρηθεί εύκολος αφού οι οδηγίες χρήσης παρέχονται άμεσα στην οθόνη του υπολογιστή. Για την συγκεκριμένη προσπάθεια έχουμε να σημειώσουμε τα εξής :

17 17 Πολύ καλή προσομοίωση Εύχρηστη Δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία του μηχανισμού Ο χρήστης θα πρέπει ήδη να γνωρίζει κάποια πράγματα για τον μηχανισμό Δρ. Διομήδης Δ.Σπινέλλης Καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η προσομοίωση του Δρ. Διομήδη Σπινέλλη για τον μηχανισμό έχει μελετηθεί στο σύνολο η λειτουργικότητα του. Είναι μια εφαρμογή με κύριο προσανατολισμό την εκπαίδευση σε σχέση με όλους τους τομείς που ο μηχανισμός των Αντικυθήρων διαπραγματεύεται. Αξίζει να σημειώσουμε ότι «ακολουθεί» την πορεία των ερευνών που κάνει η διεθνής ομάδα μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων και προσαρμόζει την εφαρμογή σύμφωνα με τις τελευταίες ανακαλύψεις που κάνει η τελευταία. Έχει σχεδιαστεί στο περιβάλλον Squeak Etoys και για την εγκατάσταση και τη χρήση της εφαρμογής απαιτούνται αρκετά βήματα και εξειδικευμένες γνώσεις χειρισμού Η/Υ πράγμα που επηρεάζει αρκετά το εύρος των χρηστών που μπορούν να το χρησιμοποιήσουν. Η εφαρμογή έχει μεγάλη πολυπλοκότητα λόγω του ότι περιλαμβάνει το σύνολο των λειτουργιών των γραναζιών. Στο δεξί τμήμα της εφαρμογής είναι μαζεμένες όλες οι λειτουργίες ταξινομημένες ανά κατηγορία. Για τη χρήση του είναι απαραίτητες γνώσεις σχετικά με το μηχανισμό. Αυτό σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα εγκατάστασης αποτρέπει το μέσο χρήστη. Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να αναφερθεί η ότι η εφαρμογή είναι σχεδιασμένη στα αγγλικά, πλην όμως αναφέρεται πως θα μεταφραστεί στα ελληνικά τη στιγμή που το περιβάλλον Squeak Etoys θα υποστηρίξει την ελληνική γλώσσα εγγενώς. Παρά την πολυπλοκότητα του όλου εγχειρήματος θετικό στοιχείο αποτελεί ότι η γλώσσα προγραμματισμού είναι σε open source λογισμικό επομένως διανέμεται δωρεάν και το καθιστά πολύτιμο εργαλείο σε όποιον θέλει να ασχοληθεί με την εφαρμογή, αρκεί βέβαια αν έχει τις απαιτούμενες γνώσεις προγραμματισμού. Για την συγκεκριμένη προσπάθεια έχουμε να σημειώσουμε τα εξής Από τις πιο ενδιαφέρουσες προσομοιώσεις του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Ουσιαστική παρουσίαση του μηχανισμού σε όλο το πλάτος της. Υπάρχει δυσκολία στην Διανομή/διάθεση για τον απλό χρήστη Απαιτούνται πολλές και εξεζητημένες ενέργειες για τη λειτουργία της προσομοίωσης. Δύσχρηστο στην προσομοίωση Δεν υπάρχει ελληνική έκδοση. Massimo Mogi Vicentini Ο Massimo Mogi Vicentini έχει σχεδιάσει σε VRML τον μηχανισμό, τον έχει αποδώσει σε βίντεο και έχει παράξει και ένα φυσικό πρότυπο αυτού. Λόγω της μορφής του σε VRML, η υλοποίηση καθίσταται δύσχρηστη ως προς την εγκατάσταση, καθώς πρέπει αν εγκατασταθούν επεκτάσεις (plug-ins)στο φυλλομετρητή (browser). Υπάρχουν τέσσερα μοντέλα του μηχανισμού που

18 18 στηρίζονται σε τέσσερις μελέτες που έχουν γίνει πάνω στο Μηχανισμό των Αντικυθήρων Οι τέσσερις αυτές εκδοχές είναι: Mία σύμφωνα με την έρευνα του Price (De Solla Price D.: Gears from the Greeks,1974) Μια σύμφωνα με την έρευνα του Bromley (Wright M.T.: The Antikythera Mechanism reconsidered, 2007 ) Mία σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ομάδας που συστήθηκε το 2000 (Antikythera Mechanism Research Project Group) Μια τρίτη εκδοχή είναι σύμφωνα με δική του μελέτη Για το ποιά από τις τέσσερις εκδοχές είναι πλησιέστερα στη πραγματικότητα δεν μπορούμε να το κρίνουμε στη παρούσα μελέτη όπως δεν μπορούμε να κρίνουμε καμία από τις από προσπάθειες μοντελοποίησης - προσομοίωσης όσον αφορά την ταυτοποίηση της με το πρωτότυπο. Για την συγκεκριμένη προσπάθεια μπορούμε να πούμε μόνο ότι ναι μεν είναι μια αρκετά εντυπωσιακή εργασία πάνω στη μοντελοποίηση του μηχανισμού και μάλιστα με τις τέσσερις επικρατέστερες εκδοχές του πρωτότυπου, πλην ίσως του ιδίου για το λόγο ότι δεν παρουσίασε κάποια εργασία μελέτης. Οι μόνες πληροφορίες που δίνουν τα μοντέλα αυτά που εξετάζουμε είναι μόνον όσον αφορά τα γρανάζια που απαρτίζουν το μηχανισμό και πόσα δόντια έχει ο καθένας από αυτούς. Δεν υπάρχει κίνηση των γραναζιών παρά μόνο περιστροφή γύρο από το μοντέλο μεγέθυνση και σμίκρυνση, όπως και δεν υπάρχει το κάλυμμα του μηχανισμού με αποτέλεσμα ο χρήστης να μη μπορεί να καταλάβει τις ενδείξεις. Για την συγκεκριμένη προσπάθεια έχουμε να σημειώσουμε τα: Υπάρχει δυσκολία στην Διανομή/διάθεση για τον απλό χρήστη Δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία του μηχανισμού Ο χρήστης θα πρέπει ήδη να γνωρίζει κάποια πράγματα για τον μηχανισμό Στα κεφάλαια που ακολουθούν (4.3,4.4) παρουσιάζεται η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την αξιολόγηση των παραπάνω εφαρμογών τα αποτελέσματα καθώς και τα συμπεράσματα που βγήκαν από αυτή.

19 Άλλες Στην ιστοσελίδα του Massimo Mogi Vicentini υπάρχουν videos που δείχνουν δύο από τις μελέτες (Bromley και Antikythera Mechanism Research Project Group ) που μοντελοποίησε ο Vicentini Σε animation το ενδιαφέρον σε αυτά τα videos ο τρόπος παρουσίασης των μερών του που απαρτίζουν μηχανισμό. Αυτό έγινε με ετικέτες πάνω σε κάθε μέρος που εμφανίζονταν σε πρώτο πλάνο. Παρ όλα αυτά ελάχιστη αναφορά υπάρχει σε ιστορικά στοιχεία Για την συγκεκριμένη προσπάθεια μπορούμε να βγάλουμε τα εξής συμπεράσματα: Δεν έχει διαδραστική χρήση, είναι όμως ενδιαφέρον ο τρόπος παρουσίασης του. Περιγράφει πολύ καλά την λειτουργία του μηχανισμού. Χωρίς να περιγράφει όμως ικανοποιητικά τι κάνει Πολύ καλά γραφικά 3d Ο χρήστης θα πρέπει να έχει γνώσεις επί του μηχανισμού Digital Science Video παρουσιάσης του αντίγραφου του μηχανισμού των Αντικυθήρων κατασκευασμένο από κομμάτια Lego BIgEQMog Οι εταιρείες Small Mammal και Dan Ackerman αποφάσισαν να ένα αντίγραφο του μηχανισμού από κομμάτια και 110 γρανάζια lego και έφτιαξαν ένα βίντεο στο οποίο εξηγούν το πως λειτουργεί. (enet.gr, ). Για την συγκεκριμένη προσπάθεια μπορούμε να βγάλουμε τα εξής συμπεράσματα: Ενδιαφέρον είχε ο τρόπος αναφοράς στις ομάδες γραναζιών και τι μαθηματικούς υπολογισμούς έκαναν. Ελάχιστη αναφορά στα ιστορικά στοιχεία 4.3. Αξιολόγηση Απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων της έρευνας αυτής είναι να τεθούν κάποιοι κανόνες αξιολόγησης τόσο για τη διάδραση των μοντέλων που παρουσιάζονται όσο και για την πρόσβαση στην εφαρμογή, στη πληροφόρηση που αυτή παρέχει καθώς και την αξιοπιστία / συνέπεια της πληροφόρησης αυτής.

20 20 Όσον αφορά την διάδραση κυρίως του εικονικού μοντέλου (2D ή 3D) της εφαρμογής λάβαμε υπόψη ως δείκτες αξιολόγησης, μέρος από τους κανόνες ευχρησίας σε εικονικό περιβάλλον όπως αυτές προτείνονται στη διατριβή του ο Gabbard. Οι κανόνες ευχρηστίας που επιλέχθηκαν είναι : 1. Χρήστες, κατά πόσο δηλαδή η εφαρμογή λαμβάνει υπόψη την εμπειρία του χρήστη στα εικονικά περιβάλλοντα 2. Ενέργειες χρηστών, ποιές δυνατότητες επεξεργασίας των προβαλλόμενων αντικειμένων μπορεί να επεξεργαστεί ο χρήστης. Στη περίπτωση μας έχουμε ένα αντικείμενο το οποίο όμως αποτελείται από πολλά επιμέρους τμήματα. 3. Επιλογή αντικειμένων, εάν ο χρήστης μπορεί αν επεξεργαστεί κάποιο από τα προβαλλόμενα αντικείμενα 4. Χειρισμό αντικειμένων, εάν δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη δηλαδή ο να επεξεργαστεί κάποια από τα αντικείμενα αυτά 5. Περιβάλλον σκηνικό, κατά πόσο έχουν χρησιμοποιηθεί τεχνικές απεικόνισης για καλύτερη αληθοφάνεια του χώρου και των προβαλλόμενων αντικειμένων. Αναγκαίο κρίνεται δε, όπως έχει προαναφερθεί αν προστεθούν άλλοι τρεις δείκτες αξιολόγησης. σε εμπειρική βάση τουλάχιστον, όσον αφορά τη πρόσβαση και λειτουργία της εφαρμογής γενικότερα από τους χρήστες, οι πληροφορίες που μας παρέχει γενικότερα για το μηχανισμό και τέλος οι πληροφορίες αυτές κατά πόσο αξιόπιστες είναι. Έτσι οι τρεις δείκτες που ορίστηκαν είναι: 1. Πρόσβαση : Για τη χρήση ορισμένων εφαρμογών απαραίτητη είναι εγκατάσταση στον υπολογιστή, λογισμικού είτε με τη μορφή player ώστε να γίνει εφικτή η λειτουργία της είτε με μορφή πρόσθετων λειτουργιών (plugin). Θα εξετάσουμε κατά πόσο η εκάστοτε εφαρμογή λαμβάνει υπόψη την εμπειρία του χρήστη σε αυτή τη διαδικασία. 2. Πληροφόρηση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, όπως ένα τεχνολογικό προϊόν που παράγεται για ιατρικούς σκοπούς αποκτά κοινοτική αξία μόνο όταν συμβάλλει στην πρόληψη ή στη θεραπεία της ασθένειας, έτσι και ένα τεχνολογικό προϊόν που δημιουργείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς δεν είναι κυρίως τεχνικό, αλλά πρωτίστως εκπαιδευτικό (Ραβάνης ) 3. Αξιοπιστία-Συνέπεια : Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί πλήρως, συνεχώς παρουσιάζονται δεδομένα που σε μερικές περιπτώσεις μπορούν να ανατρέψουν εντελώς τα δεδομένα που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε. Η συνέπεια στις πληροφορίες αυτές αλλά αξιοπιστία των πηγών από τις οποίες αντλούνται αυτές οι πληροφορίες Στους δείκτες αξιολόγησης που προαναφέρθηκαν ορίστηκε μια διαβάθμιση πέντε κλιμάκων «Επάρκειας» μη όπου οι εφαρμογές βαθμολογούνται ανάλογα με την κατά πόσο πληρούν τους κανόνες που ορίστηκαν. Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της αξιολόγησης.

21 21 Κανόνες σχεδίασης Gabbard Ρουμ ελιώτης Ly sozyme Σπιν έλλης Vicentini Χρήστες Ενέργειες Επιλογή Αντ Χειρισμός Αντ Περιβάλλον , Μ.Ο. 2,6 6 3,8 2,4 Στον παραπάνω πίνακα έχουμε τα αποτελέσματα της αξιολόγησης βάση των κανόνων ευχρηστίας του Gabbard, στην πάνω σειρά έχουμε τις τέσσερις εφαρμογές που αξιολογήθηκαν και στην αριστερή στήλη τα κριτήρια της αξιολόγηση τους. Η τελευταία γραμμή περιλαμβάνει το μέσο όρο που έλαβε η κάθε εφαρμογή. Στη κλίμακα 0-5 με ο την ανεπάρκεια και 5 την επάρκεια στην πληρότητα των κριτηρίων που τέθικαν. Στο παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι η Εφαρμογή του Δρ. Σπινέλλη έλαβε την καλύτερη βαθμολογία σε Μ.Ο. συγκριτικά τις άλλες τρεις. Έχει την υψηλότερη βαθμολόγηση στις ενέργειες στην επιλογή και το χειρισμό των αντικειμένων, αλλά την χειρότερη στους χρήστες και στο περιβάλλον. Σε αντίθεση με τις άλλες εφαρμογές που κινούνται στα ίδια επίπεδα περίπου με εξαίρεση ίσως αυτή του Vicentini όπου στο περιβάλλον έχει την υψηλότερη βαθμολογία πλην όμως τη χειρότερη στις υπόλοιπες. Στο πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα αποτελέσματα από την αξιολόγηση των εφαρμογών από τους πρόσθετους κανόνες που ορίσαμε κατά τη διάρκεια εκπόνησης αυτής της διπλωματικής. Πρόσθετοι κανόνες Ρουμ ελιώτης Ly sozyme Σπιν έλλης Vicentini Πρόσβαση Πληροφόρηση Αξιοπιστία- Συνέπεια Μ.Ο Όπως στον πίνακα αξιολόγησης βάση των κανόνων σχεδίασης του Gabbard έτσι και στο πίνακα με τους πρόσθετους κανόνες παρατηρούμε ότι η εφαρμογή του Δρ. Σπινέλλη είναι πρώτη τη βαθμολόγηση λαμβάνοντας την υψηλότερη βαθμολογία τόσο στη πληροφόρηση όσο και στην αξιοπιστία συνέπεια της εφαρμογής πλην όμως έχει πολύ χαμηλή βαθμολογία στη πρόσβαση της από τους χρήστες.

22 Συμπεράσματα Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων έχει μελετηθεί εκτενώς τα τελευταία χρόνια κυρίως λόγω της μοναδικότητάς του που ανατρέπει τις έως τώρα αντιλήψεις ως προς την τεχνολογία και την επιστήμη της εποχής που κατασκευάστηκε. Έχει προξενήσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων σε όλους τους τομείς που αναφέρεται. Πολλοί από αυτούς στην προσπάθειά τους να τον αναλύσουν αναπαρήγαγαν τον μηχανισμό είτε ψηφιακά προσθέτοντάς του λειτουργικότητα, είτε φυσικά. Οι εφαρμογές χρησιμοποιούνται κυρίως για εκπαιδευτικούς λόγους ως προς τον ίδιο τον μηχανισμό, αλλά βλέπουμε και διαφορετικές προσεγγίσεις όπως στην μελέτη του Δρ. Διομήδη Σπινέλλη όπου μέσω του μηχανισμού έχουν τη δυνατότητα οι χρήστες μέσω της εκπαιδευτικής εφαρμογής να αντλήσουν πληροφορίες για τομείς όπως αστρονομία, μαθηματικά, γεωμετρία, μηχανολογία, φυσική, ιστορία και αρχαιολογία και επιστήμη των υπολογιστών μια και αναφέρεται ως ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής που κατασκευάστηκε ποτέ. (Σειραδάκης et al, παράρτημα β.) Οι υλοποιήσεις διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το εύρος των δυνατοτήτων, την ευχρηστία και το βάθος των πληροφοριών που παρέχουν σχετικά. Ένα γενικό συμπέρασμα που αντλούμε από την ανάλυση είναι ότι η ευχρηστία της εφαρμογής σε κάθε περίπτωση ήταν αντιστρόφως ανάλογη των πληροφοριών που παρείχαν. Η εφαρμογή των Δρ. Διομήδη Σπινέλλη περιείχε συγκριτικά με τις άλλες υλοποιήσεις το πληρέστερο υλικό, υστερεί ως προς την ευχρηστία του. Αντιθέτως η εφαρμογή του Lycozyne ως προς το περιβάλλον εργασίας είναι κατανοητό από την πρώτη επαφή, διατηρούμε επιφυλάξεις κατά πόσον αυτό οφείλεται στον περιορισμένο όγκο των πληροφοριών που παρείχε. Αντίστοιχα οι εφαρμογές των Δρ. Ρουμελιώτη και Vicentiny στέκονται στο ενδιάμεσο των άλλων δύο προηγούμενων υλοποιήσεων. Χαρακτηρίζονται πιο αξιόπιστες από αυτή του Lycozyne παρέχουν όμως και αυτές μικρό πληροφοριακό υλικό, ( ελάχιστες σε σχέση με την εφαρμογή του Δρ. Διομήδη Σπινέλλη). Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων δεν έχει στο σύνολό του αξιοποιηθεί. Πολλές πληροφορίες μπορούν να συλλεχθούν ακόμα και να μας απαντήσουν σε ερωτήματα σχετικά με τις αστρονομικές γνώσεις της εποχής και να δοθεί η δυνατότητα να εκπαιδευτούν οι χρήστες για αυτό το μοναδικό ελληνικό φαινόμενο της αρχαιότητας. Η εφαρμογή που σχεδιάζουμε σε αυτή την μελέτη σκοπό έχει να χρησιμοποιήσει τα θετικά στοιχεία όλων των μέχρι τώρα υλοποιήσεων και να την εξελίξει προσθέτοντας επιπλέον τη δυνατότητα χρήσης και αξιοποίησης της από ετερογενές κοινό παρέχοντας πληροφόρηση κατά βάθος και κατά πλάτος Targets groups Στην προσπάθεια ανάλυσης των τελικών χρηστών της εφαρμογής και τον καλύτερο σχεδιασμό της, χρησιμοποιήθηκε η τεχνική των ερωτηματολογίων στους χρήστες σχετικά με: προσωπικά τους στοιχεία όπως ηλικία, μορφωτικό επίπεδο. Στη συνέχεια αναζητούνται οι εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες των χρηστών όπως γνώσεις ιστορίας και ικανότητα χρήσης ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή οι συνήθειες τους, ο τρόπος σκέψης τους σχετικά με την αναζήτηση γνώσεων και πληροφοριών Εξετάζονται επίσης εναλλακτικές προτάσεις, όπως αν ο χρήστης θα αναζητούσε την

23 23 πληροφορία του μέσω ενός βιβλίου, ενός γνωστού, διαδίκτυο, ντοκιμαντέρ ή μέσω μιας εφαρμογής πολυμέσων. Οι ίδιες εναλλακτικές προτάσεις εξετάζονται κάτω από το πρίσμα του βαθμού κατανόησης ενός θέματος, και αναζητούμε αν και κατά πόσο για την κατανόηση ενός θέματος αλλάζει το μέσο πληροφόρησης που χρησιμοποιεί ο χρήστης. Λόγω του ότι το ενδιαφέρον ενός χρήστη μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα την πληροφορία που δέχεται σε κάθε φάση αναζήτησης της πληροφορίας του το μέσο που χρησιμοποιεί ο χρήστης για την κατανόηση ενός θέματος αναλύεται σε δύο συνιστώσες. Απλή κατανόηση και την εις βάθος πληρέστερη κατανόησή του. Μετά τις γενικές ερωτήσεις που έχουν να κάνουν σχετικά με το χρήστη και τις γενικές συνήθειες του, ακολουθούν ερωτήσεις σχετικά με τη θεματολογία της πολυμεσικής εφαρμογής που θα σχεδιαστεί, το μηχανισμό των Αντικυθήρων. Αν και κατά πόσο γνωρίζει ο χρήστης την ύπαρξη και τη λειτουργία του, από που έχει ακούσει ή μάθει για αυτόν. Στο τέλος σχετικά με τον μηχανισμό οι χρήστες ερωτώνται για το περιεχόμενο της εφαρμογής, δηλαδή τι θα τους ενδιέφερε να περιέχει σχετικά με το θέμα. Μεθοδολογικά έχουν χρησιμοποιηθεί για τα ερωτηματολόγια τα παρακάτω στυλ ερωτήσεων: Γενικές ερωτήσεις για την εξακρίβωση του υπόβαθρου του χρήστη και σε σχέση με άλλους χρήστες, Ερωτήσεις κλίμακας (scalar) για τις πληροφορίες γνώσεων ιστορίας, δεξιοτήτων χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή και για την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με ένα θέμα, Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών (multi-choice) για το βαθμό κατανόησης του θέματος και Ανοικτές ερωτήσεις (open ended) για την πληρέστερη κατανόηση του θέματος. Ως εκ τούτου για την ανάλυση έχουμε συμπεριλάβει πολλά εναλλακτικά στυλ ερωτήσεων όπου θα μας δώσουν πληρέστερη και πολύπλευρη πληροφόρηση σχετικά με τους χρήστες. Μετά την ανάλυση των χρηστών και των χαρακτηριστικών και των συνήθειών τους, του μοντελοποιούμε με τη χρήση των personas. Έτσι θα δημιουργήσουμε τυπικούς χαρακτήρες όπου στην ουσία αντικαθιστούν τους χρήστες. Τα διαφορετικά και πολλές φορές διακριτά χαρακτηριστικά τους θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε ελαστικές ερμηνείες για τον τρόπο που λειτουργούν σαν ξεχωριστά δείγματα ανθρώπων. Αναλύοντας τα ερωτηματολόγια μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα που θα μας βοηθήσουν στις τελικές αποφάσεις για το σχεδιασμό και το περιεχόμενο της πολυμεσικής εφαρμογής. Αρχικά το δείγμα αποτελείται από 90 άτομα, το οποίο θεωρούμε πως είναι ικανοποιητικός αριθμός για τη παρούσα μελέτη, πλην όμως η αναλογία του ηλικιακά περιορίζεται κυρίως στις ηλικίες από 20 έως 40 έτη και το μορφωτικό τους επίπεδο σε μεγάλο βαθμό κυμαίνεται από αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έως και μεταπτυχιακές σπουδές κυρίως θετικής και τεχνολογικής εκπαίδευσης. Για την αναλογία ως ηλικιακό δείγμα θεωρούμε πως είναι αντίστοιχο της ηλικιακής αναλογίας χρηστών. Πιο σπάνια θα βλέπαμε έναν ηλικιωμένο να αναζητά πληροφορίες σχετικά με το θέμα μας σε μια πολυμεσική εφαρμογή σε σχέση με κάποιον από έτη. Βέβαια λόγω του μικρού δείγματος από ηλικίες 50 και άνω θα δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε αυτές τις απαντήσεις για να μας δώσει πληρέστερη εικόνα για το σχεδιασμό της εφαρμογής μας.

24 24 Η εφαρμογή έχει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Πληροφορεί και εκπαιδεύει ένα κοινό για ένα θέμα που άπτεται πολλούς τομείς, κατευθύνσεις, ενδιαφέροντα. Διαπραγματευόμαστε έναν μηχανισμό με γρανάζια που υπολογίζει τις φάσεις και τις εκλείψεις της σελήνης, του ήλιου και την κίνηση 5 πλανητών. Το θέμα έχει ενδιαφέρον μηχανολογικό λόγω των γραναζιών, αστρονομικό λόγω των μετρήσεων που κάνει, ιστορικό και αρχαιολογικό λόγω της εποχής του. Άνθρωποι από ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων και εξειδίκευσης μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες από αυτή την εφαρμογή 4.6. Personas Από την καταγραφή και ανάλυση των target group επιλέχθηκε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα θα αποτελέσει την ομάδα των personas πάνω στην οποία θα στηριχθεί ο σχεδιασμός της εφαρμογής. Τα personas που ακολουθούν έδωσαν συνέντευξη, τους τέθηκαν οι ίδιες ερωτήσεις που τους έγινε στη πρώτη φάση σύστασης των target group καλώντας τους να απαντήσουν με περισσότερες λεπτομέρειες. Για την επιλογή τους έγινε προσπάθεια να καλυφθεί όλη η γκάμα των ποιοτικών και μορφωτικών χαρακτηριστικών των τελικών χρηστών της εφαρμογής. Στην ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των personas θα βρούμε ανθρώπους και των δύο φύλλων. Το επίπεδο εκπαίδευσης τους κυμαίνεται από τη μέση εκπαίδευση, την ανώτατη έως και διδακτορικό. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις έχουμε από άριστη γνώση χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών έως και μέτρια χρήση. Το παραπάνω έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι μέσω της εφαρμογής ακόμα και ο ελαφρώς καταρτισμένος χρήστης υπολογιστών έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε υλικό και πληροφορίες με ευχέρεια που είναι ένας από τους στόχους της πτυχιακής. Στα personas περιγράφονται χαρακτήρες από όλους τους τομείς των επιστημών, από τεχνολογική κατεύθυνση έως θεωρητική. Ένα στοιχείο που είναι κοινό σε όλους τους χαρακτήρες είναι ο τρόπος ένταξής τους στις νέες τεχνολογίες. Άτομα από 35 ετών και άνω έχουν έρθει σε επαφή με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνήθως από την ενηλικίωσή τους και μετά. Είναι άνθρωποι που έχουν ζήσει το μεταβατικό στάδιο στις νέες τεχνολογίες και για αυτό το λόγο μπορούν να αποτελούν παράδειγμα ευρύτερης γκάμας ηλικιών. Είναι σε θέση να περιγράψουν τη δυνατότητα διάδρασης με ηλεκτρονικό υπολογιστή ενός χρήστη μεγαλύτερης ηλικίας π.χ. γονέας, όπως και μικρότερης ηλικίας μιας και η καρτάρτισή τους στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών συνήθως είναι κοινή. Τα personas που ακολουθούν έδωσαν συνέντευξη: Δήμητρα Δριμάλα (35), Αθήνα Εκπαίδευση : Ανωτάτη (Πτ. Νοσηλευτικής) Γνώση Η/Υ : Μέτρια Γνώσεις Τεχνολογίας : Όχι Επάγγελμα : Νοσηλεύτρια Αναζητά γενικές πληροφορίες σχετικά με τον μηχανισμό, επιζητεί αξιόπιστες πηγές

25 25 Παναγιώτης Μαραμαθάς (36), Αθήνα Εκπαίδευση : Ανωτάτη (Πτυχίο. Παιδ. Εκπ.) Γνώση Η/Υ : Μέτρια Γνώσεις Τεχνολογίας : Όχι Επάγγελμα : Δάσκαλος Αναζητά γενικές πληροφορίες σχετικά με τον μηχανισμό, ενδιαφέρεται περισσότερο για τα ιστορικά στοιχεία γύρω από τον μηχανισμό. Επιζητεί πληροφορίες που θα μπορεί να χρησιμοποιήσει στην διδασκαλία του Δρ. Θεόδωρος Γραμμένος (36), Cardiff, UK Εκπαίδευση : Ανωτάτη (Διδάκτωρ Φιλοσοφίας) Γνώση Η/Υ : Μέτρια Γνώσεις Τεχνολογίας : Όχι Επάγγελμα : Καθηγητής Πανεπιστημίου Αναζητά γενικές πληροφορίες σχετικά με τον μηχανισμό, ενδιαφέρεται περισσότερο για τα ιστορικά στοιχεία γύρω από τον μηχανισμό, επιζητεί αξιόπιστες πηγές Παρασχάκης Νικόλαος (33), Αθήνα Εκπαίδευση : Μέση (απόφοιτος Ι.Ε.Κ.) Επάγγελμα : Ιδιωτικός Υπάλληλος Γνώση Η/Υ : Μέτρια Γνώσεις Τεχνολογίας : Όχι Αναζητά γενικές πληροφορίες σχετικά με τον μηχανισμό. Ενδιαφέρεται για την προσομοίωση του μοντέλου Δερβιτσιώτης Νικόλαος (36), Αθήνα Εκπαίδευση : Ανωτάτη (Πτυχίο Φυσικής) Επάγγελμα : Ιδιωτικός Υπάλ./Προγραματιστής Γνώση Η/Υ : Πολύ Καλές Γνώσεις Τεχνολογίας : Πολύ Καλές Ενδιαφέρεται για την προσομοίωση του μοντέλου Σπύρος Κόντος (35),Αθήνα Εκπαίδευση : Ανωτάτη (Πτυχίο Φυσικής) Επάγγελμα : Εκπαιδευτικός Μ.Ε. Γνώση Η/Υ : Πολύ Καλή Γνώσεις Τεχνολογίας : Πολύ Καλή Αναζητά γενικές πληροφορίες για τα ιστορικά στοιχεία σχετικά με τον μηχανισμό, ενδιαφέρεται περισσότερο για τους μηχανισμούς προσομοίωσης των αστρονομικών φαινομένων του μηχανισμού.

26 Απαιτήσεις χρηστών Όπως έχει προαναφερθεί ο στόχος του project η πληροφόρηση του κοινού που ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερες λεπτομέρειες για τον μηχανισμό. Σύμφωνα με τις ανάγκες των χρηστών όπως αυτές καταγράφηκαν την έρευνα που πραγματοποιήθηκε (2.3 TARGET GROUP) στην εφαρμογή ο χρήστης θα έχει τη δυνατότητα να : μάθει τα ιστορικά στοιχεία σχετικά με το πώς βρέθηκε, μάθει το πώς συντηρήθηκε, μάθει τις επικρατέστερες θεωρίες για το ποιος το κατασκεύασε (πότε και πού), μάθει πώς κατασκευάστηκε (τεχνικές, μέθοδοι), μάθει τους τρόπους λειτουργίας του μηχανισμού. χειριστεί τη προσομοίωση του μηχανισμού για να είναι κατά το δυνατόν πληρέστερη η κατανόηση του από τους ενδιαφερόμενους. να δει σε video-ντοκυμαντέρ αλλά και διαλέξεις που έχουν θέμα το μηχανισμό Θα δοθεί ιδιαίτερη βάση στην παροχή πληροφοριών για τον μηχανισμό, λαμβάνοντας υπ όψιν το γεγονός ότι οι ενδιαφερόμενοι είναι κυρίως αρχάριοι περί την αστρονομία και τη μηχανική. 5. Scope Ευρος 5.1. Προδιαγραφές Πιο συγκεκριμένα η εφαρμογή απευθύνεται από τον εξειδικευμένο επιστήμονα έως τον απλό χρήστη. Ανάλογα το επίπεδο γνώσεων του χρήστη, το αντικείμενο του και την εξειδίκευση του, η εφαρμογή τον καθοδηγεί παρέχοντας στοχευμένη πληροφόρηση και γνώση είτε οριζοντίως ως προς το θέμα είτε καθέτως ως προς το βάθος γνώσεων. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως ακόμα και όταν ένας χρήστης αναζητά πληροφορίες σε βάθος για ένα αντικείμενο ως προς έναν τομέα ενδιαφέροντος, είναι απαραίτητο να έχει πρόσβαση σε πληροφόρηση για το ίδιο το αντικείμενο σε κάποιο άλλο τομέα και σε άλλο επίπεδο. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό αν ένας αστρονόμος αναζητά πληροφορίες για την αστρονομική χρήση του μηχανισμού των Αντικυθήρων σε βάθος, πρέπει να έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε ιστορικές ή τεχνολογικές πληροφορίες άλλου βαθμού εξειδίκευσης και σε άλλο βάθος. Μέσω της εφαρμογής που μελετήθηκε και σχεδιάστηκε και στα πλαίσια της άμεσης αναζήτησης πληροφόρησης σε κάθε σημείο της περιήγησης ο χρήστης έχει αυτή τη δυνατότητα Πηγές περιεχομένου Το 2001 συγκροτήθηκε μία πενταμελής διεθνής ομάδα αποτελούμενη από τον καθηγητή Mike Edmunds και τον Δρ. Tony Freeth από το Πανεπιστήμιο του Cardiff (Μ. Βρετανία), τον καθηγητή Ξενοφώντα Μουσά και το Γιάννη Μπιτσάκη από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και τον καθηγητή Γιάννη Σειραδάκη από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μετά την υπογραφή της άδειας μελέτης του Μηχανισμού προς τους

27 27 τρεις καθηγητές (την οποία υπέγραψε ο τότε υφυπουργός Πολιτισμού Πέτρος Τατούλης), η αρχική ομάδα διευρύνθηκε με τη συμμετοχή της κυρίας Μαρίας Ζαφειροπούλου και της Δρ. Ελένης Μάγκου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και, λίγο αργότερα, του κυρίου Αγαμέμνονα Τσελίκα από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος. Τεχνική στήριξη προσέφεραν η βρετανική εταιρεία X-TekSystems (με έναν τομογράφο ακτίνων Χ), το τμήμα έρευνας της αμερικανικής εταιρείας Hewlett-Packard (με μια νέα μέθοδο περιφερειακής φωτογράφησης) και η γερμανική εταιρεία Volume Graphics (με το λογισμικό της οποίας έγινε δυνατή η επεξεργασία των εικόνων που προέκυψαν από την τριδιάστατη τομογραφία του Μηχανισμού). (Antikythera Mechanism Research Project Group) Τα αποτελέσματα της διεθνής ερευνητικής ομάδας ανακοινώνονται στον επίσημο ισότοπο. Πληροφορίες σχετικά με τον μηχανισμό για τια ανάγκες της παρούσας μελέτης θα αντληθούν κυρίως από Bιβλία Μ: Marchant, J., Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, εκδόσεις Τραυλός, 2009 Μπιτσάκης Γ. et al, Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Περιήγηση στην Αστρονομία και την Τεχνολογία της Εποχής του (Exhibition Catalogue), Μίλητος, 2010 Ιστοσελίδες Φραγκόπουλος, Στ. Γ., Ιστορία της Τεχνολογίας ml Aπό εκεί και πέρα στη τελική έκδοση της εφαρμογής θεμιτή είναι η δημιουργία ομάδας ειδικών, που θα αξιολογήσει και θα κατηγοριοποιήσει το υλικό ώστε να επιτευχθεί ο αρχικός στόχος του σχεδιασμού που είναι η σωστή οργάνωση των πληροφοριών (τεχνολογικών, αστρονομικών, αρχαιολογικών) και η φερεγγυότητα της πηγής Η ομάδα αυτή θα αποτελείται από άτομα που είτε έχουν μελετήσει είτε ανήκουν στην διεθνή ομάδα που έχει συσταθεί για τη μελέτη του μηχανισμού.

28 28 6. Σχεδίαση δομής, σκελετού και επιφάνειας 6.1. Εισαγωγή Εφαρμογή θα δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να μάθει για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο και κατεύθυνση (θετική, θεωρητική, τεχνολογική) του. Έτσι έγινε μια προσπάθεια πολυεπίπεδης διάταξης της προσφερόμενης πληροφορίας. Η εφαρμογή χωρίζεται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με τι πληροφορίες που θα περιέχει και αντίστοιχα κάθε κατηγορία έχει ενότητες και υποενότητες ανάλογα με το θέμα που πραγματεύεται. Αυτό γίνεται με σκοπό την καλύτερη και ευκολότερη πρόσβαση στην ζητούμενη από χρήστη πληροφορία. Οι κατηγορίες αυτές είναι: Ιστορικά στοιχεία Τεχνικά στοιχεία Προσομοίωση Οπτικοακουστικό υλικό-video Αναλυτικότερα: Ιστορικά στοιχεία Αναφέρονται στα ιστορικά γεγονότα που έχουν να κάνουν με την ανακάλυψη του μηχανισμού όπως Χρονικό της ανακάλυψης του μηχανισμού Ανασκαφές στο χώρο του ναυαγίου Χρονικό μελέτης του μηχανισμού και του ναυαγίου Σύγχρονες τεχνικές μελέτης του μηχανισμού Πληροφορίες που παρέχει ο μηχανισμός στο «χειριστή» Που χρησιμοποιούνταν Ποιός το κατασκεύασε Τι πληροφορίες μας παρέχει ο μηχανισμός για την τεχνολογία την επιστήμη και τον πολιτισμό εκείνης της περιόδου Αρχαία ημερολόγια Αστρονομία της εποχής Τεχνικά στοιχεία Αναφέρονται περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του μηχανισμού στις τεχνικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του (σύμφωνα με τις τελευταίες ανακαλύψεις) Υλικά κατασκευής Σύνθεση μηχανισμού

29 Προσομοίωση μηχανισμού Όπου θα παρουσιάζεται ο τρόπος χειρισμού του μηχανισμού και θα παρέχεται στον χρήστη η δυνατότητα να χειρίζεται ο ίδιος τον μηχανισμό. Η προσομοίωση θα χωρίζεται σε δύο μέρη Εσωτερικά, όπου ο χρήστης θα έχει την δυνατότητα να δει τα γρανάζια του μηχανισμού και την πολυπλοκότητα της κατασκευής του Εξωτερικά, όπου ο χρήστης θα έχει τη δυνατότητα να χειριστεί τον μηχανισμό και να καταλάβει καλύτερα τις πληροφορίες που έδινε στον χειριστή κατά την αρχαιότητα Οπτικοακουστικό Υλικό H κατηγορία αυτή θα περιλαμβάνει συγκεντρωτικά όλο το οπτικοακουστικό υλικό (ντοκυμαντέρ, Διαλέξεις, videos) που θα περιέχει η εφαρμογή, Αποσπάσματα του υλικού θα είναι δυνατό να προβάλλονται στις άλλες κατηγορίες Δομή (Stucture) Αρχιτεκτονική της πληροφορίας Η αρχιτεκτονική που ακολουθείται βάση των αναγκών των χρηστών είναι Top-Down και έχει το εξής διάγραμμα ροής και ιεραρχία: Από την αρχική σελίδα ο χρήστης θα μπορεί να μεταβεί στις τέσσερις κατηγορίες που περιλαμβάνει η εφαρμογή «Ιστορικά Στοιχεία», «Τεχνικά στοιχεία», «Προσομοίωση» «Videos. Κάθε μια από αυτές περιέχει ενότητες απ όπου ο χρήστης θα μπορεί να αντλεί τις πληροφορίες που χρειάζεται. Έτσι έχουμε, όπως διακρινεται στο παραπάνω διάγραμμα τα ιστορικά στοιχεία θα περιέχουν τις ενότητες «Ανακάλυψη», «Ανασκαφές», «Αρχαια Ημερολόγια» καθώςε και τις «Πληροφορίες που περιέχει ο μηχανισμός» Στην κατηγορία «Τεχνικά Στοιχεία» θα περιέχει την ενότητα «Υλικά» που θα περιέχει την υποενότητα «Τεχνολογία Υλικών» στην ίδια κατηγορία «Τεχνικά χαρακτηριστικά» θα έχει και την ενότητα «Σύνθεση Μηχανισμού» που με τη σειρά της θα περιέχει την υποενότητα «Μαθηματικά και Σύνθεση Μηχανισμού» Στην κατηγορία «Προσομοίωση» θα περιέχονται δύο ενότητες Μηχανισμός Εσωτερικά» και «Μηχανισμός Εξωτερικά» Τέλος η τέταρτη κατηγορία «Videos» θα περιέχει τα video που θα περιέχει η εφαρμογή.

30 Concept Model Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως και όπως φαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα ακολουθήθηκε η ιεραρχία Up-Down με δεσμούς διασύνδεσης 1-4. Οι τέσσερις (4) δεσμοί διασύνδεσης διαχωρίζονται μεταξύ τους ως εξής: 1 ος Δεσμός διασύνδεσης Η άμεση μετάβαση από κατηγορία σε κατηγορία 2 ος Δεσμός διασύνδεσης Η άμεση μετάβαση από κατηγορία σε ενότητα 3 ος Δεσμός Η άμεση ή έμμεση μετάβαση από ενότητα μιας κατηγορίας σε ενότητα της ίδιας κατηγορίας 4 ος Δεσμός διασύνδεσης Η έμμεση μετάβαση από ενότητα μιας κατηγορίας σε ενότητα άλλης κατηγορίας. Έτσι Ξεκινώντας από την αρχική εικόνα «ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ» ο χρήστης μπορεί να μεταφερθεί, με πρώτο δεσμό διασύνδεσης, σε μια από τις τέσσερις μεγάλες κατηγορίες στις οποίες έχει χωριστεί η εφαρμογή,: «ΙΣΤΟΡΙΚΑ», «ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ», «ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ», «VIDEOS». Από εκεί ο χρήστης μπορεί να μεταφερθεί στις αντίστοιχες ενότητες με δεύτερο, τρίτο, τέταρτο βαθμό διασύνδεσης ανάλογα με τις πληροφορίες που αναζητά. Στα διαγράμματα που ακολουθούν μπορούμε να δούμε αναλυτικότερα το concept model της εφαρμογής με τις πληροφορίες που θα περιέχει. Από την αρχική εικόνα (εικ.1)της εφαρμογής ο χρήστης μπορεί αν επιλέξει ανάμεσα σε τέσσερις θεματικές κατηγορίες (ιστορικά-τεχνολογικά-προσομοίωσηvideos) ο δεσμός διασύνδεσης των κατηγοριών αυτών είναι πρώτου δεσμού δηλαδή ο χρήστης θα μπορεί να μεταβαίνει από την μια κατηγορία στην άλλη άμεσα. εικ.1 Αρχίζοντας από τη θεματική ενότητα «Ιστορικά» τη περιγραφή του concept model ο χρήστης έχει την δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε τέσσερις ενότητες

31 31 «Ανασκαφές», «Ανακάλυψη», «Πληροφορίες που περιέχει ο μηχανισμός», «Αρχαία Ημερολόγια»,με δεσμό διασύνδεσης 2 (εικ.2) Εικ.2 Οι ενότητες αυτές συνδέονται μεταξύ τους τρίτο δεσμό διασύνδεσης. (εικ.3) εικ.3 Από τη θεματική ενότητα «Τεχνικά Χαρακτηριστικά» ο χρήστης έχει την δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε δύο ενότητες «Υλικά» και «Σύνθεση»,(εικ.4) με δεσμό διασύνδεσης 2.

32 32 εικ.4 Ομοίως -όπως και στην κατηγορία «Ιστορικά»- οι ενότητες «Υλικά» και Σύνθεση Μηχανισμού» συνδέονται μεταξύ τους με βαθμό διασύνδεσης 3 (εικ.5). εικ. 5 Από τη θεματική κατηγορία «Προσομοίωση» ο χρήστης έχει την δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε δύο ενότητες «Μηχανισμός Εξωτερικά» και «Μηχανισμός εσωτερικά»,(εικ.6) με δεσμό διασύνδεσης 2

33 33 εικ. 6 Η ενότητα «Μηχανισμός εξωτερικά» συνδέεται με τις δύο υποενότητες «Μηχανισμός Εξωτερικά πλευρά Α» και «Μηχανισμός Εσωτερικά Β» με δεσμό διασύνδεσης 2 ενώ με την ενότητα «Μηχανισμός Εσωτερικά» με δεσμό διασύνδεσης (4), με την τελευταία ενότητα συνδέονται με τον ίδιο βαθμό διασύνδεσης(4) και οι υποενότητες «Μηχανισμός Εξωτερικά Α» και «Μηχανισμός Εξωτερικά Β» (εικ.7). εικ. 7 Τέλος όλες οι κατηγορίες και οι ενότητες τους συνδέονται μεταξύ τους με βαθμό διασύνδεσης 4 (εικ. 8 & εικ. 9)

34 34 εικ. 8 εικ. 9

35 Wireframes/Screen design Εισαγωγή Κατά την διάρκεια της οργάνωσης της δομής του project, παρουσιάστηκε η ανάγκη μελέτης των λεγόμενων e-books, καθώς η εφαρμογή από τη φύση της κατατάσσεται κατά κύριο λόγο στα λογισμικά μελέτης. Σκόπιμο ήταν λοιπόν να γίνει μια έρευνα αγοράς και στα αντίστοιχα λογισμικά ώστε να μελετηθεί η διάδραση που χρησιμοποιείται Μελετήθηκαν τα εξής λογισμικά και sites: Helpdesk των windows Λειτουργικό σύστημα Windows 7 Explorer windows 7 Helpdesk των windows Εικ1 Εικ.2 Μετά το πρώτο παράθυρο (εικ. 1) και πατώντας τον σχετικό δεσμό μεταφερόμαστε σε άλλη σελίδα (εικ.2) όπου όμως αν διαπιστώσουμε ότι δεν είναι αυτό που θέλαμε ο μόνος τρόπος να πάμε πίσω στην αρχική ή σε οποιαδήποτε άλλη σελίδα είναι να κάνουμε click στο «κουμπί» πίσω και να ακολουθήσουμε όλη την «διαδρομή» που κάναμε για να φτάσουμε εκεί απ όπου ξεκινήσαμε.

36 36 Εικ3 Εικ.4 Στο site της Wikipedia διαπιστώθηκε το ίδιο πρόβλημα όταν διαβάζοντας για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων έγινε click στο hyperlink Jacques-Yves Cousteau» με αποτέλεσμα να μεταφερθούμε στο βιογραφικό του γνωστού εξερευνητή. Ο μόνος τρόπος να συνεχίσουμε το κείμενο που, αρχικά, διαβάζαμε ήταν να κάνουμε click στο κουμπί Back. Λειτουργικό σύστημα Windows 7 Στο λειτουργικό σύστημα Windows 7 για να επιλέξει ο χρήστης την έναρξη μιας εφαρμογής κάνει κλικ στο κουμπί ΕΝΑΡΞΗ (START). (Εικ5). Εικ 5 Στο μενού που του εμφανίζεται και κάνοντας κλικ στον αντίστοιχο φάκελο, ανοίγει σαν pull down menu περιεχόμενα του φακέλου (εικ.6)

37 37 Εικ.6 Δίνεται δε η δυνατότητα στο χρήστη εάν θέλει να ανοίξει περισσότερου από ένα φακέλους ώστε να επιλέξει πιο πρόγραμμα θέλει τελικά να χρησιμοποιήσει (Εικ. 7) Εικ 7

38 38 Στον ιστότοπο της μηχανής αναζήτησης της Google, δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να κάνει μια προεπισκόπηση της ιστοσελίδας πριν μεταβεί σε αυτή (εικ.7, εικ.8) περνώντας απλά το δείκτη του ποντικιού πάνω από το αποτέλεσμα που τον ενδιαφέρει. Εικ. 7 Εικ.8

39 39 Explorer Windows 7 Στον Explorer των windows 7 ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να έχει προεπισκόπηση των φωτογραφιών αρχείων κειμένου κάνοντας κλικ πάνω στο αρχείο που τον ενδιαφέρει (Εικ 9,Εικ.10) Εικ 9 Εικ 10 Μετά από τη σχετική έρευνα αγοράς, αλλά και από τις συνεντεύξεις που διεξήχθησαν παρατηρήθηκε ότι είναι σχετικά εύκολο για τον χρήστη τέτοιων εφαρμογών (κυρίως αρχάριοι) να αποπροσανατολιστούν από την πληθώρα των πληροφοριών όπως αυτή παρέχεται μέσα από την διεπαφή των εν λόγω εφαρμογών. Το πρόβλημα κυρίως παρατηρείται στην αδυναμία εύκολης πρόσβασης σε

40 40 προηγούμενη σελίδα και στην προεπισκόπηση της σελίδας που πρόκειται να προβληθεί. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να παρατηρηθεί και στην εφαρμογή του «Μηχανισμού των Αντικυθήρων» καθώς είναι σχετικά εύκολο να αποπροσανατολιστεί ο χρήστης από την πλήθος των πληροφοριών, διαφορετικής θεματολογίας μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να χάσει το ενδιαφέρον του. Το Λειτουργικό σύστημα Windows 7,η ιστοσελίδα και ο Explorer windows 7 Έχουν δώσει ενδιαφέρουσες λύσεις σε αυτό το πρόβλημα. Για την αποφυγή αποπροσανατολισμού του χρήστη ο σχεδιασμός του interface της εφαρμογής (περιγράφεται παρακάτω στο screen design) έχει ως σκοπό να δώσει λύση σε αυτή την δυσλειτουργία των εφαρμογών. Η προτεινόμενη λύση είναι εμπνευσμένη από τον τρόπο μελέτης των ατόμων που δεν χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Όπως τα άτομα που μελετούν στο γραφείο τους ένα συγκεκριμένο θέμα έχουν ένα κύριο βιβλίο μελέτης και πέρα από αυτό άλλα βιβλία απ όπου μπορούν να αντλήσουν συμπληρωματικές πληροφορίες έτσι και στην εφαρμογή μας ο χρήστης μπορεί να μελετά το κείμενο που τον ενδιαφέρει ενώ ταυτόχρονα μπορεί να αντλήσει πληροφορίες από άλλα κείμενα χωρίς όμως να φεύγει από την κεντρική εικόνα μελέτης του Wireframes Στην εικόνα που ακολουθεί περιγράφεται το wireframe της εφαρμογής Όπως διακρίνεται στην πάνω σειρά (πράσινο χρώμα) σχετίζεται γενικά με την εφαρμογή όπου θα αναφέρεται η version (περιοχή 1) δεξιά ενώ αριστερά θα υπάρχουν τα τρία κλασσικά πλέον για όλες τις εφαρμογές κουμπιά minimize/maximize/close.

41 41 Στη δεύτερη σειρά (γαλάζιο χρώμα περιοχή 4) όπου υπάρχει και το λογότυπο της εφαρμογής σχετίζεται με τις ενότητες που περιλαμβάνονται, δίπλα στο λογότυπο ο χρήστης θα μεταφέρεται με link στην αρχική εικόνα της εφαρμογής (περιοχή 3) ενώ από κάτω θα υπάρχουν τα αντίστοιχα Links για την μεταφορά σε συναφείς θεματικές ενότητες ανάλογα με την κατηγορία που βρίσκεται o χρήστης. Στο χώρο που ορίζεται με μωβ χρώμα ο χρήστης θα μπορεί μέσα από τα κείμενα, video, φωτογραφίες, animation και προσομοίωση που προσφέρονται από την εφαρμογή να μελετά (περιοχή 5) και να επεξεργάζεται/χειρίζεται (περιοχή 6) ανάλογα τον μηχανισμό των Αντικυθήρων. Οι κόκκινες περιοχές αποτελούν την βοηθητική περιοχή του χρήστη όπου θα μπορεί να έχει μια προεπισκόπηση (περιοχή 7) των κειμένων που σχετίζονται με λήμματα που υπάρχουν στο κείμενο που μελετά (η προεπισκόπηση θα ενεργοποιείται κάνοντας click σε κάποιο λήμμα). Θα του προτείνονται (περιοχή 8) άλλα κείμενα ανάλογα με τη θεματική περιοχή όπου βρίσκεται ενώ θα μπορεί να κάνει αναζήτηση είτε στο web (μέσω google) είτε στην εφαρμογή.

42 Screen design Στους πίνακες που ακολουθούν περιγράφεται μέσα από ένα παράδειγμα χρήσης της εφαρμογής η διεπαφή του χρήση με την εφαρμογή καθώς και το πλαίσιο όπου θα κινηθούν οι σχεδιαστικές λύσεις. Η χρωματική παλέτα που φαίνεται στου πίνακες που ακολουθούν είναι αποχρώσεις του κυανού αναφορά στην θάλασσα όπου βρέθηκε ο μηχανισμός και του χρυσού αναφορά στην αφθαρσία για την διατήρηση του (παρά την κατάσταση που βρέθηκε). Η χρωματική παλέτα που χρησιμοποιήθηκε όπως και οι σχεδιαστικές λεπτομέρειες στη παρούσα μελέτη είναι αποτέλεσμα πρώτης προσέγγιση και δεν αποτελούν τελικές λύσεις. Πριν την έναρξη της εφαρμογής θα παίζει ένα video (intro) με θέμα το μηχανισμό των Αντικυθήρων. Στον πρώτο πίνακα βλέπουμε την εικόνα της εφαρμογής όταν αυτή ανοίγει. Εκεί θα υπάρχει εισαγωγικό κείμενο για τον μηχανισμό. Το video - intro που έπαιξε στην αρχή θα μπορεί να το ξαναδεί ο χρήστης χρησιμοποιώντας το control panel στο κάτω μέρος του κεντρικού χώρου της εφαρμογής. Πάνω από το χώρο αυτό θα υπάρχουν τρία κουμπιά απ όπου ο χρήστης μπορεί να πάει στη θεματική ενότητα που επιθυμεί. Εναλλακτικά στο χώρο «Προτεινόμενα Κείμενα» θα υπάρχουν προτεινόμενες πληροφορίες που θα βοηθήσουν τον αρχάριο να καταλάβει καλύτερα το Μηχανισμό ακολουθώντας βήμα βήμα τις πληροφορίες που του παρέχει η εφαρμογή. Στο χώρο της προεπισκόπησης θα υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τη χειρισμό της εφαρμογής, τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε καθώς και το make - off της εφαρμογής.

43 43 Στον παρακάτω πίνακα ο χρήστης μελετά ένα κείμενο όπου του παρέχονται οι πρώτες πληροφορίες για το τι πληροφορίες μας παρέχει ο μηχανισμός. Στα προτεινόμενα θέματα μεταξύ άλλων υπάρχει και ένα κείμενο με τίτλο «προσδιορισμός των λειτουργιών και ανακατασκευές». Κάνοντας click πάνω στον τίτλο το κείμενο από το χώρο των προτεινόμενων θεμάτων μεταφέρεται στο χώρο της προεπισκόπησης όπου ο χρήστης μπορεί να διαβάσει περισσότερα πράγματα.

44 44 Αν το περιεχόμενο τον ενδιαφέρει κάνοντας click πάνω στο βέλος το κείμενο μεταφέρεται στην κύρια οθόνη της εφαρμογής σαν καρτέλα. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να περνάει από κείμενο σε κείμενο ανάλογα με το θέμα που τον ενδιαφέρει. Όταν ο χρήστης δεν χρειάζεται άλλο το κείμενο μπορεί να το σβήσει κάνοντας click πάνω στο αντίστοιχο εικονίδιο.

45 45 Στο κείμενο που μελετά ο χρήστης θα υπάρχουν κατά το πρότυπο του Wikipedia θα υπάρχουν λέξεις-λήμματα οι οποίες θα κάνουν hyper - link σε σχετικά κείμενα. Τα κείμενα αυτά θα εμφανίζονται στο χώρο προεπισκόπησης ώστε να δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να δει αν τελικά τον ενδιαφέρει ή όχι. Φυσικά αν έχει περισσότερα από ένα hyperlink μια σελίδα μπορούν να βγουν περισσότερες από μια καρτέλες στο χώρο προεπισκόπησης.

46 46 Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει όπως και πριν να μεταφέρει το κείμενο που τον ενδιαφέρει από τον χώρο της προεπισκόπησης στον κυρίως χώρο Ή αν θέλει να το μελετήσει αργότερα μπορεί να το επιστρέψει στο χώρο στης προεπισκόπησης κάνοντας click στο αντίστοιχο εικονίδιο. Στο τμήμα της εφαρμογής, όπου αναφέρεται στα τεχνικά στοιχεία που απαρτίζουν τον μηχανισμό η διεπαφή θα είναι η ίδια. Μια μικρή διαφοροποίηση θα υπάρχει μόνο στο τμήμα της εφαρμογής που έχει να κάνει με τη προσομοίωση του μηχανισμού. Εκεί, στο χώρο προεπισκόπησης, θα παρουσιάζονται στοιχεία και πληροφορίες των μερών του μηχανισμού. τα οποία θα ανακτώνται μετά από click του χρήστη πάνω στο αντικείμενο που τον ενδιαφέρει.

47 47 Μέρος IΙΙ Αξιολόγηση

48 48 1. Αξιολόγηση Εφαρμογής Για την αξιολόγηση της εφαρμογής σχεδιάστηκε το παρακάτω πλάνο εργασιών: Αξιολόγηση Interface εφαρμογής από expert Διορθώσεις Ιnterface βάσει των παρατηρήσεων των experts Αξιολόγηση περιεχομένου εφαρμογής από experts Διορθώσεις περιεχομένου εφαρμογής από experts Δημιουργία demo εφαρμογής Δοκιμή demo από χρήστες Αξιολόγηση demo από χρήστες Συμπεράσματα από την αξιολόγηση Προτάσεις αλλαγών. Διορθώσεις/Επανασχεδιασμός εφαρμογής 1.1. Αξιολόγηση interface εφαρμογής (experts) Ο Jacob Nielsen καθιέρωσε ένα σύστημα αξιολόγησης ευχρηστίας με δέκα γενικές κατηγορίες, στις οποίες ο ειδικός μπορεί να κατατάξει τις παρατηρήσεις του. Αυτό το σύστημα βοήθησε κυρίως στην εξοικονόμηση χρόνου αφού οργάνωσε την πληροφορία και κατέστησε εύκολη την συλλογή των συμπερασμάτων των αξιολογήσεων. Η μέθοδος υποστηρίζει ότι από τρείς έως πέντε ειδικοί, είναι αρκετοί για να διαπιστώσουν μεγάλο εύρος σφαλμάτων. Ειδικοί θεωρούνται όσοι έχουν όχι μόνο γνώσεις για την διεπαφή αλλά και γενικές γνώσεις στο πεδίου που αξιολογούν. Αυτοί ονομάζονται και αλλιώς double experts. (Nielsen) Προφίλ αξιολογητών Η εφαρμογή που πραγματεύεται η διπλωματική εργασία αξιολογήθηκε από τρεις ειδικούς. Να σημειωθεί ότι οι ειδικοί ήταν double experts καθώς έχουν γνώσεις τόσο σχετικές με την δημιουργία κατασκευών όσο και γενικές γνώσεις. Επίσης επιλέχθηκαν άτομα με παρόμοιο υπόβαθρο εμπειρίας και γνώσεων. Έτσι οι ειδικοί που αξιολόγησαν, είναι απόφοιτοι (2) του μεταπτυχιακού προγράμματος του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), του απόφοιτοι Τμήματος Πληροφορικής (1) και του τμήματος Γραφιστικής(1) (ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ)και επαγγελματίες σχεδιαστές.(web developers Αθήνα -Θεσσαλονίκη)(2) Μεθοδολογία Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι για καλύτερα αποτελέσματα χρησιμοποιηθήκαν παράλληλα με την ευρετική αξιολόγηση, διάφορα εργαλεία σε συνδυασμό. Επίσης σε όλους τους ειδικούς δόθηκαν ακριβώς τα ίδια δεδομένα, δηλαδή ίδιο σενάριο και ορισμένα πεδία σχολιασμού (σύμφωνα με τις δέκα βασικές αρχές αξιολόγησης του Nielsen). Η δοκιμή της εφαρμογής αρχικά δόθηκε στους ειδικούς σε στιγμιότυπα οθόνων, τα οποία αντιστοιχούσαν σε διάφορες ενέργειες του χρήστη κατά τη

49 49 διάρκεια της εφαρμογής Ενώ παράλληλα τους έγινε μια παρουσίαση των δυνατοτήτων που παρείχε η εφαρμογή. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε γιατί η αξιολόγηση έγινε από ειδικούς που βρισκόντουσαν σε απόσταση Στην αξιολόγηση της εφαρμογής από experts ως προς την διεπαφή της εφαρμογής παρατηρήθηκαν τα εξής bullets points: 1. Να συμπεριληφθεί στη εφαρμογή η δυνατότητα χρησιμοποίησης οπτικοακουστικών μέσων ώστε να είναι δυνατή η χρήση της από άτομα με οπτικοακουστικές δυσκολίες. (πχ. υπότιτλοι στα video, υπαγόρευση κειμένου) 2. Δεν είναι εύκολη η «επιστροφή» στην αρχική εικόνα της εφαρμογής. 3. Οι διαφορετικές ενότητες που περιλαμβάνει η εφαρμογή να έχουν κάποιο είδος σήμανσης ώστε να είναι ευκολότερη η διαφοροποίηση τους από τον χρήστη. 4. Υπάρχει προβληματισμός κατά πόσο θα είναι ευκρινής η δυνατότητα προεπισκόπησης κειμένου και η εναλλαγή του με το κυρίως κείμενο. Σημ. : Το 4 θα αξιολογηθεί στη δοκιμή του demo της εφαρμογής από τους χρήστες.

50 Διορθώσεις του interface της εφαρμογής Ακολουθώντας τις παρατηρήσεις των experts έγιναν οι παρακάτω αλλαγές: Τα κείμενα πάνω στα κουμπιά έχουν μεγαλώσει. Τα κουμπιά της εφαρμογής έγιναν πιο ευδιάκριτα. Προστέθηκε ένα κουμπί επιστροφής στην αρχική εικόνα της εφαρμογής Υπάρχουν τρείς θεματικές ενότητες οι οποίες διαχωρίζονται χρωματικά πλέον, έτσι ώστε ο χρήστης να μπορεί να καταλαβαίνει αμεσότερα σε ποια θεματική ενότητα βρίσκεται. Προστέθηκαν κουμπιά υπαγόρευσης κειμένου.

51 51 2. Αξιολόγηση περιεχομένου εφαρμογής (experts) Στα πλαίσια της διπλωματικής δεν κατέστη δυνατή η αξιολόγηση του περιεχομένου της εφαρμογής από αντίστοιχους experts. Αν πραγματοποιούταν η αξιολόγηση, η ομάδα expert θα αποτελούνταν από : Γνώστες του μηχανισμού (τεχνικοί, αστροφυσικοί) Γνώστες του μηχανισμού (ιστορικοί, αρχαιολόγοι) Παιδαγωγούς Άλλες ειδικότητες σχετικές με το μηχανισμό και τη διαχείριση/επεξεργασία κειμένου 3. Αξιολόγηση εφαρμογής από χρήστες Η αξιολόγηση της εφαρμογής από χρήστες χωρίστηκε σε δύο φάσεις. Α. Φάση : Επιλογή χρηστών Β. Φάση :Αξιολόγηση από επιλεγμένους χρήστες 3.1. Α Φάση Επιλογή χρηστών Σκοπός της Α Φάσης είναι η καταλληλότερη επιλογή χρηστών ώστε να έχουμε ασφαλέστερα αποτελέσματα στην αξιολόγηση της εφαρμογής. Οι χρήστες που θα επιλεγούν σε αυτή στη φάση θα κληθούν στην δεύτερη φάση της αξιολόγησης να δοκιμάσουν το demo της εφαρμογής Μέθοδος Η μέθοδος που ακολουθήθηκε είναι το ερωτηματολόγιο. Το ερωτηματολόγιο στάλθηκε σε υποψήφιους χρήστες της τόσο σε έντυπη μορφή όσο και σε ηλεκτρονική μορφή, κυρίως στην περιοχή της Ερμούπολης. Με τη βοήθεια των ερωτηθέντων το ερωτηματολόγιο στάλθηκε σε μια αρκετά μεγάλη περιοχή τόσο στην ευρύτερη περιοχή των Κυκλάδων όσο και στην Αττική. Αξίζει να σημειωθεί ότι με στις απαντήσεις τους οι ερωτηθέντες ζητούσαν ακόμα και αν δεν επιλεγούν για την δεύτερη φάση της αξιολόγησης να ενημερωθούν για την πιθανή διάθεση της εφαρμογής, δηλώνοντας έτσι το ενδιαφέρον τους για το μηχανισμό των Αντικυθήρων Ερωτήσεις Οι υποψήφιοι χρήστες στης δεύτερης φάσης κλήθηκαν να απαντήσουν σε 10 ερωτήσεις [βλέπε παράρτημα 1]. Το περιεχόμενο των ερωτήσεων ήταν: Γενικές πληροφορίες (στοιχεία ) Γνώσεις πάνω στο χειρισμό Η/Υ Γνώσεις πάνω στην Ιστορία Τρόποι αναζήτησης/μελέτης ενός θέματος Γνώσεις πάνω στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων

52 Κατηγοριοποίηση απαντήσεων Οι απαντήσεις των ερωτηθέντων χωρίστηκαν σε τρείς μεγάλες κατηγορίες Αρχικά ως προς τις γνώσεις τους στο χειρισμό Η/Υ, έπειτα ως προς την γνώση τους πάνω στην ιστορία και τέλος ως προς τις γνώσεις τους πάνω στο μηχανισμό των Αντικυθήρων. Κάθε χρήστης ανάλογα με την κατηγορία που άνηκε «έπαιρνε» και ένα κωδικό ώστε να είναι ευκολότερη η ανάλυση των δεδομένων. Ο κωδικός είχε τρία μέρη από αριθμούς (πχ ). το πρώτο μέρος (χειρισμός Η/Υ) έπαιρνε αριθμούς από 01 (όπου αντιστοιχούσε το καθόλου γνώση ) μέχρι το 05 (όπου αντιστοιχούσε το πολύ καλή γνώση), το δεύτερο μέρος (γνώσεις ιστορίας) ομοίως από ενώ το τελευταίο μέρος (γνώσεις μηχανισμού) έπαιρνε δύο τιμές 01 (ναι γνωρίζω ) και 02 (όχι δεν γνωρίζω) Αποτελέσματα Α Φάσης Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου συντάχθηκαν στον πίνακα που ακολουθεί: Όπως γίνεται αντιληπτό δεν συμπληρώθηκαν όλες οι κατηγορίες πιθανότατα λόγο της μικρής χρονικής διάρκειας που διήρκησε η συλλογή των αποτελεσμάτων (2 εβδομάδες). Παρ όλα αυτά πολύ χρήσιμα συμπεράσματα βγήκαν από τις υπόλοιπες ερωτήσεις που έγιναν σχετικά με τον τρόπο αναζήτησης/μελέτης ενός θέματος., Επιλέξαμε τους χρήστες με μέτρια καλή γνώση πάνω στο χειρισμό Η/Υ και μέτρια καλή γνώση ιστορίας όπου είχαμε και τους περισσότερους πιθανούς χρήστες. Έτσι στην Αναζήτηση πληροφορίας έχουμε τα παρακάτω αποτελέσματα

53 ΠΑΡΑΣΧΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ Όπου παρατηρούμε ότι το διαδίκτυο έχει την μεγαλύτερη προτίμηση στην αναζήτηση πληροφορίας. Αντίστοιχα στην ερώτηση για την καλύτερη κατανόηση πληροφορίας : Είχαμε παρόμοια αποτελέσματα Το ίδιο ισχύει και στην ερώτηση για την πληρότητα της πληροφορίας Στα παραπάνω αποτελέσματα παρατηρήθηκε ότι οι multimedia εφαρμογές ερχόταν σε προτίμηση πίσω τόσο από το βιβλίο όσο και από ντοκιμαντέρ, παρά το γεγονός ότι μπορούμε να πούμε οι multimedia εφαρμογές είναι ένας συνδυασμός βιβλίου και ντοκιμαντέρ. Παρ όλα αυτά το διαδίκτυο έρχεται πάλι πρώτο σε προτίμηση από τους χρήστες. Αυτό συμβαίνει πιθανότατα γιατί μια multimedia εφαρμογή σε αντίθεση με το διαδίκτυο δεν ανανεώνει την πληροφορία χωρίς τις απαραίτητες ενέργειες από τον χρήστη. 53

54 54 Επομένως ένα πρώτο αποτέλεσμα σχετικά με την εφαρμογή είναι ότι πιθανόν από μια ανεξάρτητη multimedia εφαρμογή θα έπρεπε να κινηθούμε σε μια διαδικτυακή multimedia εφαρμογή, κάτι που δεν φάνηκε στην αρχική έρευνα.(βλ. Μέρος ΙΙ, 4.2)

55 Β Φάση Αξιολόγηση εφαρμογής από χρήστες Σκοπός της δεύτερης φάσης είναι η αξιολόγηση της εφαρμογής ως προς την ευχρηστία της. Η αξιολόγηση αυτή έγινε με κριτήρια Την πλοήγηση του χρήστη μέσα στην εφαρμογή Την αναζήτηση πληροφορίας Την μελέτη πληροφορίας Αισθητική της εφαρμογής Οι μέθοδοι που ακολουθήθηκαν στην αξιολόγηση ήταν: Αξιολόγηση πρωτοτύπων σε χαρτί (power point) Πρωτόκολλο εξωτερίκευσης σκέψης Παρουσίασης της εφαρμογής στο χρήστη Πρωτόκολλο ερωτήσεων και απαντήσεων Συνέντευξη - συζήτηση με τον χρήστη Ενέργειες των χρηστών Αρχικά, ζητήθηκε από τους χρήστες να εκτελέσουν μια σειρά από ενέργειες. χρησιμοποιώντας την μέθοδο αξιολόγησης πρωτοτύπων σε χαρτί (η εφαρμογή στήθηκε σε PowerPoint για να έχει ο χρήστης όσο το δυνατόν καλύτερη αίσθηση του πως λειτουργεί η εφαρμογή) σε συνδυασμό με το πρωτόκολλο εξωτερίκευσης σκέψης Πρώτη ενέργεια ήταν η εύρεση μιας πληροφορίας μέσα στην εφαρμογή. Δεύτερη ενέργεια ήταν η εύρεση θεματικών ενοτήτων Τρίτη ενέργεια ήταν η ελεύθερη πλοήγηση του χρήστη μέσα στην εφαρμογή. Μετά την ολοκλήρωση των ενεργειών έγινε παρουσίαση της εφαρμογής των σημείων όπου δεν έγιναν αντιληπτά από τον χρήστη ώστε να έχει το δυνατόν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της εφαρμογής.

56 Αποτελέσματα Β Φάσης Για την αξιολόγηση της εφαρμογής χρησιμοποιήθηκε όπως έχει προαναφερθεί και το πρωτόκολλο ερωτήσεων απαντήσεων. Οι χρήστες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια σειρά από ερωτήσεις (βλέπε παράρτημα 2). Όσον αφορά την πλοήγηση και την αναζήτηση της πληροφορίας οι χρήστες απάντησαν: Ερωτ.: Πως προσεγγίσατε την πληροφορία που σας ζητήθηκε; ΔΥΣΚΟΛΑ ΜΑΛΛΟΝ ΔΥΣΚΟΛΑ ΜΑΛΛΟΝ ΕΥΚΟΛΑ ΕΥΚΟΛΑ Ερωτ.: Πώς κρίνετε την πλοήγηση μέσα στην εφαρμογή; ΜΑΘΑΙΝΕΤΑΙ ΕΥΚΟΛΑ ΜΑΘΑΙΝΕΤΑΙ ΜΑΘΑΙΝΕΤΑΙ ΠΟΛΥΠΛΟΚΗ ΔΥΣΚΟΛΑ Ερωτ.: Με ποιο τρόπο επηρέασε την πλοήγησή σας η διάταξη (LAYOUT) 7 5 ΜΕ ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΕ ΜΕ ΒΟΗΘΗΣΕ Ερωτ.: Πιο στοιχείο της εφαρμογής σας αποπροσανατόλισε/βοήθησε περισσότερο

57 57 Όσον αφορά τη μελέτη της πληροφορίας οι χρήστες απάντησαν: Ερωτ.: Θεωρείτε πως η δυνατότητα ταυτόχρονης αναπαραγωγής μικρών video, συνέβαλλε στην καλύτερη κατανόηση της πληροφορίας; 12 Ναι Όχι Ερωτ.: Οι χρωματικοί συνδυασμοί βοήθησαν στη μελέτη της πληροφορίας; 9 3 ΝΑΙ ΌΧΙ Ερωτ.: Η διάταξη σας βοήθησε στη μελέτη της πληροφορίας; 9 3 ΝΑΙ ΌΧΙ Ερωτ.: Πώς κρίνετε τα χρώματα της εφαρμογής; ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΛΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΘΟΥΝ

58 Συνέντευξη Μετά την απάντηση του ερωτηματολογίου έγινε μια συζήτηση με τους χρήστες ώστε να γίνει και μια ποιοτική αξιολόγηση της εφαρμογής. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης παρουσιάζονται στα παρακάτω bullets. Θετική άποψη για την εφαρμογή Πολλά περιθώρια βελτίωσης Η εφαρμογή θα προτεινόταν και σε άλλους χρήστες. Προτίμηση εφαρμογής έναντι PDF λόγω μεγαλύτερης πληρότητας ως προς το περιεχόμενο, ενώ θεωρήθηκε ότι είναι πιο άμεση η προσέγγιση της πληροφορίας. Προτίμηση εφαρμογής έναντι PDF λόγω του στοιχείου της αλληλεπίδρασης. 4. Συμπεράσματα αξιολόγησης Μετά την αξιολόγηση τα συμπεράσματα που βγήκαν είναι τα παρακάτω. Υπάρχει μεγάλο σχεδιαστικό πρόβλημα στην αντιληπτικότητα της σχέσης μεταξύ «προτεινόμενων θεμάτων» και «προεπισκόπησης κειμένου» το οποίο στην κλίμακα σημαντικότητας Nielsen παίρνει το βαθμό [4] (usability catastrophe) και χρήζει άμεσου επανασχεδιασμού.

59 ΠΑΡΑΣΧΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ Οι τίτλοι των προτεινόμενων θεμάτων, όταν βρίσκεται ο χρήστης στην αρχή της μελέτης, συμπίπτουν με την θεματολογία που βρίσκεται στην πάνω μπάρα, (αυτό πιθανόν να επισημαίνονταν στην αξιολόγηση περιεχομένου από τους αντίστοιχους experts). Στην κλίμακα σημαντικότητας Nielsen παίρνει το βαθμό [3] ( Major usability problem) και χρήζει προτεραιότητας επανασχεδιασμού. Πρόβλημα υπάρχει και με τα βέλη εναλλαγής προεπισκόπησης και κυρίως κειμένου δεν είναι εμφανής η λειτουργία τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι αρκετοί χρήστες, ενώ είχαν εμφανίσει την προεπισκόπηση του κειμένου που τους ζητήθηκε, δεν αντιλήφθηκαν τον τρόπο να το περάσουν στο κυρίως χώρο μελέτης. Στην κλίμακα σημαντικότητας Nielsen παίρνει το βαθμό [3] ( Major usability problem) και χρήζει προτεραιότητας επανασχεδιασμού. Οι χρωματικές επιλογές της εφαρμογής βοηθούν στην μελέτη ενός θέματος, τόσο λόγω της αντιστοίχησης θεματολογίας - χρώματος όσο και λόγω και διαφοροποίησης του κυρίως χώρου μελέτης σε σχέση με τον υπόλοιπο χώρο. Παρ όλα αυτά, οι χρωματικές επιλογές δεν έτυχαν της αποδοχής σε ικανοποιητικό βαθμό. Το πρόβλημα εστιάζεται περισσότερο στο περιβάλλον γύρω από το κύριο παράθυρο μελέτης και είναι περισσότερο πρόβλημα αισθητικής. Στην κλίμακα σημαντικότητας Nielsen παίρνει το βαθμό [2] (Minor usability problem) και χρήζει χαμηλής προτεραιότητας επανασχεδιασμού. 59

60 60 Μέρος IV Επανασχεδιασμός

61 61 1. Εισαγωγή Όπως φάνηκε στο προηγούμενο μέρος από την αξιολόγηση της εφαρμογής από τους χρήστες, υπήρχε σημαντικό πρόβλημα σε τρία σημεία της εφαρμογής.(βλ. Μέρος ΙΙΙ, 4.0) Δύο σχεδιαστικά προβλήματα στην αντιληπτικότητα δυνατοτήτων της εφαρμογής που στην κλίμακα Nielsen το ένα παίρνει το βαθμό [4] (usability catastrophe) και χρήζει άμεσου επανασχεδιασμού και το άλλο το βαθμό [3] ( Major usability problem) και χρήζει προτεραιότητας επανασχεδιασμού. Ένα πρόβλημα με τη δυνατότητα προτεινόμενων θεμάτων όπου τα θέματα που προβάλλονταν στον αντίστοιχο χώρο συνέπιπταν με τη θεματολογία των κατηγοριών με αποτέλεσμα να μπερδεύει τους χρήστε, το οποίο στην κλίμακα σημαντικότητας Nielsen παίρνει το βαθμό [3] ( Major usability problem) και χρήζει προτεραιότητας επανασχεδιασμού. Τα παραπάνω θεωρήθηκαν είναι πολύ σοβαρά προβλήματα σχεδιασμού της εφαρμογής οπότε και κρίθηκε απαραίτητος ο άμεσος και εξ ολοκλήρου επανασχεδιασμός της εφαρμογής. Αφού επανεξετάστηκε η Δομή σε επίπεδο αρχιτεκτονικής της πληροφορίας και concept model αποφασίστηκε ότι δεν χρειάζονταν αναθεώρηση από τη στιγμή μάλιστα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης τόσο από τους expert όσο και από τους χρήστες δεν υπήρχε πρόβλημα. Επομένως αποφασίστηκε ο επανασχεδιασμός της εφαρμογής από το επίπεδο των wireframes και screen-design. 2. Wireframes Στην εικόνα που ακολουθεί περιγράφεται το wireframe της εφαρμογής όπως αυτή θα φαίνεται με την έναρξη της Εικ. 1

62 62 Όπως διακρίνεται παραπάνω (εικ.1) στο πάνω μέρος της οθόνης θα υπάρχει το λογότυπο της εφαρμογής (1) ενώ στο κάτω μέρος της οθόνης θα υπάρχουν οι προσφερόμενες γλώσσες της εφαρμογής (3). Στο κέντρο της οθόνης τα τέσσερα μεγάλα frames (2) αντιστοιχούν στις τέσσερις κατηγορίες της εφαρμογής. Εικ. 2 Πατώντας σε ένα frame o χρήστης επιλέγει μια από τις κατηγορίες που τον εvδιαφέρει το λογότυπο της εφαρμογής (1) τα frames των κατηγοριών(2) και οι προσφερόμενες γλώσσες(3) της αρχικής εικόνας παραμένουν στη θέση τους, με εξαίρεση τα frames των κατηγοριών τα οποία έχουν σμικρύνει. Στην οθόνη τώρα στο κέντρο της έχει εμφανιστεί ένα μεγάλο frame(8) όπου θα προβάλλεται το υλικό που περιέχει η εφαρμογή, κάτω από το main frame θα είναι η διαχείριση του προβαλλόμενου στο main frame υλικού στον κενό χώρο που έχει δημιουργηθεί στο πάνω μέρος είναι η αναζήτηση (4) στο αριστερό μέρος της οθόνης τα θέματα (ενότητες) που περιέχονται στην επιλεγμένη από το χρήστη κατηγορία, στο δεξιό μέρος της οθόνης τα θέματα (υλικό) που έχουν ήδη προβληθεί (7) στο main frame.

63 63 3. Αξιολόγηση αισθητικών χαρακτηριστικών Για την καλύτερη οργάνωση, και για το σωστό, οπτικά και λειτουργικά, σχεδιασμό της εφαρμογής, κρίθηκε απαραίτητο να διενεργηθεί μία έρευνα, με αποδέκτη τον τελικό χρήστη. Στόχος αυτής της έρευνας ήταν να γίνει μία αξιολόγηση, έστω και σε ένα στοιχείο του έργου που ήταν ακόμα ατελείωτο, για να αποδοθεί μια σωστότερη αίσθηση κατεύθυνσης, όσον αφορά τα σημεία που στόχευε να πληρώσει το project σε ένα οπτικό επίπεδο. Για την έρευνα αυτή, τα Pesronas (βλ. Μέρος ΙΙ, 4.1) κλήθηκαν να μελετήσουν και να επιλέξουν, μεταξύ δύο σχεδιαστικών λύσεων που αναφέρονταν στην διαδραστική εφαρμογή που περιγράφει τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Στους χρήστες αυτούς παρουσιάστηκαν δύο εικόνες, εμφανίζοντας έτσι τις δύο προτάσεις για την οπτική και λειτουργική τοποθέτηση της εφαρμογής. Τέθηκε το εξής σενάριο και ερωτήσεις: Σενάριο: Αναζητάτε πληροφορίες για το μηχανισμό των Αντικυθήρων και σας «εμφανίζονται» δύο εφαρμογές η «Α» και η «Β» και πρέπει να επιλέξετε ανάμεσα σε αυτές τις δύο. Α Α. Ποιά από τις δύο εικόνες σας είναι πιο ελκυστική; Αυτή η ερώτηση σκοπό είχε να ερεθίσει τα αισθησιακά κέντρα του χρήστη, καθώς η φύση της και το επιθυμητό αποτέλεσμα πίσω από την απάντηση της, ήταν να μελετηθεί κατά πόσο επηρεάζονται από την πρώτη επαφή με την εφαρμογή. Β. Με ποιά από τις δύο εφαρμογές πιστεύετε ότι θα μαθαίνατε περισσότερα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων; Η συγκεκριμένη ερώτηση αποσκοπεί στο να λάβει από τον χρήστη την βεβαίωση ότι η επιλογή του, θα τον βοηθήσει, σε πληροφοριακό επίπεδο να λάβει τις περισσότερες γνώσεις για τον Μηχανισμό, και αυτό με τον καλύτερα αποδοτικό τρόπο. Η επιλογή αυτή θα βασιζόταν καθαρά στην σχεδιαστική δομή της εφαρμογής, και στην αίσθηση που θα άφηνε η δομή αυτή στον χρήστη. Γ. Με ποιά από τις δύο εφαρμογές πιστεύετε ότι θα μαθαίνατε ευκολότερα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων; Β

64 64 Η συγκεκριμένη ερώτηση αναφερόταν χαρακτηριστικά στην εντύπωση που δίνει στον χρήστη, η τοποθέτηση των διαφόρων κουμπιών, κουτιών κειμένου, η καθαρότητα του περιβάλλοντος εργασίας, ο τρόπος με τον οποίο φαίνονται να αλληλεπιδρούν οι διάφορες ενότητες της εφαρμογής, και γενικά η αίσθηση ευχρηστίας που άφηνε στον χρήστη η κάθε επιλογή εφαρμογής. Η τελική επιλογή των Personas ήταν στην αρχή διφορούμενη. Ένα ποσοστό, σχεδόν κατά το ήμισυ, είχε επιλέξει την πρώτη εκδοχή της εφαρμογής, σαν την ποιο ελκυστική. Αυτό εκτιμάται στο γεγονός ότι η πρώτη εκδοχή της εφαρμογής φέρνει, οπτικά αλλά, στην δοκιμασμένα αποδοτική λύση της ιστοσελίδας, μια εικόνα που ο εγκέφαλος του χρήστη έχει συνδέσει σαν το standard σε επίπεδο σοβαρής και ενδελεχούς πληροφόρησης. Εκτιμάται ότι η δεύτερη εκδοχή, αρχικά ξένιζε παρουσιαστικό της πιθανότατα επειδή ακολουθούσε το πρότυπο της multimedia εφαρμογής, σε σχέση με την ποιο συντηρητική αλλά αποδοτική εκδοχή της ιστοσελίδας. Ο τύπος των "multimedia" εφαρμογών, έχει συνδυαστεί στο μυαλό των χρηστών με παιχνίδια και εφαρμογές ψυχαγωγίας, γι αυτό ίσως η πρώτη επαφή να μην έπειθε απευθείας για την σοβαρότητα του εγχειρήματος και την πρόθεση για εκμάθηση και πληροφορία που θα ήθελε να μεταδώσει η εφαρμογή. Σύντομα όμως τα αποτελέσματα έδειξαν να ανατρέπουν τα αρχικά δεδομένα, καθώς η προτίμηση των χρηστών έδειξε ότι κατόπιν σύγκρισης των δύο προτάσεων για την εφαρμογή, άλλαζαν την προτίμηση τους υπέρ της δεύτερης πρόταση, διότι παρουσιαζόταν σαν η πλέον δομημένη και εύχρηστη πρόταση, υπερτερώντας έναντι της πρώτης τόσο σε σχεδιασμό και οπτικό στοιχείο (χρώματα, σχήματα και συνδυασμούς) όπως τόσο και σε επίπεδο ευχρηστίας και επιλογών όπου ο διαδραστικός τρόπος σχεδίασης έδειξε να καθηλώνει τον χρήστη πιο έντονα παρά το συνηθισμένο-δοκιμασμένο της πιο συντηρητικό της πρώτης εκδοχής.

65 65 4. Screen design Στους πίνακες που ακολουθούν περιγράφεται μέσα από ένα παράδειγμα χρήσης της εφαρμογής η διεπαφή του χρήση με την εφαρμογή καθώς και το πλαίσιο όπου θα κινηθούν οι σχεδιαστικές λύσεις. Η χρωματική παλέτα που φαίνεται στου πίνακες που ακολουθούν είναι αποχρώσεις του κυανού αναφορά στην θάλασσα όπου βρέθηκε ο μηχανισμός και του χρυσού αναφορά στην αφθαρσία για την διατήρηση του (παρά την κατάσταση που βρέθηκε. Η χρωματική παλέτα που χρησιμοποιήθηκε όπως και οι σχεδιαστικές λεπτομέρειες στη παρούσα μελέτη είναι αποτέλεσμα πρώτης προσέγγιση και δεν αποτελούν τελικές λύσεις. Στην Εικόνα 1 βλέπουμε την εικόνα της εφαρμογής όταν αυτή ανοίγει. Στο πάνω μέρος της οθόνης είναι το λογότυπο της εφαρμογής (1) στο κέντρο τα τέσσερα μεγάλα κουμπιά, όπου χρήστης μπορεί να επιλέξει ανάμεσα στις τέσσερις κατηγορίες που είναι χωρισμένη η εφαρμογή «Ιστορία Αρχαιολογία» (3) «Τεχνολογία Αστρονομία»(4), «Προσομοίωση»(5) «Οπτικοακουστικό Υλικό». Τέλος στο κάτω μέρος της οθόνης είναι τα κουμπιά όπου ο χρήστης μπορεί να επιλέξει τη γλώσσα όπου προσφέρονται οι πληροφορίες και η εφαρμογή(2). Εικ.1 Για να επιλέξει ο χρήστης την γλώσσα που επιθυμεί πατάει την αντίστοιχη σημαία όπου δέχεται σαν feedback το «άναμα» της. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι η επιλογή της γλώσσας σε αυτό τη σημείο της εφαρμογής αλλάζει την γλώσσα σε όλη την εφαρμογή ενώ όταν επιλεχθεί κατά τη διάρκεια την μελέτης αλλάζει μόνο η γλώσσα του κειμένου που προβάλλεται δεδομένη στιγμή ή οι υπότιτλοι εάν προβάλλεται video. Για να επιλέξει κάποια κατηγορία ο χρήστης απλά «πατάει» πάνω στο αντίστοιχο κουμπί για να «ανοίξει» η εφαρμογή και να «εισέλθουμε» στα μυστικά που κρύβει ο «Μηχανισμός των Αντικυθήρων». Έστω ότι ο χρήστης έχει επιλέξει την κατηγορία «Ιστορία Αρχαιολογία» (εικ.2)

66 66 Στην οθόνη μας εμφανίζεται η παρακάτω εικόνα όπου υπάρχουν τα τέσσερα κουμπιά (3,4,5,6) των κατηγοριών για άμεση πρόσβαση σε άλλη κατηγορία, στο πάνω μέρος έχει την λειτουργία αναζήτησης είτε μέσα στην εφαρμογή είτε μέσω διαδικτύου(7), στο αριστερό μέρος προβάλλονται οι ενότητες της κατηγορία που βρισκόμαστε (8) στο κέντρο εμφανίζεται η το κεντρικό παράθυρο(9) όπου θα προβάλλονται οι πληροφορίες που έχουμε επιλέξει ενώ στο δεξιό μέρος της οθόνη μας υπάρχει το «πρόχειρο»(11) τη χρησιμότητα και τη χρήση του οποίου θα αναλύσουμε παρακάτω. Κάτω από το κεντρικό παράθυρο υπάρχει το control panel (10) των πληροφοριών που προβάλλονται είτε αυτό είναι κείμενο όπως επόμενη/προηγούμενη σελίδα, μεγέθυνση/σμίκρυνση καθώς και απαγγελία του κειμένου που προβάλλεται είτε είναι οπτικοακουστική πληροφορία (play, stop, fast forward, back, subtitles). Στον ίδιο χώρο υπάρχουν και οι λειτουργίες διαχείρισης της εφαρμογής όπως η επιστροφή στην αρχική σελίδα αναίρεση/επανάληψη, ελαχιστοποίηση και έξοδος. Στο κατώτατο μέρος της οθόνης υπάρχουν όπως έχει προαναφερθεί οι επιλογές γλώσσας όπου ο χρήστης πατώντας το αντίστοιχο εικονίδιο αλλάζει πλέον τη γλώσσα του κειμένου ή την απαγγελία των πληροφοριών που προβάλλονται τη στιγμή εκείνη ή τους υπότιτλους εφόσον πρόκειται για video. Εικ.2 Το κουμπί της κατηγορίας που επέλεξε ο χρήστης μας τώρα είναι «αναμένο» έτσι μπορεί να ξέρει σε πια κατηγορία βρίσκεται. Από εκεί και πέρα έχει τις εξής δυνατότητες: Μπορεί να επιλέξει στο πάνω μέρος της οθόνης να εισάγει λέξεις κλειδιά που τον ενδιαφέρουν στη εισαγωγή κειμένου (7) και να τα αναζητήσει είτε μέσα από στην εφαρμογή είτε από το διαδίκτυο. Εάν τα αναζητήσει μέσω διαδικτύου η εφαρμογή θα ανοίξει το προεπιλεγμένο πρόγραμμα πλοήγησης που είναι εγκατεστημένο στον υπολογιστή και θα εμφανίσει τα αποτελέσματα προσθέτοντας. Εάν επιλέξει την αναζήτηση μέσα στην εφαρμογή τα αποτελέσματα θα εμφανιστούν σε καρτέλα στο κεντρικό παράθυρο της εφαρμογής.(εικ.3)

67 67 Κάνοντας κλικ πάνω στο κείμενο που τον ενδιαφέρει θα εμφανιστεί και αυτό με τη σειρά του σε άλλη καρτέλα. Εικ. 3 Εάν πάει στο αριστερό μέρος της οθόνης (8) εκεί εμφανίζονται οι ενότητες που περιέχει η κατηγορία που βρίσκεται. Εκεί κάνοντας κλικ πάω στο κουμπί της ενότητας που τον ενδιαφέρει, αναπτύσσεται μια λίστα με τα σχετικά με την ενότητα διαθέσιμα κείμενα που περιέχει εφαρμογή. (Εικ 4) Εικ. 4

68 68 Εκεί ανάλογα με την επιλογή του χρήστη θα εμφανιστεί το αντίστοιχο κείμενο σε καρτέλα στο κεντρικό παράθυρο της εφαρμογής (εικ. 5, εικ. 6). Στο κείμενο που μελετά ο χρήστης θα υπάρχουν κατά το πρότυπο του Wikipedia θα υπάρχουν λέξειςλήμματα οι οποίες θα κάνουν hyper-link σε σχετικά κείμενα τα οποία θα ανοίγουν και αυτά σε καρτέλες. Εικ. 5 Το κάτω μέρος της κεντρικής οθόνης στο αριστερό μέρος ο χρήστης έχει τη δυνατότητα κάνοντας κλικ στα αντίστοιχα κουμπιά να πάει στην επόμενη ή στη προηγούμενη σελίδα να κάνει μεγέθυνση ή σμίκρυνση του κειμένου που προβάλλεται ή να ακούσει το κείμενο (απαγγελία) εάν έχει προβλήματα όρασης. Εικόνες και τα video που θα υπάρχουν στα κείμενα λόγω του περιορισμένου χώρου που υπάρχει θα είναι σχετικά δύσκολο να τις περιεργαστεί ο χρήστης πόσο μάλλον εάν αντιμετωπίζει και οπτικές δυσκολίες, για το λόγο αυτό στην άκρη κάθε εικόνας θα υπάρχει ένα σύμβολο (βέλος) το οποίο εάν ο χρήστης κάνει κλικ πάνω του θα μεγεθύνει η εικόνα ή το video σε ικανοποιητικό βαθμό.(εικ.6)

69 69 Εικ.6 Στο κάτω μέρος της εικόνας δε θα υπάρχει ένα συνοδευτικό κείμενο περιγράφοντας αυτό που βλέπει ο χρήστης. Για να κλείσει η μεγέθυνση τώρα ο χρήστης απλά θα πρέπει να κάνει κλικ στο ίδιο σύμβολο (βέλος) που βρίσκεται στην άκρη του παραθύρου Στο πάνω μέρος της καρτέλας δίπλα στον τίτλο του της πληροφορίας που προβάλλεται υπάρχει το σύμβολο (Χ) το οποίο εάν το πατήσει ο χρήστης θα μεταφερθεί η καρτέλα στο δεξιό μέρος της εφαρμογής στο πρόχειρο (11)(εικ.7), σε περίπτωση χρειαστεί να το επαναφέρει ο χρήστης στην κεντρική οθόνη απλά θα κάνει κλικ πάνω το κουμπί. Εικ.7

70 70 Εάν ο χρήστης πατήσει το (X) στο κουμπί τότε θα σβήσει το κείμενο από το χώρο του πρόχειρου. Η πολυπλοκότητα των πληροφοριών έχει ως αποτέλεσμα να είναι σχετικά εύκολη η μετάβαση από τη μια κατηγορία στην άλλη μέσω hyperlik σε αυτή τη περίπτωση εάν ο χρήστης π.χ. βρίσκεται στη κατηγορία «Ιστορία Αρχαιολογία» και πατήσει ένα hyperlink το οποίο παραπέμπει στο κείμενο που βρίσκεται στη κατηγορία «Τεχνολογία Αστρονομία» το μόνο πράγμα που θα αλλάξει στην εφαρμογή είναι το «άναμα» του «κουμπιού» της αντίστοιχης κατηγορίας έτσι ο χρήστης μπορει να επιλέξει τα κείμενα που τον ενδιαφέρουν και να ξεκινήσει την μελέτη του ή «μπαίνοντας» από μία κατηγορία να περιηγηθεί σε όλη την εφαρμογή χωρία να χρειαστεί να πάει καθόλου στην αρχική σελίδα πατώντας το κουμπί η χρησιμότητα του οποίου υφίσταται μόνο εφόσον ο χρήστης θελήσει να αλλάξει τη γλώσσα της εφαρμογής, επιπροσθέτως ένα κατά λάθος πατήσει το κουμπί της επιστροφής στην αρχική εικόνα μπορεί να αναιρέσει την ενέργεια αυτή πατώντας το κουμπί της αναίρεσης. Ίδιες λειτουργίες και δυνατότητες υπάρχουν και στην κατηγοτρία «Τεχνολογία Αστρονομία» (εικ.8) σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ξανά ότι εάν υπάρχουν ανοικτές καρτέλες στο «Κεντρικό Παράθυρο» ή στο «πρόχειρο» αυτές δεν κλείνουν. Εικ. 8 Ίδιες λειτουργίες και δυνατότητες υπάρχουν και στην κατηγορία «Οπτικοακουστικό Υλικό» (εικ.9) και εδώ ισχύει ότι εάν υπάρχουν ανοικτές καρτέλες στο «Κεντρικό Παράθυρο» ή στο «πρόχειρο» αυτές δεν κλείνουν. Στο κάτω μέρος του frame υπάρχουν στοιχεία σχετικά το video που προβάλλεται καθώς και τα κουμπιά χειρισμού του. Σημειωτέων ότι πατώντας στις αντίστοιχες σημαίες προβάλλονται υπότιτλοι στην αντίστοιχη γλώσσα.

71 71 Εικ.7 Στην κατηγορία «Οπτικοακουστικό Υλικό-Videos όπως συμβαίνει και στα κείμενα, όπου υπάρχoυν φωτογραφίες ή video, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να μεγεθύνει την εικόνα του video που προβάλλεται (εικ.10) πατώντας το αντίστοιχο σύμβολο στη γωνία του frame. Εικ.10

72 72 Στη κατηγορία «Προσομόιωση» (εικ.11) της εφαρμογής, όπως συμβαίνει και στις υπόλοιπες κατηγορίες που προαναφέρθηκαν, ο χρήστης μπορεί να επιλέξει από τις ενότητες στο αριστερό μέρος της οθόνης την προσομοίωση που επιθυμεί. Εικ.11 Εκεί δίνεται τη δυνατότητα να επιλέξει τι προσομοίωση επιθυμεί να δει εσωτερική ή εξωτερική. Εάν επιλέξει εξωτερική τότε έχει ακόμα δύο επιλογές «Πλευρά Α» ή «Πλευρά Β» ανάλογα με το τι επιθυμεί θα εμφανιστούν σε καρτέλα στο κεντρικό παράθυρο της εφαρμογής (εικ.12,εικ.13) Στη καρτέλα που εμφανίζεται στο κεντρικό παράθυρο -«Πλευρά Α» ή «Πλευρά Β»- ο χρήστης μπορεί να χειριστεί τη προσομοίωση του μηχανισμού χρησιμοποιώντας τα κουμπιά που βρίσκονται κάτω από την εικόνα προσομοίωσης, (εμπρός, πίσω) εκεί επίσης υπάρχει άλλο ένα κουμπί το οποίο ενεργοποιεί ή απενεργοποιεί τις ετικέτες που βρίσκονται στα σημεία του μηχανισμού που παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά του μηχανισμού.

73 73 Εικ.12 Εικ.13 Στην ενότητα «Εσωτερικά» ο χρήστης μπορεί να δει και να χειριστεί στο μηχανισμό όπως αυτός λειτουργεί εσωτερικά και σε αυτή την ενότητα δίνεται η δυνατότητα χειρισμού του με τα κουμπιά που περιγράψαμε παραπάνω (εμπρός, πίσω, ενεργοποίηση-απενεργοποίηση). Επιπροσθέτως εδώ δίνεται δυνατότητα στο χρήστη