ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Κοιλάδα Τιμίου Προδρόμου - Μενοίκιο»

Transcript

1 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Κοιλάδα Τιμίου Προδρόμου - Μενοίκιο» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΗΣ: Σωτήρης Στάης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

2 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος ωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Στάης Σ. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Κοιλάδα Τιμίου Προδρόμου - Μενοίκιο». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Stais S. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR Koilada Timiou Prodromou - Menikio». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

3 ΠΕΡΙΕΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...27 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος ωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Κοιλάδα Τιμίου Προδρόμου - Μενοίκιο». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Κοιλάδα Τιμίου Προδρόμου - Μενοίκιο», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

5 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει το ορεινό συγκρότημα του Μενοικίου όρους (Κούσκουρας), καθώς και το φαράγγι του Τ. Προδρόμου που βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες του όρους. Σε σχέση με την υφιστάμενη ΖΕΠ τα όρια επεκτείνονται ελαφρώς προς το ανατολικό και νοτιοανατολικό τμήμα της. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Πρόκειται για μια ορεινή κυρίως περιοχή με έντονη γεωμορφολογία και ποικίλο ανάγλυφο, η οποία περιλαμβάνει υψηλές κορυφές, φαράγγια, ορθοπλαγιές, έντονες βραχώδεις εξάρσεις και άφθονα καρστικά φαινόμενα. Το υψόμετρο της περιοχής κυμαίνεται από μ. Η προτεινόμενη περιοχή αποτελεί στην πράξη ένα μωσαϊκό ενδιαιτημάτων. Περιλαμβάνει ποικιλία οικοτόπων, ανάμεσα στους οποίους οικότοποι προτεραιότητας όπως δάση Μαύρης Πεύκης και αλλουβιακά υπολειμματικά δάση. Οι χορτολιβαδικές και βραχώδεις εξάρσεις καταλαμβάνουν σημαντική έκταση της ορεινής ζώνης. Απαντώνται επίσης δάση οξυάς και μικτών φυλλοβόλων δρυών, καστανιάς κ.ά., θαμνώνες μικτών πλατύφυλλων ειδών και μερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις. Στα χαμηλά υψόμετρα, υπάρχουν δάση κωνοφόρων που δημιουργήθηκαν από αναδασώσεις και καταλαμβάνουν ένα μικρό μέρος των δασών. Μικρή έκταση καταλαμβάνουν επίσης οι αγροτικές εκτάσεις. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

6 άρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

7 GR ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ-ΜΕΝΟΙΚΙΟΝ ; ΤΚΣ:GR GR ΤΚΣ:GR ΤΚΣ:GR GR Ν. ΔΡΑΜΑΣ GR GR ΖΕΠ:GR Ν. ΣΕΡΡΩΝ Προτεινόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ Οριογραμμή ΖΕΠ Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΤΚΣ ΚΛΙΜΑΚΑ 1: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΕΩΔΑΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ EΓΣΑ Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia

8 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Κοιλάδα Τιμίου Προδρόμου - Μενοίκιο»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 85 Buteo rufinus Αετογερακίνα >1 πληθ ΕΕ 248 Dendrocopos syriacus Βαλκανοτσικλιτάρα >1 πληθ ΕΕ Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Κοιλάδα Τιμίου Προδρόμου - Μενοίκιο»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 76 Circaetus gallicus Φιδαετός 1 πληθ Ελλάδας 91 Aquila chrysaetos ρυσαετός 1 πληθ Ελλάδας 92 Hieraaetus pennatus Γερακαετός 1 πληθ Ελλάδας 98 Falco columbarius Νανογέρακο 1 ελ. διαχ. πλ. Ελλάδας 109 Alectoris graeca Πετροπέρδικα 1 πληθ. Ελλάδας 110 Coturnix coturnix Ορτύκι 1 πληθ Ελλάδας 131 Burhinus oedicnemus Πετρουλίδα 1 πληθ Ελλάδας 214 Columba oenas Φασσοπερίστερο 1 πληθ Ελλάδας 215 Columba palumbus Φάσσα 1 πληθ Ελλάδας 217 Streptopelia turtur Τρυγόνι 1 πληθ Ελλάδας 231 Caprimulgus europaeus Γιδοβύζι 1 πληθ Ελλάδας 234 Apus melba Βουνοσταχτάρα 1 πληθ Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

9 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 240 Merops apiaster Μελισσοφάγος 1 πληθ Ελλάδας 241 Coracias garrulous αλκοκουρούνα 1 πληθ Ελλάδας 243 Jynx torquilla Στραβολαίμης 1 πληθ Ελλάδας 244 Picus canus Σταχτής Δρυοκολάπτης 1 πληθ. Ελλάδας 250 Dendrocopos leucotos Λευκονώτης δρυοκολάπτης 1 πληθ. Ελλάδας 252 Picoides tridactylus Τριδάχτυλος δρυοκολάπτης 1 πληθ. Ελλάδας 254 Melanocorypha calandra Γαλιάντρα 1 πληθ. Ελλάδας 260 Lullula arborea Δεντροσταρήθρα 1 πληθ. Ελλάδας 261 Alauda arvensis Σταρήθρα 1 πληθ Ελλάδας 269 Anthus campestris Ωχροκελάδα 1 πληθ Ελλάδας 290 Phoenicurus phoenicurus Φοινίκουρος 1 πληθ Ελλάδας 302 Monticola saxatilis Πυρροκότσυφας 1 πληθ. Ελλάδας 351 Muscicapa striata Σταχτομυγοχάφτης 1 πληθ Ελλάδας 374 Lanius collurio Αετομάχος 1 πληθ Ελλάδας 415 Emberiza hortulana Βλάχος 1 πληθ Ελλάδας 421 Emberiza melanocephala Αμπελουργός 1 πληθ Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

10 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Φιδαετός Circaetus gallicus Σχεδόν Απειλούμενο IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο συνολικός πληθυσμός στην Ελλάδα εκτιμάται στα ζευγάρια. Στην περιοχή ενδιαιτώνται 2 ζευγάρια το ένα από τα οποία πρέπει να φωλιάζει εκτός της περιοχής αλλά την χρησιμοποιεί για τροφοληψία. Στην περιοχή ο φιδαετός εμφανίζεται κυρίως στα βόρεια-βορειοδυτικά και σε υψόμετρα από 600 μ. έως και τα ψευδαλπικά λιβάδια. Οι περιοχές στις οποίες κυρίως συναντάται είναι το βόρειο τμήμα της κοιλάδας του Τ. Προδόμου, η περιοχή Κούσκουρας καθώς και η κοιλάδα της Κάτω Βροντούς. Αν και έχει παρατηρηθεί και στο νότιο τμήμα πιστεύεται ότι εμφανίζεται στην περιοχή μάλλον περιστασιακά και τα άτομα αυτά αποτελούν μέρος πληθυσμού ο οποίος δεν ενδιαιτάται στο όριο της περιοχής μελέτης αλλά νοτιότερα προς το φαράγγι του Αγγίτη ποταμού. Καλοκαιρινός επισκέπτης, φωλιάζει και προτιμά ανοιχτές εκτάσεις από βραχώδεις πλαγιές έως και κοντά στη θάλασσα. Τρέφεται κυρίως με ερπετά και πολύ λιγότερο με μικρά θηλαστικά και πουλιά. Αετογερακίνα - Buteo rufinus Τρωτό IUCN ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

11 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. 2 Ζευγάρια. Στην περιοχή. συναντάται κυρίως στο λεκανοπέδιο του Νευροκοπίου και στα χωράφια της Κάτω Βροντούς Φωλιάζει σε βραχώδεις θέσεις, συχνά κοντά στο έδαφος. Κυνηγά σε ανοιχτές εκτάσεις μικρά θηλαστικά, ερπετά και μεγάλα έντομα. ρυσαετός Aquila chrysaetos Κινδυνεύον IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του ρυσαετού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε ζευγάρια. Στην περιοχή μέχρι πρόσφατα υπήρχαν 2 ζευγάρια τα οποία αναπαράγονταν επιτυχώς. Στην περιοχή ο χρυσαετός εμφανίζεται κυρίως στα νότιο-νοτιοδυτικά δυτικά αν και όχι λίγες φορές έχει καταγραφεί και στα βόρεια, ιδιαίτερα σε μέσα και μεγάλα υψόμετρα. Συναντάται από χαμηλά υψόμετρα έως και την ψευδαλπική ζώνη. Οι περιοχές στις οποίες κυρίως συναντάται είναι το τμήμα της κοιλάδας του Τ. Προδόμου, όλη ψευδαλπική ζώνη, καθώς και η περιοχή Μαντίλι. Ο ρυσαετός αναπαράγεται στις αδιατάρακτες ορεινές περιοχές. ρησιμοποιεί συνήθως μικρά ζωνάρια σε ορθοπλαγιές για να φτιάξει τη φωλιά του, αλλά και μεγάλα δέντρα αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα βράχια. Ο ρυσαετός χρησιμοποιεί ανοιχτές εκτάσεις ως ενδιαιτήματα τροφοληψίας ανάμεσα σε φυσικές περιοχές με δάσος και θάμνους ή γυμνές ράχες και ανοιχτούς βοσκοτόπους. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

12 Γερακαετός Hieraaetus pennatus Κινδυνεύον IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης στην περιοχή. Δεν εντοπίστηκε θέση φωλιάσματος αλλά χρησιμοποιεί την περιοχή βόρεια του Μενοίκιου για τροφοληψία. Ένα ζευγάρι. Αναπαράγεται σε δάση που εναλλάσσονται με ανοιχτές εκτάσεις σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Φωλιάζει συνήθως σε δέντρα. Τρέφεται με μικρά και μεσαίου μεγέθους πουλιά και θηλαστικά. Νανογέρακο Falco columbarius IUCN Μεταναστευτικό είδος, χειμωνιάτικος επισκέπτης. 2-4 άτομα. Τρέφεται με κυρίως με μικρά πουλιά. Συναντάται σε ανοιχτές εκτάσεις, σε λιβάδια και σε θαμνότοπους. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

13 Πετροπέρδικα Alectoris graeca Τρωτό IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Με πληθυσμό μεταξύ (Papaevagelou) ή (Tucker & Heath) στην Ελλάδα αποτελεί ένα αρκετά διάσπαρτο είδος το οποίο επί χρόνια πιέζεται λόγω θήρας. Στην περιοχή μελέτης έχει παρατηρηθεί στα νότια τμήματα και συγκεκριμένα στις υπώρειες της περιοχής Μαντίλι, και έως την Σπανακορφή κοντά στο χωριό ιονοχώρι. Φωλιάζει και τρέφεται στα ορεινά λιβάδια. Είναι χαρακτηριστικό πουλί της υποαλπικής ζώνης και προτιμά τις ηλιόλουστες νότιες πλαγιές μεταξύ των ορίων των δέντρων και των χιονιών. Η δίαιτά του εξαρτάται από την εποχή του κάθε έτους και αποτελείται από φυτά και έντομα. Ορτύκι Coturnix coturnix IUCN Μεταναστευτικό. Συναντάται στα νότια όρια της περιοχής. Αναπαράγεται σε ανοιχτές πεδινές αγροτικές περιοχές. Φωλιάζει στο έδαφος, συχνά ανάμεσα στα σπαρτά. Τρέφεται με σπόρους και μικρά ασπόνδυλα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

14 Πετροτουρλίδα Burhinus oedicnemus Σχεδόν Απειλούμενο IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης συναντάται στις ξερικές περιοχές στα ανατολικά όρια της περιοχής. Αναπαράγεται σε χέρσες ανοιχτές εκτάσεις, γυμνές ή με αραιή βλάστηση. Σε στεγνές κοίτες ποταμών και σε καλλιέργειες σιτηρών. Τρέφεται κυρίως με έντομα. Φασσοπερίστερο Columba oenas Σχεδόν Απειλούμενο IUCN Συναντάται όλο το έτος στα δάση της περιοχής. Αναπαράγεται σε δασωμένες περιοχές με φυλλοβόλα δέντρα. Φωλιάζει σε κοιλότητες ενώ το χειμώνα κατεβαίνει σε πιο πεδινές περιοχές. Τρέφεται κυρίως με σπόρους. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

15 Φάσσα Columba palumbus IUCN Συναντάται όλο το έτος στα φυλλοβόλα δάση της περιοχής και κυρίως στο βόρειο βορειοδυτικό όπου και κυριαρχούν οι βελανιδιές. Φτιάχνει τη φωλιά της σα μια απλή πλατφόρμα στα κλαδιά των δέντρων. Από τον Οκτώβρη και μετά απαντάται συχνά σε κοπάδια οπότε συχνά εμφανίζεται σε χωράφια. Τρέφεται κυρίως με σπόρους. Τρυγόνι Streptopelia turtur IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Κοινό κατά τη μετανάστευση. Τρέφεται στις αγροτικές εκτάσεις και στα λιβάδια. Φωλιάζει στα αείφυλλα πλατύφυλλα και στους θαμνώνες των φυλλοβόλων πλατύφυλλων. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

16 Γυδοβύζι Caprimulgus europaeus IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Απαντάται κυρίως στην ορεινή ζώνη αλλά και σε χαμηλότερα υψόμετρα. Συναντάται στα όρια του δάσους και συχνά κοντά σε κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Φωλιάζει στο έδαφος και τρέφεται με έντομα τα οποία συλλαμβάνει πετώντας το δειλινό η το ξημέρωμα. Βουνοσταχτάρα Apus melba IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης στην περιοχή. Συναντάται κυρίως στην περιοχή του Τ. Προδρόμου αλλά και σε μεγαλύτερα υψόμετρα Φωλιάζει σε φυσικές θέσεις και γκρεμούς, σε βράχια αλλά και σε κτίρια. Τρέφεται στον αέρα με έντομα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

17 Μελισσοφάγος Merops apiaster IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Μια αποικία Συναντάται σε ανοιχτές εκτάσεις με θάμνους αλλά και σε γεωργικές καλλιέργειες. Φωλιάζει στο έδαφος. Τρέφεται με μεγάλα έντομα. αλκοκουρούνα Coracias garrulus IUCN Τρωτό Σχεδόν Απειλούμενο Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Στην περιοχή συναντάται τόσο στον κάμπο κοντά στη Μικρόπολη όσο και στα δυτικά όρια. Βρίσκεται σε αγροτικές εκτάσεις και σε θαμνώνες αείφυλλων πλατύφυλλων και φυλλοβόλων πλατύφυλλων. Συνήθως φωλιάζει σε κουφάλες δέντρων. Τρέφεται με μεγάλα έντομα, μικρά ερπετά κ.α. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

18 Στραβολαίμης Junx torquilla IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης συναντάται κατά μήκος των δυτικών ορίων της περιοχής, και κατά τη μετανάστευση. Αναπαράγεται σε ανοιχτές περιοχές με δεντροκαλλιέργειες, ανοιχτά δάση, ελαιώνες. Φωλιάζει σε φυσικές τρύπες δέντρων ή τεχνητές φωλιές. Τρέφεται κυρίως με μυρμήγκια. Σταχτής Δρυοκολάπτης Picus canus Σχεδόν Απειλούμενο IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός.. Με πληθυσμό μεταξύ ζευγαριών στη χώρα, αποτελεί έναν ιδιαίτερα σπάνιο δρυοκολάπτη. Στην περιοχή είχε εντοπιστεί στο παρελθόν να φωλιάζει. Στην περιοχή μελέτης έχει παρατηρηθεί στα ανατολικά, βόρειο-ανατολικά τμήματα και συγκεκριμένα στις περιοχές Μικρόπολης και Πανοράματος. Στις θέσεις αυτές υφίστανται μικτά δάση οξυάς-καστανιάς ενώ ειδικά στην περιοχή Αγ. Δημητρίου- Πανοράματος υπάρχουν και σημαντικά ανοίγματα Σε μικτά δάση και δάση οξυάς, τρέφεται στο έδαφος κυρίως με έντομα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

19 Βαλκανικός δρυοκολάπτης Dendrocopos syriacus IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του στην Ελλάδα εκτιμάται στα ζευγάρια. Σχετικά κοινό στην περιοχή το βρίσκουμε σε χαμηλά-μέσα υψόμετρα κοντά σε οικισμούς της περιοχής. Έχει παρατηρηθεί σχεδόν σε όλη την έκταση εκτός από τις καθαρά νότιες περιοχές οι οποίες καλύπτονται από χαμηλή βλάστηση. Βρίσκεται σε χαμηλά και μέσα υψόμετρα και αποτελεί μόνιμο κάτοικο της περιοχής. Απαντάται τόσο σε φυλλοβόλα πλατύφυλλα όσο και σε κωνοφόρα. Τρέφεται με σπόρους και έντομα ανάλογα με την εποχή και τη διαθεσιμότητα της τροφής. Λευκονώτης δρυκολάπτης Dendrocopos leucotos Σχεδόν Απειλούμενο IUCN Απαντάται όλο το χρόνο και φωλιάζει. 4-5 ζευγάρια Βρίσκεται σε ορεινά δάση πλατύφυλλων. Προτιμά εκτάσεις με αρκετά νεκρά δέντρα. Τρέφεται κυρίως με έντομα αλλά και σπόρους ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

20 Τριδάχτυλος Δρυοκολάπτης Picoides tridactlus Ανεπαρκώς Γνωστό IUCN Στο Μενοίκιο παρατηρείται τοπικά στο βόρειο δυτικό τμήμα κατά μήκος ρεμάτων που διασχίζουν την περιοχή. Αναπαράγεται συνήθως σε δάση κωνοφώρων και μικτά με γέρικα και νεκρά δέντρα. Τρέφεται κυρίως με έντομα αλλά ορισμένες φορές ανοίγει σειρά τρυπών στους κορμούς δέντρων και πίνει τους χυμούς που ρέουν. Γαλιάντρα Melanocorypha calandra Τρωτό IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της στην Ελλάδα εκτιμάται στα ζευγάρια. Σχετικά κοινό στην περιοχή, τη βρίσκουμε στην περιοχή ειμαδιά μεταξύ του νοητού τριγώνου που σχηματίζει η επαρχιακή οδός Πανοράματος-Μικροπολης. Είναι πιο κοινή το χειμώνα από ότι το καλοκαίρι Βρίσκεται σε χαμηλά υψόμετρα και αποτελεί μόνιμο κάτοικο της περιοχής. Φωλιάζει στο έδαφος και τρέφεται με σπόρους και έντομα. Συναντάται σε ανοιχτές πετρώδεις εκτάσεις και ξερικές καλλιέργειες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

21 Μικρογαλιάντρα Calandrella brachydactyla IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της στην Ελλάδα εκτιμάται στα ζευγάρια. Σπάνιο στην περιοχή. Καλοκαιρινός επισκέπτης. Τη βρίσκουμε στην ίδια περιοχή με την γαλιάντρα αλλά και σε μεγαλύτερα υψόμετρα Προτιμά ανοιχτά, ξηρά πετρώδη ενδιαιτήματα. Τρέφεται κυρίως με σπόρους και έντομα τα οποία θηρεύει στο έδαφος ή επάνω στα χαμηλά φυτά. Μπορεί να βρεθεί ακόμη σε μη εντατικές καλλιέργειες καθώς και σε αραιούς θαμνώνες. Δεντροσταρήθρα Lullula arborea IUCN Απαντάται όλο το χρόνο και φωλιάζει. Φωλιάζει και τρέφεται στα υποαλπικά λιβάδια, τους θαμνώνες φυλλοβόλων πλατύφυλλων και στα δάση πλατύφυλλων. Το χειμώνα συναντάται σε πιο ανοιχτές εκτάσεις, αγρούς, κ.τ.λ. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

22 Σταρήθρα Alauda arvensis Σχεδόν Απειλούμενο IUCN Απαντάται όλο το χρόνο και φωλιάζει. Βρίσκεται κυρίως στα ορεινά λιβάδια όπου φωλιάζει και τρέφεται. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου τρέφεται με έντομα ενώ εκτός αυτής με διάφορες τροφές φυτικής προέλευσης. Ωχροκελάδα Anthus campestris IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. αρακτηριστικό πουλί των βοσκοτόπων της ορεινής ζώνης. Φωλιάζει στο έδαφος στα ορεινά λιβάδια όπου και τρέφεται κυρίως με έντομα και λιγότερο με σπόρους. Φοινίκουρος Phoenicurus phoenicurus IUCN ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

23 Καλοκαιρινός επισκέπτης στην περιοχή αλλά και κατά την μετανάστευση. Αναπαράγεται συνήθως σε γέρικα φυλλοβόλα ή μικτά δάση. Κατά τη μετανάστευση συχνάζει κυρίως σε θαμνώδεις περιοχές. Φωλιάζει σε τρύπες δέντρων και σε τεχνητές φωλιές. Τρέφεται κυρίως με έντομα. Πετροκότσυφας Monticola saxatilis IUCN Καθεστώς παρουσίας. Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Φωλιάζει και τρέφεται σε πετρώδεις εκτάσεις στα ορεινά λιβάδια. Σταχτομυγοχάφτης Muscicapa striata IUCN Καθεστώς παρουσίας. Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Φωλιάζει σε κουφάλες δέντρων, σε αναρριχώμενα φυτά, κισσούς κ.τ.λ. Βρίσκεται σε κράσπεδα του δάσους και τρέφεται με έντομα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

24 Αετομάχος Lanius collurio IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην Ελλάδα ο πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια. Σχετικά κοινό στην περιοχή, συναντάται σε όλη την περιοχή και σε σημαντικούς πληθυσμούς. Βρίσκεται από χαμηλά υψόμετρα έως και την ψευδαλπική ζώνη και γενικά σε όλα τα τμήματα τα οποία καλύπτονται από χαμηλή βλάστηση. Ο πληθυσμός και η κατανομή του δείχνουν ότι η περιοχή αποτελεί πολύ καλό βιότοπο για το συγκεκριμένο είδος. Βρίσκεται στα αείφυλλα πλατύφυλλα και λιγότερο στους θαμνώνες φυλλοβόλων πλατύφυλλων, σε ανοιχτές εκτάσεις. Απαντάται σε ένα μεγάλο εύρος υψόμετρων. Φωλιάζει σε πυκνούς συνήθως θάμνους. Τρέφεται με έντομα και μικρά πουλιά. Βλάχος Emberiza hortulana IUCN Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Βλάχου στη χώρα μας εκτιμάται σε ζευγάρια Είναι ένα από τα πιο κοινά αναπαραγόμενα είδη των ανοιχτών ημιορεινών τμημάτων του νότιου τμήματος της περιοχής μελέτης. Στην περιοχή δεν είναι ιδιαίτερα κοινό. Έχει παρατηρηθεί μόνο στο βόρειο τμήμα και συγκεκριμένα σε ανοιχτούς βοσκότοπους με χαμηλή βλάστησης στην περιοχή μεταξύ Άνω και Κάτω Βροντούς. Τα παρατηρηθέντα άτομα βρίσκονταν σχεδόν πάντοτε στα όρια της περιοχής μελέτης. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

25 Καλοκαιρινός επισκέπτης που προτιμά ανοιχτές αγροτικές εκτάσεις με αραιά δέντρα, ενώ στη νότια Ευρώπη αναπαράγεται σε βραχώδεις λιβαδικές εκτάσεις με διάσπαρτους θάμνους και ελαιώνες. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά στο έδαφος με σπόρους και μικρά ασπόνδυλα Αμπελουργός ή Κρασοπούλι Emberiza melanocephala IUCN Καλοκαιρινός επισκέπτης που φωλιάζει. Σχετικά κοινό στην περιοχή της Μικρόπολης. Συναντάται σε καλλιεργούμενες εκτάσεις με δέντρα και θάμνους. Φωλιάζει σε πυκνά χορτολίβαδα και σε χαμηλούς θάμνους. Τρέφεται με μικρούς σπόρους και έντομα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

26 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΗΣ 1 Εντατικοποίηση πολυετών καλλιεργειών (αμπέλια, οπωρώνες, ελαιώνες κλπ) Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Υποδομές τουρισμού-αναψυχής (χιονοδρομικά, γκολφ, γήπεδα, κατασκηνώσεις) Ακατάλληλη διαχείριση δασών 1: Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

27 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. αρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. αρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ Επιλεκτική απαγόρευση κίνησης στους δασικούς δρόμους Εμπεριστατωμένες μελέτες διάνοιξης νέων δρόμων. Μόνο απαραίτητες διαπλατύνσεις και σε συγκεκριμένες περιόδους. Εποχιακό κλείσιμο δευτερεύοντος δασικού οδικού δικτύου. Αυξημένος έλεγχος της λαθροθηρίας στην περιοχή Αυξημένη παρακολούθηση. Λόγω των αλλαγών του κλίματος η περιοχή παρουσιάζει αυξημένη σε σχέση με το παρελθόν πιθανότητα πυρκαγιάς Αντιμετώπιση της υπερβόσκησης Προώθηση της εκτατικής κτηνοτροφίας Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Ενδιάμεση Υψηλή Ενδιάμεση Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

28 Οριοθέτηση λατομικών θέσεων συνυπολογίζοντας την κατανομή και τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού της ΖΕΠ. Περιορισμός της χρήσης αγροχημικών στις καλλιέργειες. Επαρκής σήμανση, η οποία να αναδεικνύει τη σημαντικότητα της περιοχής Θεσμοθέτηση ΚΑΖ και Περιοχών Προστασίας της Φύσης στα όρια της ΖΕΠ με στόχο τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Υψηλή Υψηλή αμηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

29 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ BirdLife International Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK: BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No.12). BirdLife International (2000) Threatened Birds of the World. BirdLife International & Lynx Edicions, Barcelona & Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Handrinos, G. and Akriotis, T The Birds of Greece. London, UK: Helm Publ. Ratcliffe, Derek A Birds life of mountain and upland. Press Syndicate of the university of Cambridge-Cammbridge University Press, p. 256 Tucker, G. M. and Heath, M. F. (eds.) (1994) Birds in Europe: Their Conservation Status. BirdLife International, Cambridge (BirdLife Conservation Series No. 3). Γκατζογιάννης Σ., Γρηγοριάδης, Ν., Παπαχρήστου, Θ., Κωνσταντινίδης, Π. Στάης, Σ., Τσιόκανος, Κασιούμης, Κ Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και σχέδιο Διαχείρισης Περιοχ ης Ειδικής Προστασίας «Μενοίκιο όρος- Κούσκουρας». Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, ΕΘΙΑΓΕ. Θεσσαλονικη σελ 226. Γκατζογιάννης, Σ., Αμανατίδου, δ. κ.α Αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων ορνιθοπανίδας περιοχής Κούσκουρα Μενοικίου Όρους. ΙΔΕ/ΕΘΙΑΓΕ, ΕΟΕ, σελ 83. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα ατζηχαραλάμπους Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΩΔΕ Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας: Μια γνωριμία με τους σημαντικούς βιοτόπους της Ελλάδας. Ειδική Έκδοση, Αθήνα. 272 σ. ανδρινός Γ., Καστρίτης Θ Πουλιά Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27