Φεπδναπνθνιίδσζε θαη ζηεθαληαία λόζνο

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΖ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΤΓΔΗΑ ΣΜΖΜΑ ΗΑΣΡΗΚΖ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΗΚΖ ΚΛΗΝΗΚΖ Γηεπζπληήο: Καζεγεηήο. Γαξηαγάλεο Φεπδναπνθνιίδσζε θαη ζηεθαληαία λόζνο ΓΗΓΑΚΣΟΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ Γεώξγηνο Κ. Αλδξηθόπνπινο Οθζαικίαηξνο ΠΑΣΡΑ 2009

2 2 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΖ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΤΓΔΗΑ ΣΜΖΜΑ ΗΑΣΡΗΚΖ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΗΚΖ ΚΛΗΝΗΚΖ Γηεπζπληήο: Καζεγεηήο. Γαξηαγάλεο Φεπδναπνθνιίδσζε θαη ζηεθαληαία λόζνο ΓΗΓΑΚΣΟΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ Γεώξγηνο Κ. Αλδξηθόπνπινο Οθζαικίαηξνο ΠΑΣΡΑ 2009

3 3 Μέιε ηξηκεινύο εμεηαζηηθήο επηηξνπήο Γαξηαγάλεο σηήξηνο: Kαεδβδηήξ Οθεαθιμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ, επζαθέπςκ ηαεδβδηήξ Κνιηόπνπινο Ησάλλεο: Οιυηζιμξ Καεδβδηήξ Οθεαθιμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Αιεμόπνπινο Γεκήηξηνο: Καεδβδηήξ Κανδζμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Μέιε επηακεινύο εμεηαζηηθήο Δπηηξνπήο Γαξηαγάλεο σηήξηνο: Kαεδβδηήξ Οθεαθιμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ, επζαθέπςκ ηαεδβδηήξ Κνιηόπνπινο Ησάλλεο: Οιυηζιμξ Καεδβδηήξ Οθεαθιμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Αιεμόπνπινο Γεκήηξηνο: Καεδβδηήξ Κανδζμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Αλαζηαζίνπ Δπάγγεινο: Καεδβδηήξ Μζηνμαζμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Γεσξγαθόπνπινο Κσλζηαληίλνο: Βπίημονμξ Καεδβδηήξ Οθεαθιμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Υάραιεο Γεώξγηνο: Βπίημονμξ Καεδβδηήξ Κανδζμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Νηαβινύξνο Πεξηθιήο: Λέηημναξ Κανδζμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ Δ έβηνζζδ ηδξ δζαηνζαήξ βζα ηδκ απυηηδζδ Μεηαπηοπζαημφ Αζπθχιαημξ Βζδίηεοζδξ (Αζδαηημνζηήξ Αζαηνζαήξ) απυ ημ Σιήια Εαηνζηήξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ δεκ οπμδδθχκεζ ηδκ απμδμπή ηςκ βκςιχκ ημο ζοββναθέα. Ν. 5343/1392, άνενμ 202.

4 4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΒΕΏΓΧΓΔ... 6 ΓΒΝΕΚΟ ΜΒΡΟ Κεθάιαην 1: Φεπδναπνθνιηδσηηθό ζύλδξνκν Oνζζιυξ..8 Iζημνζηή ακαδνμιή.8 Eπζδδιζμθμβία..11 Αζάβκςζδ..13 Παεμβέκεζα...17 φκεεζδ 30 Πνμέθεοζδ 33 Οθεαθιζηή εζηυκα 37 Βπζπθμηέξ.46 Θεναπεοηζηέξ πνμζεββίζεζξ..47 Κεθάιαην 2: Φεπδναπνθνιηδσηηθό γιαύθσκα Παεμβέκεζα...48 Αζαθμνέξ απυ ημ πνςημπαεέξ βθαφηςια ακμζηηήξ βςκίαξ.49 Θεναπεία..51 Κεθάιαην 3: ηεθαληαία λόζνο Ονζζιυξ 54 Πανάβμκηεξ ηζκδφκμο...54 Παεμβέκεζα ζηεθακζαίαξ κυζμο Ώεδνμζηθήνοκζδ..55 ΒΕΑΕΚΟ ΜΒΡΟ Κεθάιαην 1: Βζζαβςβή- ζημπυξ..64 Κεθάιαην 2: Τθζηυ ηαζ ιέεμδμζ (ζηαηζζηζηή ακάθοζδ)..66 Κεθάιαην 3: Ώπμηεθέζιαηα 69 Κεθάιαην 4: ογήηδζδ 83 Κεθάιαην 5: οιπενάζιαηα.113 ΠΏΡΏΡΣΔΜΏ-ΤΝΣΜΔΒΕ 115

5 5 ΠΒΡΕΛΔΦΔ ABSTRACT ΐΕΐΛΕΟΓΡΏΦΕΏ 120

6 6 ΔΗΑΓΧΓΖ Μεηά ηδκ πνχηδ πενζβναθή ημο ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ (ΡΒΥ) οθζημφ απυ ημκ J Lindberg ημ 1917, πμθθέξ ιεθέηεξ εζηζάγμκηαζ ζηδκ πνμέθεοζδ, ηδκ παεμβέκεζα, ηδ ζφκεεζδ ηαζ ημ νυθμ ημο. Σα ηεθεοηαία πνυκζα δ ηαθφηενδ πνμζέββζζδ ηδξ ζφκεεζήξ ημο ηαζ δ ακαβκχνζζή ημο ζε ελμθεάθιζεξ εκημπίζεζξ, έπμοκ δχζεζ κέα, απνυαθεπηδ δζάζηαζδ ζημ εέια. Πένα απυ ημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια (ΡΒΥ βθαφηςια) ηαζ ηζξ δζεβπεζνδηζηέξ επζπθμηέξ πμο ζοκδέμκηαζ άιεζα ιε ηδκ πανμοζία ημο οθζημφ ζημ πνυζεζμ μθεαθιζηυ διζιυνζμ, ζοζηδιαηζηέξ κυζμζ ηονίςξ ημο ηανδζαββεζαημφ ζοζηήιαημξ ζοζπεηίζηδηακ ιαγί ημο, μδδβχκηαξ ζηδ δδιζμονβία κέςκ πνμηθήζεςκ ηαζ ενςηδιάηςκ πμο γδημφκ απάκηδζδ. Δ ζοπκή παναηήνδζδ ημο ζκχδμοξ αοημφ οθζημφ ζημοξ αζεεκείξ ηδξ πενζμπήξ (ζε ακηίεεζδ ιε ηδ ιζηνυηενδ ζοπκυηδηά ημο ζε άθθεξ πχνεξ) απμηέθεζε ηδκ πνυηθδζδ βζα ακαγήηδζδ ηδξ επίπηςζήξ ημο ζε αζεεκείξ πμο πνμζένπμκηακ κα πεζνμονβδεμφκ βζα ηαηαννάηηδ, ηδ δζενεφκδζδ ηδξ ζπέζδξ ημο ιε ηδκ πανμοζία βθαοηχιαημξ, αθθά ηαζ ηδξ πζεακήξ ζπέζδξ ημο ιε ηδ ζηεθακζαία κυζμ (Ν), ιεηά ηζξ ακάθμβεξ εκδείλεζξ πμο οπήνπακ απυ πνυζθαηεξ ιεθέηεξ. ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Καηά ηακυκα βζα ηδκ μθμηθήνςζδ ιζαξ δζδαηημνζηήξ δζαηνζαήξ απαζηείηαζ δ ζοκδοαζιέκδ πνμζπάεεζα πμθθχκ ακενχπςκ. Κάπμζμοξ απυ αοημφξ μθείθς κα εοπανζζηήζς εενιά βζα ηδ ζοιαμθή ημοξ. Ώνπζηά, ημκ επζαθέπμκηα ηδξ δζαηνζαήξ η. Γανηαβάκδ ςηήνζμ (ηαεδβδηή μθεαθιμθμβίαξ) βζα ηδκ ειπζζημζφκδ, ηδκ οπμιμκή ηαζ ηδ ζηήνζλδ ημο εέιαημξ ζε ηάεε αήια. Δ ααεζά βκχζδ ημο ζημ εέια ημο ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ ζοκδνυιμο, μζ δζμνεχζεζξ ημο ηαζ δ ακενχπζκδ ζοιπανάζηαζή ημο ήηακ ηαεμνζζηζηά βζα κα ζοκεπίζς ηδκ πνμζπάεεζα. Ώκ δεκ ήηακ ηυζμ ζαθήξ ηαζ ζζπονή δ εκεαννοκηζηή ζηάζδ ημο, δ πνμζπάεεζα εα είπε εβηαηαθεζθεεί πνυςνα. Σμκ εοπανζζηχ εενιά βζα ηδκ εοηαζνία πμο ιμο έδςζε κα αζπμθδεχ ιε ημ εέια, βζα ημ πνυκμ ημο, ηδκ πνμεοιία ημο ηαζ ηδ δζεοηυθοκζή ημο ζε υθα ηα επίπεδα. Σμκ η. Ώθελυπμοθμ Αδιήηνζμ (ηαεδβδηή ηανδζμθμβίαξ) βζα ηδκ πνμεοιία ημο, ημ πνυκμ ημο ηαζ ηζξ δζμνεχζεζξ ημο, πμο οπήνλακ ηαηαθοηζηέξ βζα ηδκ πνυμδμ ηδξ ενβαζίαξ. Δ ζοιαμθή ημο ηαζ δ πνμζθμνά ημο ήηακ ηαεμνζζηζηή ηαζ πμθφηζιδ. Σμκ μιυηζιμ ηαεδβδηή η. Κμθζυπμοθμ Εςάκκδ βζα ηδκ ηοθθή ειπζζημζφκδ, ηδκ εκεαννοκηζηή ζηάζδ ηαζ ηζξ ζοιαμοθέξ ημο.

7 7 Σα ιέθδ ηδξ επαιεθμφξ επζηνμπήξ: η. Ώκαζηαζίμο Βοάββεθμ (ηαεδβδηή ιζηνμαζμθμβίαξ), η. Υάπαθδ Γεχνβζμ (επίημονμ ηαεδβδηή ηανδζμθμβίαξ), η. Γεςνβαηυπμοθμ Κςκζηακηίκμ (επίημονμ ηαεδβδηή μθεαθιμθμβίαξ) ηαζ η. Νηααθμφνμ Πενζηθή (θέηημνα ηανδζμθμβίαξ) βζα ηδ ζοιιεημπή ημοξ, ηζξ δζμνεχζεζξ ηαζ ηα ζπυθζά ημοξ βζα ηδ ζςζηυηενδ πανμοζίαζδ ηδξ ιεθέηδξ. Εδζαζηένςξ ημκ η. Γεςνβαηυπμοθμ Κςκζηακηίκμ πμο ήηακ μ ειπκεοζηήξ ημο εέιαημξ. Σδκ η. Μεθά Εθζβέκεζα (ακαπθδνχηνζα δζεοεφκηνζα ηδξ μθεαθιμθμβζηήξ ηθζκζηήξ) βζα ηζξ δζμνεχζεζξ ηαζ ηδκ πνμεοιία ηδξ κα αμδεήζεζ υπμο πνεζάζηδηε. Σμκ η. Παπαδυπμοθμ Γεχνβζμ (επζιεθδηή μθεαθιμθμβζηήξ Κθζκζηήξ) βζα ηδ αμήεεζά ημο ζηδκ επζθμβή ηαζ ηαηαβναθή ηςκ πνχηςκ αζεεκχκ. Σμκ η. Φαθθίδα Αζμκφζζμ (μζημκμιμθυβμ) βζα ηδ ζηαηζζηζηή επελενβαζία ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηαζ ηζξ πμθφηζιεξ δζεοηνζκίζεζξ ημο. Σεθεοηαία, ηδκ η. Ρμφααθδ Ώββεθζηή (πενζααθθμκημθυβμ) βζα ηδ αμήεεζά ηδξ ζηδκ ηαηαβναθή ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηαζ ζηδ δζυνεςζδ ηςκ αββθζηχκ, ηδκ οπμιμκή ηδξ ηαζ ηδκ ακεηηζηυηδηά ηδξ ζηα αιέηνδηα πνμαθήιαηα πμο ηθήεδηε κα ιμο θφζεζ. Υςνίξ αοηήκ δ πνμζπάεεζα εα είπε ιαηαζςεεί. Σδκ εοβκςιμκχ. Δηθόλεο 1-2: Φεοδμαπμθμθζδςηζηυ οθζηυ

8 8 ΓΔΝΗΚΟ ΜΔΡΟ Κεθάιαην 1: ΦΔΤΓΟΑΠΟΦΟΛΗΓΧΣΗΚΟ ΤΝΓΡΟΜΟ ΟΡΗΜΟ Σμ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ ζφκδνμιμ είκαζ ιζα ζοπκή πάεδζδ, δ μπμία παναηδνείηαζ ζε άημια ιεβάθδξ δθζηίαξ ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ βεκζηεοιέκδ δζαηαναπή ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ, ιε απμηέθεζια ηδκ παναβςβή ηαζ πνμμδεοηζηή εκαπυεεζδ ζκζδζμ-ημηηζςιαηχδμοξ οθζημφ (εθαζηζηή ιζηνμσκζδζμπάεεζα) ζε πμθθμφξ εκδμ- ηαζ ελς- μθεάθιζμοξ ζζημφξ. Κθζκζηά παναηδνμφκηαζ ιζηνέξ θεοηςπέξ εκαπμεέζεζξ, ηαθφηενα μναηέξ ζημ ημνζηυ πείθμξ ηδξ ίνζδαξ ηαζ ζημ πνυζεζμ πενζθάηζμ. Γζα ηδ δζάβκςζδ απαζηείηαζ ελέηαζδ ζηδ ζπζζιμεζδή θοπκία ιεηά απυ ιοδνίαζδ, εκχ αμδεάεζ ηαζ δ ακεφνεζδ ηδξ απεθεοεενςεείζαξ πνςζηζηήξ ζημ πνυζεζμ μθεαθιζηυ διζιυνζμ, πμο ζοκμδεφεζ ηδ κυζμ. Ώκάθμβμ οθζηυ έπεζ ακζπκεοεεί ηαζ ζε ανηεηά ελμθεάθιζα υνβακα ημο ακενχπζκμο ζχιαημξ. Δ αηνζαήξ παεμβέκεζα ηαζ ζφκεεζδ ημο οθζημφ παναιέκμοκ άβκςζηα. ημκ μθεαθιυ ζπεηίγεηαζ ιε αολδιέκδ ζοπκυηδηα βθαοηχιαημξ ηαζ επζπθμηχκ ηαηά ηδκ εβπείνδζδ ηαηαννάηηδ, εκχ μ ζοζηδιαηζηυξ ημο νυθμξ είκαζ αδζεοηνίκζζημξ. Παναηδνείηαζ ηαηά ηακυκα ιεηά ημ 50υ έημξ ηδξ δθζηίαξ ηαζ δ επίπηςζή ημο πμζηίθθεζ ζηζξ δζάθμνεξ πχνεξ, απυ 0 ςξ >40%. ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ Σμ ζφκδνμιμ πνςημπενζβνάθδηε απυ ημκ John Lindberg (Lindberg 1917), έκα Φζθακδυ μθεαθιίαηνμ, ημ 1917, πμο ιε ηδ αμήεεζα ζπζζιμεζδμφξ θοπκίαξ παναηήνδζε πνχημξ ηζξ βηνζγςπέξ θμθίδεξ ζηδκ ίνζδα ηαζ ημ θαηυ ζε 50% ηςκ αζεεκχκ ιε πνυκζμ βθαφηςια (Tarkkanen and Kivela 2002). Σζξ ακαβκχνζζε ιε ηδκ ίδζα ζοπκυηδηα ζε ηαηανναηηζημφξ ηαζ ιδ ηαηανναηηζημφξ αζεεκείξ άκς ηςκ 50 εηχκ. Δ δθζηία ήηακ μ ηαεμνζζηζηυξ πνμδζαεεζζηυξ πανάβμκηαξ. H παναηήνδζδ αοηή έβζκε ζηα πθαίζζα εέιαημξ αηαδδιασηήξ δζαηνζαήξ ημο, απυ ημ 1914, πάκς ζε παναηδνήζεζξ ημο Ώxenfeld βζα αθθαβέξ ζηδκ ίνζδα (οαθίκδ εηθφθζζδ ηαζ αηνμθία πνςζηζημφ επζεδθίμο ιε ζοκμδυ ιεζςιέκδ ιοδνίαζδ) ζε βενμκηζημφξ μθεαθιμφξ. αοηυ ζοκηέθεζε δ πνήζδ ζπζζιμεζδμφξ θοπκίαξ πμο έθηζαλε μ ίδζμξ ααζζγυιεκμξ ζε ιμκμβναθή ημο Allvar Gullstrand ζπεηζηά ιε ημ εέια. Μέπνζ ηυηε ζπζζιμεζδήξ θοπκία βζα αζμιζηνμζηυπδζδ δεκ ήηακ ειπμνζηά δζαεέζζιδ, πανά ιυκμ πνήζδ ηδξ

9 9 Δηθόλα 3 Ο J Lindberg ζε δθζηία 35 εηχκ (Tarkkanen and Kivela 2002). θοπκίαξ ημο Sach s πμο πνδζίιεοε βζα ηδ δζαθάκεζα ηδξ ίνζδαξ. Ήηακ επίζδξ ηοπενυξ πμο ανήηε έκα δζυθεαθιμ ιζηνμζηυπζμ ημο Zeiss ημ μπμίμ ζοκανιμθμβήεδηε ζε κέα ιμκάδα. Ο Lindberg δδιμζίεοζε ηα απμηεθέζιαηά ημο ζακ έηεεζδ (thesis) ζηα μοδδζηά, ημ 1917, ζημ Πακεπζζηήιζμ ημο Βθζίκηζ. Ώββθζηή ιεηάθναζή ηδξ ιε ηζξ πεζνυβναθεξ ζδιεζχζεζξ ημο δδιμζζεφεδηε ημ 1989 (Lindberg 1989). Σμ 1923 μζ ΐirger Malling ηαζ Alfred Vogt δδιμζίεοζακ ιεθέηεξ βζα ηδκ ρεοδμαπμθμθίδςζδ, ιεηά απυ πθδνμθμνίεξ πμο ημοξ είπε εηιοζηδνεοεεί μ Lindberg ημ , πςνίξ υιςξ κα ακαθενεμφκ ζηζξ δζηέξ ημο ενβαζίεξ. Δηθόλα 4 πδιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ρεοδμαπμθμθίδςζδξ απυ ημκ ίδζμ ημ Lindberg (Tarkkanen and Kivela 2002).

10 10 οβηεηνζιέκα, μ Vogt ανπζηά (1923) πανμοζίαζε ημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ οθζηυ ζα ιεηεβπεζνδηζηυ ελίδνςια ιεηά απυ δζδεδηζηή επέιααζδ βθαοηχιαημξ, ηαηυπζκ (1925) ημ ζοζπέηζζε ιε έκα κέμ ηφπμ βθαοηχιαημξ εηηζιχκηαξ υηζ πνμένπεηαζ απυ εηθφθζζδ ημο θαημφ ηαζ ηεθζηά (1926) εεχνδζε ημ βθαφηςια ζα ζοκέπεζα ηδξ ρεοδμαπμθμθίδςζδξ. Ο Malling ανήηε ρεοδμαπμθμθίδςζδ ζε 40% απυ 81 μθεαθιμφξ ιε compensated glaucoma, εεςνχκηαξ ηδ ςξ παναηηδνζζηζηυ πνυκζαξ ζνζδμηοηθίηζδαξ ζοκδοαζιέκδξ ιε βθαφηςια, ζε ιεβάθεξ δθζηίεξ (1923). Σμ 1938 ακαθενυηακ πζα ζημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια. Σμ 1920 μ Νμναδβυξ Gjessing ακαθένεηαζ ζημ Lindberg εζηζάγμκηαξ υιςξ ηονίςξ ζηζξ εμθενυηδηεξ ημο θαημφ ηαζ υπζ ζηδκ ρεοδμαπμθμθίδςζδ. Σμ 1936 μ Νμναδβυξ Horven ακαθένεηαζ ζηδκ έηεεζδ ημο Lindberg, αβάγμκηάξ ημκ μοζζαζηζηά ζημ θςξ ηαζ ηαεζζηχκηαξ ημκ ςξ ημκ πνχημ πμο πενζέβναρε ηδκ ρεοδμαπμθμθίδςζδ ηαζ ηδ ζπέζδ ηδξ ιε ημκ ηαηαννάηηδ, ημ βθαφηςια ηαζ ηδκ δθζηία. Δ πθήνδξ απμηαηάζηαζδ ηδξ αθήεεζαξ, δδθαδή υηζ μ Lindberg πνχημξ πενζέβναρε ηδκ ρεοδμαπμθμθίδςζδ, έβζκε ημ Ο Βθαεηυξ Vogt ημ 1925 εεχνδζε υηζ δ ρεοδμαπμθμθίδςζδ πνμένπεηαζ απυ εηθφθζζδ ηδξ ηάραξ ημο θαημφ ηαζ ηδκ μκυιαζε senile exfoliation of the lens capsule (Vogt 1925) ηαζ έκα πνυκμ ανβυηενα, αέααζμξ υηζ ημ βθαφηςια πνμένπεηαζ απυ ηδκ ρεοδμαπμθμθίδςζδ, πνυηεζκε ημκ υνμ glaucoma capsulare (Vogt 1926). Ο Dvorak-Theobald ηo 1954 πνυηεζκε ημκ υνμ ρεοδμαπμθμθίδςζδ, βζα κα ηδ δζαπςνίζεζ απυ ηδκ αθδεή απμθμθίδςζδ πμο παναηδνείηαζ ζημοξ οαθμονβμφξ ζακ απμηέθεζια αθάαδξ απυ ηδκ οπένοενδ αηηζκμαμθία (Dvorak-Theobald 1954), εκχ μ Sunde πνυηεζκε ημ «ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ ζφκδνμιμ» (Sunde 1956). Oζ Layden ηαζ Shaffer εζζήβαβακ ημκ υνμ exfoliation syndrome ιε δεδμιέκδ ηδ ζπακζυηδηα ημο αθδεμφξ απμθμθζδςηζημφ ζοκδνυιμο (Layden and Shaffer 1974). Σμ 1959 μ Sampaolesi αζπμθήεδηε ιε ηδ δζαζπμνά πνςζηζηήξ ηαζ ηζξ αθθαβέξ ημο αζιαημ-οδαημεζδζημφ θναβιμφ (Sampaolesi 1959). O Ringvold ανήηε ημ οθζηυ ζημκ επζπεθοηυηα (Ringvold 1972), εκχ μζ Garner ηαζ Alexander (Garner and Alexander 1984) ηαζ ιεηά δ Streeten (Streeten et al. 1986) ηαεζένςζακ ηδ εεςνία ηδξ εθαζηζηήξ ιζηνμσκζδζμπάεεζαξ. Ο υνμξ «ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ ζφκδνμιμ» έπεζ επζηναηήζεζ αθμφ απυ ημ 1991 έπεζ εκμπμπμζδεεί ςξ ζοζηδιαηζηή δζαηαναπή (Schlotzer-Schrehardt et al. 1991), (Schlotzer-Schrehardt et al. 1992a), (Streeten et al. 1992), εκχ ημ ζοκμδυ βθαφηςια θέβεηαζ «ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια».

11 11 ΔΠΗΓΖΜΗΟΛΟΓΗΑ Δθζηία: Δ επίπηςζδ ημο ζοκδνυιμο αολάκεζ ιε ηδκ δθζηία, εκχ είκαζ ζπάκζμ πνζκ ηδκ δθζηία ηςκ 50 εηχκ. Ο κευηενμξ αζεεκήξ πμο έπεζ ακαθενεεί ήηακ έκα ημνίηζζ 13 εηχκ ιε πζεακυ ΡΒΥ ζφκδνμιμ, πμο είπε οπμζηεί 6 πνυκζα πνζκ ελςπενζθαηζηή αθαίνεζδ ηαηαννάηηδ άιθς ιε έκεεζδ θαημφ μπζζείμο εαθάιμο ηαζ αημθμφεδζε 2 πνυκζα ιεηά Nd:YAG laser μπίζεζα ηαρμοθμημιή (Yuksel et al. 2005). ηδ Θεζζαθμκίηδ, ημνίηζζ ιε ζζημνζηυ ηναιπεημοθεηημιήξ ηαζ πενζθενζηήξ ζνζδεηημιήξ ζηδ κεμβκζηή δθζηία θυβς ζοββεκμφξ βθαοηχιαημξ ειθάκζζε ημ ζφκδνμιμ ζηδκ δθζηία ηςκ 17 εηχκ (Konstas et al. 1997a), εκμπμπμζχκηαξ ηδκ εβπείνδζδ ζηδκ ίνζδα ζε κεακζηή δθζηία βζά ηδκ πνχζιδ ειθάκζζδ ημο ζοκδνυιμο. Πνχζιδ ειθάκζζδ πνμημηηζςιαηχδμοξ (5%) ηαζ ημηηζςιαηχδμοξ ζηαδίμο (1,6%) έπεζ ακαθενεεί ζε θοθή ηδξ κυηζαξ Ώθνζηήξ ζε δθζηία εηχκ (Bartholomew 1971) ηαζ ζε ζεαβεκείξ ηδξ Λαπςκίαξ, Εζθακδίαξ ηαζ Ώοζηναθίαξ (Tarkkanen 1962). Ώνηεηά πενζζηαηζηά ειθάκζζδξ ημο ζοκδνυιμο ζε κέα άημια (απυ 31 εηχκ ηαζ άκς) έπμοκ ακαθενεεί ιεηά απυ ηεναημπθαζηζηή βζα ηεναηυηςκμ, ιε δυηδ άημια ιεβάθδξ δθζηίαξ (Horven and Hutchinson 1967), (Kuchle and Naumann 1992), εκμπμπμζχκηαξ ιδ εζδζηή ακηίδναζδ, θανιαηεοηζηή αζηζμθμβία, ακμζμακηίδναζδ ζημ ιυζπεοια ηαζ ιεηαδμηζηυηδηα ημο ζοκδνυιμο. Δ επίπηςζή ημο αολάκεζ πνμμδεοηζηά ιεηαλφ ηςκ επυιεκςκ μιάδςκ: α) ημο βεκζημφ πθδεοζιμφ, α) αηυιςκ άκς ηςκ 50 εηχκ, β) αηυιςκ ιε οπενημκία, δ) ιε βθαφηςια, ε) ιε βθαφηςια πμο εζζήπεδζακ ζε κμζμημιείμ, ζη) ιε βθαφηςια πμο πεζνμονβήεδηε, γ) ηοθθχκ απυ βθαφηςια ή ιε απυθοημ βθαφηςια (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a). Δ επίπηςζή ημο πμζηίθθεζ εονέςξ ζηζξ δζάθμνεξ πχνεξ ή αηυιδ ηαζ ζε πενζμπέξ ηδξ ίδζαξ πχναξ. Γζα πανάδεζβια ζηδκ Κνήηδ, ζημοξ 4 κμιμφξ, ζε ηοπαζμπμζδιέκμ δείβια αηυιςκ άκς ηςκ 40 εηχκ, δ επίπηςζδ έπεζ ανεεεί 11,5% ζημ Δνάηθεζμ, 13,4% ζηα Υακζά, 16,9% ζημ Λαζίεζ ηαζ 27% ζημ Ρέεοικμ (ιε ιέζδ επίπηςζδ 16,1% ηαζ ζημοξ 4 κμιμφξ) (Kozobolis et al. 1997). Οιμίςξ ζε ηνεζξ ημκηζκέξ πενζμπέξ ηδξ ηεκηνζηήξ Νμναδβίαξ ανέεδηε επίπηςζδ 10,2%, 19,6% ηαζ 21% (Ringvold et al. 1987) ηαζ ζηδ Γαθθία ζε άημια άκς ηςκ 70 εηχκ, υπμο δ επίπηςζδ είκαζ βφνς ζημ 5,5%, δζάθμνμζ ενεοκδηέξ ανήηακ απυ 3,6 ζηδκ Σoulon ςξ 20,6 ζηδ ΐrest (Colin et al. 1988). Βπίζδξ ζημ Νέμ Μελζηυ μζ Εζπακζηήξ ηαηαβςβήξ Ώιενζηακμί είπακ πενίπμο ελαπθάζζα πζεακυηδηα ειθάκζζδξ ημο ζοκδνυιμο ζε ζπέζδ ιε ημοξ οπυθμζπμοξ Ώιενζηακμφξ (Jones et al. 1992). Αζάθμνα αίηζα έπμοκ εκμπμπμζδεεί βζ αοηή ηδ δζαηφιακζδ υπςξ

12 12 βεκεηζηά, βεςβναθζηά, πενζααθθμκηζηά (αηηζκμαμθία), δζαζηδηζηά, ακ ηαζ ηίπμηα δεκ έπεζ απμδεζπεεί. Ώκηίεεηα, δ επζθμβή ημο οπυ ιεθέηδ πθδεοζιμφ (αζεεκείξ ιε ηαηαννάηηδ, ιε βθαφηςια, δθζηζαηέξ μιάδεξ), ηα δζαβκςζηζηά ηνζηήνζα (πνχζιδ ή υπζ ιμνθή ηδξ κυζμο), δ ιεεμδμθμβία (ιε ή πςνίξ ιοδνίαζδ), δ ειπεζνία ηαζ δ αηνίαεζα ηςκ ενεοκδηχκ ζηδ δζάβκςζδ ημο ζοκδνυιμο παίγμοκ ηφνζμ νυθμ. Γζ αοηυ εκδζαθένμκ έπμοκ ιεθέηεξ απυ ημκ ίδζμ ενεοκδηή, υπςξ βζα πανάδεζβια ημο Forsious, ζε δζάθμνμοξ πθδεοζιμφξ, ιε ηδκ ίδζα αέααζα ηεπκζηή. Μεθεηχκηαξ θμζπυκ άημια άκς ηςκ 60 εηχκ απυ ηδ Λαπςκία, Φζθακδία, Εζθακδία, Βζηζιχμοξ ζε Γνμζθακδία- Κακαδά-Ώθάζηα, Πενμοαζακμφξ Εκδζάκμοξ, εεκζηυηδηεξ απυ ηα Ειαθάσα ηαζ ηδ Υααάδ, Ρχζμοξ ηαζ Σοκήζζμοξ, ανήηε επζπηχζεζξ κα ηοιαίκμκηαζ ιεηαλφ 0% ζημοξ Βζηζιχμοξ (ηαζ παιδθέξ ζημ Πενμφ ηαζ ηα Ειαθάζα) ςξ πάκς απυ 21% ζημοξ Λάπςκεξ, Φζθακδμφξ, Εζθακδμφξ ηαζ Ρχζμοξ (Forsius 1979). Οιμίςξ μ Aasved, ζε άημια άκς ηςκ 60 εηχκ, πμο κμζδθεφμκηακ ζε κμζμημιεία ηδξ Γενιακίαξ (Bonn), ηδξ Νμναδβίαξ (ΐergen) ηαζ ηδξ Ώββθίαξ (Birmingham), ανήηε επζπηχζεζξ 4,7%, 6,3% ηαζ 4% ακηίζημζπα (Aasved 1969). Υαιδθή επίπηςζδ (εηηυξ ημο 0% ζε 96 Βζηζιχμοξ απυ ημ Forsius) έπεζ ακαθενεεί ζηδκ Εκδία (4,2% ζε άημια άκς ηςκ 70 εηχκ), ζηζξ ακαημθζηέξ ΔΠΏ (5% ζε άημια εηχκ), ζημοξ ιαφνμοξ Ώιενζηακμφξ, ζηδ Γενιακία (1,5% ζε άημια εηχκ ηαζ 6,3% ζε άημια εηχκ) ηαζ ζηδ ΐνεηακία (2% ζε άημια εηχκ ηαζ 5,4% ζε άημια εηχκ) (Viesti and Kivela 2000). Βπίζδξ ζηδκ Ώοζηναθία (2,2% ζε άημια άκς ηςκ 40 εηχκ), ζηδκ Εαπςκία (1,24% ζε άημια άκς ηςκ 40 εηχκ) (Ringvold 1999) ηαζ ζε άθθεξ πχνεξ ηδξ δοηζηήξ Βονχπδξ (εηηυξ ηδξ Γενιακίαξ, ΐνεηακίαξ πμο πνμακαθένεδηακ) υπςξ ζηδκ Ώοζηνία (1,7%), Αακία (2%) ηαζ Βθαεηία (2%) ζε άημια άκς ηςκ 60 εηχκ (Forsius 1988). Aκηίεεηα, ορδθή επίπηςζδ έπεζ παναηδνδεεί ζηδκ Εζθακδία (31,5%), Φζθακδία (>20%), Ρςζία (21,4%), αμοδζηή Ώνααία (26,5%), Σοκδζία (19,1%) (ζε υθεξ ηζξ παναπάκς πχνεξ ζε άημια άκς ηςκ 70 εηχκ) ηαζ Βθθάδα (20,1% ζε άημια εηχκ ηαζ 46,9% ζε άημια άκς ηςκ 80 εηχκ) (Viesti and Kivela 2000). Βπίζδξ ζε άθθεξ πχνεξ ηδξ ηακδζκααίαξ (εηηυξ ηδξ Φζθακδίαξ πμο πνμακαθένεδηε), υπςξ ζηδ μοδδία (18% ζε άημια εηχκ) ηαζ Νμναδβία (16,9% ζε άημια άκς ηςκ 65 εηχκ) (Ringvold 1999), αθθά ηαζ ηδξ Μεζμβείμο, υπςξ δ Σμονηία (18% ζε άημια άκς ηςκ 60 εηχκ) (Forsius 1988). Σμ ρδθυηενμ ίζςξ πμζμζηυ (πμο θηάκεζ ημ 50%) έπεζ ακαθενεεί ζημοξ Εκδζάκμοξ Navaho ημο Ν. Μελζημφ, ζε 50 άημια άκς ηςκ 60 εηχκ πμο επζζηέθηδηακ ημ κμζμημιείμ (Faulkner 1971).

13 13 ΓΗΑΓΝΧΖ Δ δζάβκςζδ ημο ζοκδνυιμο βίκεηαζ ιε ελέηαζδ ζηδ ζπζζιμεζδή θοπκία, ιε 85% εοαζζεδζία (85% πζεακυηδηα εεηζηήξ δζάβκςζδξ ζε άημια ιε ηδ κυζμ) ηαζ 100% εζδζηυηδηα (100% πζεακυηδηα ανκδηζηήξ δζάβκςζδξ ζε άημια πςνίξ ηδ κυζμ). Αζαβκςζηζηά παναηηδνζζηζηά ημο ζοκδνυιμο είκαζ: Ώ) Δ φπανλδ 3 εοηνζκχκ γςκχκ ζηδκ πνυζεζα ηάρα (πενζθάηζμ) ημο θαημφ (ιζα ηεκηνζηή πμο ιπμνεί κα θείπεζ, ιία πενζθενζηή ημηηζχδδ πμο είκαζ πάκηα πανμφζα ηαζ ιία εκδζάιεζδ, ηαεανή γχκδ ιεηαλφ ηςκ δφμ), ηαθφηενα μναηέξ ιεηά απυ πθήνδ ιοδνίαζδ ηδξ ηυνδξ. Δ ηεκηνζηή γχκδ, πμο δ δζάιεηνυξ ηδξ ακηζζημζπεί αδνά ζηδ δζάιεηνμ ηδξ ηυνδξ (1-3mm), ζε πμζμζηυ ςξ ηαζ 20% ιπμνεί κα απμοζζάγεζ, βζ αοηυ είκαζ απαναίηδηδ δ ιοδνίαζδ βζα ζςζηή δζάβκςζδ ημο ζοκδνυιμο. Ώπμηεθείηαζ απυ ιζηνμσκίδζα ηαζ δζάζπανηεξ απμθμθζδςηζηέξ ίκεξ ηαζ δδιζμονβείηαζ απυ ηδκ ηεκηνζηή πενζμπή ηδξ πνυζεζαξ ηάραξ. Ώκάθμβα ιε ηδκ ημπμβναθζηή ζπέζδ ηδξ ίνζδαξ ιε ημ θαηυ, δοκαηυκ κα δδιζμονβδεεί ηαζ δεφηενδ ή ηαζ ηνίηδ ημηηζχδδξ γχκδ πενζθενζηυηενα ηδξ πνχηδξ. Δ πενζθενζηή γχκδ πμο είκαζ πάκηα πανμφζα, απμηεθεί παεμβκςιμκζηυ ζδιείμ βζα ηδ δζάβκςζδ ηδξ κυζμο. Φαίκεηαζ κα απμηεθείηαζ απυ ημηηζχδεξ οθζηυ πνμενπυιεκμ απυ ημ πνςζηζηυ επζεήθζμ ηδξ ίνζδαξ. Δ εκδζάιεζδ γχκδ δζαιέηνμο 1-2mm, ηεκή απμθμθζδςηζημφ οθζημφ, απμηεθεί θεία ηαρζηή επζθάκεζα ηαζ ακαπηφζζεηαζ απυ ηδκ απμιάηνοκζδ ημο ζηνχιαημξ ιζηνμσκζδίςκ απυ ηδκ πνυζεζα επζθάκεζα ημο θαημφ, ιέζς ηςκ ηζκήζεςκ ηνζαήξ ηδξ ίνζδαξ πάκς ηδξ. Δηθόλα 5 Δθεηηνμκζμβναθία ζάνςζδξ ηδξ πνυζεζαξ επζθάκεζαξ ημο θαημφ πμο δείπκεζ ηδκ ηαηακμιή ηςκ ΡΒΥ εκαπμεέζεςκ. πδιαηίγμοκ ημκ ηεκηνζηυ δίζημ (Ε, ηεθαθή αεθχκ), ηδκ εκδζάιεζδ γχκδ (ΕΕ), ηδκ πενζθενζηή ημηηζχδδ γχκδ (ΕΕΕ) πμο απμηεθείηαζ απυ δφμ γχκεξ ηαζ ηδ γχκδ ημο πνμσζδιενζκμφ ημο θαημφ (IV) (βναιιή/bar=500ιm) (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a).

14 14 ΐ) Δ πανμοζία ημο ακχιαθμο απμθμθζδςηζημφ οθζημφ ηονίςξ ζημ ημνζηυ πείθμξ ηδξ ίνζδαξ. Σμ οθζηυ αοηυ ιπμνεί κα οπάνπεζ ηαζ ζε μπμζμκδήπμηε άθθμ ζπδιαηζζιυ ημο πνμζείμο διζιμνίμο υπςξ ζηδκ επζθάκεζα ηδξ ίνζδαξ, ζημ εκδμεήθζμ ημο ηεναημεζδμφξ, ζηδ γίκκεζμ γχκδ, ζηζξ αηηζκμεζδείξ πνμαμθέξ, ζημκ δειυ, ζημ οδαημεζδέξ οβνυ. Έπεζ επίζδξ ακεονεεεί ζημ αμθαζηυ ηαζ αθεθανζηυ επζπεθοηυηα, ζημ πνυζεζμ οαθμεζδέξ, ζηζξ μπίζεζεξ αηηζκμεζδείξ ανηδνίεξ, ζηζξ πενζδίκδηεξ θθέαεξ, ζημοξ ελμθεάθιζμοξ ιφεξ, ζηα αθέθανα, ζηδκ ηεθαθή ημο μπηζημφ κεφνμο ηαζ ζημ ημίπςια ηςκ ηεκηνζηχκ αββείςκ ημο αιθζαθδζηνμεζδμφξ ηαεχξ αοηά αβαίκμοκ απυ ημ μπηζηυ κεφνμ. Υαναηηδνζζηζηά είκαζ επίζδξ: δ δζαθάκεζα απυ έθθεζρδ πνςζηζηήξ ζηδκ πενζμπή ημο ζθζβηηήνα ηαζ ημο ημνζημφ πείθμοξ ηδξ ίνζδαξ (ηαζ δοκαηυκ δ αζιμνναβία ζημ ζηνχια ηδξ ίνζδαξ), δ δζαζπμνά πνςζηζηήξ ζηζξ δμιέξ ημο πνμζείμο εαθάιμο (απυ εηθφθζζδ ηςκ ηοηηάνςκ ημο μπζζείμο πνςζηζημφ επζεδθίμο ηδξ ίνζδαξ) αθθά ηαζ δ δζαζπμνά πνςζηζηήξ ιεηά απυ ιοδνίαζδ (πμο δοκαηυκ κα μδδβεί ζε αφλδζδ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ), δ δοζπενήξ ιοδνίαζδ θυβς ηδξ πανμοζίαξ ημο οθζημφ (πμο πνμηαθεί εηθφθζζδ ηςκ ιοχκ ηδξ ίνζδαξ) ή δ αζοιιεηνία ζημ ιέβεεμξ ηδξ ηυνδξ ηςκ δφμ μθεαθιχκ. Άθθα επίζδξ παναηηδνζζηζηά ημο ζοκδνυιμο είκαζ ηα βςκζμζημπζηά εονήιαηα, υπςξ δ πανμοζία πνςζηζηήξ ή απμθμθζδςηζημφ οθζημφ ηαζ δ βναιιή Sampaolesi (ηοιαημεζδήξ βναιιή πνςζηζηήξ πάκς απυ ηδ βναιιή ημο Schwalbe, πμο παναηδνείηαζ ζε 90%). Βπίζδξ δ δζάζπαζδ ημο αζιαημ-οδαημεζδζημφ θναβιμφ, δ αζηάεεζα ηδξ γζκκείμο γχκδξ (θαημδυκδζδ, οπελάνενςζδ ημο θαημφ), δ ακεπάνηεζα ακηζννυπζζδξ ημο ηεναημεζδζημφ εκδμεδθίμο (άηοπμ cornea guttata), μ πονδκζηυξ ηαηαννάηηδξ, δ μθεαθιζηή οπενημκία, δ αζοιιεηνία ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ, δ αφλδζδ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ ιεηά απυ ιοδνίαζδ. Οζ ελμθεάθιζεξ εκαπμεέζεζξ ακχιαθδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ζοκδεηζημφ ζζημφ ζηα δζάθμνα υνβακα ακζπκεφμκηαζ ιε ημ δθεηηνμκζηυ ιζηνμζηυπζμ (ΔΜ) ηαζ δείπκμοκ αλζμζδιείςηδ αζμπδιζηή ηαζ ακμζμσζημπδιζηή μιμζυηδηα ι αοηέξ ημο ΡΒΥ οθζημφ ζημκ μθεαθιυ, ιε ιζηνέξ ιυκμ δζαθμνμπμζήζεζξ πμο πζεακυκ κα μθείθμκηαζ ζηδ δζαθμνά ηδξ εκηυπζζδξ ηαζ ηδξ ελέθζλδξ ηδξ παεμβεκεηζηήξ πμνείαξ (Schlotzer- Schrehardt et al. 1992a), (Streeten et al. 1992). Οζ αενμίζεζξ ακηίζημζπμο οθζημφ ζηα δζάθμνα υνβακα είκαζ πενζμνζζιέκδξ πμζυηδηαξ ηαζ βζ αοηυ ίζςξ πςνίξ θεζημονβζηέξ ζοκέπεζεξ βζα ηα υνβακα αοηά. To 2000 πνμηάεδηε ιέζς ακμζμσζημπδιζηήξ ιεευδμο έκα ζπεηζηά εζδζηυ ακηίζςια-δείηηδξ βζα ηζξ ΡΒΥ ίκεξ (βζα ηδ ζοκδεηζηή πνςηεύκδ ημο θακεάκμκηα αολδηζημφ πανάβμκηα ιεηαζπδιαηζζιμφ α1/ltbp-1), ηυζμ ηζξ εκδμ- υζμ

15 15 ηαζ ελς- μθεαθιζηέξ, ημ μπμίμ ηαζ επζαεααζχεδηε ιε ημ δθεηηνμκζηυ ιζηνμζηυπζμ ιεηάδμζδξ (Schlotzer-Schrehardt et al. 2000). Ο ακενχπζκμξ θοζζηυξ θμκέαξ-1 (ΔΝΚ-1) οδαηακεναηζηυξ επίημπμξ είκαζ έκα 3- βθοημονμκζηυ μλφ (πμο ανίζηεηαζ ζε δζάθμνεξ βθοημπνςηεύκεξ, βθοημθζπίδζα ηαζ πνςηεμβθοηάκεξ) ηαζ απμηεθεί ιένμξ πμθθχκ ηοηηανζηχκ ιειανακχκ ηαζ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ (ζημκ μθεαθιυ ανίζηεηαζ ζημ έζς ζηνχια ζοκδεηζημφ ζζημφ ημο αηηζκςημφ, ζηδ θαηζηή ηάρα, ζημ αηηζκςηυ ηαζ ζνζδζηυ επζεήθζμ, ζημ γςκζαίμ πέηαθμ ημο θαημφ, ζημ μπηζηυ ηαζ ηα αηηζκμεζδή κεφνα, ζημκ αιθζαθδζηνμεζδή ηαζ ημ ζηθδνυ). Βίκαζ πζεακυκ οπεφεοκμξ βζα ηδκ πνμζημθθδηζηυηδηα (ηφηηανμ ιε ηφηηανμ ηαζ ηφηηανμ ιε ελςηοηηάνζα μοζία) ηδξ ρεοδμαπμθμθζδςηζηήξ μοζίαξ ζημοξ μθεαθιζημφξ ζζημφξ. Ώπμηεθεί έκα πνήζζιμ ηαζ αλζυπζζημ δείηηδ ημο εκδμθεάθιζμο ΡΒΥ οθζημφ αηυιδ ηαζ ζηα πνχζια ζηάδζα υπμο δ δζάβκςζδ δεκ είκαζ δοκαηή μφηε ηθζκζηά μφηε ιε ημ μπηζηυ ιζηνμζηυπζμ (Uusitalo and Kivela 2001). Ο ΔΝΚ-1 επίημπμξ ακζπκεφεηαζ ηαζ ζημ ζοκμδυ ακεπδνέαζημ μθεαθιυ αθθά υπζ ζημ ελμθεάθιζμ οθζηυ ημο ζοκδνυιμο, πζεακυκ θυβς δζαθμνεηζηήξ οδαηακεναηζηήξ ζφκεεζδξ ηςκ ζκζδίςκ ζηζξ δζάθμνεξ εέζεζξ. Ο HNK-1 θαίκεηαζ κα παίγεζ νυθμ ηαζ ζε άθθεξ ημζκέξ μθεαθιζηέξ κυζμοξ υπςξ μ δεοηενμβεκήξ ηαηαννάηηδξ, ημ βθαφηςια, δ εενιζηή αθάαδ ηαζ άθθεξ. Πνχζιμ (suspected-pex), πνμηθζκζηυ ζηάδζμ ημο ζοκδνυιμο ειθακίγεηαζ ςξ δζάποημ πθέβια-θζθι ιζηνμσκχκ ζηδκ πνμηαρζηή επζθάκεζα ημο θαημφ. Σμ πθέβια αοηυ απμηεθεί έκα ιζηνμσκχδεξ δζηηοςηυ, απμηεθμφιεκμ απυ εκαπμεέζεζξ είηε ημπζηά παναβυιεκεξ απυ επζεδθζαηά ηφηηανα ημο θαημφ είηε απυ δεοηενμβεκή εκαπυεεζδ απυ ημ οδαημεζδέξ οβνυ (ηαζ ζοπκά ζοκδέεηαζ ιε αηνμθία ηδξ ίνζδαξ, δοζπενή ιοδνίαζδ ηαζ δζαζπμνά πνςζηζηήξ). Tμ ζηνχια αοηυ δεκ είκαζ μναηυ ηθζκζηά αθθά ιυκμ ακμζμσζημπδιζηά. Ώοηυ ζηαδζαηά ποηκχκεζ, μπυηε πθέμκ βίκεηαζ ηαζ ηθζκζηά μναηυ ηαζ ειθακίγμκηαζ εθθείιιαηα ζηδ ιέζδ πενζθένεζα (ζοκήεςξ άκς νζκζηά υπμο είκαζ ζζπονυηενδ δ επαθή ίνζδαξ-θαημφ) απυ ηζξ ηζκήζεζξ απυλεζδξ ηδξ ίνζδαξ πάκς ημο (mini-pex). Σα εθθείιιαηα αοηά ημο πνμηαρζημφ πθέβιαημξ ζηαδζαηά ιεβαθχκμοκ ηαζ ζοννέμοκ, μδδβχκηαξ ζηδκ υρζιδ, ηθαζζζηή ηθζκζηή εζηυκα (bull s eye pattern) ημο ζοκδνυιμο ιε ηζξ ηνείξ γχκεξ, υπςξ ηδκ πενζέβναρε ιε αηνίαεζα μ Vogt.

16 16 Δηθόλα 6 πδιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ηθζκζηήξ ζηαδζμπμίδζδξ ημο ΡΒΥ ζοκδνυιμο ααζζζιέκδ ζηζξ ιμνθμθμβζηέξ αθθαβέξ ζηδκ πνυζεζα επζθάκεζα ημο πενζθαηίμο (Naumann et al. 1998). Δηθόλα 7: Κθζκζηή ζηαδζμπμίδζδ ημο ΡΒΥ ζοκδνυιμο ααζζζιέκδ ζε αθθαβέξ ζημ πνυζεζμ πενζθάηζμ (c:capsule). A) Φοζζμθμβζηυ πενζθάηζμ, ιε θεία επζθάκεζα (bar=2ιm) ΐ) Όπμπημ ΡΒΥ, ιε πνμηαρζηυ ζηνχια ιζηνμσκζδίςκ (αέθδ) (bar=1ιm) C) Μasked PEX, ιε ημηηία ιεθακίκδξ παναβυιεκα απυ ημ πνςζηζηυ επζεήθζμ ηδξ ίνζδαξ, πνμζημθθδιέκα ζημ πνμηαρζηυ ζηνχια ζπδιαηίγμοκ μπίζεζεξ ζοκέπεζεξ (bar=2ιm) D) Κθαζζζηυ ΡΒΥ, ιε ιζηνμσκίδζα ηαζ χνζιεξ ΡΒΥ ίκεξ ζημκ ηεκηνζηυ δίζημ (bar=1mι) (Naumann et al. 1998).

17 17 Κιηληθή ζηαδηνπνίεζε (Νaumann et al. 1998) Ώ) Όπμπημ: 1) early-pex (πνμηαρζηυ ζηνχια) 2) masked-pex (μπίζεζεξ ζοκέπεζεξ πςνίξ άθθδ ειθακή αζηία) ΐ) ΐέααζμ: 1) mini-pex (ημπζηά εθθείιιαηα πνμηαρζημφ ζηνχιαημξ άκς νζκζηά) 2) classic-pex (υρζιμ ζηάδζμ) ΠΑΘΟΓΔΝΔΗΑ Παζνγελεηηθνί παξάγνληεο 1) Γεκεηζημί πανάβμκηεξ πνμηείκμκηαζ ζηδκ παεμβέκεζα ημο ζοκδνυιμο ιεηά απυ ακεφνεζδ ιεβαθφηενδξ επίπηςζήξ ημο ζε ημπζηέξ ημζκςκίεξ, ζε ζοββεκείξ αζεεκχκ, ιεηααίααζδ ζε δφμ βεκεέξ, μζημβεκή επίπηςζδ, απχθεζα εηενμγοβςηίαξ, ιεθέηεξ ζε δζδφιμοξ ηαζ ζε ακηζβυκα ημο ιείγμκμξ ζοζηήιαημξ ζζημζοιααηυηδηαξ (HLA). Οζ πενζζζυηενεξ ιεθέηεξ ακαθένμοκ ιδηνζηή ιεηααίααζδ. Πζεακμί ηφπμζ ηθδνμκμιζηυηδηαξ είκαζ μ ιζημπμκδνζαηυξ (ηονίςξ), μ θοθμζφκδεημξ ηαζ μ αοημζςιζηυξ ιε βμκζδζαηυ εκηφπςια. 2) Μδ βεκεηζημί πανάβμκηεξ πμο έπμοκ εκμπμπμζδεεί είκαζ ηονίςξ πενζααθθμκηζημί (οπενζχδδξ αηηζκμαμθία), δζαζημθμβζημί, αναδεία ζμβεκήξ πνμζαμθή, ηναφια ηαζ αοημακηζζχιαηα (Damji et al. 1998), (Damji et al. 1999). Κακέκα απυ ηα παναπάκς πζεακά αίηζα δεκ έπεζ απμδεζπεεί, εκχ ζοκδοαζιμί αοηχκ επίζδξ έπμοκ πνμηαεεί. Πενζζζυηενα απυ 20 βμκίδζα πμο ειπθέημκηαζ ζημ ιεηααμθζζιυ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ηαζ ημο ηοηηανζημφ stress έπμοκ επίζδξ εκμπμπμζδεεί (Zenkel et al. 2005). Βκδζαθένμκ έπεζ ιεθέηδ ζηδκ μπμία ανέεδηε δ επίπηςζδ ημο ζοκδνυιμο ζε 343 πακηνειέκα γεοβάνζα (ηαζ ζηα δφμ ιέθδ) ζε πμθφ ιεβαθφηενα πμζμζηά απ υηζ εα πενίιεκε ηακείξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ακελάνηδηδ επίπηςζή ημο (Ringvold et al. 1988). Βπίζδξ, ακαθένεηαζ ακάπηολή ημο ζε 3 απυ ημοξ 4 μθεαθιμφξ δφμ αζεεκχκ, δθζηίαξ 37 ηαζ 42 εηχκ, ιεηά απυ εβπείνδζδ δζαιπενμφξ ηεναημπθαζηζηήξ (βζα ηεναηυηςκμ) ιε ιμζπεφιαηα απυ ιεβαθφηενμοξ ζε δθζηία δυηεξ (Kuchle and Naumann 1992). Οζ παναπάκς παναηδνήζεζξ πζεακμθμβμφκ ιεηαδμηζηυηδηα ημο ζοκδνυιμο (ή ακμζμακηίδναζδ, ή θανιαηεοηζηή, ή ηναοιαηζηή έηθοζδ). Τπέν ηδξ θμζιχδμοξ αζηζμθμβίαξ είκαζ ηαζ δ ακεφνεζδ δεμλονζαμκμοηθεσημφ μλέμξ (DNA) ημο απθμφ ενπδημσμφ (HSV) ζε ζζημφξ ημο πνμζείμο διζιμνίμο (Detorakis et al. 2002) (πζεακή αναδεία ακηίδναζδ ιεηά πνμζαμθή απυ ημκ ζυ κςνίξ ζηδ γςή). Πζεακυκ δ ιδ ακεφνεζδ ημο ζοκδνυιμο (0% επίπηςζδ) ζε Βζηζιχμοξ κα έπεζ κα ηάκεζ ιε κέηνςζδ

18 18 ημο θμζιχδμοξ πανάβμκηα ζημ ρφπμξ. Ώηυιδ, έπεζ εκμπμπμζδεεί ηναοιαηζηή αζηζμθμβία, αθμφ έπεζ ακαθενεεί ημνίηζζ 13 εηχκ ιε πζεακυ ΡΒΥ ζφκδνμιμ, πμο 6 πνυκζα πνζκ είπε οπμζηεί ελςπενζθαηζηή αθαίνεζδ ηαηαννάηηδ άιθς (Yuksel et al. 2005) ηαζ ημνίηζζ 17 εηχκ ιε ημ ζφκδνμιμ, πμο είπε ζζημνζηυ ηναιπεημοθεηημιήξ ηαζ πενζθενζηήξ ζνζδεηημιήξ ζηδ κεμβκζηή δθζηία θυβς ζοββεκμφξ βθαοηχιαημξ, εκμπμπμζχκηαξ ηδκ εβπείνδζδ ζηδκ ίνζδα ζε κεακζηή δθζηία βζα ηδκ πνχζιδ ειθάκζζδ ημο ζοκδνυιμο (Konstas et al. 1997a). Παζνγελεηηθέο ζεσξίεο α) Ώιοθμεζδζηή (δ ρεοδμαπμθμθίδςζδ ςξ ηφπμξ αιοθμείδςζδξ, δεκ έπεζ απμδεζπεεί) Ώνπζηά ζζημπδιζηέξ, δμιζηέξ ηαζ ακμζμθμβζηέξ (ιε ακηζ-αιοθμεζδζηυ Ώ ακηζμννυ) μιμζυηδηεξ ημο ΡΒΥ οθζημφ ιε ημ αιοθμεζδέξ, ημ ηαηέηαλακ ζακ πζεακή παναθθαβή ή πνυδνμιδ μοζία αοημφ (Ringvold and Husby 1973). Μεθέηεξ (πνχζδ ιε ενοενυ ημο Κμβηυ, ιμκμηθςκζηά ακηζζχιαηα ηαηά ημο α-αιοθμεζδμφξ, αιοθμεζδέξ Ώ, πνυδνμιεξ πνςηεύκεξ ημο αιοθμεζδμφξ ηαζ εθαθνέξ αθοζίδεξ ακμζμζθαζνίκδξ) πμο αημθμφεδζακ υιςξ δεκ επζαεααίςζακ ηζξ ανπζηέξ εηηζιήζεζξ (Ritch and Schlotzer- Schrehardt 2001a). Δ αιοθμείδςζδ παναηηδνίγεηαζ απυ ελςηοηηάνζα εκαπυεεζδ άιμνθδξ ιάγαξ ηδξ ζκχδμοξ πνςηεύκδξ ημο αιοθμεζδμφξ ζε δζάθμνμοξ ζζημφξ, ημπζηά ή ζοζηδιαηζηά (κεθνμφξ, ηανδζά, ήπαν, ζπθήκα, έκηενμ, πενζθενζηά κεφνα). Βίκαζ πνςημπαεήξζδζμπαεήξ ή δεοηενμπαεήξ (απυ πνυκζεξ θθεβιμκέξ υπςξ μζηεμιοεθίηζδα-θοιαηίςζδθέπνα, απυ κεμπθαζίεξ υπςξ πμθθαπθυ ιοέθςια ηαζ απυ ηθδνμκμιζηέξ παεήζεζξ υπςξ μ μζημβεκεζαηυξ ιεζμβεζαηυξ πονεηυξ). Αζάβκςζδ βίκεηαζ ιε ακεφνεζδ ημο αιοθμεζδμφξ ζε αζμρία ημο πνμζαεαθδιέκμο ζζημφ ιε ηαηάθθδθεξ πνχζεζξ (π.π. ενοενυ ημο Κμβηυ). Σμ αιοθμεζδέξ είκαζ έκα πνμσυκ απμδυιδζδξ ιζαξ ιεβαθφηενδξ πνυδνμιδξ πνςηεύκδξ, έπεζ ηδκ ηάζδ κα αενμίγεηαζ ηαζ κα πμθοιενίγεηαζ ζε ζκίδζα δζαιέηνμο 5-9 nm ηαζ είκαζ εθάπζζηα ακηζβμκζηυ. Σμ αιοθμεζδέξ είκαζ ζηεκά ζοκδεδειέκμ ιε ηδ κυζμ Alzheimer, υπμο ημ αιοθμεζδέξ α εκαπμηίεεηαζ ζηζξ κεονζηζηέξ πθάηεξ ηαζ ημ ημίπςια ηςκ αββείςκ. α) Σδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ (παναβςβή ημο ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ οθζημφ απυ δζαηαναπή ιεηααμθζζιμφ ηδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ δζαθυνςκ ηοηηάνςκ) Οζ ααζζηέξ ιειανάκεξ είκαζ θεπηά θφθθα ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ πμο πενζαάθθμοκ ηα πενζζζυηενα ηφηηανα. Πάκς ημοξ «ηάεμκηαζ» επζεδθζαηά (ηονίςξ) ή εκδμεδθζαηά

19 19 ηφηηανα δζαπςνζγυιεκα απυ άθθδ αζμθμβζηή μκηυηδηα π.π. ζοκδεηζηυ ζζηυ. Αοκαηυκ κα πενζαάθθμοκ επίζδξ ηανδζαηά, θεία ηαζ βναιιςηά ιοζηά ηφηηανα, θζπμηφηηανα, πενζκεθνζηά ηαζ ηφηηανα Schwann. Πένα απυ ημκ ηφνζμ νυθμ ημοξ, πμο είκαζ δ ζφκδεζδ ημο επζεδθίμο ιε ημκ οπμηείιεκμ παθανυ ζοκδεηζηυ ζζηυ ηαζ δ ιδπακζηή οπμζηήνζλδ ηαζ δζαιενζζιαημπμίδζδ ηςκ ζζηχκ, θεζημονβμφκ ηαζ ζα ιμνζαηά θίθηνα, επδνεάγμοκ ηδκ ηοηηανζηή δζαθμνμπμίδζδ, ηδκ πνμζηυθθδζδ, ηδκ ακακέςζδ, ηδ δζαηήνδζδ ηδξ ανπζηεηημκζηήξ, ηδ ιεηακάζηεοζδ ηςκ ηοηηάνςκ, ηδκ αββεζμβέκεζδ, ηδ ζπεζναιαηζηή δζήεδζδ η.θ.π. Βπζπθέμκ, θεζημονβμφκ ζα δελαιεκή εκγφιςκ, αολδηζηχκ παναβυκηςκ ηαζ πνςηεσκχκ πθάζιαημξ (Stanley et al. 1982). Σα ζοζηαηζηά ηςκ ααζζηχκ ιειανακχκ, ηα μπμία ζοκηίεεκηαζ απυ ηα οπενηείιεκα ηφηηανα, πμζηίθθμοκ ζημοξ δζάθμνμοξ ζζημφξ, αθθά ηα ηφνζα ζοζηαηζηά υθςκ είκαζ ημ ημθθαβυκμ ηφπμο IV, δ θαιζκίκδ, ημ ζκςβυκμ/εκηαηηίκδ ηαζ μζ πνςηεμβθοηάκεξ (ηαζ πζεακυκ δ θζιπνμκεηηίκδ ηαζ ημ αιοθμεζδέξ-ρ) (Abrahamson 1986). Οζ πνςηεμβθοηάκεξ απμηεθμφκηαζ απυ δζάθμνμοξ ηφπμοξ πνςηεσκζημφ πονήκα ζοκδεδειέκμο ιε πθεονζηέξ αθοζίδεξ βθοημγαιζκμβθοηακχκ (ιε ηονζυηενδ ηδ εεζζηή δπανάκδ ηαζ θζβυηενμ ηδ εεζζηή πμκδνμσηίκδ). Δ πμζηζθία θεζημονβζχκ ηςκ ααζζηχκ ιειανακχκ πδβάγεζ απυ ηδ ιμνζαηή πμζηζθία ηςκ ζοζηαηζηχκ ημοξ ηαζ ζδίςξ ημοξ ζζυηοπμοξ ημο ημθθαβυκμο ηαζ ηςκ ιμνίςκ θαιζκίκδξ, υπςξ ηαζ απυ ηα δεοηενεφμκηα ζοζηαηζηά ημοξ. Έπεζ ανεεεί ζπέζδ ημο ΡΒΥ οθζημφ ιε εθαηηςιαηζηή (ιε δζαηαναπή ιεηααμθζζιμφ) ααζζηή ιειανάκδ ζε δζάθμνμοξ ηοηηανζημφξ ηφπμοξ (Dickson et al. 1975) υπςξ έπμοκ βίκεζ ηαζ ακμζμσζημπδιζηέξ ιεθέηεξ πμο δείπκμοκ ηδκ πανμοζία επζηυπςκ ηδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ (π.π. θαιζκίκδ, ζκςβυκμ, πνςηεμβθοηάκδ εεζζηή δπανάκδ) ζημ ΡΒΥ οθζηυ (Eagle et al. 1979), (Schlotzer-Schrehardt et al. 1992b), (Harnisch et al. 1981), (Konstas et al. 1990), (Tawara et al. 1996), (Kubota et al. 1998). Σμ ενχηδια είκαζ ακ ημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ οθζηυ είκαζ πνςημπαεέξ πνμσυκ δζαηαναβιέκμο ιεηααμθζζιμφ ακχιαθδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ ή δ εκγοιζηή εηθφθζζδ ηδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ ηαζ δ αθθδθεπίδναζδ ηςκ ζημζπείςκ ηδξ ιε ηζξ ΡΒΥ ίκεξ ζοιααίκμοκ δεοηενμβεκχξ ηαζ ακελάνηδηα.

20 20 Δηθόλα 8 πδιαηζηή εζηυκα ααζζηήξ ιειανάκδξ ζε ζπέζδ ιε ημ επζεήθζμ, ημ εκδμεήθζμ ηαζ ζοζηαηζηά ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ. β) Σςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ (δμιζηή ζπέζδ ηςκ ζκχκ ιε ζοζηαηζηά ημο εθαζηζημφ ζοζηήιαημξ) ΐαζίζηδηε ζηδκ μιμζυηδηα ηςκ ρεοδμαπμθμθζδςηζηχκ ζκχκ ιε ζοζηαηζηά ημο εθαζηζημφ ζοζηήιαημξ, υπςξ μζ γςκζαίεξ ηαζ άθθεξ εθαζηζηέξ ιζηνμύκεξ (μλοηαθάκδ) ηαζ κδιάηζα. Οζ ημζκέξ ζζημπδιζηέξ ζδζυηδηεξ ηςκ γςκζαίςκ ζκχκ ηαζ ημο ΡΒΥ οθζημφ ηαζ δ ακμζμσζημπδιζηή ακεφνεζδ επζηυπςκ ηςκ εθαζηζηχκ ζημζπείςκ (ηςκ εθαζηζηχκ ζκχκ: εθαζηίκδξ, ηνμπμεθαζηίκδξ, οαθμκεηηίκδξ, αιοθμεζδμφξ Ρ ηαζ ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ: θζιπνζθθίκδξ-1, βθοημπνςηεύκδξ ζοκδευιεκδξ ιε ιζηνμύκεξ-1/magp- 1, LTBP-1,2) ζημ ΡΒΥ οθζηυ, ζοκδβμνμφκ ζηδ εεχνδζδ ημο ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ ζοκδνυιμο ςξ ηφπμ εθάζηςζδξ πμο αθμνά ηονίςξ ηα εθαζηζηά ιζηνμσκίδζα (Garner and Alexander 1984), (Streeten 1993), (Streeten et al. 1986), (Streeten et al. 1987), (Li et al. 1988), (Li et al. 1989), (Schlotzer-Schrehardt et al. 1997), (Zenkel et al. 2005). Οζ εθαζηζηέξ ίκεξ απμηεθμφκηαζ απυ 2 ζοζηαηζηά: α) ιζα άιμνθδ, ηεκηνζηή πενζμπή πμο πενζέπεζ ηδκ εθαζηίκδ ηαζ α) έκα έθοηνμ απυ ζςθδκανζαηά εθαζηζηά ιζηνμσκίδζα πμο πενζαάθθεζ ηδκ εθαζηίκδ (Kielty et al. 2002).

21 21 Δηθόλα 9 πδιαηζηή απεζηυκζζδ ηςκ ηονίςκ αδιάηςκ ζφκεεζδξ ιζηνμσκζδίςκ ηαζ εθαζηζηχκ ζκχκ (άκς) ηαζ ηνία παναδείβιαηα ζζηχκ (ηάης) (Ramirez et al. 2004). α) Δ εθαζηίκδ είκαζ αδζάθοηδ βθοημπνςηεύκδ, πμο απμηεθεί ημ ααζζηυ ζοζηαηζηυ ηςκ εθαζηζηχκ ζκχκ ηαζ ανίζηεηαζ ζημοξ πενζζζυηενμοξ ζοκδεηζημφξ ζζημφξ ιαγί ιε ημ ημθθαβυκμ ηαζ ημοξ πμθοζαηπανίηεξ. Πανάβεηαζ ηονίςξ απυ ιεζεβποιαηζηά ηφηηανα (ζκμαθάζηεξ ημο δένιαημξ ηαζ ηςκ ηεκυκηςκ, ηαζ θεία ιοζηά ηαζ εκδμεδθζαηά ηφηηανα ηςκ ιεβάθςκ αζιμθυνςκ αββείςκ πμο έπμοκ εθαζηζηυ ζζηυ) ηαζ ζε ζπάκζεξ πενζπηχζεζξ απυ επζεδθζαηά ηφηηανα. Ώολδιέκεξ πμζυηδηεξ εθαζηίκδξ ανίζημκηαζ ζημ ημίπςια ηςκ αζιμθυνςκ αββείςκ (ζδίςξ ζημ αμνηζηυ ηυλμ ημκηά ζηδκ ηανδζά), ζημ δένια, ζημοξ πκεφιμκεξ ηαζ ζημοξ ζοκδέζιμοξ, δίκμκηάξ ημοξ εθαζηζηυηδηα ιε ημ ζπδιαηζζιυ ζκχκ ζηακχκ κα οθίζηακηαζ ηέκηςια ηαζ ζοιπίεζδ. Σα εθαζηζηά ιζηνμσκίδζα θαίκεηαζ κα απμηεθμφκ ημ ζηεθεηυ πάκς ζημκ μπμίμ εκαπμηίεεηαζ δ ηνμπμεθαζηίκδ (πνυδνμιδ μοζία ηδξ εθαζηίκδξ) υπμο ιέζς ηδξ θοζοθμλεζδάζδξ βίκεηαζ αθθδθμζοκδευιεκδ (cross-linked) μδδβχκηαξ ζημ ζηαεενυ πονήκα εθαζηίκδξ, βζα κα ζπδιαηζζημφκ ηεθζηά μζ εθαζηζηέξ ίκεξ. α) Σα εθαζηζηά ιζηνμσκίδζα απμηεθμφκ δμιζηά ζημζπεία ημο ζοκδεηζημφ ζζημφ ζε υθμ ημ ακενχπζκμ ζχια ηαζ ζε υθμοξ ημοξ μθεαθιζημφξ ζζημφξ (ζδίςξ εηεί πμο οπάνπεζ έκημκδ ιδπακζηή ηάζδ υπςξ δένια, αββεία, ηέκμκηεξ, γίκκεζμξ γχκδ). Μζα απυ ηζξ θεζημονβίεξ ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ είκαζ δ ζφκδεζδ ηςκ ηοηηάνςκ ιε ηδκ

22 22 ελςηοηηάνζα μοζία (Ramirez et al. 2004). Παίγμοκ νυθμ ηθεζδί ζηδκ εθαζημβέκεζδ, δδθαδή ζημ ζπδιαηζζιυ εθαζηζηχκ ζκχκ ηαζ ζηδ ιμνθμβέκεζδ, δδθαδή ζηδκ απυηηδζδ εθαζηζηχκ ζδζμηήηςκ ηςκ ζζηχκ. ηδκ εθαζημβέκεζδ ημ δζαθοηυ πνυδνμιμ ηδξ εθαζηίκδξ, δ ηνμπμεθαζηίκδ, βίκεηαζ ιυνζμ αολδιέκςκ αθθδθμζοκδέζεςκ (highly cross-linked) βζα κα ζπδιαηίζεζ ηδκ αδζάθοηδ εθαζηίκδ (ηοπαίαξ εθίηςζδξ ίκα) ιε ηδ δνάζδ ημο εκγφιμο θοζοθμλεζδάζδ (Kielty et al. 2002). Σα εθαζηζηά ιζηνμσκίδζα, δζαιέηνμο 10-12nm, απμηεθμφκηαζ απυ βθοημπνςηεύκεξ, ιε ηδ θζιπνζθθίκδ-1 κα απμηεθεί ηδκ ηφνζα ελ αοηχκ. Δ θζιπνζθθίκδ-1 είκαζ βθοημπνςηεύκδ ιε ορδθή πενζεηηζηυηδηα ζε ηοζηεύκδ ηαζ πενζεηηζηυηδηα ζε δζάθμνα άθθα ιυνζα π.π. επζδενιζηυ αολδηζηυ πανάβμκηα ζοκδευιεκμ ιε αζαέζηζμ (cbegf) ηαζ LTBP. Δ θζιπνζθθίκδ-1 μδδβεί ζε αθθδθεπζδνάζεζξ δζαθυνςκ ιμνίςκ ιε ζημζπεία ηδξ εειέθζαξ μοζίαξ ιέζς ηςκ cbegf. Τπμρήθζμζ ζφκδεζιμί ηδξ εεςνμφκηαζ δ ζκμζοκδεηίκδ, δ θαιζκίκδ-1, δ θζιπμοθίκδ-1,2, ημ ημθθαβυκμ, δ αενζζηάκδ ηαζ δ LTBP-1. Δ ζκμζοκδεηίκδ είκαζ πνςηεύκδ πμο δεζιεφεηαζ ζημ ελςηενζηυ ηιήια ηοηηανζηχκ ιειανακχκ ηαζ δζεοημθφκεζ ηδκ αθθδθεπίδναζδ ηςκ ηοηηάνςκ ιε ημ ημθθαβυκμ ηαζ άθθα ζοζηαηζηά ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ. Δ θαιζκίκδ είκαζ επίζδξ ζοβημθθδηζηή πνςηεύκδ ημο ελςηοηηάνζμο πχνμο πμο ζοκδέεζ ηα επζεδθζαηά ηφηηανα ζημκ οπμηείιεκμ ζοκδεηζηυ ζζηυ. οζηαηζηυ ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ απμηεθεί ηαζ δ MAGP-1, ιε αδζεοηνίκζζημ ημκ αηνζαή νυθμ. Oζ πνςηεύκεξ LTBP-1,2 ζοιαάθθμοκ ζηδκ έηηνζζδ ηαζ εκενβμπμίδζδ ημο θακεάκμκηα αολδηζημφ πανάβμκηα ιεηαζπδιαηζζιμφ-α1 (latent TGF-α1) ηαζ ζηδ ζφκδεζή ημο ιε ηδκ ελςηοηηάνζα μοζία βζα απμεήηεοζδ (Roberts et al. 1992). Eίκαζ επίζδξ (μζ LTBP-1,2) πνςηεσκζηά δμιζηά ζοζηαηζηά ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ. Σα εθαζηζηά ιζηνμσκίδζα είηε ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ εθαζηίκδ ζπδιαηίγμκηαξ ηζξ εθαζηζηέξ ίκεξ είηε παναιέκμοκ ζε ιειμκςιέκα δειάηζα, π.π. ζηζξ αηηζκμεζδείξ πνμαμθέξ. Cross-linking δζαδζηαζίεξ, ιε ηδ ιεζμθάαδζδ ηδξ ζζηζηήξ ηνακζβθμοηαιζκάζδξ, ζοκηεθμφκ ζημ ζπδιαηζζιυ ηαζ ηδ ζηαεενμπμίδζδ ηςκ ιζηνμσκζδίςκ (Nunes et al. 1997).

23 23 Δηθόλα 10 πδιαηζζιυξ ιζηνμσκζδίςκ ηαζ εθαζηζηχκ ζκχκ. Δ θζιπνζθθίκδ αενμίγεηαζ πενζηοηηανζηά ζε ιζηνμσκχδεζξ ζεζνέξ πμο ιε ημ πνυκμ ςνζιάγμοκ ζε ημιαμθμβζμεζδή ιζηνμσκίδζα ιέζς αθθδθμζοκδέζεςκ απυ ηδκ ηνακζβθμοηαιζκάζδ. νζια ιζηνμσκίδζα ζπδιαηίγμοκ πανάθθδθα δειάηζα πμο ζηαεενμπμζμφκηαζ ιέζς πενζμπχκ αθθδθμζοκδέζεςκ ιεηαλφ ηςκ ιζηνμσκζδίςκ. ημοξ εθαζηζημφξ ζζημφξ δ ηνμπμεθαζηίκδ απμηίεεηαζ ιεηαλφ ηςκ δειαηίςκ ιζηνμσκζδίςκ ηαζ αθθδθμζοκδέζεζξ ιέζς ηδξ θοζοθμλεζδάζδξ ζηαεενμπμζμφκ ημκ εθαζηζηυ πονήκα. Φαίκμκηαζ μζ αθθδθμζοκδέζεζξ πμο ηαηαθφμκηαζ απυ ηδ δνάζδ ηδξ ηνακζβθμοηαιζκάζδξ ηαζ ηδξ θοζοθμλεζδάζδξ (Kielty et al. 2002).

24 24 Οζ εεςνίεξ ηδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ ηαζ ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ δεκ αθθδθμακαζνμφκηαζ αθθά ιπμνεί κα ζοκοπάνπμοκ (Schlotzer-Schrehardt et al. 1991), (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a). Άθθςζηε δ απμοζία ημθθαβυκμο ηφπμο IV δδθχκεζ υηζ ημ ΡΒΥ οθζηυ πενζέπεζ ζημζπεία αθθά δεκ απμηεθεί πθήνεξ ηιήια ααζζηήξ ιειανάκδξ. Έηζζ, μφηε μ υνμξ «εθάζηςζδ» μφηε μ υνμξ «basement membrane exfoliation syndrome» πμο πνμηάεδηε απυ ημκ Eagle (Eagle 1979) πενζβνάθεζ πθήνςξ ημ ζφκδνμιμ. Φαίκεηαζ πζεακή δ ακχιαθδ άενμζζδ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ ηαζ άθθςκ ζημζπείςκ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ (υπςξ ζοζηαηζηχκ ηδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ ηαζ βθοημγαιζκμβθοηάκεξ) ζηδ ζφκεεζδ ημο ΡΒΥ οθζημφ. Πζεακμί παεμβεκεηζημί ιδπακζζιμί πενζθαιαάκμοκ: α) ακχιαθμ ενέεζζια (π.π. αολδηζηυξ πανάβμκηαξ, έκημκμ ηοηηανζηυ ηαζ μλεζδςηζηυ stress, δζαηαναπή ηδξ ζζμννμπίαξ ιεηηαθθμπνςηεσκαζχκ ηαζ ζζηζηχκ ακαζημθέςκ ημοξ, ακχιαθδ εκγοιζηή δνάζδ αθθδθμζοκδέζεςκ, ακχιαθδ βθοημγοθίςζδ, αναδεία θθεβιμκχδδξ δζαδζηαζία, πζεακή βεκεηζηή ζοιαμθή ζηδκ αθθμίςζδ ηςκ ζημζπείςκ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ), α) δζαηαναπή ηδξ έηθναζδξ ζημζπείςκ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ (εθαζηζηή ιζηνμσκζδζμπάεεζα). Σμ ενχηδια είκαζ ακ ημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ οθζηυ δδιζμονβεί ηδ κυζμ ή ακ μ αολδηζηυξ πανάβςκ ιεηαζπδιαηζζιμφ (TGF-α1) ηνμπμπμζεί ηδ θεζημονβία ηςκ ηοηηάνςκ μδδβχκηαξ ζηδ κυζμ. Αδθαδή ακ ημ ΡΒΥ οθζηυ είκαζ δ αζηία ή απθχξ δείηηδξ ηδξ κυζμο (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001b). Άιινη παζνγελεηηθνί παξάγνληεο 1) Aολδιέκδ ζοβηέκηνςζδ αολδηζηχκ παναβυκηςκ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ (TGF, bfgf, HGF, CTGF). O αολδηζηυξ πανάβςκ ιεηαζπδιαηζζιμφ (TGF-α1) ιεηαλφ ηςκ άθθςκ δνάζεχκ ημο, εεςνείηαζ ηφνζμξ νοειζζηήξ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ. Ανα αολάκμκηαξ ηδ ζφκεεζδ ηαζ ηδκ έηηνζζδ πνςηεσκχκ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ. Ώθθά ηαζ ιεζχκμκηαξ ηδκ απμδυιδζδ πνςηεσκχκ απυ ηζξ πνςηεάζεξ (ημθθαβεκάζδ ηαζ εκενβμπμζδηή ημο πθαζιζκμβυκμο), ιεζχκμκηαξ ηδ ζφκεεζή ημοξ (ηςκ πνςηεαζχκ) ηαζ αολάκμκηαξ ηδ ζφκεεζδ εζδζηχκ ακαζημθέςκ ηςκ πνςηεαζχκ αοηχκ (υπςξ μ ζζηζηυξ ακαζημθέαξ ηςκ ιεηαθθμπνςηεσκαζχκ/timp ηαζ μ ακαζημθέαξ ημο εκενβμπμζδηή ημο πθαζιζκμβυκμο/pai) (Roberts et al. 1992). Ώπμηεθεί επίζδξ δμιζηυ ζοζηαηζηυ ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ. Πανάβεηαζ ηονίςξ ημπζηά ηαζ πζεακυκ κα οπάνπεζ ηαζ ηάπμζα παεδηζηή εζζνμή ημο ιέζς ηδξ δζαηαναπήξ ημο αζιαημ-οδαημεζδζημφ θναβιμφ πμο οπάνπεζ ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ. Παίγεζ ζδιακηζηυ νυθμ ζε δζάθμνεξ ζκχδεζξ κυζμοξ

25 25 (ζηθδνυδενια, δπαηζηή ηίννςζδ, κεθνζηή ίκςζδ, αεδνμζηθήνοκζδ, πκεοιμκζηή ίκςζδ) (Border and Noble 1994). Έπεζ ανεεεί αολδιέκμξ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ αζεεκχκ ιε ΡΒΥ οθζηυ, ηυζμ ζηδκ εκενβυ υζμ ηαζ ζηδ θακεάκμοζα ιμνθή ημο ηαζ δζεβείνεζ ηδκ έηθναζδ ηαζ ηδκ άενμζζδ ηςκ πενζζζυηενςκ ζημζπείςκ πμο έπμοκ ζοζπεηζζεεί ιε ημ ΡΒΥ οθζηυ υπςξ βζα πανάδεζβια ηδξ θζιπνζθθίκδξ-1, ημο LTBP- 1,2, ηδξ ηνακζβθμοηαιζκάζδξ-2 (TGase-2), ηδξ θζιπνμκεηηίκδξ, ηδξ αζηνμκεηηίκδξ, ηδξ εθαζηίκδξ, πνςηεμβθοηακχκ ηαζ ηδξ ηθμοζηενίκδξ (clusterin), πνμάβμκηαξ έηζζ ηδκ παναβςβή ημο ιζηνμσκχδμοξ οθζημφ. φκδεζδ ημο ζοιπθυημο ημο θακεάκμκημξ πεπηζδίμο ζφκδεζδξ (LAP)-latent TGF-α1 ιε ηδκ ελςηοηηάνζα μοζία βίκεηαζ ιέζς ημο LTBP-1,2 εκχ δ απυζπζζή ημο βίκεηαζ ιέζς εκγοιζηήξ πνςηευθοζδξ (πζεακυκ απυ ηδκ πθαζιίκδ) (Schlotzer-Schrehardt et al. 2001), (Koliakos et al. 2001). Ο ααζζηυξ ζκμαθαζηζηυξ αολδηζηυξ πανάβςκ (bfgf) πνμάβεζ ημκ πμθθαπθαζζαζιυ δζαθυνςκ ηοηηάνςκ (ζκμαθαζηχκ, εκδμεδθζαηχκ, θείςκ ιοζηχκ ηοηηάνςκ ηθπ) ηαζ εκέπεηαζ ζηζξ δζαδζηαζίεξ επμφθςζδξ ηαζ ακάπηολδξ υβηςκ. ΐνίζηεηαζ ζηζξ ααζζηέξ ιειανάκεξ ηαζ ζηδκ οπεκδμεδθζαηή ελςηοηηάνζα oοζία (ζε πενζμπέξ ιε πνςηεμβθοηάκεξ πμο έπμοκ εεζζηή δπανάκδ) (Bikfalvi et al. 1997). Ανάζεζξ ημο πμο ημκ εκμπμπμζμφκ ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ είκαζ δ ειπθμηή ημο ζηδ νφειζζδ ημο ζζηζημφ εκενβμπμζδηή ημο πθαζιζκμβυκμο/tpa (δ πθαζιίκδ είκαζ πνςηεάζδ πμο απμδμιεί πνςηεύκεξ ηαζ έηζζ δζαζπά ημ ζκχδεξ), ιεηαθθμπνςηεσκαζχκ/μμρs, ζηδ νήλδ ααζζηχκ ιειανακχκ (πνμάβμκηαξ ηδ ζφκεεζδ πνςηεαζχκ), ζηδ ζφκεεζδ ιμνίςκ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ηαζ ζηδ κεμαββεζμβέκεζδ (Presta et al. 2005). οιιεηέπεζ επίζδξ ζηδ ζφκεεζδ οαθμονμκζημφ μλέμξ, ζημζπείμο ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ πμο ζοιιεηέπεζ ζημκ ηοηηανζηυ πμθθαπθαζζαζιυ, ηδ ιεηακάζηεοζδ ηαζ ηδ δζαθμνμπμίδζδ ηοηηάνςκ (Denk et al. 2000), (Heldin et al. 1989). ε πμκηίηζα επίζδξ έπεζ ανεεεί κα πνμάβεζ ημκ πμθθαπθαζζαζιυ ηοηηάνςκ ημο επζεδθίμο ημο θαημφ ηαζ ηδ ιεηακάζηεοζδ ηαζ δζαθμνμπμίδζή ημοξ ζε ζκχδδ ηφηηανα (McAvoy et al. 1989). Έπεζ ανεεεί αολδιέκμξ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ αζεεκχκ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ (ιαγί ιε αολδιέκμ οαθμονμκζηυ μλφ) (Gartaganis et al. 2001). Ο δπαημηοηηανζηυξ αολδηζηυξ πανάβςκ (HGF) έπεζ ανεεεί αολδιέκμξ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ ζε αζεεκείξ ιε ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια (1,42 pg/ml, έκακηζ 0,56 pg/ml ζε αζεεκείξ ιε ηαηαννάηηδ ηαζ 0,96 pg/ml ζε ιδ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια) (Hu and Ritch 2001). ηδκ ενβαζία απμδίδεηαζ πζεακυκ ζηδκ ιεβαθφηενδ ζζηζηή αθάαδ πμο οπάνπεζ ζημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια ηαζ άνα ηδ ιεβαθφηενδ επμοθςηζηή δζαδζηαζία, ζηδκ μπμία ζοιιεηέπεζ μ HGF.

26 26 Ο αολδηζηυξ πανάβςκ ημο ζοκδεηζημφ ζζημφ (CTGF) επίζδξ έπεζ ανεεεί αολδιέκμξ ζε οδαημεζδέξ οβνυ αζεεκχκ ιε ρεοδμαπμθμθίδςζδ (ζε ζοκδοαζιυ ιε αφλδζδ MMPs) (Ho et al. 2005). Αζεβείνεζ ημκ πμθθαπθαζζαζιυ ηςκ ζκμαθαζηχκ ηαζ ηδκ παναβςβή ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ πνμάβμκηαξ ζκςηζηέξ δζενβαζίεξ. Ώπμηεθεί downstream mediator ημο TGF-α (εηηνίκεηαζ ιεηά δζέβενζδ ηςκ ζκμαθαζηχκ απυ ημκ TGF-α), πμο επίζδξ έπεζ ζοκδεεεί παεμβεκεηζηά ιε ημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ. Βπίζδξ επζδνά ζημ ιεηααμθζζιυ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ πνμάβμκηαξ ηδ ζφκεεζδ ημθθαβυκμο ηαζ νοειίγμκηαξ ηδκ έηθναζδ MMMPs ηαζ TIMPs (Van Setten et al. 2002). Οζ παναπάκς θεζημονβίεξ ημκ εκμπμπμζμφκ ζε πζεακή παεμβεκεηζηή ζφκδεζδ ιε ημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ. 2) Αζαηαναπή ηδξ ζζμννμπίαξ ιεηαθθμπνςηεσκαζχκ ηαζ ζζηζηχκ ακαζημθέςκ ημοξ (ΜΜΡs/ ΣΕΜΡs) Οζ ΜΜΡs είκαζ πνςηεμθοηζηά έκγοια (εκδμπεπηζδάζεξ) πμο ζε ζζμννμπδιέκδ δνάζδ ιε ημοξ ακαζημθείξ ημοξ (TIMPs) νοειίγμοκ ηδ ζοζζχνεοζδ ημο ελςηοηηάνζμο οθζημφ. οβηεηνζιέκα μζ ΜΜPs ζοιαάθθμοκ ζηδκ απμδυιδζδ ζοζηαηζηχκ (ημθθαβυκμο, εθαζηίκδξ, πνςηεμβθοηακχκ, θαιζκίκδξ, ζκμζοκδεηίκδξ, οαθμκεηηίκδξ) ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ (ηαζ ηςκ ααζζηχκ ιειανακχκ) ηαζ ζηδκ ακαδζμνβάκςζή ημοξ, εκχ μζ ΣΕΜΡs ζηδκ άενμζζή ημοξ. Αζαηαναπή ηδξ ζζμννμπίαξ ημοξ εκμπμπμζείηαζ ζε πνυκζεξ ζκςηζηέξ παεήζεζξ (ήπαημξ, πμθδθυνςκ) ηαζ μοθχδεζξ δζενβαζίεξ ηαζ ζημκ μθεαθιυ ζε παναβςβζηή οαθμεζδμαιθζαθδζηνμεζδμπάεεζα, δεοηενμβεκή ηαηαννάηηδ, πνυκζα ναβμεζδίηζδα, πηενφβζμ η.θπ. ημκ μθεαθιυ μζ ιεηαθθμπνςηεσκάζεξ πανάβμκηαζ πζεακυκ ζημ ηεναημεζδζηυ εκδμεήθζμ ηαζ ζημκ δειυ ηαζ δ παναβςβή ημοξ θαίκεηαζ κα νοειίγεηαζ ιεηαλφ ηςκ άθθςκ ηαζ απυ ηοημηίκεξ ηαζ αολδηζημφξ πανάβμκηεξ (π.π. TGF-α1 πμο επίζδξ εκέπεηαζ ζηδκ παεμβέκεζα ημο ΡΒΥ ζοκδνυιμο). οκδοαζιέκδ αφλδζδ ημο θυβμο ΣΕΜΡs/MMPs ηαζ ιείςζδ ηςκ ΜΜΡs πνμηαθεί άενμζζδ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ, ηαηάζηαζδ πμο πνμδζαεέηεζ ζηδκ δδιζμονβία ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ οθζημφ, αθθά ηαζ ζηδ ζοζζχνεοζδ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ζηδκ παναηακαθζηή πενζμπή ημο δειμφ πνμηαθχκηαξ ιείςζδ ηδξ εηνμήξ οδαημεζδμφξ οβνμφ ηαζ πνςημπαεέξ βθαφηςια ακμζηηήξ μοζίαξ (ΠΓΏΓ). ε ιεθέηεξ έπεζ ανεεεί αφλδζδ ημο θυβμο ΣΕΜΡs/MMPs ηαζ ιείςζδ ηςκ εκενβχκ ΜΜΡs ζημ οδαημεζδέξ οβνυ αζεεκχκ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ ηαζ ΡΒΥ βθαφηςια (Schlotzer- Schrehardt et al. 2003), (Ronkko et al. 2007), (Ho et al. 2005), (Maatta et al. 2005). Ώφλδζδ ηςκ ΜΜΡs παναηηδνίγεηαζ πενζζζυηενμ δεοηενμβεκήξ ζηδκ άενμζζδ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ (ιε ζημπυ ηδκ απμδυιδζή ηδξ βζα επακαθμνά ηδξ ζζμννμπίαξ) πανά παεμβεκεηζηή αζηία (Gartaganis et al. 2002)..

27 27 3) Ώολδιέκμζ δείηηεξ μλεζδςηζημφ stress. ε ιεηααμθζηυ stress οπάνπεζ αφλδιέκδ έηηνζζδ αδεκμζίκδξ ιε ζημπυ ηδκ πνμζηαζία ηςκ ηοηηάνςκ απυ ηδκ πνμηαθμφιεκδ (ιέζς εκγοιζηήξ δνάζδξ) ζζπαζιία. Βίκαζ βκςζηυ υηζ ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ οπάνπεζ οπμλία ηαζ ζζπαζιία. Δ αδεκμζίκδ εκέπεηαζ επίζδξ ζηδκ έηηνζζδ οδαημεζδμφξ οβνμφ ηαζ άνα ζηδ νφειζζδ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ. ημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ έπεζ ανεεεί αφλδζδ ηδξ έηθναζδξ ηςκ οπμδμπέςκ Ώ3 ηδξ αδεκμζίκδξ (AdoR-A3) ζηα ηφηηανα ημο ιδ πνςζηζημφ επζεδθίμο ημο αηηζκςημφ ζχιαημξ ιε ζημπυ ηδκ ηοηηανμπνμζηαζία απυ ηδκ ζζπαζιζηή ηαζ μλεζδςηζηή αθάαδ (Schlotzer-Schrehardt et al. 2005). Δ 8-ζζμπνμζηαβθακδίκδ F 2a πανάβεηαζ απυ ημ αναπζδμκζηυ μλφ ιέζς εθεοεένςκ νζγχκ ηαζ εεςνείηαζ δείηηδξ μλεζδςηζημφ stress. Δ οπενζχδδξ αηηζκμαμθία, δ μπμία έπεζ εκμπμπμζδεεί ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ, απμηεθεί ηφνζα πδβή εθεοεένςκ νζγχκ. Δ 8- ζζμπνμζηαβθακδίκδ F 2a εεςνείηαζ υηζ αολάκεζ ηδ ζφκεεζδ ημο TGF-α1 ηαζ πνμάβεζ ηδ δδιζμονβία ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ιεζχκμκηαξ ηδ δναζηζηυηδηα ηςκ ΜΜΡs. Ώκηίεεηα ημ αζημναζηυ μλφ είκαζ ηφνζμ ακηζμλεζδςηζηυ ζοκηεθχκηαξ ζηδκ απμιάηνοκζδ εθεοεένςκ νζγχκ. ε ιεθέηδ έπεζ ανεεεί ιεζςιέκμ αζημναζηυ μλφ ηαζ αολδιέκδ 8- ζζμπνμζηαβθακδίκδ F 2a ζημ οδαημεζδέξ οβνυ αζεεκχκ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ, ζε ζπέζδ ιε ιάνηονεξ-ηαηανναηηζημφξ αζεεκείξ, εκμπμπμζχκηαξ ζοκεήηεξ μλεζδςηζημφ stress (ιέζς εθεοεένςκ νζγχκ) ζηδκ παεμβέκεζα ημο ζοκδνυιμο (Koliakos et al. 2003). Βπίζδξ δ ιζηνμζςιζαηή ηνακζθενάζδ ηδξ βθμοηαεεζυκδξ (mgst-1), έκγοιμ πμο ηαηαθφεζ ηδ ζφγεολδ βθμοηαεεζυκδξ ιε μλεζδςηζηά πανάβςβα πνμζηαηεφμκηαξ ημοξ ζζημφξ απυ μλεζδςηζηέξ αθάαεξ, έπεζ ανεεεί ιεζςιέκδ ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ (Zenkel et al. 2005). ε άθθδ ενβαζία, ιεθέηδ ηδξ ζζμννμπίαξ μλεζδςηζηχκ/ακηζμλεζδςηζηχκ παναβυκηςκ ημο μννμφ (δεζηηχκ μλεζδςηζημφ stress: ιοεθμτπενμλεζδάζδ, ιαθμκδοαθδεΰδδ ηαζ ακηζμλεζδςηζηχκ παναβυκηςκ υπςξ αζηαιίκεξ A, C, E, ηαηαθάζδ ηαζ ζοκμθζηή μλεζδςηζηή ηαηάζηαζδ) αζεεκχκ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ, έδεζλε ιεζςιέκδ αζηαιίκδ C (αζημναζηυ μλφ) ηαζ αολδιέκδ MDA (ιαθμκδζαθδεΰδδ) (Yilmaz et al. 2005). H ιαθμκδζαθδεΰδδ είκαζ δείηηδξ μλεζδςηζημφ stress ηαζ ημ αζημναζηυ μλφ ηφνζμ ακηζμλεζδςηζηυ. Αζαηαναπή ηδξ ζζμννμπίαξ μλεζδςηζηχκ/ακηζμλεζδςηζηχκ παναβυκηςκ ημο μννμφ (ιε αφλδζδ ημο θυβμο), ιείςζδ ηδξ ηαηαθάζδξ (ακηζμλεζδςηζηυ έκγοιμ πμο ηαηαθφεζ ηδκ απμδυιδζδ ημο οπενμλεζδίμο ημο οδνμβυκμο ζε μλοβυκμ ηαζ κενυ) ηαζ αφλδζδ ημο οπενμλεζδίμο ημο οδνμβυκμο (ηφνζμξ μλεζδςηζηυξ πανάβμκηαξ) μννμφ ηαζ οδαημεζδμφξ οβνμφ, ζε αζεεκείξ ιε ΡΒΥ

28 28 ζφκδνμιμ ηαζ ΡΒΥ βθαφηςια, ακαθένεηαζ ηαζ ζε άθθδ ιεθέηδ (Koliakos et al. 2008). Βπίζδξ ζοκεήηεξ ορδθμφ μλεζδςηζημφ stress δείπκμοκ ηα ιεζςιέκα επίπεδα βθμοηαεεζυκδξ (GSH) ηαζ ηα αολδιέκα επίπεδα ιαθμκδζαθδεΰδδξ ηαζ πνμσυκηςκ θζπζδζαηήξ οπενμλείδςζδξ TBARS (μοζζχκ πμο ακηζδνμφκ ιε ημ εεζμααναζημονζηυ μλφ), πμο έπμοκ ακεονεεεί ζε αζεεκείξ ιε ΡΒΥ ημηηία (Gartaganis et al. 2007), (Gartaganis et al. 2005). H εκδμεδθίκδ-1, ααζζηυξ ζζπονυξ αββεζμζοζημθέαξ, εηηνίκεηαζ ζε ηαηαζηάζεζξ μλεζδςηζημφ stress (πζεακυκ ιέζς ηδξ 8 ζζμπνμζηαβθακδίκδξ F2a), ζοιιεηέπεζ ζηδ νφειζζδ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ ηαζ εκμπμπμζείηαζ βζα ηζξ αββεζαηέξ ακςιαθίεξ ηδξ ίνζδαξ, ηδ νήλδ ημο αζιαημ-οδαημεζδζημφ θναβιμφ, ηδ ιζηνμκεμαββείςζδ ηαζ ηδκ οπμλία ημο πνμζείμο εαθάιμο, ηαηαζηάζεζξ πμο παναηδνμφκηαζ ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ. Έπεζ ανεεεί αολδιέκδ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ αζεεκχκ ιε ΡΒΥ εκαπμεέζεζξ (Koliakos et al. 2004). Δ clusterin είκαζ βθοημπνςηεύκδ πμο αολάκεζ ζε ηοηηανζηυ stress (μλεζδςηζηυ ή εενιζηυ shock, οπμλία, οπενζχδδ αηηζκμαμθία) πνμάβμκηαξ ηδκ ηοηηανμπνμζηαζία (ακαζηέθθμκηαξ ηδκ απυπηςζδ, πνμζηαηεφμκηαξ ηζξ ηοηηανζηέξ ιειανάκεξ, ζηαεενμπμζχκηαξ ηζξ ζοκδέζεζξ ηςκ ηοηηάνςκ ιεηαλφ ημοξ ηαζ ιε ηδκ ελςηοηηάνζα μοζία, ακαζηέθθμκηαξ ηδ θφζδ ηςκ ηοηηάνςκ ιέζς ημο ζοιπθδνχιαημξ). Βπίζδξ ακαζηέθθεζ ηδ επαβυιεκδ απυ ημ stress ηαείγδζδ ηαζ άενμζζδ ηςκ ηαημδζπθςιέκςκ (misfold) πνςηεσκχκ (δνχκηαξ ςξ ελςηοηηάνζα ζοκμδυξ/chaperone). Παν υθα αοηά έπεζ ανεεεί ιεζςιέκδ ζε μθεαθιμφξ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ πζεακυκ ζηα πθαίζζα βεκζηυηενδξ αθάαδξ ηςκ ηοηηανζηχκ πνμζηαηεοηζηχκ ιδπακζζιχκ (ιείςζδ αζημναζημφ, ιείςζδ mgst-1). Φαίκεηαζ υηζ ημ μλεζδςηζηυ stress πνμηαθεί αθάαδ ηςκ πνμζηαηεοηζηχκ ιδπακζζιχκ ηαζ ιείςζδ ηδξ clusterin, μδδβχκηαξ ζε άενμζζδ ηςκ misfold πνςηεσκχκ (πζεακυκ ηαζ απυ δοζθεζημονβία ημο ζοζηήιαημξ ημο πνςηεαζχιαημξ). Δ clusterin πανάβεηαζ ηονίςξ απυ ημ αηηζκςηυ ζχια ηαζ ανίζηεηαζ ελςηοηηάνζα ζηα επζεδθζαηά ηφηηανα, ηζξ αββεζαηέξ ααζζηέξ ιειανάκεξ ηαζ ηζξ εθαζηζηέξ ίκεξ ημο ζηνχιαημξ. Ο TGF-α1 έπεζ ανεεεί υηζ πνμηαθεί ιείςζδ ηδξ έηθναζήξ ηδξ (Zenkel et al. 2006). Ο ρεοδάνβονμξ (πμο έπεζ ακηζμλεζδςηζηή δνάζδ) έπεζ ανεεεί ιεζςιέκμξ ζημ θαηυ αζεεκχκ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ (Yildirim et al. 2007). Ώολδιέκεξ εκγοιζηέξ cross-linking δζαδζηαζίεξ πνςηεσκχκ πμο ζηαεενμπμζμφκ ιυνζα ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ θαίκεηαζ κα παίγμοκ ζδιακηζηυ παεμβεκεηζηυ νυθμ. Δ

29 29 ηνακζβθμοηαιζκάζδ-2 πμο πνδζζιμπμζεί ζακ οπυζηνςια ιυνζα ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ ηαζ ηςκ ααζζηχκ ιειανακχκ, ζοκηεθεί ζηδ ζηαεενμπμίδζδ ηαζ εκγοιζηή ακεεηηζηυηδηα ηςκ ΡΒΥ ζκχκ ηαζ έπεζ ανεεεί αολδιέκδ ζε αζεεκείξ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ (Zenkel et al. 2005). Δ ακεφνεζδ ζε ΡΒΥ μθεαθιμφξ αολδιέκδξ έηθναζδξ βμκζδίςκ ηςκ: LTBP-1,2, ΣGase-2, TIMP-2, πνςηεύκδξ αβηονμαυθδζδξ ηδξ Ώ ηζκάζδξ-2 (AKAP-2), απμθζπμπνςηεύκδξ D, AdoR-A3, θζιπνζθθίκδξ-1, ΣGF-α1, πνςηεσκχκ εενιζηήξ ηαηαπθδλίαξ (HSP), οπενμλεζδζηήξ δζζιμοηάζδξ ημο Μαββακίμο, πνςηεσκζηήξ ηζκάζδξ εκενβμπμζμφιεκδξ απυ ηδ ιίηςζδ (ΜΏΡΚ-p38), πνςηεσκζηήξ θςζθαηάζδξ 2A, αιοθμεζδμφξ μννμφ A1, πνμθθεβιμκςδχκ ηοημηζκχκ ζκηενθεοηίκδξ-1,2 (ΕL-1,2) ηαζ απυ ηδκ άθθδ ιενζά ιεζςιέκδξ έηθναζδξ βμκζδίςκ ηςκ: TIMP-1, clusterin, mgst-1, DNA επζδζμνεςηχκ πνςηεσκχκ (repair proteins), βθμοηανεδμλίκδξ (glutaredoxin), ζοζηαηζηχκ ηδξ μδμφ μοαζημοζηίκδξ-πνςηεαζχιαημξ (ubiquitinproteasome pathway), ημο πανάβμκηα ακηζβναθήξ (transcription factor) Id-3, απμηεθμφκ ηιήιαηα ηδξ δαζδαθχδμοξ παεμβέκεζαξ ημο ζοκδνυιμο (Schlotzer- Schrehardt and Naumann 2006), (Zenkel et al. 2005). Δηθόλα 11 οκμπηζηά δ παεμβέκεζα ημο ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ ζοκδνυιμο (Schlotzer-Schrehardt and Naumann 2006)..

30 30 Φαίκεηαζ υηζ δ έκημκδ παναβςβή ζοζηαηζηχκ ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ, μζ εκγοιζηέξ cross-linking δζαδζηαζίεξ, δ πνςηεμθοηζηή ακζζμννμπία ακάιεζα ζηζξ ιεηαθθμπνςηεσκάζεξ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ηαζ ημοξ ακαζημθείξ ημοξ ηαζ ημ έκημκμ ηοηηανζηυ ηαζ μλεζδςηζηυ stress, ζε ζοκδοαζιυ ιε ηάπμζα δζαηαναπή ηςκ ηοηηανμπνμζηαηεοηζηχκ ιδπακζζιχκ (ακηζμλεζδςηζηήξ άιοκαξ, θεζημονβίαξ πνςηεαζχιαημξ, απυηνζζδξ ζημ stress ημο εκδμπθαζιαηζημφ δζηηφμο ηαζ DNA επζδζμνεςηχκ) ζημ πνυζεζμ μθεαθιζηυ διζιυνζμ, ηαεζζημφκ ημκ μνζζιυ ημο ΡΒΥ ζοκδνυιμο ςξ ιζα εθαζηζηή ιζηνμσκζδζμπάεεζα επαβυιεκδ απυ ημ stress (Schlotzer- Schrehardt and Naumann 2006), (Γenkel et al. 2007). ΤΝΘΔΖ Σμ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ ζφκδνμιμ απμηεθεί ιζα βεκζηεοιέκδ εηθοθζζηζηή δζαηαναπή ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ιε πμθοεζηζαηή, πνμμδεοηζηά αολακυιεκδ ζοζζχνεοζή ηδξ. Δ άενμζζδ αοηή μθείθεηαζ είηε ζε αολδιέκδ παναβςβή, είηε ζε ιεζςιέκμ ηαηααμθζζιυ, είηε ζε ζοκδοαζιυ ηαζ ηςκ δφμ. Σμ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ οθζηυ θαίκεηαζ κα απμηεθεί ακχιαθδ ζοζζχνεοζδ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ ηαζ άθθςκ ζημζπείςκ ηδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ (υπςξ ζοζηαηζηά ααζζηήξ ιειανάκδξ ηαζ βθοημγαιζκμβθοηάκεξ) (Streeten 1993). Δ αηνζαήξ ημο πδιζηή ζφκεεζδ είκαζ άβκςζηδ, αθθά θαίκεηαζ υηζ επζηναηεί δ άπμρδ δφμ ζοζηαηζηχκ: εκυξ ιζηνμσκχδμοξ πονήκα (πμο είκαζ ημζκυξ ζηζξ δζάθμνεξ εκημπίζεζξ ηαζ έπεζ παναηηδνζζηζηή ειθάκζζδ ζημ δθεηηνμκζηυ ιζηνμζηυπζμ) ηαζ ιζαξ άιμνθδξ μοζίαξ πμο ημκ πενζαάθθεζ (πμο πζεακυκ δζαθένεζ ζηζξ δζάθμνεξ εέζεζξ ηαζ ειθακίγεζ ακμζμσζημπδιζηή ιυκμ ηαοημπμίδζδ ηςκ ζημζπείςκ ηδξ). Δκθάληζε πιηθνύ Ώκ ηαζ μζ εκαπμεέζεζξ ιπμνμφκ εφημθα κα θακμφκ ζημ μπηζηυ ιζηνμζηυπζμ, ηαθφηενδ ζζημπαεμθμβζηή ακαβκχνζζδ ηςκ ζκχκ απαζηεί ηδ πνήζδ ημο δθεηηνμκζημφ ιζηνμζημπίμο ηαζ ηδξ ακμζμσζημπδιείαξ. Ώ) Έιιεζεξ ζζημπδιζηέξ ηαζ ακμζμσζημπδιζηέξ ακαθφζεζξ πνμηείκμοκ έκα ζφιπθμημ βθοημπνςηεύκδξ/πνςηεμβθοηάκδξ πμο απμηεθείηαζ απυ έκα πνςηεσκζηυ πονήκα πενζααθθυιεκμ απυ άθεμκεξ αθοζίδεξ βθοημγαιζκμβθοηακχκ πμο ζπδιαηίγμοκ έκα άιμνθμ οπυζηνςια (Davanger 1977). 1) Σμ οδαηακεναηζηυ ζημζπείμ απμηεθείηαζ απυ πνςηεμβθοηάκεξ ηαζ βθοημγαιζκμβθοηάκεξ (εεζζηή δπανάκδ, εεζζηή πμκδνμσηίκδ, εεζζηή δενιαηάκδ, εεζζηή

31 31 ηεναηάκδ ηαζ οαθμονμκζηυ μλφ) (Fitzsimmons et al. 1997), (Harnisch et al. 1981), (Tawara et al. 1996), (Schlotzer-Schrehardt et al b). Ο ΔΝΚ-1 επίημπμξ, έκα 3 εεζμ-βθοημονμκζηυ μλφ, πζεακυκ οπεφεοκμ βζα ηδκ ημθθχδδ οθή ηαζ πνμζημθθδηζηυηδηα βθοημπνςηεσκχκ ημο οθζημφ ζε επζθάκεζεξ (εεηζηυ ζε εκδμθεάθιζα εκηυπζζδ, υπςξ ηαζ ζημ ζοκμδυ μθεαθιυ, αθθά ανκδηζηυ ζε ελμθεάθιζα εκηυπζζδ), έπεζ επίζδξ ακεονεεεί ζημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ οθζηυ (Kubota et al. 1998). Δ οπενπαναβςβή ηαζ μ ακχιαθμξ ιεηααμθζζιυξ ηςκ βθοημγαιζκμβθοηακχκ έπμοκ εεςνδεεί ζακ ηάπμζεξ απυ ηζξ πζεακέξ αθθαβέξ-ηθεζδζά ημο ζοκδνυιμο (Schlotzer-Schrehardt et al. 1992b), (Gartaganis et al. 2004). Ώοηυ οπμζηδνίγεηαζ ηαζ απυ ηδκ ακεφνεζδ αολδιέκςκ επζπέδςκ οαθμονμκζημφ μλέμξ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ αζεεκχκ ιε ημ ζφκδνμιμ (Lamari et al. 1998), (Gartaganis et al. 2001). 2) Σμ πνςηεσκζηυ ζημζπείμ πενζθαιαάκεζ ιδ ημθθαβμκμφπα ζημζπεία ααζζηήξ ιειανάκδξ (θαιζκίκδ, ζκςβυκμ/εκηαηηίκδ, ζκμζοκδεηίκδ), επζηυπμοξ ηςκ εθαζηζηχκ ζκχκ (εθαζηίκδ, ηνμπμεθαζηίκδ, αιοθμεζδέξ-ρ ηαζ οαθμκεηηίκδ) ηαζ ζοζηαηζηά ηςκ εθαζηζηχκ ιζηνμσκζδίςκ (θζιπνζθθίκδ-1, LTBP-1,2 ηαζ MAGP-1) (Schlotzer- Schrehardt et al. 1992b), (Konstas et al. 1990), (Li et al. 1988), (Li et al. 1989), (Streeten et al. 1986), (Schlotzer-Schrehardt et al. 2000). ΐ) ημ μπηζηυ ιζηνμζηυπζμ μζ ίκεξ ειθακίγμκηαζ εεηζηέξ ζηδ πνχζδ ιε ημ ακηζδναζηήνζμ PAS (οπενζςδζηυ μλφ Schiff), δςζζκυθζθεξ, εαικμεζδείξ ή πηενοβμεζδείξ αενμίζεζξ, ζε υθμοξ ημοξ ζπδιαηζζιμφξ ημο πνμζείμο διζιμνίμο (Morrison and Green 1988). Γ) ημ δθεηηνμκζηυ ιζηνμζηυπζμ ημ οθζηυ θαίκεηαζ ζακ ακχιαθδ άενμζζδ ζκχκ ιε ηοπαίεξ ηαηεοεφκζεζξ ηαζ απμηεθμφιεκμ απυ δφμ ηφπμοξ ζκχκ (ηφπμο Ώ ίκεξ: δζαιέηνμο nm, ιήημοξ ςξ 1ιm, ιε πενζμδζηυηδηα nm ηαζ ηζξ ημκηυηενεξ ηαζ παπφηενεξ ηφπμο ΐ ίκεξ: δζαιέηνμο nm, ιήημοξ 0,3-0,5ιm ηαζ ιζηνυηενδ πενζμδζηυηδηα). Οζ ίκεξ αοηέξ απμηεθμφκηαζ απυ εθαζηζηά ιζηνμσκίδζα 3-7 ή 8-10 nm ηαζ πενζμδζηυηδηα 10-12nm πμο ζπδιαηίγμοκ έκα πονήκα πενζααθθυιεκμ απυ άιμνθμ ζηνχια βθοημγαιζκμβθοηακχκ ζηδκ επζθάκεζά ημο (Davanger 1980a), (Davanger 1980b), (Davanger 1978), (Davanger and Hovig 1978), (Davanger and Pedersen 1975). Πανά ηδ ζπεηζηή αζάθεζα ηδξ ζφζηαζδξ ηςκ ζκχκ, δ δμιή ημοξ είκαζ πμθφ παναηηδνζζηζηή ηαζ εφημθα δζαηνζηή απυ ηάεε άθθμ βκςζηυ ηφπμ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ. Βπίζδξ μζ πμθθαπθέξ μιμζυηδηεξ ζηδκ οδαηακεναηζηή ηαζ ηονίςξ ζηδκ

32 32 πνςηεσκζηή ζφζηαζδ ηςκ εκδμθεάθιζςκ ιε ηζξ ελςθεάθιζεξ ίκεξ (πανά ηζξ ηάπμζεξ δζαθμνέξ ζημ οδαηακεναηζηυ ζημζπείμ) δείπκμοκ ημζκή παεμβεκεηζηή πμνεία (Amari et al. 1997). ιςξ δ ακεφνεζδ ημο ΔΝΚ-1 ζε εκδμθεάθιζα εκηυπζζδ ηαζ υπζ ζε ελμθεάθιζα, δείπκεζ πζεακή δζαθμνά ζηδ ζφκεεζδ ή ημπμελανηχιεκεξ δζαθμνμπμζήζεζξ (Qi et al. 1997). Δηθόλα 12 φζηαζδ ημο ΡΒΥ οθζημφ Ώ) Βιθάκζζδ ηςκ ζκχκ ζημ μπηζηυ ιζηνμζηυπζμ (CP:αηηζκςηυ ζχια, Z:γίκκεζμξ γχκδ, L:θαηυξ, PC:μπίζεζμξ εάθαιμξ), (πνχζδ ηοακυ ηδξ ημθμοδίκδξ, ιεβέεοκζδ X400) ΐ) Δθεηηνμκζμβναθία ζάνςζδξ ιε ειθάκζζδ εκαπμεέζεςκ ζημ πνυζεζμ πενζθάηζμ (bar=3ιm) C-E) Hθεηηνμκζμβναθία ιεηάδμζδξ ιε ηδ ιμνθή ηςκ ζκχκ ζημ πνυζεζμ πενζθάηζμ (bars=0,2ιm) C) Λεπηυηενεξ ίκεξ ηφπμο Ώ D) Παπφηενεξ ίκεξ ηφπμο ΐ E) Πθεονζηή άενμζζδ ιζηνμσκζδίςκ ζηζξ ΡΒΥ ίκεξ (αέθδ) ιε πενζμδζηυηδηα πενίπμο 50nm (ηεθαθή αεθχκ) (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a)

33 33 ΠΡΟΔΛΔΤΖ Φαίκεηαζ υηζ δζάθμνμζ άζπεημζ ιεηαλφ ημοξ επζεδθζαημί ηαζ ιεζεβποιαηζημί ηοηηανζημί ηφπμζ ιε ημζκή ιεηααμθζηή αθάαδ, μδδβμφκηαζ ζηδκ οπεναμθζηή ηαζ ακχιαθδ ζφκεεζδ ελςηοηηάνζαξ ΡΒΥ μοζίαξ ζε δζάθμνεξ εέζεζξ, εκδμθεάθιζα ηαζ ελμθεάθιζα. Ώ) ημκ μθεαθιυ ηα ηφηηανα ζηα μπμία θαίκεηαζ (ζημ δθεηηνμκζηυ ιζηνμζηυπζμ) κα πανάβεηαζ ημ οθζηυ είκαζ ηονίςξ αοηά ημο πνμ-ζζδιενζκμφ επζεδθίμο ημο θαημφ, ημο πνςζηζημφ επζεδθίμο ηδξ ίνζδαξ ηαζ ημο ιδ πνςζηζημφ επζεδθίμο ημο αηηζκςημφ, εκχ πζεακή είκαζ δ ζοκεζζθμνά ημο εκδμεδθίμο ημο ηεναημεζδμφξ ηαζ ημο δειμφ, ηςκ αββεζαηχκ ηοηηάνςκ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ ηοηθμθμνία ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ ηαζ υθςκ ζπεδυκ ηςκ ηοηηάνςκ ημο ζνζδζημφ ζηνχιαημξ (ζκμηφηηανα, ιεθακμηφηηανα, πενζηφηηανα, θεία ιοζηά ηφηηανα, αββεζαηά εκδμεδθζαηά ηφηηανα) (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a). Ώπυ αοηέξ ηζξ εζηίεξ παναβςβήξ, ιέζς ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ βίκεηαζ παεδηζηή εκαπυεεζή ημο ζηζξ άθθεξ δμιέξ ημο πνμζείμο διζιμνίμο. Σα ηφηηανα αοηά, ηα μπμία θαίκεηαζ κα ειπθέημκηαζ ζηδ ζφκεεζδ ημο ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ οθζημφ, ειθακίγμοκ ιενζηά ημζκά παναηηδνζζηζηά υπςξ: (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a) α) ακχιαθδ ηοηηανζηή επζθάκεζα ιε ελςηενζηέξ ημζθυηδηεξ ηαζ εαθάιμοξ πμο πενζέπμοκ απμθμθζδςηζηέξ ίκεξ ηαζ εκίμηε εναφζιαηα ααζζηήξ ιειανάκδξ. α) μζ απμθμθζδςηζηέξ ίκεξ ακαδφμκηαζ ηάεεηα απυ ηδκ ηοηηανζηή επζθάκεζα δζαηυπημκηαξ ηδ ζοκέπεζα ηδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ. β) μζ ακαδουιεκεξ απυ ηδκ επζθάκεζα ίκεξ ζοπκά αενμίγμκηαζ ηαζ «ςνζιάγμοκ», χζηε απυ ιζηνμσκίδζα κα ηαηαθήβμοκ ζε ζφκεεηεξ, παπφηενεξ ίκεξ. δ) ηα ζδιεία άιεζδξ επαθήξ ηοηηάνςκ-ζκχκ είκαζ πενζμνζζιέκα ζε ιζηνέξ εζηίεξ ιε παναηηδνζζηζηέξ ημζθυηδηεξ ηδξ ηοηηανζηήξ επζθάκεζαξ πμο ηαθφπημκηαζ απυ ηζξ ίκεξ. ε) αενμίζεζξ απυ ηοηηανμπθαζιαηζηά ηοζηίδζα πμο πενζέπμοκ άιμνθμ οθζηυ ζοβπςκεφμκηαζ ιε ηδκ ηοηηανζηή ιειανάκδ ζηδκ πενζμπή ηςκ ημζθμηήηςκ ηαζ ακμίβμοκ πνμξ ημκ ελςηοηηάνζμ πχνμ. ζη) ηα ειπθεηυιεκα ηφηηανα έπμοκ πενίπθμηα εηηνζηζηά μνβακίδζα (υπςξ αδνυ εκδμπθαζιαηζηυ δίηηομ) πμο ηα ηαεζζημφκ ιεηααμθζηά εκενβά. πδιαηζζιυξ ζκχκ ιέζα ζε ηοηηανζηέξ εβημθπχζεζξ ζοκακηάηαζ ζε έηηνζζδ ηαζ άθθςκ ζημζπείςκ ημο ελςηοηηάνζμο πχνμο υπςξ βζα πανάδεζβια ζε έηηνζζδ εθαζηζηχκ ηαζ ημθθαβυκςκ ζκχκ. Οζ απμθμθζδςηζηέξ ίκεξ θαίκεηαζ κα ζπδιαηίγμκηαζ

34 34 ελςηοηηάνζα, ημκηά ζηδκ ηοηηανζηή επζθάκεζα ηαζ πμηέ δεκ ακεονίζημκηαζ εκδμηοηηάνζα. Δ πνμμδεοηζηή ζοζζχνεοζδ ημο οθζημφ εεςνείηαζ υηζ απμημθθά, ηαηαζηνέθεζ ηαζ ακηζηαεζζηά ηδ θοζζμθμβζηή ελςηοηηάνζα μοζία, εζδζηά ηζξ ααζζηέξ ιειανάκεξ ηςκ ηοηηάνςκ, μδδβχκηαξ ηεθζηά ζηδκ εηθφθζζδ ηςκ ειπθεηυιεκςκ ηοηηάνςκ (Shimizu and Futa 1985). ημ θαηυ ημ πενζθενζηυ ηιήια είκαζ ημ ιυκμ ζημ μπμίμ βίκεηαζ εκενβδηζηή παναβςβή ημο ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ οθζημφ απυ ημ ιεηααμθζηά εκενβυ πνμσζδιενζκυ επζεήθζυ ημο. Σμ ΡΒΥ οθζηυ ηαθφπηεζ αοηυ ημ ιδ μναηυ ηθζκζηά (ηαθφπηεηαζ απυ ηδκ ίνζδα) πνμσζδιενζκυ ηιήια ημο θαημφ, ηδ γίκκεζμ γχκδ ηαζ ημ ζδιείμ πνυζθοζδξ ηδξ γζκκείμο ζημ θαηυ. Οζ άθθεξ εκαπμεέζεζξ πνμένπμκηαζ απυ παεδηζηή ιεηαθμνά ιέζς ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ ή απυ ημ πνςζηζηυ επζεήθζμ ηδξ ίνζδαξ. ημ πνμσζδιενζκυ ηιήια ημο θαημφ παναηδνμφκηαζ εβημθπχζεζξ ηςκ επζεδθζαηχκ ηοηηάνςκ, απυ υπμο λεηζκμφκ ηάεεηα δειάηζα απμθμθζδςηζηχκ ζκχκ ζπδιαηίγμκηαξ έκα ζκζδζμημηηζχδεξ ζηνχια εκηυξ ημο πενζθαηίμο. ηδκ ίνζδα παναηδνήζεζξ ζημ δθεηηνμκζηυ ιζηνμζηυπζμ έπμοκ ακαδείλεζ ίκεξ ζημ μπίζεζμ πνςζηζηυ επζεήθζμ, ζηδ ζηζαάδα ημο πνμζείμο ζηνχιαημξ, ζημ ζοκδεηζηυ ζζηυ ηαζ ζημ ημίπςια ηςκ αββείςκ ημο ζηνχιαημξ. Ώθθά ηαζ ζηα ζηνςιαηζηά ιεθακμηφηηανα, ζηα ηφηηανα ηςκ θείςκ ιοχκ ημο ζθζβηηήνα ηαζ ημο δζαζημθέα. θα αοηά ηα ηφηηανα εκέπμκηαζ ζηδκ παναβςβή ημο απμθμθζδςηζημφ οθζημφ. Σα ηφηηανα ημο μπζζείμο πνςζηζημφ επζεδθίμο θυβς ηδξ άενμζζδξ ημο οθζημφ θαίκεηαζ κα εηθοθίγμκηαζ, ιε ημπζηή νήλδ ηςκ ηοηηανζηχκ ιειανακχκ ηαζ απεθεοεένςζδ ημηηίςκ ιεθακίκδξ. Οζ απμθμθζδςηζηέξ ίκεξ θαίκεηαζ κα πνμαάθθμοκ απυ ακχιαθεξ ηοηηανζηέξ πηοπχζεζξ ηαζ κα ακαιζβκφμκηαζ ιε απμδμιδιέκμ οθζηυ ααζζηχκ ιειανακχκ. ηαδζμπμίδζδ ηςκ αθθαβχκ ζημ πνςζηζηυ επζεήθζμ πενζθαιαάκεζ: α) αφλδζδ ηςκ πηοπχζεχκ ημο, α) ζπδιαηζζιυ επζιήηςκ ηοηηανμπθαζιαηζηχκ ζπδιαηζζιχκ ηαζ ζηαδζαηή απμζφκεεζδ, β) ζδιακηζηή εηθφθζζδ ηαζ απμζφκεεζδ ηςκ πνςζηζηχκ επζεδθζαηχκ ηοηηάνςκ ηαζ ηαηαζηνμθή ηςκ ααζζηχκ ιειανακχκ ημοξ (Shimizu and Futa 1985). Βηθοθζζηζηέξ αθθμζχζεζξ έπμοκ παναηδνδεεί ηαζ ζημ ζθζβηηήνα ηαζ δζαζημθέα ιο ηδξ ίνζδαξ, αθθά ηαζ ζηδ ααζζηή ιειανάκδ, ζηα ηφηηανα ηαζ ζημ εκδμεήθζμ ημο ημζπχιαημξ αββείςκ ηδξ ίνζδαξ. Οζ παναπάκς αθθμζχζεζξ ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ δζαθάκεζα ηδξ ίνζδαξ, ηδκ αηνμθία ημο ημνζημφ πείθμοξ, ηδ θηςπή ιοδνίαζδ, ηδ δζαζπμνά πνςζηζηήξ, ηδ νήλδ ημο αζιαημ-οδαημεζδζημφ θναβιμφ ηαζ ηδκ οπμλία ημο πνμζείμο εαθάιμο.

35 35 ημ αηηζκςηυ ζχια (ζδκ πενζμπή ηδξ pars plicata) ίκεξ λεηζκμφκ απυ εβημθπχζεζξ ηδξ ακχιαθδξ επζθάκεζαξ ηοηηάνςκ ημο ιδ πνςζηζημφ επζεδθίμο ηαζ είκαζ ακαιειζβιέκεξ ιε ιζηνμσκίδζα ηαζ οπμθείιιαηα ααζζηχκ ιειανακχκ, μδδβχκηαξ ηεθζηά ζηδκ εηθφθζζδ ηςκ ηοηηάνςκ αοηχκ. ημκ ηεναημεζδή παναβςβή ΡΒΥ οθζημφ θαίκεηαζ κα ζοιααίκεζ ζημ εκδμεήθζμ, υπμο ηαζ πνμζημθθάηαζ παθανά (υπςξ ηαζ ζηδκ πενζμπή ηδξ δεζηειεηείμο), ζπδιαηίγμκηαξ πνμελμπέξ ή πμνδέξ (απυ μπέξ ηδξ ηοηηανζηήξ ιειανάκδξ ζε ζοκδοαζιυ ιε ηιήιαηα ακχιαθδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ ηαζ εηηνζηζηά μνβακίδζα). Ώοηυ πνμηαθεί ηδκ εηθφθζζδ ηαζ απυζπαζδ ηοηηάνςκ ηαζ άνα ηδκ αζοκέπεζα ηαζ ηδκ ακςιαθία ηδξ ζηζαάδαξ. ηα εκδμεδθζαηά ηφηηανα παναηδνείηαζ αναίςζδ, ημπζηή εηθφθζζδ, θαβμηφηςζδ ημηηίςκ ιεθακίκδξ ηαζ παναβςβή ακχιαθδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ. Ώοηά αολάκμοκ ημκ ηίκδοκμ πνχζιδξ ηεναημεζδζηήξ εκδμεδθζαηήξ ακεπάνηεζαξ ακηζννυπδζδξ. ημ δζδεδηζηυ δειυ παναβςβή ρεοδμαπμθμθζδςηζημφ οθζημφ ζοιααίκεζ ζηδκ παναηακαθζηή πενζμπή απυ ηα εκδμεδθζαηά ηφηηανα ημο ημζπχιαημξ ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm. Ώθθά ηαζ ιεηακαζηεοηζηά εκδμεδθζαηά ηφηηανα (πένα απυ ηδ βναιιή ημο Schwalbe) ημο ηεναημεζδζημφ εκδμεδθίμο πμθθαπθαζζάγμκηαζ ηαζ πανάβμοκ απμθμθζδςηζηυ οθζηυ πμο ηαθφπηεζ ηδκ πενζμπή ημο δειμφ. Δ άενμζζδ ηςκ απμεέζεςκ ζοκμδεφεηαζ απυ εβημθπχζεζξ, δοζθεζημονβία ηαζ απυζπαζδ εκδμεδθζαηχκ ηοηηάνςκ, απμδζμνβάκςζδ ηδξ παναηακαθζηήξ πενζμπήξ ηαζ ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm (ζηέκςζδ ημο αοθμφ, ηαηάννεοζδ ημο ημζπχιαημξ, δζάννδλδ ηαζ ηιδιαημπμίδζδ) αθθά ηαζ ακηίζηαζδ ζηδκ απμπέηεοζδ ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ, πανάβμκηεξ πμο ζοκηεθμφκ ζηδ δδιζμονβία βθαοηχιαημξ. ΐ) Σμ ελμθεάθιζμ οθζηυ θαίκεηαζ κα πανάβεηαζ απυ ζκμαθάζηεξ ημο ζοκδεηζημφ ζζημφ, θεία ηαζ βναιιςηά ιοζηά ηφηηανα, υπςξ ηαζ ηφηηανα ηανδζαημφ ιουξ (υπμο ζε υθα ηα παναπάκς έπεζ ανεεεί ζε ημκηζκή εέζδ). ε πνμπςνδιέκα ζηάδζα εθάζηςζδξ μζ ζκμαθάζηεξ ανέεδηακ κα αολάκμκηαζ ζε ανζειυ ηαζ κα ειθακίγμοκ ζημζπεία ιεηααμθζηήξ εηηνζηζηήξ δναζηδνζυηδηαξ υπςξ εκενβυ θείμ ηαζ αδνυ εκδμπθαζιαηζηυ δίηηομ (Streeten et al. 1987). Έπεζ ακεονεεεί οθζηυ ζημ δένια ηαζ εζηζαηά ζε πενζμπέξ δζάιεζμο ζκμαββεζαημφ ζοκδεηζημφ ζζημφ ζπθάπκςκ, ηονίςξ ζε πενζμπέξ ιε άθεμκεξ εθαζηζηέξ ίκεξ ηαζ/ή μλοηαθάκδ (εθαζηζημφ ηφπμο ιζηνμσκίδζα πςνίξ άιμνθδ εθαζηίκδ), ίκεξ ημθθαβυκμο, αββεζαηά ημζπχιαηα, ζκμαθάζηεξ ηαζ πανάβςβά ημοξ (Schlotzer-Schrehardt et al. 1992a). Δ ζπέζδ αοηή ιε ζοζηαηζηά ημο ζοκδεηζημφ ζζημφ εκζζπφεζ ηδ εεςνία ημο δζαηαναβιέκμο ιεηααμθζζιμφ (ηδξ

36 36 ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ) ζηζξ δζάθμνεξ εέζεζξ. Έηζζ δζάθμνμζ ιεζεβποιαηζημί ηοηηανζημί ηφπμζ ιε δοκαηυηδηα έηηνζζδξ ελςηοηηάνζαξ μοζίαξ ή ζημζπείςκ ααζζηήξ ιειανάκδξ ηαζ ημζκή ιεηααμθζηή αθάαδ, μδδβμφκηαζ ζε ακχιαθδ ζφκεεζδ ημο ζκχδμοξ αοημφ οθζημφ ζηζξ δζάθμνεξ εέζεζξ. Οζ εθαζηζηέξ ίκεξ, ζημοξ δζάθμνμοξ ελμθεάθιζμοξ ζζημφξ πμο ιεθεηήεδηακ, πανμοζζάγμοκ έκα ηφπμ εθάζηςζδξ (πμθθαπθαζζαζιυ ηαζ εηθφθζζδ) πμο ζπεηίγεηαζ ιε ηδκ αφλδζδ ηδξ δθζηίαξ, ιε πμνχδδ ειθάκζζδ ζηζξ ιεζαίεξ-ιεβάθεξ εθαζηζηέξ ίκεξ, αφλδζδ ηδξ ποηκυηδηαξ ηδξ άιμνθδξ εθαζηίκδξ ηαζ αφλδζδ ηδξ ημηηζχδμοξ ιμνθήξ (Streeten et al. 1992). Δηθόλα 13 Δθεηηνμκζμβναθίεξ πμο δείπκμοκ παναβςβή ηςκ ΡΒΥ ζκχκ απυ μθεαθιζηά ηφηηανα. Ώ) Πνμέθεοζδ ηςκ ΡΒΥ ζκχκ απυ εβηυθπςζδ επζεδθζαημφ ηοηηάνμο ημο πνμζζδιενζκμφ θαημφ (LE:θαηζηυ επζεήθζμ, LC:πενζθάηζμ) ΐ) Πνμέθεοζδ ηςκ ΡΒΥ ζκχκ ηαζ ηςκ ιζηνμσκζδζαηχκ οπμιμκάδςκ ημοξ απυ επζθακεζαηέξ εβημθπχζεζξ (αέθδ) ημο ιδ πνςζηζημφ επζεδθίμο ημο αηηζκςημφ ζχιαημξ. C) Παναβςβή ζκχκ απυ ημ πνυζεζμ πνςζηζηυ επζεήθζμ ηδξ ίνζδαξ. Ώκάζπαζδ ηδξ ααζζηήξ ιειανάκδξ (ηεθαθή αεθχκ) απυ ηδκ άενμζζδ ΡΒΥ οθζημφ. D) Υνχζδ βζα θζιπνζθθίκδ-1 ζε ΡΒΥ ίκεξ ακαδουιεκεξ απυ επζθακεζαηέξ εβημθπχζεζξ ημο μπίζεζμο πνςζηζημφ επζεδθίμο ηδξ ίνζδαξ (bars=0,5ιm ζηα A,B,D ηαζ 1ιm ζημ C) (Ritch et al. 2003).

37 37 Δηθόλα 14 Βλμθεάθιζα εκηυπζζδ ΡΒΥ οθζημφ. Ώ) Άενμζζδ ΡΒΥ οθζημφ (*) ζημ ζοκδεηζηυ ζζηυ δένιαημξ (bar=2ιm). ΐ) ΡΒΥ οθζηυ (*) ζε ελμθεάθιζμ ιοζηυ ηφηηανμ (bar=1ιm). C) ΡΒΥ οθζηυ (*) ζε ζζηυ ιομηανδίμο (bar=1ιm). D) ΡΒΥ οθζηυ (*) ζε πκεοιμκζηυ ζζηυ πθδζίμκ πκεοιμκζημφ ηνζπμεζδμφξ (bar=1ιm). (co:ίκεξ ημθθαβυκμο, ef:εθαζηζηέξ ίκεξ, f:ζκμαθάζηεξ ) (Naumann et al. 1998). ΟΦΘΑΛΜΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ Φαθόο ηα πνυδνμια ζηάδζα ειθακίγεηαζ έκα δζάποημ ζηνχια ιζηνμσκχκ ζηδκ πνυζεζα επζθάκεζα ημο πενζθαηίμο. ηδκ ηθαζζζηή, ηθζκζηά μναηή ιμνθή, παναηηδνζζηζηέξ είκαζ μζ ηνεζξ ηθζκζηά δζαηνζηέξ γχκεξ ηδξ πνυζεζαξ επζθάκεζαξ ημο θαημφ (ηεκηνζηή, ηαεανή εκδζάιεζδ, πενζθενζηή ημηηζχδδξ). Δ ηεκηνζηή γχκδ ακαπηφζζεηαζ απυ ημ ηεκηνζηυ ηιήια ημο δζάποημο πνμηαρζημφ ζηνχιαημξ ζκχκ, απμηεθμφιεκδ απυ παθανά δζαηεηαβιέκα ιζηνμσκίδζα ηαζ δζάζπανηεξ απμθμθζδςηζηέξ ίκεξ. Δ εκδζάιεζδ γχκδ πενζθαιαάκεζ ιζα θεία επζθάκεζα πενζθαηίμο πμο ζπδιαηίγεηαζ απυ ηδκ επαθή ηαζ ηνζαή (απυλεζδ) ηδξ ίνζδαξ ζηδκ πνυζεζα επζθάκεζα ημο θαημφ. Δ πενζθενζηή γχκδ απμηεθείηαζ απυ αενμίζεζξ ζοζζςιάηςκ ηα μπμία πνμζημθθχκηαζ ζηδκ

38 38 πνμηαρζηή επζθάκεζα ηαζ πνμένπμκηαζ απυ ημ ιεθαβπνςζηζηυ επζεήθζμ ηδξ ίνζδαξ (Ritch et al. 2003). Δηθόλα 15 Δθεηηνμκζμβναθία ΡΒΥ οθζημφ ηαζ πνυδνμιδξ ιμνθήξ ημο ζημ πνυζεζμ πενζθάηζμ (LC). A) Mζηνμσκχδεξ ζηνχια ζημ πνυζεζμ πενζθάηζμ (PCL) (ηεθαθή αεθχκ) ζε φπμπημ ΡΒΥ (bar=2ιm). ΐ) Κεκηνζηυξ δίζημξ ιζηνμσκζδίςκ ηαζ ΡΒΥ ζκχκ (bar=1ιm). C) Δθεηηνμκζμβναθία ζάνςζδξ ημο ηεκηνζημφ δίζημο δείπκεζ ακαδζπθςιέκεξ άηνεξ (bar=20ιm). D) Δθεηηνμκζμβναθία ζάνςζδξ ηδξ πενζθενζηήξ ημηηζχδμοξ γχκδξ ζημ υνζυ ηδξ ιε ηδ δζαοβή εκδζάιεζδ γχκδ (bar=10ιm) (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a). Οζ ηζκήζεζξ απυλεζδξ ηδξ ίνζδαξ πνμηαθμφκ ηδ ιεηαθμνά ηαζ απυεεζδ ημηηζςδχκ ζςιαηζδίςκ (ζκζδίςκ) ζηζξ δομ γχκεξ. Μεηαθμνά ζκζδίςκ ιε ηδκ ηοηθμθμνία ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ παίγεζ επίζδξ νυθμ ζηδκ παεδηζηή εκαπυεεζή ημοξ ζηζξ δφμ γχκεξ. Βκενβδηζηή παναβςβή απμθμθζδςηζηχκ ζκχκ βίκεηαζ ιυκμ ζηδκ πενζθενζηή γχκδ απυ ημ ιεηααμθζηά εκενβυ πνμσζδιενζκυ επζεήθζμ ημο θαημφ (Naumann et al.

39 ). Βηεί μζ ημπζηά παναβυιεκεξ ίκεξ ηαθφπημοκ ημ ζδιείμ πνυζδεζδξ ηςκ ζκχκ ηδξ γζκκείμο γχκδξ, αθθά ηαζ δζαπενκμφκ ημ πενζθάηζμ ηαηαθήβμκηαξ ζηδκ επζθάκεζα, ζοπκά ηαηαζηνέθμκηάξ ημ ζδιείμ ηδξ πνυζθοζδξ ηδξ γζκκείμο (ιδ μναηυ ηθζκζηά ηιήια ηδξ πνμσζδιενζκήξ γχκδξ πμο ηαθφπηεηαζ απυ ηδκ ίνζδα). Ώοηυ ιπμνεί κα έπεζ ςξ ζοκέπεζα ηδκ αζηάεεζα ηδξ γζκκείμο γχκδξ, ηδ θαημδυκδζδ ηαζ ηδκ ελάνενςζδ ημο θαημφ. Ίξηδα Οζ αθθμζχζεζξ ζηδκ ίνζδα ειθακίγμκηαζ πνχζια ηαζ ζηαεενά ηαζ αθμνμφκ εηηεηαιέκεξ δμιέξ ηαζ ηοηηανζημφξ ηφπμοξ. οβηεηνζιέκα ειθακίγεηαζ ΡΒΥ οθζηυ ζημ ημνζηυ πείθμξ ηαζ εθθείιιαηα-αηνμθία ημο ημνζημφ πείθμοξ. Βκαπυεεζδ ημο οθζημφ ζημ ζηνχια ηαζ ημοξ ιφεξ ηδξ ίνζδαξ (ζθζβηηήνα, δζαζημθέα) πνμηαθμφκ εηθοθζζηζηέξ αθθαβέξ ηδξ, ηδκ ηάκμοκ πζμ άηαιπηδ, πζμ παπζά ηαζ άνα δοζημθυηενδ ηδ ιοδνίαζή ηδξ (Asano et al. 1995). Οζ ηζκήζεζξ απυλεζδξ ηδξ ίνζδαξ πάκς ζηδ θαηζηή επζθάκεζα ηάκμοκ ημ ΡΒΥ οθζηυ κα θεζημονβεί ςξ «βοαθυπανημ», μδδβχκηαξ ζηδ δζάννδλδ ηςκ πνςζηζηχκ επζεδθζαηχκ ηοηηάνςκ ηδξ ζηδκ πενζμπή ημο ζθζβηηήνα ηαζ ηδξ πενζθένεζαξ, ιε απμηέθεζια ηδ δζαζπμνά πνςζηζηήξ ζε υθμ ημκ πνυζεζμ εάθαιμ. Βπίζδξ δζαζπμνά πνςζηζηήξ πνμηαθείηαζ απυ ηδκ παναβςβή ηαζ άενμζζδ ΡΒΥ οθζημφ ζηδκ επζθάκεζα ημο μπίζεζμο πνςζηζημφ επζεδθίμο ηδξ ίνζδαξ πμο είκαζ πζεακυκ οπεφεοκμ βζα ηζξ μπίζεζεξ ζοκέπεζεξ, ηδ θηςπή ιοδνίαζδ ηαζ ηδκ εηθφθζζδ ηαζ νήλδ ηςκ ιειανακχκ ιε ηδκ απεθεοεένςζδ ημηηίςκ ιεθακίκδξ. Σα εθθείιιαηα ημο ιεθαβπνυμο επζεδθίμο ζηδκ πενζμπή ημο ζθζβηηήνα πνμηαθμφκ ηδκ εζηυκα «ζηςνμθαβςιέκμο οθάζιαημξ» (δζαθακμζημπζηά μιυηεκηνμζ ζηνμαζθμεζδείξ δαηηφθζμζ δζαθάκεζαξ). Σα ζνζδζηά αββεία ειθακίγμκηαζ ζηεκςιέκα ή ηαζ ελαθακζζιέκα (απμθναβιέκα), ιε εηθφθζζδ ηςκ ηοηηάνςκ ημο ημζπχιαηυξ ημοξ, πνμηαθχκηαξ οπμδζήεδζδ ηαζ οπμλία ημο πνμζείμο εαθάιμο (Repo et al. 1995). Φθμονμαββεζμβναθζηά ειθακίγμκηαζ απμθναβιέκα αββεία, θίικαζδ πνςζηζηήξ, ιζηνμαζιμνναβίεξ ίνζδαξ ηαζ ιζηνμκεμαββείςζδ.

40 40 Δηθόλα 16 ΡΒΥ ζνζδμπάεεζα. Ώ) ημ μπηζηυ ιζηνμζηυπζμ μδμκηςηή ειθάκζζδ ηαζ ΡΒΥ εκαπμεέζεζξ (αέθδ) ζημ μπίζεζμ πνςζηζηυ επζεήθζμ (πνχζδ ηοακυ ηδξ ημθμοδίκδξ, ιεβέεοκζδ X250). B) Δθεηηνμκζμβναθία ζάνςζδξ ηδξ μπίζεζαξ επζθάκεζαξ ηδξ ίνζδαξ ιε κδιάηζα ΡΒΥ οθζημφ κα βεθονχκμοκ ηζξ μιυηεκηνεξ πηοπέξ ηδξ ίνζδαξ (bar=50ιm). C) Άενμζζδ ΡΒΥ οθζημφ (*) ηαζ απεθεοεενςιέκςκ ημηηίςκ ιεθακίκδξ (αέθδ) εκηυξ ακχιαθςκ ακαδζπθχζεςκ ηδξ επζθάκεζαξ ημο μπίζεζμο πνςζηζημφ επζεδθίμο (bar=5ιm). D) ΡΒΥ οθζηυ (*) βφνς απυ υθδ ηδκ πενζθένεζα ζηνςιαηζημφ αββείμο ηδξ ίνζδαξ (en=αββεζαηυ εκδμεήθζμ; bar=2ιm). Β) Ώββεία θακηάζιαηα απμηεθμφιεκα απυ έκα δαηηφθζμ ΡΒΥ ζκχκ (*) βφνς απυ εηθοθζζιέκα ηφηηανα αββεζαημφ ημζπχιαημξ (bar=2ιm). F) Ώπμθναβιέκμξ αββεζαηυξ αοθυξ ιε ελμζδδιέκα ηαζ εηθοθζζιέκα εκδμεδθζαηά ηφηηανα (en) πενζααθθυιεκα απυ ΡΒΥ οθζηυ (*) (bar=3ιm) (Naumann et al. 1998).

41 41 Αθηηλσηό ζώκα, Είλλεηνο δώλε, Κεξαηνεηδήο ΡΒΥ οθζηυ ακεονίζηεηαζ ζηζξ αηηζκμεζδείξ πνμαμθέξ απυ ημπζηή παναβςβή ζημ ιδ πνςζηζηυ επζεήθζμ ημο αηηζκςημφ. Βπίζδξ ακεονίζηεηαζ ζηζξ ίκεξ ηδξ γζκκείμο γχκδξ ηαζ ζοβηεηνζιέκα ζημ ζδιείμ ζφκδεζήξ ημοξ ιε ημ επζεήθζμ ημο αηηζκςημφ ηαζ ηδκ πνυζεζα επζθάκεζα ημο πενζθαηίμο. ηα ζδιεία ηδξ πνυζδεζδξ είκαζ εηθοθζζιέκα ηα ηφηηανα ημο πνμσζδιενζκμφ επζεδθίμο ημο θαημφ ηαζ μζ ααζζηέξ ιειανάκεξ ημο ιδ πνςζηζημφ επζεδθίμο ημο αηηζκςημφ απυ ηζξ πανειααθθυιεκεξ (ημπζηά παναβυιεκεξ) ΡΒΥ ίκεξ, ηάκμκηαξ ηδκ πνυζθοζδ παθανή ηαζ επζζθαθή, μδδβχκηαξ ζοπκά ζε θαημδυκδζδ ηαζ οπελάνενςζδ ημο θαημφ (Schlotzer-Schrehardt and Naumann 1994). ημ εκδμεήθζμ ημο ηεναημεζδμφξ ιπμνεί κα οπάνπμοκ εκαπμεέζεζξ ηυζμ πνςζηζηήξ υζμ ηαζ ΡΒΥ οθζημφ. Δ πνςζηζηή ιπμνεί κα είκαζ δζάποηδ ή ιε ηδ ιμνθή αηνάηημο ημο Krukenberg. Ο ανζειυξ ηςκ εκδμεδθζαηχκ ηοηηάνςκ (ηα μπμία ηαζ πανάβμοκ ΡΒΥ οθζηυ) ειθακίγεηαζ ιεζςιέκμξ ηαεχξ εηθοθίγμκηαζ ηαζ απμημθθχκηαζ απυ ηδ δεζηειέηεζμ, εκχ απμθμθζδςηζηέξ αενμίζεζξ εκζςιαηχκμκηαζ ζηα ηεκά ηδξ δεζηειεηείμο. Παναηδνείηαζ επίζδξ θαβμηοηηάνςζδ ημηηίςκ ιεθακίκδξ. θα αοηά μδδβμφκ ζε δοζθεζημονβία ημο ηεναημεζδζημφ εκδμεδθίμο (δ μπμία πνέπεζ κα δζαθμνμδζαβκςζηεί απυ ηδ δοζηνμθία ημο Fuchs ηαζ απυ ηδ guttate) ηαζ ζε εκδεπυιεκδ ακεπάνηεζα ακηζννυπδζδξ (decompensation) ζε θοζζμθμβζηή ή ιέηνζα αφλδζδ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ (Schlotzer-Schrehardt et al. 1993), (Naumann and Schlotzer-Schrehardt 2000).

42 42 Δηθόλα 17 ΡΒΥ οθζηυ ζημ αηηζκςηυ ζχια ηαζ ηδ γίκκεζμ γχκδ. Ώ) Μζηνμζημπζηή άπμρδ ημο αηηζκςημφ ηαζ ηδξ γζκκείμο γχκδξ ιε απμεέζεζξ ΡΒΥ οθζημφ. Ο θαηυξ έπεζ ιεηαηζκδεεί. ΐ) Θαικχδεζξ, θηενςηέξ εκαπμεέζεζξ ζημ αηηζκςηυ (CP) ζημ μπηζηυ ιζηνμζηυπζμ (ηοακυ ηδξ ημθμοδίκδξ, ιεβέεοκζδ X400). C) Δθεηηνμκζμβναθία ζάνςζδξ ιε άενμζζδ ΡΒΥ οθζημφ ζημ αηηζκςηυ ηαζ ηδ γίκκεζμ γχκδ ζηδκ πενζμπή ηδξ pars plicata (PL: μπίζεζμξ θαηζηυξ ζζδιενζκυξ; bar=300ιm). D) Δθεηηνμκζμβναθία ιεηάδμζδξ πμο δείπκεζ ηδκ πνμέθεοζδ ηςκ ΡΒΥ ζκχκ ηαζ ηςκ ιζηνμσκζδζαηχκ οπμιμκάδςκ ημοξ απυ εβημθπχζεζξ ηδξ επζθάκεζαξ (αέθδ) ημο ιδ πνςζηζημφ αηηζκςημφ επζεδθίμο. Δ ααζζηή ιειανάκδ (ΐΜ) είκαζ ζπεδυκ ηεθείςξ ηαηεζηναιιέκδ (bar=1ιm) (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a).

43 43 Δηθόλα 18 Κεναημεζδζηή ζοιιεημπή ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ. Ώ) Οπζζεμηεναημεζδζηέξ κζθάδεξ ΡΒΥ οθζημφ. ΐ) ημ μπηζηυ ιζηνμζηυπζμ ειθάκζζδ ημο μπζζείμο ηεναημεζδμφξ πμο δείπκεζ πνμελμπή ηδξ Αεζηειεηείμο ιειανάκδξ (DM) ιε ΡΒΥ οθζηυ ηαζ ηφηηανα ιε πνςζηζηή (πνχζδ ηοακυ ηδξ ημθμοδίκδξ, ιεβέεοκζδ X400). C) Δθεηηνμκζμβναθία ιεηάδμζδξ απεζημκίγεζ αζοκεπή ηεναημεζδζηυ εκδμεήθζμ (Β) ιε απμημθθδιιέκα ηφηηανα ηαζ εκζςιαηςιέκμ ΡΒΥ οθζηυ (*) ζηδ Αεζηειέηεζμ ιειανάκδ (DM) (bar=5ιm). D) Βιθακήξ παναβςβή ρεοδμαπμθμθζδςηζηχκ ζκχκ απυ ηεναημεζδζηυ εκδμεδθζαηυ ηφηηανμ (αέθμξ) (DM: δεζηειέηεζμξ ιειανάκδ, Ν: πονήκαξ) (bar=2ιm) (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a). Ζζκνεηδήο γσλία Υαναηηδνζζηζηά: α) δ πανμοζία αολδιέκμο πμζμφ πνςζηζηήξ ζημκ δειυ, ηονίςξ ζηζξ ηάης χνεξ, ημ μπμίμ απμηεθεί πνμέπoκ, ζηαεενυ ηαζ δοκαηυκ πνχζιμ ζδιείμ (πνζκ ηδκ ειθάκζζδ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ ηθζκζηχκ εηδδθχζεςκ ζημ θαηυ ηαζ ημ ημνζηυ πείθμξ), α) δ βναιιή ημο Sampaolesi (ηοιαημεζδήξ βναιιή πνςζηζηήξ πάκς απυ ηδ βναιιή ημο Schwalbe ηαζ ζδίςξ πνμξ ηδκ 6 δ χνα) πμο παναηδνείηαζ ζηαεενά ηαζ πνχζια ζε 90% ηςκ πενζπηχζεςκ πενίπμο. Τπάνπεζ ηαζ ζημ ζφκδνμιμ δζαζπμνάξ πνςζηζηήξ αθθά υπζ ζημ πνςημπαεέξ βθαφηςια ακμζηηήξ βςκίαξ (ΠΓΏΓ), β) PEX

44 44 οθζηυ ζημκ δειυ, ζημ ελςηενζηυ ημίπςια ηαζ οπεκδμεδθζαηά ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm, ζημκ παναηακαθζηυ πχνμ, ζημ δζηηοςηυ ημο ναβμεζδμφξ ηαζ θζβυηενμ ζηδκ πενζμπή ημο ζηθδνμηεναημεζδζημφ μνίμο, επίζδξ ζηδκ πενζθένεζα ηςκ ηακαθζχκ ζοθθμβήξ ηαζ ζηζξ θθέαεξ ημο ζηθδνμφ, υπςξ ηαζ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ (Ringvold and Vegge 1971), (Gottanka et al. 1997a). Δηθόλα 19 ΡΒΥ δειμεζδμπάεεζα. Ώ) Άενμζζδ ΡΒΥ οθζημφ (*) ζηδκ παναηακαθζηή πενζμπή ηαηά ιήημξ ημο έζς ημζπχιαημξ ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm (bar=3ιm). ΐ) Βιθακήξ παναβςβή ΡΒΥ ζκχκ (αέθδ) απυ ημ έζς εκδμεδθζαηυ ημίπςια ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm (Sc) (bar=0,5ιm). C) Δθεηηνμκζμβναθία ζάνςζδξ ηδξ έζς επζθάκεζαξ ημο δζδεδηζημφ δειμφ πμο δείπκεζ ΡΒΥ εκαπμεέζεζξ (*) ζημοξ ναβμεζδζημφξ πυνμοξ (bar=15ιm). D) Πνμδειμεζδζηυ θφθθμ ΡΒΥ οθζημφ (*) πμο πενζαάθθεηαζ απυ οπενπθαζηζηά ιεηακαζηεοηζηά εκδμεδθζαηά ηφηηανα ηεναημεζδμφξ (αέθδ) (ac=πνυζεζμξ εάθαιμξ) (bar=10ιm) (Naumann et al. 1998).

45 45 Οζ εκαπμεέζεζξ ΡΒΥ οθζημφ εεςνμφκηαζ πνμσυκ ζοκδοαζιέκδξ παεδηζηήξ εκαπυεεζδξ ηαζ ημπζηήξ παναβςβήξ ζηδκ ελςηενζηή παναηακαθζηή πενζμπή απυ ηα παναηείιεκα ζημ ηακάθζ ημο Schlemm εκδμεδθζαηά ηφηηανα. Σμ πμζυ ημο οθζημφ, υπςξ ηαζ ηδξ πνςζηζηήξ, εεςνείηαζ υηζ ζπεηίγεηαζ εοεέςξ ιε ηδκ ακάπηολδ βθαοηχιαημξ. Σμ ΡΒΥ οθζηυ θαίκεηαζ κα πνμηαθεί δζαηαναπή ηδξ απμπέηεοζδξ ηαζ ακαημιζηέξ δζαηαναπέξ ηςκ ημζπςιάηςκ ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm. Ώκ ηαζ δ βςκία ζοκήεςξ είκαζ ακμζηηή, ζπάκζα ιπμνεί κα είκαζ ζηεκή απυ: α) μπίζεζεξ ζοκέπεζεξ, α) πνυζεζα ιεηαηυπζζδ ημο θαημφ θυβς ελαζεέκδζδξ ηδξ γζκκείμο, β) αφλδζδ ημο πάπμοξ ηαζ αηαιρία ηδξ ίνζδαξ.

46 46 ΔΠΗΠΛΟΚΔ 1) Οθεαθιζηέξ: θαημδυκδζδ-οπελάνενςζδ ημο θαημφ, βθαφηςια ακμζηηήξ ή ηθεζζηήξ βςκίαξ, δζαζπμνά πνςζηζηήξ, δοζπενήξ ιοδνίαζδ, δζάζπαζδ ημο αζιαημοδαημεζδζημφ θναβιμφ, μπίζεζεξ ζοκέπεζεξ, ηεναημεζδζηή εκδμεδθζαηή ακεπάνηεζα ακηζννυπδζδξ (decompensation). 2) Υεζνμονβζηέξ: νήλδ γζκκείμο γχκδξ, νήλδ μπζζείμο πενζθαηίμο ιε απχθεζα οαθμεζδμφξ, δζεβπεζνδηζηή αζιμνναβία απυ ηδκ ίνζδα, ηεναημεζδζηή εκδμεδθζαηή ακεπάνηεζα ακηζννυπδζδξ, ιεηεβπεζνδηζηή θθεβιμκή ηαζ αφλδζδ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ, ευθςζδ μπζζείμο πενζθαηίμο ηαζ ελάνενςζδ ημο ρεοδμθαημφ. Ώηυιδ δ ρεοδμαπμθμθίδςζδ είκαζ ζοπκυηενδ ζε αζεεκείξ ιε ηαηαννάηηδ ηαζ ακηίζηνμθα, μ ηαηαννάηηδξ (ηονίςξ μ πονδκζηυξ αθθά ηαζ μ μπίζεζμξ οπμηαρζηυξ) είκαζ ζοπκυηενμξ ζε αζεεκείξ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ. Δ ζπέζδ ημο ΡΒΥ ζοκδνυιμο ιε ημκ ηαηαννάηηδ απμδίδεηαζ πζεακυκ ζηδκ μθεαθιζηή ζζπαζιία πμο ζοκμδεφεζ ηαζ ηα δφμ. Δ δζάζπαζδ ημο αζιαημ-οδαημεζδζημφ θναβιμφ ζε αζεεκείξ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ εηδδθχκεηαζ ιε αφλδζδ ημο οδαημεζδζημφ flare (πνςηεσκζηήξ ακηίδναζδξ) ηαζ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηςκ οδαημεζδζηχκ πνςηεσκχκ, ζε ζπέζδ ιε αζεεκείξ ιε πνςημπαεέξ βθαφηςια ακμζηηήξ βςκίαξ ή οβζείξ ιάνηονεξ (Kuchle et al. 1995). Δ αθάαδ εεςνείηαζ υηζ εκημπίγεηαζ ηονίςξ ζηδκ ίνζδα ηαζ θζβυηενμ ζημ αηηζκςηυ ζχια. Δ αθάαδ ημο θναβιμφ εηηζιάηαζ πζμ έκημκδ ιεηά απυ εβπείνδζδ ηαηαννάηηδ ηαζ ιεηά απυ ηναιπεημοθεημιή ηαζ είκαζ πζεακυκ οπεφεοκδ βζα ιεηεβπεζνδηζηέξ επζπθμηέξ. Δ οπμδζήεδζδ ηαζ δ ιεζςιέκδ ιενζηή πίεζδ μλοβυκμο ημο πνμζείμο εαθάιμο επίζδξ ζοκδέμκηαζ ιε ημ ζφκδνμιμ. Δ πνμηαθμφιεκδ ζζπαζιία εηδδθχκεηαζ ηονίςξ ιε ακςιαθίεξ ηςκ αββείςκ ηδξ ίνζδαξ (ζηέκςζδ, απυθναλδ, ιζηνμκεμαββείςζδ). Δ θαημδυκδζδ ζοκδέεηαζ ζοπκά ιε θηςπή ιοδνίαζδ, ηαηαννάηηδ, βθαφηςια ηαζ πνχζδ ημο δειμφ. Θεςνείηαζ υηζ δ αζηάεεζα ηδξ γζκκείμο γχκδξ οπενδεηαπθαζζάγεζ ημκ ηίκδοκμ πανεηηυπζζδξ ημο θαημφ, δζάθοζδξ ηδξ γζκκείμο ηαζ απχθεζαξ οαθμεζδμφξ. Δ δζάιεηνμξ ηδξ ηυνδξ ηαζ δ εοεναοζηυηδηα ηδξ γζκκείμο εεςνμφκηαζ ςξ μζ ζδιακηζηυηενμζ πανάβμκηεξ ηζκδφκμο βζα δζεβπεζνδηζηή νήλδ ημο πενζθαηίμο ηαζ απχθεζα οαθμεζδμφξ. ΐνέεδηε επίζδξ ζε ιεθέηδ υηζ αάεμξ ημο πνμζείμο εαθάιμο ιζηνυηενμ απυ 2,5mm ακεαάγεζ ημ πμζμζηυ δζεβπεζνδηζηχκ επζπθμηχκ ζε 13,4% (εκχ ζε αάεμξ ιεβαθφηενμ απυ 2,5mm ημ πμζμζηυ πενζμνζγυηακ ζημ 2,8%), εεςνχκηαξ υηζ αααεφξ πνυζεζμξ εάθαιμξ ιπμνεί κα οπμδδθχκεζ αζηάεεζα γζκκείμο γχκδξ (Kuchle et al. 2000). Άθθδ ιεθέηδ ακαθένεζ πεκηαπθάζζμ ανζειυ

47 47 δζεβπεζνδηζηχκ επζπθμηχκ (εβπείνδζδξ ηαηαννάηηδ) ζε αζεεκείξ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ (Scorolli et al. 1998). ΘΔΡΑΠΔΤΣΗΚΔ ΠΡΟΔΓΓΗΔΗ 1) Δ θαηακμπνυζηδ έπεζ πνμηαεεί υηζ ιεζχκεζ ηδ ζοβηέκηνςζδ ημο TGF-α1 ζημ οδαημεζδέξ οβνυ, ιεηά απυ πνήζδ ζε αζεεκείξ ιε απμθμθζδςηζηυ βθαφηςια. Άθθμζ ακηαβςκζζηέξ ημο TGF-α1 πζεακυκ κα ακαζηείθθμοκ ηδκ παναβςβή ημο ζκχδμοξ οθζημφ (Konstas et al. 2005). Βπίζδξ μζ πνμζηαβθακδίκεξ, δζακμίβμκηαξ ηδ ναβμεζδμζηθδνζηή μδυ, ακηζζηαειίγμοκ ηδκ απυθναλδ ηδξ εηνμήξ δζά ημο δειμφ. 2) Ώκηαβςκζζηέξ ηςκ οπμδμπέςκ ηδξ Ώ3 αδεκμζίκδξ θαίκεηαζ υηζ ιεζχκμοκ ηδκ έηηνζζδ οδαημεζδμφξ οβνμφ ηαζ άνα ηδκ οπενημκία (Schlotzer-Schrehardt et al. 2005). 3) Βπίζδξ έπεζ πνμηαεεί ιείςζδ ηδξ ηζκδηζηυηδηαξ ηδξ ηυνδξ (ηαζ άνα ηδξ δζαζπμνάξ πνςζηζηήξ) ιε πζθμηανπίκδ 2% άπαλ πνζκ ημκ φπκμ. 4) Aκηζθθεβιμκχδδ δζαθυνςκ ιμνθχκ ίζςξ παίλμοκ ηάπμζμ νυθμ θυβς εκμπμπμίδζδξ ιζαξ παιδθήξ ααειίδαξ θθεβιμκήξ ζηδκ ειθάκζζδ ημο οθζημφ ζημκ μθεαθιυ.

48 48 Κεθάιαην 2: ΦΔΤΓΟΑΠΟΦΟΛΗΓΧΣΗΚΟ ΓΛΑΤΚΧΜΑ Παζνγέλεηα Σοπζηά ημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια (ΡΒΥ βθαφηςια) είκαζ βθαφηςια ακμζηηήξ βςκίαξ ηαζ θαίκεηαζ κα ζπεηίγεηαζ ιε αολδιέκδ εκδμθεάθιζα πίεζδ ηαζ ιεζςιέκδ απμπέηεοζδ ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ. Ώκαθένεηαζ υηζ ηναοιαηζηή απχθεζα ηδξ ζνζδμθαηζηήξ επαθήξ ιπμνεί κα πνμζηαηεφεζ απυ ηδκ ακάπηολδ βθαοηχιαημξ (Konstas and Diafas 1999). Πζεακμί ιδπακζζιμί δδιζμονβίαξ ημο ΡΒΥ βθαοηχιαημξ πενζθαιαάκμοκ ηδ ιδπακζηή απυθναλδ ημο δζδεδηζημφ δειμφ απυ πνςζηζηή ηαζ/ή ΡΒΥ οθζηυ (ηφνζμ), ηδ δοζθεζημονβία ηςκ ηοηηάνςκ ημο δειμφ, ηδκ απμδζμνβάκςζδ ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm ηαζ ηδξ παναηακαθζηήξ πενζμπήξ ηαζ πζεακυκ ημ ζοκοπάνπμκ βθαφηςια (Ringvold and Vegge 1971), (Schlotzer-Schrehardt and Naumann 1995). ιςξ ζε ιεθέηδ δε ανέεδηε δζαηαναπή ηδξ παναηακαθζηήξ πενζμπήξ ηαζ ημο ηακαθζμφ ημο Schlemm ζε μθεαθιμφξ ιε ήπζμ ή ιέηνζμ ΡΒΥ βθαφηςια (πζεακυκ κα ζπεηίγεηαζ ιε πνμπςνδιέκα ιυκμ ζηάδζα) (Gottanka et al. 1997b). Βπζπθέμκ ηδξ ιδπακζηήξ απυθναλδξ ημο δειμφ απυ ΡΒΥ οθζηυ ελς-δειζηήξ πνμέθεοζδξ, εκενβυξ ζοιιεημπή ηςκ ηοηηάνςκ ημο δειμφ ζηδκ ακχιαθδ παναβςβή ΡΒΥ οθζημφ έπεζ πνμηαεεί υηζ ζοκεζζθένεζ ζηδκ απυθναλδ ηδξ νμήξ (Schlotzer- Schrehardt and Naumann 1995), ακ ηαζ αοηυ έπεζ αιθζζαδηδεεί (Gottanka et al. 1997b). Καζ πνςηεύκεξ ημο μννμφ, ιέζς νήλδξ ημο αζιαημ-οδαημεζδζημφ θναβιμφ (Κuchle et al. 1995), θαίκεηαζ πςξ αενμίγμκηαζ ζημ οδαημεζδέξ οβνυ ηαζ ζημκ δειυ, ιεζχκμκηαξ πενζζζυηενμ ηδκ απμπέηεοζδ ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ. Σμ πμζυ ηδξ πνςζηζηήξ ζηδ βςκία έπεζ ζοζπεηζζηεί ιε ηδκ πανμοζία ηαζ ηδ ζμαανυηδηα ημο ΡΒΥ βθαοηχιαημξ ηαζ εεςνείηαζ πνχζιμ, δζαβκςζηζηυ ζδιείμ (Puska 1995), πμο υιςξ ζε άθθδ ιεθέηδ έπεζ αιθζζαδηδεεί (Cobb et al. 2004). Ώθθά ηαζ ημ πμζυ ΡΒΥ οθζημφ ζημκ δειυ έπεζ ζοζπεηζζηεί ιε ηδκ πανμοζία βθαοηχιαημξ, ημ φρμξ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ ηαζ ηδ αθάαδ ημο μπηζημφ κεφνμο (Gottanka et al. 1997b). Ώθθά ηαζ αοηυ ηαε αοηυ ημ ΡΒΥ οθζηυ έπεζ εκμπμπμζδεεί βζα βθαοηςιαηζηή αθάαδ, ακελανηήηςξ ημο φρμοξ ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ (Davanger et al. 1991), (Puska et al. 1999), πζεακυκ ιέζς εηηεηαιέκδξ εθάζηςζδξ ζημ δειμεζδέξ πέηαθμ (Netland et al. 1995), δδθαδή ζημ ανπζηυ ζδιείμ αθάαδξ ηςκ κεοναλυκςκ ηςκ βαββθζαηχκ ηοηηάνςκ. ιςξ ηυζμ δ πνςζηζηή υζμ ηαζ ημ ΡΒΥ οθζηυ έπμοκ ανεεεί ζε ιεβάθα πμζά ζημκ δειυ ηαζ πςνίξ ηδκ πανμοζία βθαοηχιαημξ, βεβμκυξ πμο ηαεζζηά

49 49 ακαβηαία ηδκ πανμοζία ηαζ άθθςκ παναβυκηςκ βζα ηδκ ακάπηολδ βθαοηςιαηζηήξ αθάαδξ. Σμ ενχηδια βζαηί ιυκμ ιενζημί μθεαθιμί ιε ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ οθζηυ ακαπηφζζμοκ βθαφηςια ηαζ άθθμζ υπζ, παναιέκεζ πςνίξ απάκηδζδ. Ίζςξ πνυζεεημζ πνμδζαεεζζημί πανάβμκηεξ, υπςξ ημ πμζυ ημο οθζημφ, αημιζηέξ δζαθμνέξ ζηδ νφειζζδ ηδξ ιεηααμθζηήξ δζαηαναπήξ, βεκεηζημί ηαζ άθθμζ πανάβμκηεξ, κα παίγμοκ ηάπμζμ αζηζμθμβζηυ νυθμ (Ritch et al. 2003). Έπεζ ήδδ ακαθενεεί υηζ δ ηοηθμθμνία ημο πνμζείμο διζιμνίμο επδνεάγεηαζ ζημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ, αθθά ηαζ ΡΒΥ οθζηυ έπεζ ανεεεί ζηζξ μπίζεζεξ αηηζκμεζδείξ ανηδνίεξ (πμο «ανδεφμοκ» ημ μπηζηυ κεφνμ) (Schlotzer- Schrehardt et al. 1991). Έηζζ πζεακυκ ημ ΡΒΥ βθαφηςια κα ιδκ είκαζ απμηθεζζηζηά βθαφηςια ορδθήξ πίεζδξ, αθθά αββεζαημί πανάβμκηεξ ιπμνεί κα ζοκεζζθένμοκ ζηα βθαοηςιαηζηά εθθείιιαηα ηαζ ζηδκ πνυμδυ ημοξ. Γηαθνξέο από ην ΠΓΑΓ Σμ ΡΒΥ βθαφηςια έπεζ πεζνυηενδ ηθζκζηή πμνεία ηαζ πνυβκςζδ απυ ημ ΠΓΏΓ (Olivius and Thorburn 1978). Σδ ζηζβιή ηδξ δζάβκςζδξ δ πίεζδ είκαζ ρδθυηενδ ηαζ δ δζαηφιακζή ηδξ ιεβαθφηενδ απυ ημ ΠΓΏΓ ηαζ δ αθάαδ ημο μπηζημφ κεφνμο ηαζ ηςκ μπηζηχκ πεδίςκ ζμαανυηενδ, αθθά ηαζ δ ακηαπυηνζζδ ζηδκ αβςβή είκαζ θηςπυηενδ, δ ελέθζλδ ηαπφηενδ, δ πμνεία πεζνυηενδ ηαζ δ ακάβηδ πεζνμονβζηήξ επέιααζδξ ζοπκυηενδ (Aasved 1971a), (Aasved 1971b), (Pohjanpelto 1986), (Konstas et al. 1997b). Δ βναιιή Sampaolesi, ιζα ηοιαημεζδήξ πνςζηζημθυνμξ βναιιή πάκς απυ ημ δαηηφθζμ ημο Schwalbe, εεςνείηαζ βςκζμζημπζηυ παναηηδνζζηζηυ, δζαβκςζηζηυ ημο ΡΒΥ βθαοηχιαημξ, πμο ιπμνεί κα παναηδνδεεί ηαζ ζημ πνςζηζηυ βθαφηςια αθθά υπζ ζημ ΠΓΏΓ (Sampaolesi 1959). Βπίζδξ εηηυξ απυ ηδκ πανμοζία ΡΒΥ οθζημφ ηαζ πνςζηζηήξ ηαζ ηδ βναιιή Sampaolesi, πμο ήδδ πνμακαθένεδηακ, δζαθένμοκ ηαζ ζηδκ ζοιπενζθμνά ηδξ εκδμθεάθιζαξ πίεζδξ ιεηά απυ ημπζηή πνήζδ ζηενμεζδχκ. οβηεηνζιέκα, ζημ ΡΒΥ βθαφηςια ιεηά ημπζηή πνήζδ ζηενμεζδχκ παναηδνείηαζ οπενημκία πενίπμο ζημ 1/3 ηςκ αζεεκχκ, υζμ δδθαδή ηαζ ζημ θοζζμθμβζηυ πθδεοζιυ, εκχ ζημ ΠΓΏΓ οπενημκία ειθακίγεηαζ ζηδκ πθεζμκυηδηα ηςκ αζεεκχκ. Ώηυιδ ζημ ΡΒΥ βθαφηςια δοκαηυκ κα ειθακζζηεί πανμδζηά ζδιακηζηή αφλδζδ ηδξ πίεζδξ ιεηά απυ ιοδνίαζδ θυβς απυημιδξ απεθεοεένςζδξ πνςζηζηήξ απυ ηδκ ίνζδα (Kristensen 1965). Άημια ιε ΡΒΥ βθαφηςια ειθακίγμκηαζ κα έπμοκ ιεβαθφηενδ πζεακυηδηα απυθναλδξ ηδξ ηεκηνζηήξ θθέααξ ημο αιθζαθδζηνμεζδμφξ, βεβμκυξ πμο ίζςξ ζπεηίγεηαζ ιε ηδ ιεβαθφηενδ πίεζδ πμο παναηδνείηαζ ζε αοηυκ ημκ ηφπμ βθαοηχιαημξ (Pohjanpelto 1985). Έπεζ ανεεεί υηζ ζημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ

50 50 βθαφηςια μζ ιζηνέξ εδθέξ είκαζ πζμ ζοπκέξ ζε ζπέζδ ιε ημ ΠΓΏΓ, υπμο ιζηνέξ ηαζ ιεβάθεξ εδθέξ έπμοκ ηδκ ίδζα ζοπκυηδηα, ηαζ ζε ακηίεεζδ ιε ημ βθαφηςια παιδθήξ πίεζδξ υπμο μζ ιεβάθεξ εδθέξ είκαζ ζοπκυηενεξ. Πζεακυκ μζ ιεβάθεξ εδθέξ κα είκαζ πζμ εοάθςηεξ ζηζξ θοζζμθμβζηέξ πζέζεζξ ηαζ ίζςξ πμζμηζηέξ αθθμζχζεζξ ημο ζοκδεηζημφ ζζημφ ζημ δειμεζδέξ πέηαθμ κα παίγμοκ νυθμ (Tuulonen and Airaksinen 1992). Βηηυξ υιςξ ηδξ ηθζκζηήξ, οπάνπεζ ηαζ ζζημπαεμθμβζηή δζαθμνμπμίδζδ ημο ΡΒΥ βθαοηχιαημξ απυ ημ ΠΓΏΓ. οβηεηνζιέκα, ζημ ΠΓΏΓ έπεζ ανεεεί ζδιακηζηή αφλδζδ ζημ παναηακαθζηυ πθαηχδεξ οθζηυ υπςξ ηαζ ιείςζδ ηδξ ηοηηανμανίεεζαξ ημο δειμφ, ζε ζπέζδ ιε θοζζμθμβζημφξ μθεαθιμφξ, ζημζπεία πμο έπμοκ ανεεεί ακεπδνέαζηα ζημ ΡΒΥ βθαφηςια (Ritch and Schlotzer-Schrehardt 2001a). ΐζμπδιζηέξ δζαθμνέξ ζηδ ζφζηαζδ ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ αζεεκχκ ιε ΡΒΥ ζφκδνμιμ, υπςξ δ ιείςζδ ημο αζημναζημφ μλέμξ, δ αφλδζδ ημο ΣGF-α1, ηδξ 8- ζζμπνμζηαβθακδίκδξ F2a ηαζ ηδξ εκδμεδθίκδξ-1 πζεακυκ κα παίγμοκ νυθμ ζηδ δδιζμονβία βθαοηχιαημξ (Konstas et al. 2006). διακηζηή είκαζ δ ακεφνεζδ δφμ ιειμκςιέκςκ κμοηθεμηζδζηχκ πμθοιμνθζζιχκ (SNPs) ζημ ελυκζμ 1 ημο βμκζδίμο LOXL1 ζημ πνςιυζςια 15q24.1, πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ ηαζ ημ ΡΒΥ βθαφηςια (Thorleifsson et al. 2007) ηαζ δ απμοζία ζπέζδξ ημοξ ιε ημ πνςημπαεέξ βθαφηςια ακμζηηήξ ή ηθεζζηήξ βςκίαξ (Chakrabarti et al. 2008) ηαζ ημ ζφκδνμιμ δζαζπμνάξ πνςζηζηήξ ή ημ πνςζηζηυ βθαφηςια (Rao et al. 2008). Τπάνπεζ ηαζ ιζα μλεία ιμνθή απμθμθζδςηζημφ βθαοηχιαημξ, πμο ιζιείηαζ μλφ βθαφηςια ζηεκήξ βςκίαξ, ιε πίεζδ δοκαηυκ άκς ηςκ 50mmHg, ηυηηζκμ μθεαθιυ ηαζ ζοπκά μίδδια ηεναημεζδμφξ, ζοκήεςξ ιε ακμζηηή βςκία (ακ ηαζ πενζπηχζεζξ μλέμξ βθαοηχιαημξ ηθεζζηήξ βςκίαξ ιε ρεοδμαπμθμθίδςζδ έπμοκ επίζδξ πενζβναθεί) (Gillies and West 1977). Ώθθά ηαζ βθαφηςια ζηεκήξ βςκίαξ έπεζ ζπεηζζηεί ιε ημ ΡΒΥ ζφκδνμιμ, ζε ιζηνυηενμ υιςξ ααειυ. Πανάβμκηεξ πμο θαίκεηαζ κα ζοιαάθθμοκ ζημκ παναηδνμφιεκμ ημνζηυ απμηθεζζιυ είκαζ δ ακάπηολδ μπζζείςκ ζοκεπεζχκ, ημ αολδιέκμ πάπμξ ηαζ δ αηαιρία ηδξ ίνζδαξ, υπςξ ηαζ δ πνυζεζα ιεηαηίκδζδ ημο θαημφ θυβς παθάνςζδξ-νήλδξ ηςκ ζκχκ ηδξ γζκκείμο γχκδξ. οβηεηνζιέκα, ημ πνςζηζηυ επζεήθζμ ηδξ ίνζδαξ ηαζ δ επζθάκεζα ημο θαημφ ηείκμοκ κα ζπδιαηίγμοκ μπίζεζεξ ζοκέπεζεξ, ζδίςξ υηακ δ ηζκδηζηυηδηα ηδξ ηυνδξ ακαζηέθθεηαζ απυ εεναπεία ιε ιοςηζηά. Βπεζδή δ ίνζδα είκαζ πζμ άηαιπηδ απυ ηδ θοζζμθμβζηή, δ πίεζδ ημο οδαημεζδμφξ οβνμφ ζημκ μπίζεζμ εάθαιμ ηδκ μδδβεί ζε ηφνηςζδ ζηδ εέζδ ηδξ νίγαξ

51 51 ηδξ, πμο είκαζ ημ πζμ αδφκαημ ζδιείμ ηδξ, μδδβχκηαξ ζε ιζα ρεοδή εζηυκα ίνζδμξplateau, πμο πςνίξ εεναπεία (ζνζδμημιή) μδδβεί ζε πνυκζμ βθαφηςια ηθεζζηήξ βςκίαξ. Δ ελαζεέκδζδ ηδξ γζκκείμο γχκδξ επζηνέπεζ ζημ θαηυ κα ηζκδεεί ειπνυξ, μδδβχκηαξ ζε ημνζηυ απμηθεζζιυ. ε αηναίεξ πενζπηχζεζξ μ θαηυξ ιπμνεί κα ιεηαηζκδεεί ανηεηά ειπνυξ ηαζ κα πνμηθδεεί απμηθεζζιυξ αηηζκςημφ (ηαηυδεεξ βθαφηςια). Σα ιοςηζηά ιεζχκμοκ ημ αάεμξ ημο πνμζείμο εαθάιμο ηαζ αολάκμοκ ημ αλμκζηυ ιήημξ ημο θαημφ ηαζ έηζζ πνμδζαεέημοκ ηυζμ ζε ημνζηυ απμηθεζζιυ υζμ ηαζ ζε πνυζεζα ιεηαηυπζζδ ημο ζνζδμθαηζημφ δζαθνάβιαημξ. Δηθόλα 20 Δθεηηνμκζμβναθίεξ πμο δείπκμοκ ζζημπαεμθμβζηέξ δζαθμνέξ ημο δζδεδηζημφ δειμφ ζημ ΡΒΥ βθαφηςια ηαζ ζημ ΠΓΏΓ (bars=5ιm ζημ Ώ ηαζ 3ιm ζημ ΐ). Ώ) Άενμζζδ παναηηδνζζηζημφ ΡΒΥ οθζημφ (*) ζηδκ παναηακαθζηή πενζμπή. ΐ) Άενμζζδ πθαηχδμοξ οθζημφ (*) ζηδκ παναηακαθζηή πενζμπή (Β: εκδμεήθζμ, SC: ηακάθζ ημο Schlemm) (Ritch et al. 2003). Θεξαπεία Δ ακηζιεηχπζζδ ημο ΡΒΥ βθαοηχιαημξ είκαζ ακάθμβδ ιε αοηή ημο ΠΓΏΓ ηαζ πενζθαιαάκεζ ηδ θανιαηεοηζηή αβςβή ιε ημοξ α-αδνεκενβζημφξ ακηαβςκζζηέξ, ηζξ πνμζηαβθακδίκεξ, ημοξ α-αδνεκενβζημφξ αβςκζζηέξ, ημοξ ακαζημθείξ ηδξ ηαναμκζηήξ ακοδνάζδξ, ηα ιοςηζηά, υπςξ ηαζ ηδ laser ηναιπεημοθμπθαζηζηή ηαζ ηδκ εβπείνδζδ ηναιπεημοθεηημιήξ. Δ ακηαπυηνζζδ ζηα παναπάκς υιςξ είκαζ δζαθμνεηζηή απυ αοηή ημο ΠΓΏΓ. ηδ θανιαηεοηζηή αβςβή ημ ρεοδμαπμθμθζδςηζηυ βθαφηςια απμηνίκεηαζ θζβυηενμ ηαζ δοζημθυηενα, ζοπκυηενα απαζηεί πεζνμονβζηή επέιααζδ ηαζ βεκζηά έπεζ πεζνυηενδ πνυβκςζδ απυ ημ ΠΓΏΓ.