ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ. Τα Νέα της Εταιρείας μας...

Transcript

1 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ των Ομάδων Εργασίας της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗΣ Συντακτική Επιτροπή Διευθυντές Σύνταξης Δ. Παναγιωτάκος Α. Τσελέπης ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 ΜΗΝΥΜΑ από τους Υπευθύνους Σύνταξης ΕΤΟΣ 1o, ΤΕΥΧΟΣ 1o Βοηθός Σύνταξης Γ. Πούνης Αγαπητοί Φίλοι, Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης Γ.Κολοβού (Πρόεδρος) Μ. Ελισάφ (Αντιπρόεδρος) Η. Χειμώνας (Γ. Γραμματέας) Δ. Παναγιωτάκος (Ε. Γραμματέας) Ε. Μπιλιανού (Ταμίας) Β. Άθυρος Μ. Γανωτάκης Σ. Καραγιάννης Α. Τσελέπης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μήνυμα της Σύνταξης Τα ΝΕΑ της Εταιρείας μας Η στήλη της ΟΕ Επιδημιολογίας Η στήλη της ΟΕ Παθοφυσιολογίας Εγκαινιάζουμε σήμερα μια νέα μορφή επικοινωνίας της Εταιρείας μας με όλους εσάς που ασχολείστε με την Αθηροσκλήρωση. Το Ενημερωτικό Δελτίο θα αναφέρεται στις δραστηριότητες της Εταιρείας, θα περιέχει επιστημονικά νέα από τις Ομάδες Εργασίας, και ευελπιστούμε να αποτελέσει μια χρήσιμη πηγή ενημέρωσης για όσους ασχολούνται με την πρόληψη και την αιτιολογία της αθηροσκληρωτικής νόσου. Τα Νέα της Εταιρείας μας... Οι Υπεύθυνοι Σύνταξης Το Σεμινάριο της Λευκάδας Πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία στη Λευκάδα το διάστημα Μαΐου 2007 το 2ο Σεμινάριο της Εταιρείας μας με θέμα «Καρδιαγγειακή Νόσος: από την Παθογένεια στη θεραπεία». Επιστήμονες από διάφορα μέρη της χώρας παρουσίασαν ενδιαφέροντα θέματα, όπως η πρόβλεψη του καρδιαγγειακού κινδύνου μέσω μαθηματικών μοντέλων και τα σύγχρονα δεδομένα για την παθογένεια και την πρόληψη της αθηροσκληρωτικής νόσου. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στστον ρόλο της υγιεινοδιαιτητικής αγωγής στην πρόληψη. Επίσης συζητήθηκαν οι νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις της καρδιαγγειακής νόσου. Τέλος, πραγματοποιήθηκαν ειδικές συνεδρίες με συμμετοχή και των περίπου 150 συνέδρων για το πώς αντιμετωπίζονται άτομα υψηλού κινδύνου. Το Συμπόσιο της Καλαμάτας Σε συνεργασία με την Καρδιολογική Κλινική του Γ.Ν. Καλαμάτας, πραγματοποιήθηκε στην Καλαμάτα, το διάστημα 1-2 Ιουνίου 2007, το Συμπόσιο της Εταιρείας μας. Περισσότεροι από 200 ιατροί από όλο το Νομό αλλά και την υπόλοιπη Πελοπόννησο παρευρέθηκαν στις εργασίες του Συμποσίου που συζητήθηκαν νεώτερες φαρμακευτικές προσεγγίσεις για την θεραπεία της αθηροσκληρωτικής νόσου. Το Συμπόσιο της Θεσσαλονίκης ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης Μαιάνδρου 9, Αθήνα, Το τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί το επόμενο Συμπόσιο της Εταιρείας μας στη Θεσσαλονίκη. Σύντομα θα υπάρξει ενημέρωση για το τελικό Πρόγραμμα του Συμποσίου. Το 2ο Συμπόσιο των Ομάδων Εργασίας Στις 30 Νοεμβρίου & 1 Δεκεμβρίου έχει προγραμματισθεί το 2ο Συμπόσιο των Ομάδων Εργασίας. Η τελευταία ημερομηνία υποβολής των Περιλήψεων έχει ορισθεί η 15 Σεπτεμβρίου 2007.

2 Η στήλη της Ομάδας Εργασίας Επιδημιολογίας & Προληπτικής Καρδιολογίας Συντακτική Επιτροπή Ι. Γουδέβενος Σ. Λυμπέρη Λ. Παπαδημητρίου Α. Παπαθανασίου Χ. Χρυσοχόου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μήνυμα του Προέδρου Ψυχολογικοί παράγοντες & Στεφανιαία νόσος Προ-Υπέρταση & φλεγμονή Αλάτι & καρδιαγγειακή νόσος ΜΗΝΥΜΑ από τον Πρόεδρο της Ομάδας Εργασίας, Καθηγητή Ιωάννη Γουδέβενο Αγαπητέ Συνάδελφε, Χ αιρετίζω την πρώτη μας επικοινωνία με το ηλεκτρονικό περιοδικό έντυπο της Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης. Ο στόχος αυτής της μορφής επικοινωνίας είναι η γρήγορη ενημέρωση για επίκαιρα θέματα. Μην ξεχνάμε ότι αρκετές χιλιάδες συμπατριώτες μας καπνιστές, με υπερταση, με υψηλή χοληστερίνη, διαβητικοί, παχύσαρκοι παραμένουν αδιάγνωστοι ή υποθεραπεύονται. Για αυτόν όλο τον κόσμο οι συμβουλες για σωστή δίαιτα, διακοπή του καπνίσματος και άσκηση μπορούν να κάνουν τη διαφορά στην αύξηση του προσδόκιμου της επιβίωσης. Η εκτίμηση και η καλύτερη αντιμετώπιση της αρτηριακής πίεσης, της γλυκόζης της χοληστερίνης ειδικά σε αυτούς με γνωστή καρδιαγγειακή νόσο μπορεί να σώσει ζωές ακόμα και βραχυπρόθεσμα. Συνδιασμός φαρμάκων όπως η ασπιρίνη, οι στατίνες και τα αντιυπερτασικά θα μειώσουν ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο για υποτροπές. Βέβαια για να αποτελέσει η πρόληψη πρώτη επιλογή χρειάζεται βοήθεια από την πολιτεία και μακροχρόνιος σχεδιασμός. Η ΟΕ Επιδημιολογίας και Προληπτικής Καρδιολογίας της Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης σε αυτή τη προσπάθεια για ένα υγειέστερο κόσμο θα κάνει ότι μπορεί και σας καλεί όλους να αφήσετε αχαλιναγώγητη όλη την ενέργεια που κρύβετε μέσας σας. Η σωματική άσκηση προκαλεί ευεξία και μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο! ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ Ψυχολογικοί παράγοντες και κίνδυνος εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου. Από τον Δρ. Δημοσθένη Παναγιωτάκο, FESC, Λέκτορα Βιοστατιστικής & Επιδημιολογίας Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Τ α τελευταία χρόνια πολλές είναι οι επιδημιολογικές μελέτες που έχουν διερευνήσει το ρόλο διάφορων ψυχολογικών παραγόντων στον κίνδυνο εκδήλωσης καρδιαγγειακής νόσου. Τα ευρήματα από τις εργασίες αυτές οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο στεφανιαίος κίνδυνος επηρεάζεται, έμμεσα από διάφορους ψυχολογικούς παράγοντες όπως το εργασιακό άγχος, την κατάθλίψη και την επιθετική συμπεριφορά. ε πρόσφατη μελέτη παρακολούθησης 5,888 ενηλίκων Αμερικανών εκτιμήθηκε η Σ παρουσία κατάθλιψης μέσω ενός απλού ερωτηματολογίου. Η κατάθλιψη φαίνεται να είναι πιο συχνή στους λιγότερο μορφωμένους, στους άγαμους και χήρους από ότι στους παντρεμένους, στους έγχρωμους από ότι στους λευκούς, στις γυναίκες απ ότι στους άνδρες. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αισιόδοξη στάση ζωής σχετίζεται με μείωση κατά 14% του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου και κατά 23% μείωση της ολικής θνητότητας (Ariyo et al, Circulation 2000). Επίσης, άλλη μελέτη έδειξε η απελπισία φαίνεται να οδηγεί σε διπλασιασμό του κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου. (Pignalberi et al, JACC 1998).

3 Σε πρόσφατη ευρωπαϊκή μελέτη γυναικείου πληθυσμού της Στοκχόλμης (Stockholm Female Coronary Risk Study, Eur Heart J 2000) φάνηκε ότι οι γυναίκες που είχαν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου και δεν παρουσίαζαν καταθλιπτικά συμπτώματα μετέπειτα είχαν 60% λιγότερο κίνδυνο για επανεμφάνιση, θανατηφόρου ή μη, καρδιοαγγειακού επεισοδίου. Επίσης, ο Jones και οι συνεργάτες του (BMJ 1996) αναφέρουν ότι η θεραπεία της κατάθλιψης σχετίζεται με σημαντική βελτίωση της επιβίωσης μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Η έλλειψη αισιοδοξίας και η κοινωνική απομόνωση συνεργούν μεταξύ τους οδηγώντας σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο. Ο Berkman και οι συνεργάτες του (Ann Int Med 1992) παρατήρησε τριπλασιασμό των καρδιακών επεισοδίων σε μετεμφραγματικούς ασθενείς που δεν είχαν κοινωνική υποστήριξη καθώς και 3πλασιαμό της θνητότητας σε στεφανιαίους ασθενείς που δεν είχαν στη ζωή τους έναν έμπιστο φύλο. την Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες η κατάθλιψη επιπολάζει σε ποσοστό 7 10%, ενώ δείχνει να Σ αυξάνει σημαντικά στους ηλικιωμένους. Τα τελευταία έτη ορισμένες επιδημιολογικές μελέτες έχουν διερευνήσει τη σχέση της κατάθλιψης με την καρδιαγγειακή νόσο. Η επιδημιολογική μελέτη της καρδιολογικής κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (CARDIO2000) έδειξε ότι η «σιγουριά» κατά την άσκηση της εργασίας σχετίζεται με την μείωση της καπνιστικής συνήθειας, καθώς επίσης και την μείωση της ημερήσιας κατανάλωσης καφέ και αλκοόλ. Έτσι η παρουσία της σχετίζεται με μείωση κατά 25% του στεφανιαίου κίνδυνου. Διερευνώντας περισσότερο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ατόμων της μελέτης διαπιστώθηκε ότι η κατάθλιψη φαίνεται να επιπολάζει συχνότερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες (3 : 2), ενώ σχετίζεται θετικά και με άλλους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, το σωματικό βάρος και η κατανάλωση αλκοόλ (Panagiotakos et al, Acta Cardiol 2001). Όσα άτομα διακατέχονταν από αισιόδοξη στάση ζωής δείχνουν να έχουν κατά 41% μειωμένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια, ενώ, αν η αισιοδοξία συνδυάζεται με σταθερό οικογενειακό περιβάλλον φαίνεται να μειώνει μέχρι και 51% τον προηγούμενο κίνδυνο. Αντιθέτως, ιδιαίτερα επιβαρυντικό ρόλο φαίνεται να παίζει η κατάθλιψη, ειδικότερα στους άνεργους άνδρες όπου 4πλασιάζει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο (Panagiotakos et al, Eur J Public Health 2003). ίνεται λοιπόν φανερό ότι η αισιόδοξη στάση ζωής προσφέρει όχι μόνο αισιοδοξία για την επίλυση Γ καθημερινών προβλημάτων αλλά και προστατεύει την καρδιά μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης της «μάστιγας του αιώνα», της στεφανιαίας νόσου. Υπέρταση: Γέφυρα μεταξύ φλεγμονής και αθηροσκλήρυνσης Της Δρ. Χριστίνας Χρυσοχόου, Επιμελήτριας Καρδιολογίας, Ιπποκράτειο Γ.Ν. Αθηνών. Η υπέρταση έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους κύριους παράγοντες εξέλιξης της αθηροσκληρυντικής διαδικασίας, με συχνότητα εμφάνισης από 24% έως 38% του γενικού πληθυσμού. Όσο αφορά την Ελλάδα, στοιχεία από την επιδημιολογική μελέτη ΑΤΤΙΚΗ, που συμπεριέλαβε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα 1514 ανδρών και 1528 γυναικών, έδειξαν ότι το 38% των ανδρών και το 24% των γυναικών εμφανίζουν υπέρταση. Το δυσάρεστο είναι ότι η πλειοψηφία των υπερτασικών και συγκεκριμένα το 65% των ανδρών και το 40% των γυναικών δεν λάμβαναν θεραπεία, ενώ από όσους λάμβαναν κάποια φαρμακευτική αγωγή μόνο σε ποσοστό 34% ήταν αποτελεσματική. Έτσι από το σύνολο των υπερτασικών ατόμων, δυστυχώς, μόνο το 15% φαίνεται να ρυθμίζουν την πίεση τους σε φυσιολογικά επίπεδα. Το 2003 η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία όρισε ως φυσιολογικά όρια αρτηριακής πίεσης τα επίπεδα του 120 mmhg για την συστολική και 80 mmhg για την διαστολική. Στο ίδιο πόρισμα εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο ορισμός προ-υπέρταση, ως τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης μεταξύ mmhg για τη συστολική και mmhg για τη διαστολική. Όλα αυτά τα χρόνια που η αυξημένη αρτηριακή πίεση είχε αναγνωριστεί ως ανεξάρτητος παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου, δεν είχε ξεκαθαριστεί ο ακριβής μηχανισμός που συνδέει την υπέρταση με την αθηροσκληρυντική διαδικασία. Στο ερώτημα αυτό προστέθηκαν και τα νεότερα δεδομένα για την αθηροσκλήρυνση που τη χαρακτηρίζουν ως μια φλεγμονώδη νόσο, καθώς το οξύ στεφανιαίο σύνδρομο που προκαλείται από αιφνίδια απόφραξη του αυλού ενός στεφανιαίου αγγείου αντιπροσωπεύει την ειδική κυτταρική και μοριακή απάντηση σε φλεγμονώδη βλάβη. Όσο αφορά την προ-υπέρταση, στοιχεία από τη μελέτη ΑΤΤΙΚΗ έδειξαν ότι η κατάσταση αυτή που επιπολάζει σε ποσοστό 43% στους άνδρες και 35% στις γυναίκες, συσχετίζεται ισχυρά με την παρουσία αυξημένων δεικτών φλεγμονής. Ιδιαίτερα τα άτομα με προυπέρταση εμφάνιζαν 31% υψηλότερα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτείνης, 32% υψηλότερα επίπεδα νεκρωτικού παράγοντα του όγκου, 9% υψηλότερα επίπεδα αμυλοειδούς A, 6% υψηλότερα επίπεδα ομοκυστείνης και 10% αύξηση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων, σε σύγκριση με τα άτομα που είχαν φυσιολογικά επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Όλοι οι παραπάνω αναφερόμενοι βιοχημικοί δείκτες φλεγμονής είναι άμεσα σχετιζόμενοι με την διεργασία ρήξης ή διάβρωσης της αθηρωματικής πλάκας και εκδήλωσης του οξέος στεφανιαίου επεισοδίου.

4 ΝΕΏΤΕΡΕΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ Αλάτι & Καρδιαγγειακή Η Νόσος τελευταία δημοσίευση στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό British Medical Journal (20/4/2007) διερευνά την μακροπρόθεσμη επίπτωση της μείωσης κατανάλωσης άλατος στην καρδιαγγειακή νόσο σε υπερτασικούς ασθενείς. Σ τ η μελέτη αυτή συμπεριελήφθησαν 744 ασθενείς από την ΤΟΗΡ Ι και 2382 από την TOHP II, οι οποίοι τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες (α) περιορισμός πρόσληψης άλατος (κατά 25-35%) και (β) όχι περιορισμός. Όλα τα άτομα ήταν στο στάδιο της προ-υπέρτασης. Η μείωση της πρόσληψης άλατος εκτός από μείωση των επιπέδων αρτηριακής πίεσης, που είναι κυρίως έκδηλη κατά τους πρώτους 6 μήνες, οδηγεί και σε μείωση σημαντική του καρδιαγγειακού κινδύνου κατά 20-30% σε μακροχρόνια (15ετή) παρακολούθηση. Η μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου ήταν ανεξάρτητη της μείωσης των επιπέδων αρτηριακής πίεσης καθώς φαίνεται ότι η αυξημένη πρόσληψη νατρίου αυξάνει την εξωκυτταρική συγκέντρωση νατρίου, οδηγώντας σε διαταραχή της διατασιμότητας των αγγείων και σε αύξηση της μυοκαρδιακής ίνωσης. Από τη Σύνταξη Το κάπνισμα είναι «μαγκιά» λένε οι νέοι μας σήμερα. Από τον Δρ. Δημοσθένη Παναγιωτάκο, FESC, Λέκτορα Βιοστατιστικής & Επιδημιολογίας Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Σ ύμφωνα με πρόσφατη μελέτη ερευνητών του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου σε συνεργασία με το Κέντρο Υγείας Βύρωνα σε δείγμα 2100 μαθητών και μαθητριών, ηλικίας ετών, βρέθηκε ότι το 33% αγοριών και κοριτσιών έχουν δοκιμάσει να καπνίσουν τσιγάρο τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους, ενώ τακτικοί καπνιστές δήλωσαν το 10% των αγοριών και των κοριτσιών. Αν το ποσοστό αυτό αναχθεί στο γενικό πληθυσμό της χώρας περισσότερα από παιδία καπνίζουν σήμερα στην Ελλάδα. Τα καπνιστικά πρότυπα στην οικογένεια αυξάνουν τον κίνδυνο να καπνίζουν και τα παιδιά στην οικογένεια. Συγκεκριμένα, η έρευνα έδειξε ότι οι καπνιστικές συνήθειες του πατέρα αυξάνουν κατά 87% τις πιθανότητες να καπνίζει και το παιδί, ενώ το κάπνισμα τις μητέρας διπλασίαζες τις πιθανότητες να καπνίζουν τα παιδιά στην οικογένεια. Αξιοσημείωτο είναι ότι κάπνισμα και των δύο γονέων 4πλασίαζε τις πιθανότητες για καπνιστές παιδία. Ισχυρό καπνιστικό πρότυπο αποτελούν και τα μεγαλύτερα αδέλφια που είναι καπνιστές. Συγκεκριμένα, αν κάποιος αδελφός /η καπνίζουν τότε 4πλασιαζόνται οι πιθανότητες ένα παιδί να αρχίσει το κάπνισμα. Επίσης τα παιδία που δήλωσαν ότι καπνίζουν είχαν και άλλες ανθυγιεινές συνήθειες, όπως: έβλεπαν περισσότερες ώρες τηλεόραση ημερησίως και γυμνάζοντας λιγότερο, ενώ ήταν και πιο παχύσαρκα. Είναι πλέον γεγονός ότι οι πιθανότητες να παραμείνει καπνιστής ένα άτομο που άρχισε το κάπνισμα από τα εφηβικά του χρόνια ξεπερνούν το 70%. Η σύγχρονη επιδημιολογική έρευνα έχει δείξει ότι το κάπνισμα αποτελεί το πιο σημαντικό τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου και καρκίνου. Το κάπνισμα, όπως φαίνεται από διεθνής επιδημιολογικές μελέτες ευθύνεται για το 22% των θανάτων στους άνδρες και το 5% στις γυναίκες. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, άνδρες μέσης ηλικίας που καπνίζουν έχουν τριπλάσιο ως εξαπλάσιο κίνδυνο για την εμφάνιση θανατηφόρου καρδιακού επεισοδίου σε σύγκριση με τους μη καπνιστές συνομήλικους τους. Το 2000 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι χάθηκαν 4,2 εκατομμύρια άνθρωποι λόγω του καπνίσματος. Από μεγάλη Αμερικανική έρευνα του στρατού των ΗΠΑ σε νέους άνδρες και γυναίκες, το ενεργό κάπνισμα βρέθηκε να συσχετίζεται με 60% αύξηση των χαμένων ημερών εργασίας στους άνδρες και 15% στις γυναίκες. Ανάλογη Σουηδική μελέτη αναφέρει 2πλάσιο αριθμό ημερών ασθένειας το χρόνο στους καπνιστές, ενεργητικούς ή παθητικούς, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. H προσοχή της αντικαπνιστικής εκστρατείας, τα τελευταία έτη, θα έπρεπε να εστιάζεται στην αποτροπή της έναρξης του καπνίσματος από τους νέους, καθώς οι περισσότεροι από τους ενήλικες καπνιστές αναφέρουν ότι άρχισαν το κάπνισμα κατά την εφηβική τους ηλικία. Κύριο ρόλο σε αυτό φαίνεται ότι έχει παίξει η δυναμική διαμόρφωση των ανθρώπινων σχέσεων μέσα στις μαθητικές κοινότητες, στην οικογένεια, αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Πολλές δημοσιευμένες μελέτες αναδεικνύουν διάφορους καθοριστικούς παράγοντες που οδηγούν ένα έφηβο στο να αρχίσει να καπνίζει. Κυρίαρχο ρόλο σε όλες αυτές τις έρευνες φαίνεται να παίζει ο μικρόκοσμος που δημιουργεί ο έφηβος, η διαμορφούμενη κοινωνία των καταναλωτών, η ανεπαρκής και ασαφής ενημέρωση για τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία καθώς και άλλα ψυχογεννητικά προβλήματα. Η εξάρτηση από τη νικοτίνη, όμως, αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα που συμμετέχει στην περιορισμένη επιτυχία των προγραμμάτων διακοπής του καπνίσματος. Δεδομένου του ότι ο επιπολασμός του καπνίσματος είναι ιδιαίτερα αυξημένος στη χώρα μας και καθώς το κάπνισμα έχει ιδιαίτερη επίπτωση στη Δημόσια Υγεία, ο ρόλος της Πολιτείας και των αρμόδιων φορέων είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον περιορισμό του προβλήματος με άμεσα και αποτελεσματικότερα μέτρα «απαγόρευσης» του καπνίσματος. Μια δίαιτα πλούσια σε φρούτα και λαχανικά προλαβαίνει ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο.

5 Η στήλη της Ομάδας Μελέτης της Παθοφυσιολογίας της Αθηροσκλήρωσης Συντακτική Επιτροπή Α. Τσελέπης Σ. Αντωνοπούλου Κ. Δημόπουλος Σ. Καραμπίνα Π. Κουρουνάκης Γ. Μήτσιος Δ. Περρέα Δ. Σανούδου Α. Ταυρίδου Α. Χρόνη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μήνυμα του Προέδρου Ελαιόλαδο & Αθηρωμάτωση Συζήτηση με αφορμή πρόσφατες Ερευνητικές Εργασίες Τα Νέα μας ΜΗΝΥΜΑ από τον Πρόεδρο της Ομάδας Εργασίας, Καθηγητή Αλέξανδρο Τσελέπη γαπητοί συνάδελφοι, Α Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στην πρώτη έκδοση της στήλης της Ομάδας Μελέτης της Παθοφυσιολογίας της Αθηροσκλήρωσης. Η στήλη αυτή θα αποτελεί μέρος του ενημερωτικού δελτίου της Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης το οποίο θα είναι διμηνιαίο (6 δελτία το χρόνο). Στόχος αυτού του δελτίου είναι η ενημέρωση όλων των μελών της εταιρείας μας αλλά και όλων των Ελλήνων επιστημόνων που ενδιαφέρονται για θέματα που αφορούν το επιστημονικό πεδίο της αθηροσκλήρωσης (από την παθοφυσιολογία και τη βασική έρευνα μέχρι την επιδημιολογία και την κλινική πράξη). Ιδιαίτερα όσον αφορά τη στήλη της Ομάδας μας, αυτή μπορεί να περιλαμβάνει αναφορές σε επίκαιρα θέματα βασικής έρευνας που σχετίζονται με την αθηροσκλήρωση, σύντομες αναφορές σε ερευνητικές εργασίες που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα σε διεθνή περιοδικά από μέλη της ομάδας μας ή από ξένους ερευνητές, ενημέρωση για τις ερευνητικές δραστηριότητες των μελών της Ομάδας μας και γενικότερα για την πορεία της έρευνας στην αθηροσκλήρωση στην Ελλάδα (συνεργασίες μεταξύ μελών της Ομάδας, προκηρύξεις εθνικών και ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων, κλπ.). Ελπίζω ότι η συμμετοχή σας στην προσπάθεια αυτή θα είναι η μέγιστη δυνατή, και ότι η προσπάθεια αυτή θα συμβάλλει σημαντικά στην ανύψωση του επιπέδου της βασικής έρευνας που διεξάγεται στη χώρα μας στο επιστημονικό πεδίο της Αθηροσκλήρωσης. Κύριο άρθρο Το παρθένο ελαιόλαδο δεν προκαλεί μόνο αναστολή του σχηματισμού αθηρωματικών πλακών αλλά και υποστροφή των ήδη υπαρχουσών πλακών Σ. Αντωνοπούλου, Χ.Χ. Καραντώνης, Τ. Νομικός, Ε. Φραγκοπούλου, από το Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Σ. Θεοχάρης, Δ.Ν. Περρέα, από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Χ. Ιατρού, από το Νεφρολογικό Κέντρο, «Γ. Παπαδάκης», ΓΝ Νίκαιας Κ. Α. Δημόπουλος, Ι. Ζαμπετάκης, Κ. Νασοπούλου, Γ. Σταματάκης, Ν. Τσαντίλα, Α.Β. Τσούπρας, από το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών Σ το τεύχος του Ιουλίου της Καρδιολογικής Γνώμης (του περιοδικού του Ελληνικού Κολεγίου Καρδιολογίας) δημοσιεύτηκε ένα άρθρο ανασκόπησης που περιλάμβανε δημοσιευμένα πειραματικά δεδομένα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά καθώς και πρόσφατα πειραματικά στοιχεία (που βρίσκονται στο στάδιο της δημοσίευσης), της ερευνητικής μας ομάδας, σχετικά με μια νέα προσέγγιση στο θέμα της αθηρογένεσης. Πρόσφατα διατυπώθηκε από την ερευνητική μας ομάδα η «Θεωρία αθηρογένεσης με εμπλοκή του Παράγοντα Ενεργοποίησης Αιμοπεταλίων (PAF)», με την οποία ενοποιούνται οι υπάρχουσες για την αθηρογένεση θεωρίες της «Φλεγμονής», της «Οξείδωσης» και της «Κατακράτησης», υποδεικνύεται ο καθοριστικός ρόλος που παίζει για την αθηρογένεση ο φλεγμονώδης παράγοντας PAF, εξηγούνται διεθνή πειραματικά δεδομένα και ερμηνεύεται η προστατευτική δράση της Μεσογειακής Δίαιτας έναντι των καρδιαγγειακών νοσημάτων βάσει της δράσης του PAF. Με in vitro πειράματα εντοπίσαμε και μελετήσαμε αναστολείς του PAF από

6 τρόφιμα της Μεσογειακή Δίαιτας και κυρίως από το ελαιόλαδο και τα παραπροϊόντα του. In vivo μελέτες μας σε κουνέλια τρεφόμενα με αθηρογόνο δίαιτα, έδειξαν ότι η αντιαθηρογενετική δράση του ελαιολάδου οφείλεται στο εκχύλισμά του που περιέχει αναστολείς του PAF. Επίσης ανάλογη δράση βρέθηκε και στο εκχύλισμα με αναστολείς του PAF από τον ελαιοπυρήνα, το οποίο προκαλεί και υποστροφή της αθηροσκλήρωσης και μάλιστα σε συγκριτική μελέτη με σιμβαστατίνη παρουσιάζεται να έχει ισχυρότερη δράση από αυτή. Αξίζει να σημειωθεί ότι in vitro μελέτες μας έδειξαν ότι οι στατίνες δρουν και ως αναστολείς του PAF. Τέλος, βρέθηκε ότι αναστολείς του PAF, που απομονώθηκαν από τρόφιμα της Μεσογειακής Δίαιτας, αναστέλλουν τη βιοσύνθεση και ενεργοποιούν τον καταβολισμό του PAF. Φαίνεται λοιπόν ότι ο PAF παίζει καθοριστικό ρόλο στην αθηρογένεση και ίσως να μπορεί να επιτευχθεί έλεγχος της δημιουργίας ή/και της εξέλιξης υποστροφής της αθηροσκλήρωσης μέσω των αναστολέων του και ιδιαίτερα αυτών που υπάρχουν σε φυσικές πηγές. Ερευνητικές εργασίες των αιμοπεταλίων ενεργοποιούν τα κύτταρα της αθηρωματικής πλάκας συμβάλλοντας έτσι τόσο στην ανάπτυξη όσο στη ρήξη της πλάκας. Νέα Βραβεία για νέους ερευνητές από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης καθιέρωσε πρόσφατα 2 βραβεία με τίτλο «Τhe EAS Prizes for Young Scientists in Atherosclerosis Research''. Τα βραβεία αυτά θα δίνονται σε νέους ερευνητές ηλικίας μικρότερης των 40 ετών. Το ένα βραβείο αφορά τη βασική έρευνα και το άλλο την κλινική έρευνα. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στο δικτυακό τόπο της εταιρείας Τα αιμοπετάλια εκκρίνουν την PAFακετυλοϋδρολάση συνδεδεμένη με τα μικροσωματίδια. John V. Mitsios, Maria P. Vini, Dominique Stengel, Ewa Ninio, Alexandros D. Tselepis. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. 2006;26; Η εργασία αυτή αποτελεί προϊόν συνεργασίας μεταξύ μελών της ερευνητικής ομάδας αθηροθρόμβωσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και συνεργατών από το Ινστιτούτο Βιοϊατρικής Έρευνας, μονάδα U525 στο Παρίσι. Παρέχει ισχυρές ενδείξεις ότι τα αιμοπετάλια εκκρίνουν το ένζυμο PAF-ακετυλοϋδρολάση συνδεδεμένο με τα μικροσωματίδια. Το ένζυμο αυτό αναφέρεται στη βιβλιογραφία και ως Lp-PLA 2 (lipoprotein-associated phospholipase A 2, φωσφολιπάση Α 2 που συνδέεται στις λιποπρωτεΐνες). Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το ένζυμο αυτό διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αθηροσκλήρωση και αποτελεί ένα νέο ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο. Πριν από τη δημοσίευση της εργασίας αυτής ήταν γνωστό ότι η PAF-ακετυλοϋδρολάση μεταφέρεται στο πλάσμα συνδεδεμένο στις λιποπρωτεΐνες και κυρίως στην LDL. Η εργασία αυτή έδειξε ότι ένας άλλος φορέας του ενζύμου στο πλάσμα είναι τα μικροσωματίδια που παράγονται κατά την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων. Αυτό το εύρημα ίσως συμβάλλει περαιτέρω στην κατανόηση των μηχανισμών με τους οποίους η PAF-ακετυλοϋδρολάση συμβάλλει στην αθηρογένεση. Επίσης τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής υποθέτουν ότι η PAF-ακετυλοϋδρολάση ίσως συμμετέχει στους μηχανισμούς με τους οποίους τα μικροσωματίδια Το πρώτο ετήσιο βραβείο Anitschkow στη βασική έρευνα Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης καθιέρωσε πρόσφατα ένα βραβείο προς τιμή του διακεκριμένου επιστήμονα-ερευνητή NIKOLAI N. ANITSCHKOW. Το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε στο πρόσφατο 76 ο Συνέδριο της; Εταιρείας που έγινε στο Ελσίνκι Ιουνίου Το βραβείο απονεμήθηκε στον διακεκριμένο Σουηδό επιστήμονα-ερευνητή Goran Hansson για τη σημαντική συμβολή του στην έρευνα που αφορά το ρόλο της φλεγμονής στην αθηροσκλήρωση. Υποβολή Εργασιών για το 2ο Συμπόσιο των Ομάδων Εργασίας 30 Νοεμβρίου & 1 Δεκεμβρίου 2007 Αγαπητοί Συνάδελφοι, σας υπενθυμίζουμε ότι η τελευταία ημερομηνία για υποβολή περιλήψεων από τα μέλη της Ομάδας μελέτης Παθοφυσιολογίας της Αθηροσκλήρωσης για το προσεχές Συμπόσιο των Ομάδων Εργασίας της Εταιρείας μας είναι η 15 Ιουλίου Η υποβολή γίνεται στον Πρόεδρο της Ομάδας (atselep@uoi.gr). Εκ της Οργανωτικής Επιτροπής