Imago II: Siren iuxta stellam. Neo-Eboraci, in Artium Musaeo Metropolitano, Photo SCALA, Florence

Transcript

1 5 Iuxta sidus alteram Sirena gemma I saeculi a. Chr. n. vel I saeculi p. Chr. n. (imago II) ostendit, sed haec Siren super lineam manet, quae non caelos, sed terram innuit, sicut etiam spica, quam ad dexteram videmus, confirmat. 6 Imago II: Siren iuxta stellam. Neo-Eboraci, in Artium Musaeo Metropolitano, Photo SCALA, Florence Nec dubium has aves cum humano capite Sirenas esse, si eas cum illa comparamus, quam in hydria Attica Parisiis servata verbis ΣΙΡΕΝ ΕΙΜΙ (hoc est, Siren sum ) adscriptis depictam in imaginibus nostris IIIa, IIIb, IIIc, IIId videmus 7 :

2 6 Imago IIIa: Avis humano capite, quam inscriptio sirena appellat Imago IIIb: Avis humano capite, quam inscriptio Sirena appellat.

3 7 Imago IIIc: Avis cum humano capite, quam inscriptio Sirena appellat. Imago IIId: Hydria attica, ubi avis humano capite Siren appellatur.

4 8 Nunc quod officium Sirenes in fabula Platonica haberent nobis exquirendum est. Hanc quaestionem auxilio pertractemus alterius quaestionis: b) Suntne apud Platona Sirenes spiritus sonorum stellarum? Platonica fabula de Ere Sirenas primas caelestis musicae facit cantatrices. Priusquam Aristoteles de fundamentis mathematicis Pythagoreae doctrinae de harmonia mundana scripsit, illam harmoniam re vera musicam sonisque (φωνή, τόνος) constitutam Plato fecit. Secundum autem Aristotelen, Pythagorei eiusdem sententiae fuisse videntur. 8 Itaque siquis sphaerarum harmoniam sicut planetarum motuum mathematicam coaptationem intelligit, hic fabulam aliquam abstracta ratiocinatione interpretari videtur. 9 Quis autem talem fabulam concepit? Eratne ista fabula eadem, quam Plato de Ere conscripsit? Quod si ita fuit, excogitavitne Plato fabulam totam, an aliquae Pythagoreis ex fontibus hausit? Musicae mundanae doctrinam certe antiquiorem esse quam Plato viri docti agnoscere solent. 10 Nos vero musicae mundanae verbis utimur, non sphaerarum musicae, quoniam sphaerarum caelestium notionem (quam in fabula Plato subindicat) non ante Eudoxi aetatem (CCCXCI CCCXXXVIII a. Chr. n.) exstitisse videtur. Itaque anachronice sphaerarum harmoniae doctrinam ipsi Pythagorae tribueremus. Harmonian ipsam Pythagoras musice, non solum sicut coaptatio (sicut Meyer iudicaret) intelligere potuit, quoniam verbum ἁρμονία cum musica significatione in aetate Pythagorae invenitur. 11 Paene certum est Platona musicae mundanae doctrinam e Pythagoreis eius aetatis hausisse: cum ille Pythagoreis sententiam tribuit, musicen et astronomian quasi sorores esse, forsitan doctrinam de harmonia mundana Pythagoreae originis esse agnoscebat, id est: Pythagoreos, qui eius aequales essent, caeleste et musicum systemata coniungere innuebat, quod fundamenta harmoniae caelestis doctrinae praeberet. 12 Quod ad caelestes apud Platona Sirenas attinet, illae ab antiquissimis Pythagoreis fictae esse considerantur. Ad hanc sententiam confirmandam ἄκουσμα adhibetur, a Iamblicho (saec. IV p. Chr. n.) laudatum, secundum quod oraculum in Delphis τετρακτὺς est, scilicet harmonian, ubi Sirenes commorantur. 13 Antequam id ἄκουσμα quanti sit aestimemus, nobis erit declarandum, quid τετρακτύς, quid ἁρμονία illic significent. Sextus ille Empiricus (saec. II-III p. Chr. n.) nobis auxilio est, cum τετρακτὺν summam quattuor priorum integrorum numerorum ( = 10)

5 9 esse dicit, ἁρμονίαν autem systema trium symphoniarum, quae Graece διὰ πασῶν, διὰ πέντε, διὰ τεσσάρων appellentur. Τετρακτὺς et ἁρμονία eo coniunguntur, quod quattuor primi integri rationes exprimunt inter chordarum longitudines, quae consonantias edunt 14. Quod ad nexus inter tetraktyn et oraculum Delphicum attinet, Martianus Capella tradit in Delphis nemorum susurrantibus flabris canoram modulationem melico quodam crepitare appulsu. Nam eminentiora prolixarum arborum culmina perindeque distenta acuto sonitu resultare. Quidquid vero terrae confine ac propinquum ramis adclinibus fuerat, gravitas rauca quatiebat. At media ratis per anexa succentibus duplis ac sesquialteris nec non etiam sesquitertiis, sesquioctavis etiam sine discretione iuncturis, licet intervenirent limmata, concinebant. In hoc Boyancé rationem vidit initii Pythagoreae sententiae: Quid est oraculum in Delphis? Tetractys, id est, harmonía. 15 Si nunc coniunctionem inter tetraktyn, harmonian et Sirenas inspicimus, difficile erit nobis nexum Sirenum cum tetrakty demonstrare. Locus autem Plutarchi Sirenas cum tetrakty, quae Platonica vocari potest, sociat. Melius esset eam duplicem tetraktyn appellare, namque ex duabus seriebus quattuor elementorum constat: prima series unum continet tresque primos terminos geometricae progressionis cuius ratio duo est (1, 2, 4, 8); altera series unum tresque primos terminos progressionis geometricae cuius ratio tres est (1, 3, 9, 27). Hae sunt geometricae progressiones secundum quas Demiurgus animam mundi dividit, ut Plato in Timaeo aperuit. Plutarchus vero censuit Sirenas apud Platonem octo esse propterea quod primi divisores animae mundi etiam octo sunt, si unum utraque serie ineunte iteratur. 16 Sed hic Plutarchus excogitationes Platonicas ex origine Pythagorea composuisse, potius quam doctrinas Pythagoreas tradere videtur, e quibus Plato haurire potuisset. Id est: Plutarchus componere potuit Platonicas Sirenas iuxta animae mundi proportiones, quarum notionum tantum aliquid simile doctrinae de animae mundi proportionibus, scilicet Philolai doctrina de harmonia mundi, apud Pythagoreos aetatis Platonicae agnosci potuit, ita ut ex ea Plato animae mundi proportiones excogitaret 17. Caelestes autem Sirenas ab antiquis Pythagoreis etiam cultas esse difficile est dictu, si ad eam doctrinam firmandam tantum sententia ab Iamblicho tradita (hoc est, octo saecula post Platonem) affertur. Vtrum haec sententia iam in aetate Platonis adhiberetur, in dubio manet, sed plerique viri docti adnuunt Pythagoreas sententias ab Iamblicho Porphyrioque collectas iam Aristoteli notas esse. 18 Sententia vero de Sirenibus, quae eas sedem in tetrakty, id est in harmonia habere dicit, modum cogitandi

6 10 patefecit, qui sonitui animum quoddam divinum tribuat. Hoc in aliis Pythagoreis sententiis quoque videri potest, et West priscorum hominum proprium censuit, quoniam fides similes apud aborigines Polynesiae et Surinamiae inveniuntur. 19 Itaque sententia de Sirenibus iam ante aetatem classicam nota esse potuit. Quae omnia tamen non sinunt ut nexum Sirenum cum stellis in Pythagorea sententia agnoscamus, quam Iamblichus laudavit: haec sententia tantum nexum statuit Sirenum cum Delphis et cum tetrakty, id est, cum harmonia. Sed, nisi fabula Eris nota esset ei homini, qui sententiam de Delphis excogitaverit, vel in templo apud Delphos imaginem mundi esse praesumeremus, nihil in ea sententia Pythagorea Sirenas caelestibus hemisphaeriis sedentes faceret, nihil vero harmoniam illic laudatam mundanam esse concederet. Alias dicam: Iamblichus, qui fabulam Eris novisset, Sirenas in sententia sedem in caelis habere censeret; sed, si haec sententia ante Platonem exstitisset, nihil in ea vel in eis, quae aequales eius crederent, existimare sineret Sirenas illas cum caelis coniunctas esse. Hoc nostra quidem sententia Plato concepit, sententia vero apud Iamblichum Pythagoreos ante Platonem Sirenas cum stellis vel cum caeli regionibus coniunxisse non probaret. Veri similius videtur Sirenas primum cum sonis musicis (id est cum harmonía, sicut in sententia ab Iamblicho servata), deinde cum mundi orbibus coniunctas esse. M. L. West dixit Sirenas in caelos translatas esse, ubi systema musicum cum caelesti connexum est. 20 Hunc nexum iam Pythagorei aetatis Platonis agnoverant. 21 Etiamsi fontem nullam aetatis Platonicae vel antiquiorem novimus, quae tetraktyn ad caelestia referat, meminisse possumus systema mundi Pythagoreum, ab Aristotele descriptum, in quo decem corpora caelestia adhibentur, quae summam tetraktyos a Sexto Empirico laudatae elementorum (1, 2, 3, 4) aequant. 22 Quae cum ita essent, facilius Sirenes super mundi hemisphaeria sedentes effingi poterant, sicut apud Platona videmus, qui numerum caelestium e decem in octo reduxit, Terram et Pythagoream Antichthona praeteriens. 23 Plato ita facere potuit, quoniam decem non aequat numerum sonituum ullius Graecae harmoniae, neque inter eos numeros erat, qui consonantias exprimunt, sed tantum summam eorum numerorum constituit, ut supra diximus. Itaque coniunctio Sirenum cum caelestibus orbibus a Platone inventa esse potuit, postquam Sirenes ad harmonian, sicut in Pythagorea sententia, relatae fuerunt. Theo autem Smyrnaeus Pythagoreis opinionem tribuit Sirenas apud Platona sicut effigies vel simulacra sonituum caelestium esse, 24 sed hoc, omnibus testimoniis consideratis,

7 11 Platonis interpretatio Pythagorea esse videtur, potius quam Pythagorea doctrina ante Platonis aetatem accepta. Postquam novimus, quo modo Sirenes ad sphaerarum harmoniam relatae sint, quid earum officium sit in somnio Eris nobis exquirendum est. Nostra quidem sententia Theo Smyrnaeus recte dixit Sirenas imagines caelestium sonorum esse, sed antiqui has Sirenas aliis modis, non inter se contrariis, interpretati sunt. Nos vero primum de Sirenibus sicut animabus sub avium specie, postea de Sirenibus animarum ducibus disseremus. Quamquam Plato non dixit Sirenas apud se animas vel animarum duces esse, aequales eius iam ita censere poterant. Sicut postea videbimus, Sirenas animarum duces facere ad allegorian Odysseae sicut iter animae pertinere poterat, et haec allegoria forsitan in Platonis aetate iam nota erat et divulgata. 6 Specimen aliud stellae iuxta Sirena in imagine nostra II videas, quam Dominicus Musti, 1999, in imagine 4, et Eva Hofstetter, 1997, in imagine numero 42 expresserunt (gemma est quae in Musaeo Metropolitano Novae Eboraci, 81, 6, 115, servatur). Forsitan plura testimonia inveniri possunt, si astrorum imagines in antiquis monumentis inspiciuntur. Ita sciri posset, utrum puncta quaedam in Sirenum imaginibus antiquae et classicae aetatis effigies astrorum sint; de hoc e. g. Yalouris, 1980, disseruit. Quod autem ad imagines in Lexico Iconographico Mythologiae Classicae, s. v. Astra, Planetae, Stellae, et Zodiacus, attinet, nulla vero aliquid simile Sirenum effigiebus (avis alae, instumenta musica) exhibet, Sol tantum adsidue aliger effingitur. 7 Attico-corinthia hydria ca a. Chr. n. depicta, in Musaeo Louvre servata est (Inv. No. E 869). Cf. Ernesti Buschor, 1944, p. 44, imaginem 34; Hildegundae Gropengiesser, 1977, p. 591, imaginem 11; Corpus Vasorum Antiquorum, Louvre (2) III Hd (ill. 12, 1 et 3; ill. 13); Evae Hofstetter, 1990, pp. 94 et 103 (A 88); Iacelinae Leclercq-Marx, 1997, p. 16, imaginem 11; Caroli Marót, 1960, imaginem XIII, et Georgii Weicker, 1902, p. 20, imaginem Arist. Cael., 290b (ejnarmovnion givgnesqaiv fasi th;n fwnh;n feromevnwn kuvklw/ tw'n a[strwn). 9 Cf. Iacelinae Leclercq-Marx, 1997, p. 26, n. 124, ubi Armandi Delatte, 1915, pp. 260 et 276 memorantur. 10 Martinus Litchfield West, 1967, in p. 12; Guillelmus Keith Chambers Guthrie, 1962, in p , et Gualterius Burkert, 1972, in p (= 1962, in pp ) Cf. Iohannis Burnet, 1930, p. 110; Bonaventurae Meyer, 1932, p. 47; Evangeli Moutsopoulos, 1959, p. 376 cum n. 8, et Iohannis Pépin, 1986, cols. 594, et Secundum Arist., Metaph., 1073 b 17-32, sphaerarum exemplum ab Eudoxo excogitatum esse videtur (Eu[doxo" me;n ou\n hjlivou kai; selhvnh" ejkatevrou th;n fora;n ejn trisi;n ejtivqet ei\nai sfaivrai"... tw'n de; planwmevnwn a[strwn ejn tevttarsin ejkavstou sfaivrai"). Quid Pythagoras harmonian appellaret, Bonaventura Meyer, 1932, in p. 47, sicut coaptationem interpretatus est, sed, secundum Bonaventuram ipsum Meyer, 1932, in p. 54, ajrmoniva iam in saeculo VI a. Chr. n. (in quo Pythagoras vixit) ad musicam referebatur: cf. Sapphus fragmentum 70, l. 9 Voigt, ubi tantum verbum χόρος, in l. 10, musicam artem innuit), et Lasi fr. 1 Page (Davmatra mevlpw Kovran te Klumevnoiæ a[locon É melibovan u{mnon ajnagnevwn É Aijolivd a]m baruvbromon ajrmonivan). Eduardus Zeller, , I, in p. 463, n. 2, verbum ajrmoniva intervallum quod etiam dia; pasw'n apud Pythagoreos significare dicit; cf. vero in saeculo IV-III a. Chr. n. Aristoxeni Harmonicorum p. 46, l Da Rios (tw'n ejpta; ojktacovrdwn a}" ejkavloun ajrmoniva"), et in saeculo

8 12 II p. Chr. n. Nicomachi Geraseni Harmonicorum, 9, 1, p. 252 Jan, ubi Philolai fragmentum 6b Huffman servatur (ajrmoniva" de; mevgeqov" ejsti sullaba; kai; di ojxeia'n: to; de; di ojxeia'n mei'zon ta'" sullaba'" ejpogdovwi. e[sti ga;r ajpo; ujpavta" ejpi; mevssan sullabav, ajpo; de; mevssa" ejpi; neavtan di ojxeia'n, ajpo; de; neavta" ej" trivtan sullabav, ajpo; de; trivta" ej" ujpavtan di ojxeia'n: to; d ejn mevswi mevssa" kai; trivta" ejpovgdoon: aj de; sullaba; ejpivtriton, to; de; di ojxeia'n hjmiovlion, to; dia; pasa'n de; diplovon. ou{tw" ajrmoniva pevnte ejpovgdoa kai; duvo dievsie", di ojxeia'n de; triva ejpovgdoa kai; divesi", sullaba; de; duv ejpovgdoa kai; divesi"). 12 Pl., R., 530 d 6-9 (Kinduneuvei, e[fhn, wj" pro;" ajstronomivan o[mmata pevphgen, w}" pro;" ejnarmovnion fora;n w\ta pagh'nai, kai; au tai ajllhvlwn ajdelfaiv tine" aij ejpisth'mai ei\nai, wj" oi{ te Puqagovreioiv fasi kai; hjmei'", w\ Glauvkwn, sugcwrou'men). Cf. Petri Boyancé, 1937, p Cf. Iamb., VP, 18, 82: tiv ejsti to; ejn Delfoi'" mantei'on tetraktuv": o{per ejsti;n hj ajrmoniva, ejn h / aij Seirh'ne". 14 S. E., M, VII, 93-95: h\n de; ajrch; th'" tw'n o{lwn ujpostavsew" ajriqmov": dio; kai; oj krith;" tw'n pavntwn lovgo" oujk ajmevtoco" w]n th'" touvtou dunavmew" kaloi'to a]n ajriqmov". 94 kai; tou'to ejmfaivnonte" oij Puqagorikoi; pote; me;n eijwvqasi levgein to; ajriqmw'/ dev te pavnt ejpevoiken, ojte; de; to;n fusikwvtaton ojmnuvnai o{rkon oujtwsiv, ouj ma; to;n ajmetevra/ kefala'/ paradovnta tetraktuvn, paga;n ajenavou fuvsew" rjizwvmatæ e[cousan, to;n me;n paradovnta levgonte" Puqagovran ªtou'ton ga;r ejqeopoivounº, tetraktu;n de; ajriqmovn tina, o}" ejk tessavrwn tw'n prwvtwn ajriqmw'n sugkeivmeno" to;n teleiovtaton ajphvrtizen, w{sper to;n devka: e}n ga;r kai; duvo kai; triva kai; tevssara devka givnetai. 95 e[sti te ou to" oj ajriqmo;" prwvth tetraktuv", phgh; de; ajenavou fuvsew" levlektai parovson kat aujtou;" oj suvmpa" kovsmo" kata; ajrmonivan dioikei'tai, hj de; ajrmoniva suvsthmav ejsti triw'n sumfwniw'n, th'" te dia; tessavrwn kai; th'" dia; pevnte kai; th'" dia; pasw'n, touvtwn de; tw'n triw'n sumfwniw'n aij ajnalogivai ejn toi'" proeirhmevnoi" tevssarsin ajriqmoi'" eujrivskontai. 15 Cf. Petri Boyancé, 1951, p. 422, et Martiani Capellae I, 11-12: Inter haec mira spectacula Fortunarumque cursus motusque, nemorum etiam susurrantibus flabris canora modulatio melico quodam crepitabat appulsu. Nam eminentiora prolixarum arborum culmina perindeque distenta acuto sonitu resultabant. Quidquid vero terrae confine ac propinquum ramis adclinibus fuerat, gravitas rauca quatiebat. At media ratis per annexa succentibus duplis ac sesquialteris nec non etiam sesquitertiis, sesquioctavis etiam sine discretione iuncturis, licet intervenirent limmata, concinebant. Ita fiebat ut nemus illud harmoniam totam superumque carmen modulationum congruentia personaret. 12. Quod quidem exponente Cyllenio Virtus edidicit etiam in caelo orbes parili ratione aut concentus edere aut succentibus convenire. Nec mirum quod Apollinis silva ita rata modificatione congrueret, cum caeli quoque orbes idem Delius moduletur in sole hincque esse quod illic Phoebus et hic vocitetur Auricomus. 16 I. Platonica tetraktys a Plutarcho, De animae procreatione in Timaeo, 1017d 4 e 1, describitur: hj de; tw'n ujpo; Plavtwno" ejkkeimevnwn ajriqmw'n tetraktu;" ejntelestevran e[schke th;n gevnesin, tw'n me;n ajrtivwn ajrtivoi" diasthvmasi tw'n de; perittw'n perittoi'" pollaplasiasqevntwn: perievcei de; th;n me;n monavda, koinh;n ou\san ajrch;n ajrtivwn kai; perittw'n, tw'n d ujpæ aujth'/ ta; me;n duvo kai; triva prwvtou" ejpipevdou", ta; de; tevttara kai; ejnneva prwvtou" tetragwvnou", ta; dæ ojktw; kai; eijkosiepta; prwvtou" kuvbou" ejn ajriqmoi'", e[xw lovgou th'" monavdo" tiqemevnh". II. Platonica tetraktys cum Platonicis Sirenibus in De animae procreatione in Timaeo, 1029c 3 d 1, coniuncta: oj de; Plavtwn dh'lov" ejstin ejpi; to; ojxu; proslambavnwn: levgei ga;r ejn th'/ Politeiva/ (617b) tw'n ojktw; sfairw'n

9 13 ejkavsthn perifevrein ªei\t º ejp aujth'/ Seirh'na bebhkui'an: a[/dein de; pavsa" e{na ãejkavsthnã tovnon ijeivsa", ejk de; pasw'n keravnnusqai mivan ajrmonivan. au tai d ajnievmenai ta; qei'a ei[rousi kai; katav/dousi th'" ijera'" periovdou kai; coreiva" ojktavcordon ejmmevleian: ojktw; ga;r h\san kai; oij prw'toi tw'n diplasivwn kai; triplasivwn o{roi lovgwn, ejkatevra/ prosariqmoumevnh" merivdi th'" monavdo". 17 Cf. Philol., fr. 6 Huffman, apud Stob. 1, 21, 7d (peri; de; fuvsio" kai; ajrmoniva" w de e[cei: aj me;n ejstw; tw'n pragmavtwn ajivdio" e[ssa kai; aujta; me;n aj fuvsi" qeivan ga kai; oujk ajnqrwpivnhn ejndevcetai gnw'sin plevon ga h] o{ti oujc oi ovn t h\n oujqe;n tw'n ejovntwn kai; gignwskovmenon ujf ajmw'n ga genevsqai mh; ujparcouvsa" ta'" ejstou'" tw'n pragmavtwn, ejx w n sunevsta oj kovsmo", kai; tw'n perainovntwn kai; tw'n ajpeivrwn. ejpei; de; tai; ajrcai; ujpa'rcon oujc ojmoi'ai oujd ojmovfuloi e[ssai, h[dh ajduvnaton h\çka aujtai'" kosmhqh'nai, eij mh; ajrmoniva ejpegevneto wjitiniw'n a{de trovpwi ejgevneto. ta; me;n w\n ojmoi'a kai; ojmovfula ajrmoniva" oujde;n ejpedevonto, ta; de; ajnovmoia mhde; ojmovfula mhde; ijsotagh' ajnavgka ta'i toiauvtai ajrmonivai sugkeklei'sqai, oi{ai mevllonti ejn kovsmwi katevcesqai. ajrmoniva" de; mevgeqov" ejsti sullaba; kai; di ojxeia'n: to; de; di ojxeia'n mei'zon ta'" sullaba'" ejpogdovwi. e[sti ga;r ajpo; ujpavta" ejpi; mevsan sullabav, ajpo; de; mevsa" ejpi; neavtan di ojxeia'n, ajpo; de; neavta" ej" trivtan sullabav, ajpo; de; trivta" ej" ujpavtan di ojxeia'n: to; d ejn mevswi mevsa" kai; trivta" ejpovgdoon: aj de; sullaba; ejpivtriton, to; de; di ojxeia'n hjmiovlion, to; dia; pasa'n de; diplovon. ou{tw" ajrmoniva pevnte ejpovgdoa kai; duvo dievsie", di ojxeia'n de; triva ejpovgdoa kai; divesi", sullaba; de; duv ejpovgdoa kai; divesi" [paragraphum alterum de harmonia Nicomachus Gerasenus, pp Jan, servavit]). 18 De Pythagoreorum acusmatum antiquitate videas I. Cornelii Hölk, 1894, p. 31-3, qui ex affinitate inter praeceptum ab Iamblicho in De vita Pythagorica (18, 84) cum aliis sententiis Pythagoreis relatum, et locum Aristotelis Oeconomicorum, 1344a 8-13, haec acusmata iam saltem in aetate classica nota esse agnovit. Conferantur: a) Iamblichi liber De vita Pythagorica, 18, 84: gunai'ka ouj dei' diwvkein th;n aujtou', ijkevti" gavr: dio; kai; ajf ejstiva" ajgovmeqa, kai; hj lh'yi" dia; dexia'". b) Aristotelis Oeconomica, 1344a 8-13: Prw'ton me;n ou\n ªnovmoi pro;" gunai'kaº ªkai;º to; mh; ajdikei'n: ou{tw" ga;r a]n oujd aujto;" ajdikoi'to. Tou'q ujfhgei'tai de; ªo}º kai; oj koino;" novmo": kaqavper oij Puqagovreioi levgousin, w{sper ijkevtin kai; ajf ejstiva" hjgmevnhn wj" h{kista dei'n ªdokei'nº ajdikei'n: ajdikiva de; ajndro;" aij quvraze sunousivai gignovmenai. II. Armandi Delatte, 1915, 259, p. 307 et 308, qui acusmata in dialogis esse disposita notavit, quod saepe apud priscos sapientes fit (cf. Gualterii Burkert, 1972, p. 188, et Christophori Riedweg, 2002, p. 103, qui septem sapientes meminit; cf. Plutarchi Septem sapientium convivium, 153c). III. Gualterii Burkert, 1972, p (= 1962, 150 sqq.), ubi auctor Anaximandrum Milesium Iuniorem meminit, qui, secundum Xenophontem, Smp., 3, 6, de allegoriis sibi operam dedit, secundum autem Sudam, s. v. (= α, 1987 = F Gr Hist 9 T 1 = 58 C 6 DK), Pythagorea symbola interpretatus est, quae igitur in aetate classica vel prius iam nota esse poterant. IV. Cf. denique Martini Litchfield West, 1967, p , praesertim p. 12; Martini Litchfield West, 1992, p. 224, et Christophori Riedweg, 2002, p. 61, 91, et Cf. Martini Litchfield West, 1967, p. 12, et 1981, p Pythagorei sonum aeneum vocem esse numinis, quod in aere commoraretur, credebant, secundum sententiam a Porphyrio in Vita Pythagorae, 41, servatam, qui Aristotelis testimonio uti dicit (cf. Arist. fr. 196 Rose, 159 Gigon: to;n d ejk calkou' krouomevnou ginovmenon h\con fwnh;n ei\naiv tino" tw'n daimovnwn ejnapeilhmmevnou tw'i calkw'i). Aliam Pythagoream sententiam Pleiadas Musarum lyram appellat (cf. quoque Porph., VP, 41 = Arist., fr. 196 Rose = 159 Gigon: e[lege dev tina kai; mustikw'/ trovpw/ sumbolikw'", a} dh; ejpi; plevon Aristotevlh" ajnevgrayen. oi on o{ti th;n qavlattan me;n ejkavlei Krovnou

10 14 davkruon, ta;" de; a[rktou" ÔReva" cei'ra", th;n de; pleiavda Mousw'n luvran), ubi sonos iterum sub specie humana fictos esse videmus. De Pleiadibus Musarum lyra videas opusculum nostrum anno 2008 divulgatum. De similibus apud Aborigines Polynesiae et Surinamiae, cf. Iohannis Arnotti MacCulloch, 1917, p. 6, et Martini Litchfield West, 1967, p. 12, qui Erici Robertson Dodds, 1951, p. 175, n. 119 laudat. Necui similitudo antiquorum philosophorum et Aboriginum Polynesiae sit molesta, hoc tantum dicamus, nos antiquos philosophos esse agrestes non putamus, at eos homines, qui saepe pro agrestes creduntur, maioris aestimandos esse credimus. 20 Cf. Martini Litchfield West, 1967, p Cf. Pl. R., 530 d 6-9 (Kinduneuvei, e[fhn, wj" pro;" ajstronomivan o[mmata pevphgen, w}" pro;" ejnarmovnion fora;n w\ta pagh'nai, kai; au tai ajllhvlwn ajdelfaiv tine" aij ejpisth'mai ei\nai, wj" oi{ te Puqagovreioiv fasi kai; hjmei'", w\ Glauvkwn, sugcwrou'men), et Arist. Metaph., 986a 2-3 (to;n o{lon oujrano;n ajrmonivan ei\nai kai; ajriqmovn). 22 Decem corpora caelestia apud Pythagoreos Aristoteles laudat (Metaph., 986a 8-12: ejpeidh; tevleion hj deka;" ei\nai dokei' kai; pa'san perieilhfevnai th;n tw'n ajriqmw'n fuvsin, kai; ta; ferovmena kata; to;n oujrano;n devka me;n ei\naiv fasin, o[ntwn de; ejnneva movnon tw'n fanerw'n dia; tou'to dekavthn th;n ajntivcqona poiou'sin). De tetrakty, vide S. E., M, VII, 94-5 (tetraktu;n de; ajriqmovn tina, o}" ejk tessavrwn tw'n prwvtwn ajriqmw'n sugkeivmeno" to;n teleiovtaton ajphvrtizen, w{sper to;n devka: e}n ga;r kai; duvo kai; triva kai; tevssara devka givnetai. e[sti te ou to" oj ajriqmo;" prwvth tetraktuv", phgh; de; ajenavou fuvsew" levlektai parovson kat aujtou;" oj suvmpa" kovsmo" kata; ajrmonivan dioikei'tai, hj de; ajrmoniva suvsthmav ejsti triw'n sumfwniw'n, th'" te dia; tessavrwn kai; th'" dia; pevnte kai; th'" dia; pasw'n, touvtwn de; tw'n triw'n sumfwniw'n aij ajnalogivai ejn toi'" proeirhmevnoi" tevssarsin ajriqmoi'" eujrivskontai). 23 Plato autem septem caelos in Timaeo (38c) laudat: h{lio" kai; selhvnh kai; pevnte a[lla a[stra, ejpivklhn e[conta planhtav, eij" diorismo;n kai; fulakh;n ajriqmw'n crovnou gevgonen: swvmata de; aujtw'n ejkavstwn poihvsa" oj qeo;" e[qhken eij" ta;" perifora;" a}" hj qatevrou perivodo" h[/ein, ejpta; ou[sa" o[nta ejptav. Sed Plato non systema struere, sed quaestiones et responsa, quae eis dari possint, perscrutari conabatur. 24 De Sirenibus sonorum caelestium simulacris cf. Theonis Smyrnaei p. 147 Hiller (e[nioi de; seirh'na" ouj tou;" ajstevra" levgesqaiv fasin, ajlla; kata; to; Puqagoriko;n tou;" ujpo; th'" touvtwn fora'" ginomevnou" h[cou" kai; fqovggou" hjrmosmevnou" kai; sumfwvnou", ejx w n mivan hjrmosmevnhn ajpotelei'sqai fwnhvn).