تاثیر درمان عقلانی- هیجانی - رفتاري بر افزایش تاب آوري مادران داراي فرزند مبتلا به بیماري فنیل کتونوري

Transcript

1 افزایش تاب آوري مادران داراي فرزند مبتلا به بیماري فنیل کتونوري نویسنده: * -گروه مشاوره دانشگاه خوارزمی تهران ایران Pars Journal of Medical Sciences, Vol.5, No.4, Winter 208 چکیده: مقدمه: یکی از بیماري هاي مادرزادي ناشی از نقص متابولیکی فنیل کتونوري (Phenylketonuria)(PKU) نام دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان عقلانی- هیجانی - رفتاري بر افزایش میزان تاب آوري مادران داراي این گونه فرزندان طراحی و انجام شد. روش کار: پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی بود که روي 40 مادر داراي کودك مبتلا به PKU مراجعه کننده به موسسه خیریه اي شکوه نیکان (ویژه کودکان (PKU در شهر تهران در سال 395 اجرا شد. براي گردآوري داده ها از پرسشنامه تاب آوري کانر و دیویدسون استفاده شد. داده هاي جمع آوري شده با آزمون آماري تحلیل کوواریانس با کمک نرم افزار SPSS-22 تحلیل شدند. یافته ها: نتایج تحلیل کوواریانس تفاوت معناداري را در میزان تاب آوري آزمودنی هاي گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس آزمون نشان داد (0/05>p). به عبارت دیگر جلسه هاي درمان عقلانی - هیجانی - رفتاري موجب افزایش تاب آوري مادران در گروه تحت مداخله شد (8/86 =F). نتیجه گیري: یافته هاي پژوهش نشان داد که درمان عقلانی - هیجانی - رفتاري بر افزایش میزان تاب آوري مادران با فرزند PKU مو ثر است. از این رو به کارگیري این نوع درمان می تواند براي ارتقاي سلامت روانی و تاب آوري مادران داراي فرزندان با نیازهاي ویژه موثر باشد. Pars J Med Sci 208;5(4):29-35 واژگان کلیدي: درمان عقلانی- هیجانی رفتاري تاب آوري مادران PKU مقدمه: موضوع بیماري هاي مادرزادي از دیرباز جزء جدانشدنی مطالعه- هاي متخصصان حوزه بهداشت و روان بوده است. این بیماري ها علاوه بر ایجاد مشکلات جسمی معمولا حاد براي فرزندان و فشارهاي اقتصادي اغلب کل نظام خانواده را نیز درگیر کرده و شرایط روحی نامناسبی براي اعضاي خانواده و به ویژه مادران ایجاد می کند. یکی از این دسته بیماري ها که ناشی از نقص متابولیکی است فنیل کتونوریا (PKU) نام دارد. PKU یکی از شایع ترین اختلالات مادرزادي متابولیکی است [] که به علت تجمع اسید آمینه فنیل آلانین در مایعات بدن و سیستم عصبی بروز می کند. تجمع این اسید آمینه به دلیل عدم وجود آنزیم مورد نیاز براي تبدیل فنیل آلانین به تیروزین رخ میدهد. تجمع غیرطبیعی این اسید آمینه در بدن خطرناك بوده و منجر به بروز اختلالاتی در مغز و پوست میشود [2]. کودکان مبتلا به PKU در بدو تولد به ظاهر سالم اند اما اگر درمان نشوند به تدریج دچار تا خیر در رشد و تکامل می شوند. این بیماران در انتهاي سال اول زندگی کاهش 50 درصدي در ضریب هوش را خواهند داشت که در صورت ادامه به عقب ماندگی ذهنی شدید و اختلال گفتاري منجر می شود. تشخیص این بیماري در مراحل اولیه آن فقط از طریق آزمایش غربالگري امکان پذیر است و تنها راه درمان آن رعایت رژیم غذایی است. لازمه ابتلاي کودك به این بیماري 29 * نویسنده مسي ول نشانی: تهران دانشگاه تلفن تماس: دریافت: 396/9/7 خوارزمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی گروه مشاوره پست الکترونیک : dr.iasadpour@yahoo.com اصلاح: 396/2/6 پذیرش: 396/2/26

2 انتقال هر دو ژن مسبب بیماري از والدین به فرزند است. در صورتی که یکی از والدین حاوي ژن معیوب باشند کودك فقط ناقل این ژن بوده و علاي م بیماري در او ظاهر نمی- شود. نوزادان مبتلا به فنیل کتونوري در زمان تولد طبیعی هستند و ممکن است حتی تا ماه هاي اول هیچ علامتی نیز نداشته باشند. گاهی اوقات استفراغ شدید اولین علامت بیماري است. کودکان مبتلا اغلب نسبت به خواهران و برادران خود پوست روشن تري داشته و ممکن است موهاي بور و چشم آبی داشته باشند. ادرار و تنفس این کودکان به دلیل وجود فرآورده هاي فنیل آلانین بوي کپک می دهد و ممکن است راش هاي (کهیر) پوستی در بدن کودکان مبتلا مشاهده شود که با رشد کودك از بین می رود [3]. در صورت درمان نشدن بیماري عقب ماندگی ذهنی به تدریج در کودك پیشرفت می کند. در کودکان بزرگتر که درمان نشده اند حرکات بدون هدف وجود موارد غیرطبیعی در نوار مغز و ناهنجاري هاي رفتاري همچون بیش فعالی و تکانه هاي ریتمیک میکروسفالی (کوچکی سر بیمار) و عقب ماندگی رشد مشاهده می شود. با توجه به عدم وجود علاي م در زمان تولد و پیشرفت آهستە این بیماري بهترین روش تشخیص بررسی آزمایشگاهی میزان فنیل آلانین در خون است. بهترین زمان براي انجام آزمایش خون بیست و چهار تا چهل و هشت ساعت بعد از تولد (شروع زمانی تغذیه پروتي ینی) است. این آزمایش که آزمایش گاتري نامیده می شود در حال حاضر براي همه نوزادان به همراه سایر آزمایش هاي غربالگري بین روزهاي سوم تا پنجم تولد انجام می شود. به دلیل تشخیص سریع بیماري غالب موارد به موقع شناسایی و درمان می شوند [4]. پژوهش هاي جنابادي و همکاران [5] در مورد والدین کودکان دچار درخودماندگی نشان می دهد که والدین این کودکان در مقایسه با والدین کودکان عادي و سایر کودکانی که نیازهاي ویژه یا بیماري هاي مزمن دارند استرس بالاتري دارند. همچنین نتایج سایر مطالعهها نشان می دهند که والدین کودکان داراي مشکلات هوشی به احتمال بیشتري دچار مشکلات اجتماعی اقتصادي و هیجانی که غالبا ماهیت محدود کننده ویرانگر و فراگیر دارند میشوند [6]. پژوهش ترن بل و ترن بل [7] حاکی از آن است که مادران داراي کودکان غیر عادي و اوتیسم استرس شدیدتري دارند و متخصصان باید خانواده ها را جهت مقابله با این فشارها توانمند کنند. در چنین موقعیتی گرچه همه اعضاي خانواده و کارکرد خانواده آسیب می بینند اما مادران به علت داشتن نقش سنتی مراقب و پذیرش مسي ولیت هاي بیشتر در قبال فرزند کم توان خود با مشکلات روان شناختی بیشتري نیز مواجه می شوند. به طور کلی مادران در قیاس با پدران به علت نقش هاي متفاوت در زندگی خانوادگی زناشویی پرستاري و تربیت فرزندان با مشکلات بیشتري مواجه هستند. از این رو فشار بیشتر و تحمل موقعیت طاقت فرساي ناشی از تولد کودك معلول به خصوص مادران را که در ارتباط نزدیک تري با کودك قرار دارند در برابر بیماري هاي روانی و جسمی آسیب پذیرتر کرده و به راحتی سلامت عمومی آن ها افت پیدا می کند [8]. تشخیص بیماري مزمن کودك می تواند به مرور بر تاب آوري والدین و به خصوص مادران این کودکان تاثیر منفی داشته باشد. تاب آوري یکی از مفاهیم مهم روان شناسی مثبت نگر به شمار می رود و به فرآیند پویاي سازگاري مثبت با تجربه هاي تلخ و ناگوار اطلاق می شود [9]. تابآوري شامل تعامل بین عوامل فردي خانوادگی و اجتماعی است که معمولا تا ثیر چالشهاي استرسزاي زندگی را تعدیل میکند [0]. به عبارت دیگر تاب- آوري ظرفیتی است که فرد میتواند با آن اداره زندگیش را با وجود شرایط ناملایم و دشواريهایی که در طی مسیر با آن روبهرو میشود به خوبی هدایت کند []. همچنین کانر و ژانگ [2] تاب آوري را به عنوان روشی براي اندازه گیري توانایی فرد در مقابله با عوامل استرس زا و عوامل تهدیدکننده سلامت روانی فرد تعریف کرده اند. ارتقاء میزان تاب آوري و افزایش آستانه تحمل فرد در مقابله با شرایط استرس زا می تواند درماندگی فرد را در شرایط مذکور تعدیل کرده و موجب افزایش روحیه سلامت روانی و جسمی وي شود. به نظر می رسد که روان درمانی با رویکرد عقلانی- هیجانی- رفتاري Rational-Emotive-) (REBT) (Behavioral Therapy می تواند در راستاي افزایش تاب آوري مادران داراي فرزند PKU موثر واقع شود. REBT یک نوع روان درمانی شناختی - رفتاري است که توسط آلبرت الیس ابداع شده است [3]. برخی از پیش فرضهاي اساسی این نوع درمان عبارتند از: فکر و رفتار به طور داي م با هم در تعامل هستند و روي یکدیگر تا ثیر میگذارند افراد خود را به صورت شناختی هیجانی و رفتاري آشفته میکنند. REBT از فنون مختلفی استفاده میکند تا شیوههاي کاهش افکار احساسات و رفتارهاي خودمخرب را به نشان دهد. وقتی اتفاق ناگواري میافتد افراد مایلند باورهاي غیرعقلانی از این حوادث بسازند که ویژگی هاي مطلقگرایانه دارند. این خود حوادث نیستند که باعث آشفتگی هیجانی میشوند بلکه باورهاي غیرعقلانی درباره این حوادث است که اغلب به بروز مشکلات روان شناختی میانجامد [4]. در REBT هدف اصلی توانا ساختن افراد از طریق کسب فلسفه واقع بینانهتر درباره زندگی مبارزه با عقاید غیرعقلانی و جایگزین کردن عقاید عقلانی به جاي آنها در راستاي کاهش آشفتگی هاي هیجانی و رفتارهاي خودشکن می- باشد [5]. پژوهش هاي انجام گرفته در نقاط مختلف دنیا حاکی از اثربخش بودنREBT بر انواع مولفه ها مشکلات و اختلالات 30

3 روان شناختی همچون باورهاي غیرمنطقی [6] اضطراب [7] افسردگی [8] و تاب آوري [9] دارد. بر اساس جستجوهاي انجام شده توسط پژوهشگر در مطالعه هاي داخلی و خارجی پژوهشی که به بررسی تاثیر REBT بر تاب آوري مادران کودکان PKU پرداخته باشد مشاهده نشد. با این وجود یافتههاي پژوهش دهقانی [9] تحت عنوان بررسی اثربخشی درمان شناختی- رفتاری بر سلامت روان و باورھای غیرمنطقی مادران دارای فرزند مبتلا بھ اوتیسمنشان داد که مداخله شناختی رفتاري میتواند در بهبود سلامت روان و باورهاي غیر منطقی مادران کودکان مبتلا به اوتیسم موثر باشد. در پژوهش دیگري حسین آبادي پورشهریاري و زندي پور [20] نشان دادند که آموزش روان شناسی مثبت نگر بر بهزیستی روان شناختی مادران داراي فرزندان اوتیسم موثر است. نتایج مطالعات صالحی ضیایی راد روزبهی بابادي و فیاضی [2] نشان داد که به کارگیري الگوي خود مراقبتی اورم بر کیفیت زندگی مادران داراي فرزند مبتلا به فنیل کتونوریا موثر واقع شده است. نتایج مطالعات رنجبر صیادي نظام پور و رحیمی [22] نیز حاکی از آن بود که مشاوره گروهی به شیوه REBT موجب کاهش عقاید ناکارآمد مادران کودکان نابینا میشود. پژوهشها نشان داده اند که برنامه- هاي مداخله روان شناختی به ویژه آن هایی که در قالب گروهی اراي ه می شوند به میزان چشمگیري می تواند در تغییر افراد موثر واقع شود. با توجه به مطالب گفته شده و همچنین ضرورت و اهمیت پرداختن به توانمندسازي روان شناختی مادران داراي فرزند PKU پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر REBT بر افزایش تاب آوري مادران داراي فرزند PKU انجام شد. روش کار: این پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش شامل تمامی مادران داراي فرزند مبتلا به PKU تحت حمایت موسسه حامیان شکوه نیکان تهران بر اساس نتایج آزمایش هاي موجود در پرونده و تشخیص پزشکی بود. در سال 395 از بین این مادران با استفاده از روش نمونه گیري در دسترس تعداد 42 نفر از 5 نفري که متقاضی حضور در جلسات آموزشی بودند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (2 نفر) و گروه کنترل (2 نفر) قرار گرفتند. در پایان پژوهش 2 نفر از مادران به علت مشکلات خانوادگی و ناتوانی از حضور مستمر در جلسات آموزشی از پژوهش خارج شدند. ملاك هاي ورود به پژوهش عبارت بودند از: تعهد و علاقه مندي به شرکت منظم در جلسات آموزشی درمانی دارا بودن فرزند مبتلا به اختلال PKU در سنین بین 4 تا سالگی پایین بودن میزان تاب آوري بر اساس پرسشنامه تاب آوري کانر و دیویدسون تکمیل فرم رضایت نامه کتبی و حضور در دوره آموزشی. همچنین معیارهاي خروج عبارت بودند از: حضور نامنظم دو جلسه غیبت در جلسات آموزشی شرکت همزمان در برنامه هاي روان شناختی و درمانی دیگر داشتن اختلال روانی اعتیاد به مصرف مواد یا الکل و عدم همکاري موثر در طول جلسات. اعضاي گروه آزمایش در هشت جلسه مشاوره گروهی با رویکرد عقلانی - هیجانی - رفتاري طی دو ماه (هر هفته دو ساعت) شرکت کردند. گروه کنترل در این مدت هیچ نوع مداخلهاي دریافت نکرد. در این پژوهش کلیه موارد اخلاق در پژوهش رعایت شده و افراد شرکت کننده فرم رضایت نامه کتبی حضور در جلسات آموزشی را با هماهنگی دو موسسه برگزار کننده پژوهش (مرکز روانشناسی و مشاوره مهرآیین و موسسه حامیان شکوه نیکان) امضا کردند. به لحاظ اخلاقی جلسات مشابه براي گروه کنترل نیز در پایان جلسات آموزشی درمانی برگزار شد. جلسات در مرکز روان شناسی و مشاوره مهرآیین تحت نظارت سازمان بهزیستی استان تهران برگزار شدند. ساختار جلسات آموزشی - درمانی REBT در جدول اراي ه شده است. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر پرسشنامه تاب آوري کانر و دیویدسون [24] بود. این پرسشنامه را کانر و دیویدسون با مرور منابع پژوهشی حوزه تاب آوري تهیه کردند و شامل 25 گویه است که با مقیاس لیکرت بین صفر (کاملا نادرست) تا پنج (همیشه درست) نمره گذاري می شود. در پژوهشی که توسط سامانی جوکار و صحراگرد در بین دانشجویان انجام گرفت پایایی آن را 0 / 93 گزارش کردند و روایی تحلیل عوامل و روایی همگرا و واگرا توسط سازندگان آزمون در گروههاي مختلف عادي و در خطر احراز شده است [25]. یک نفر از آزمودنی هاي گروه کنترل در انتهاي پژوهش به دلیل در دسترس نبودن از مطالعه حذف شد و از این رو فقط داده هاي مربوط به 20 نفر از گروه آزمایش و گروه کنترل مورد تحلیل قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل یافته هاي پژوهش از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. داده ها با کمک نرم افزار SPSS22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. 3

4 جدول : ساختار جلسات آموزشی - درمانی [23] REBT جلسه اول و دوم: به اعضاي گروه نشان داده شد که آن ها الزام هاي غیر عقلانی زیادي دارند. مراجعان یاد گرفتند که عقاید عقلانی خود را از عقاید غیرعقلانی جدا کنند. درمانگر با تشویق و ترغیب آگاهی مراجع ایده هاي خودشکن وي را به چالش می کشد. جلسه سوم و چهارم: به مراجعان ثابت می شود که از طریق تداوم فکر کردن غیرمنطقی و تکرار فلسفه ها و معانی خودشکن آشفتگی هیجانی خود را فعال میسازند و به همین دلیل مسي ول مشکلات خود هستند. جلسه پنجم و ششم: به فرد کمک می شود تا ایده هاي غیرعقلانی خود را اصلاح و از آن ها رهایی یابد. در رویکرد REBT اعتقاد بر این است به دلیل عمق نفوذ عقاید غیرمنطقی در وجود مراجع خود قادر به تغییر نبوده و از این رو درمانگر به مراجعان کمک میکند تا چرخه معیوب فرایند خودسرزنش گري را بفهمند. جلسه هفتم و هشتم: به چالش کشیدن مراجعان براي ایجاد فلسفه عقلانی زندگی انجام می شود تا در آینده بتوانند قربانی عقاید غیرعقلانی خود نشوند. صرفا پرداختن به نشانه ها یا مشکلات خاص تضمین کننده عدم وقوع ترس هاي غیرمنطقی جدید نیست از این رو درمانگر باید هسته اصلی تفکر غیرعقلانی را هدف قرار داده و به مراجعه کننده آموزش دهد که چگونه نگرش ها و عقاید غیرعقلانی را به عقاید و نگرش هاي عقلانی تبدیل کند. یافته ها: جدول 2 میانگین و انحراف استاندارد گروه آزمایش در پیش آزمون و پس آزمون را نشان می دهد. براي آزمون فرضیه پژوهش از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. همسانی واریانس هاي دو گروه در نمرات تاب آوري مادران با فرزند مبتلا به PKU بزرگتر از 0/05= α بود. آزمون کلموگروف - اسمیرنوف نیز نشان داد توزیع نمرات تاب آوري در دو گروه در سطح 95 درصد (0/05= α) معنادار نیست و توزیع نمرات تاب آوري مادران در دو گروه آزمایش و کنترل نرمال است. همچنین از آن جایی که سطح معناداري اثر تقابل (گروه تاب آوري) برزگتر از 0/05= α بود فرض همگنی شیب خط رگرسیون تایید می شود. در جدول 3 خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس نمره هاي تاب آوري اراي ه شده است. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس بین دو گروه نشان داد که مقدار f محاسبه شده (8/86) با درجه آزادي و 7 از مقدار f جدول بزرگتر است در نتیجه می توان گفت که درمان عقلانی- هیجانی- رفتاري بر تاب آوري مادران با فرزند مبتلا به PKU تاثیر گذار بوده است. همچنین شاخص اثر به دست آمده حاکی از این است که 35 درصد افزایش تاب آوري مادران با فرزند مبتلا به PKU در گروه آزمایش را می توان به درمان عقلانی- هیجانی- رفتاري نسبت داد. جدول 2 : مولفه هاي توصیفی نمرات پیش آزمون و پس آزمون تاب آوري آزمودنی هاي دو گروه آزمایش و کنترل متغیر تابآوري گروه آزمایش پس آزمون پیش آزمون انحراف معیار میانگین انحراف معیار میانگین 7/6 9/0 9/20 6/7 گروه کنترل پس آزمون پیش آزمون انحراف معیار میانگین انحراف معیار میانگین 9/9 7/9 6/8 6/5 جدول 3 : خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس تفاوت میانگین هاي تعدیل شده نمرات تاب آوري مادران داراي فرزند مبتلا به PKU F 3/40 8/86 منابع تغییرات پیش آزمون گروه ها(مستقل) واریانس خطا مجموع مجموع مجذورات 3229/6 886/5 69/ درجه آزادي 7 20 میانگین مجذورها 3229/6 886/5 99/64 سطح معناداري 0/00 0/007 اندازه اثر 0/696 0/353 توان آماري بحث: هدف از اجراي پژوهش حاضر بررسی تاثیر REBT بر میزان تاب- آوري مادران داراي فرزند مبتلا به بیماري فنیل کتونوري بود. آزمون نشان دادکه بین گروه آزمایش و گروه کنترل بعد از مداخله از نظر میزان تاب آوري تفاوت معناداري وجود دارد. به عبارت دیگر REBT به شیوه گروهی بر افزایش میزان تاب آوري مادران موثر است. یافته هاي این مطالعه نشان داد بین مادرانی که مداخله 32

5 درمانی REBT را دریافت کرده و مادرانی که درمان را دریافت نکرده از نظر میزان تاب آوري تفاوت معناداري وجود دارد. پژوهشی که نتایج آن به صورت مستقیم در راستاي یافته هاي این مطالعه باشد و همچنین اثربخشی این روش درمانی را بر تابآوري مادران داراي فرزند PKU بررسی کرده باشد یافت نشد. نتایج به دست آمده از این پژوهش به صورت غیر مستقیم با یافتههاي سلیمی و همکاران [26] صالحی و همکاران [2] هم سو است. در تبیین نتایج فوق می توان گفت که افراد به دلیل برداشت هاي غیر منطقی از خود که منجر به احساس بی ارزشی می شود دست به انتخاب اهداف غیر منطقی و نامعقول می زنند و در نتیجه با دست نیافتن به اهداف خود احساس ناکارآمدي می کنند. در درمان REBT به وجود باورهاي غیر منطقی در فرد اذعان شده و به لزوم جایگزینی باورهاي منطقی به جاي باورهاي غیرمنطقی در فرد تاکید می شود [27]. همچنین نحوه تفکر و تفسیر افراد از رویدادها و موقعیت هاي زندگی در بروز مشکلات روانی آن ها نقش اساسی داشته و تفکرات غیر منطقی مسبب بروز آشفتگی هاي هیجانی از جمله استرس و تاب آوري پایین می شوند [23]. با توجه به این که انجام تکالیف به نوعی تمرین رویارویی فرد با موقعیت هاي مشکل زا و چالش برانگیز در زندگی واقعی است که منجر به افزایش تاثیر درمان می شود اراي ه تکالیف در جلسات آموزش و نیز ادامه انجام تکالیف در منزل حاي ز اهمیت است. فنون شناختی شناسایی و چالش با تفکرات غیر منطقی جستجوي کمک براي یافتن روش هاي جایگزین تفکر است که با این روش با ایجاد تغییر و دگرگونی در نظام باورهاي فرد منجر به تغییر واکنش هاي رفتاري و هیجانی شده و فرد می تواند به طور صحیح واقعیت ها را درك و تفسیر کند. در درمان با رویکرد REBT افراد از طریق آگاهی از باورهاي غیر منطقی خود و چالش با این افکار و جایگزینی افکار واقع بینانه و همچنین تجربه هیجانهاي کارآمد و موثر قادر می شوند که به شیوه اي سازگارانه و واقع بینانه با چالش ها و تجارب ناخوشایند زندگی مواجه شوند.[28] با توجه به تعریف تاب آوري که بر افزایش انعطاف پذیري و سازگاري فردي دلالت دارد می توان گفت که بهره گیري از این رویکرد درمانی می تواند منجر به تاب آوري در افراد شود. براساس مبانی رویکرد الیس آن چه موجب از بین رفتن تحمل فرد می شود پذیرش بایدها و نبایدهاي محکم و انعطافناپذیري است که افراد را به سمت یک کاملگرایی افراطی و منفی می کشاند [29]. براساس این رویکرد بسیاري از افراد ناخودآگاه به این باور کلی اعتقاد دارند که زندگی باید بدون چالش طی شود و اگر چالشی رخ دهد قابل تحمل نیست. در این راستا مداخله مبتنی بر درمان عقلانی هیجانی- رفتاري سعی میکند ابتدا این باور کلی را زیر سو ال برده و سپس افراد را به این بینش برساند که وجود چالش مختلف در زندگی امري اجتنابناپذیر است که اگرچه تا حدي استرسآور بوده و نیازمند تلاش و آمادگی است اما هیچ دلیل منطقی مبنی بر غیرقابل تحمل بودن آنها یا این که نباید وجود داشته باشند قابل طرح نیست [24]. بنابراین دستیابی به تابآوري در جریان مداخله عقلانی -هیجانی- رفتاري در سه مرحله: - شکستن باور کلی مبنی بر غیرقابل تحمل بودن چالشهاي زندگی و فاجعهآمیز کردن آنها 2- پذیرش چالش- هاي زندگی و هیجانات منفی خفیف همراه با آنها به عنوان واقعیت زندگی و قابل تحمل برداشت کردن آنها 3- آموزش مهارتهاي رفتاري در جهت تقویت تواناییهاي حل مسي له و مقابله واقعبینانه با چالشهاي قابل حل دنبال می شود. در پایان می توان نتیجه گیري کرد که کاربرد فنون درمانی رویکرد REBT شامل فنون شناختی هیجانی و رفتاري با ایجاد انعطاف پذیري شناختی می تواند منجر به افزایش سازگاري و تاب آوري افراد در مواجهه با رویدادهاي استرس زا و سخت زندگی شود. نتیجه گیري: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که REBT بر افزایش میزان تاب- آوري مادران داراي فرزند PKU موثر است و به نظر می رسد که بتوان از مداخلات روان شناختی آن در راستاي ارتقاي تاب آوري مادران داراي فرزند PKU یا هر بیماري دیگري استفاده کرد. از این رو توصیه می شود این روش در مراکز درمانی به وسیله متخصصین بهداشت روانی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین پیشنهاد می شود که کاربرد مداخله حاضر به عنوان یکی از روش- هاي درمانی براي والدین کودکان مبتلا به PKU مورد توجه بیشتري قرار بگیرد. علاوه بر این پیشنهاد می شود اثربخشی رویکرد REBT روي مادران داراي فرزند مبتلا به دیگر بیماري- هاي جسمانی نیز بررسی شود. در خاتمه باید یاد آور شد که این پژوهش در جامعه مادران داراي فرزند PKU در شهر تهران اجرا شده است و قابل تعمیم به سایر جوامع پژوهشی و دیگر بیماريها نیست. تشکر و قدردانی: بدین وسیله از خانم مهدویان مدیر موسسه خیریه حامیان شکوه نیکان مسي ولین مرکز روانشناسی و مشاوره مهرآیین و همه مادرانی که در انجام پژوهش حاضر همکاري داشته اند صمیمانه قدردانی و تشکر می شود. 33

6 تعارض منافع هیچ گونه تضاد منافعی براي نویسنده این مقاله وجود ندارد. References:. Følling I. The discovery of Phenylketonuria. Acta Pediatr Suppl 994; 407: Scriver CR, & Kaufman S. Hyperphenylalaninemia: Phenylalanine hydroxylase deficiency. In C. R. Scriver, A.Beaudet, W. S. Sly & D. Valle (eds). The metabolic andmolecular bases of inherited disease. NewYork: McGraw Hill; 2000: Dabrowska A, Pisula E. Parenting stress and coping styles in mothers and fathers of pre-school children with autism and Down syndrome. J Intellect Disabil Res 200; 54(3): Pku. Clinical reference; Mosby: Copyright Available from: 5. Jenaabadi H, Nastiezaie N. The Study of Marital Satisfaction of the Mothers with Mental Retarded Children. J Tolue behesht 200; 9(2, 3): 3-44 (Persian)6. Benson PR. Coping, distress and wellbeing in mother s of children with autism. Res Autism specturmo ord. 200; 4(2): Turnball AP, Turnball HR. Families,professional and exceptionality: A special partnership. Columbus: Merrill; Motamedi SH, Seyednoor R, Noori M, et al. Study about depression among mothers of disabled children. Iran rehab J 2007; 5(5):3-7. (Persian). 9. Masten A, Powell J. A resiliency framework for research. Policy and practice. In: Luthar S (ed). Resiliency and Vulnerability: Adaptation in the Context of Childhood Adversity. Camvridge University Press; Cambridge, 2003: Walsh F. Strengthening family Resilience. New York: The Guilford Press; Alvord M, Grados JJ. Enhancing resilience in children: A proactive approach. Am Psychol Association 2005; 0(); Connor K M, Zhang W. Recent advances in the understanding and treatment of anxiety disorders. Resilience: Determinants, measurement, and treatment responsiveness. CNS 2006; (0-2): Rosner R. Albert Ellis Rational-Emotive Behavior Therapy. Adoles Psychiatry 20; (): Zahrakar K, Mohsenzadeh F, Heidarnia A, et al. Theory practice of group counseling, 8th Edition. 204(Persian). 5. Corey G. Theory and practice of counseling and psychotherapy. Belmont: Thomson and Brooks / Col; Turner M, Barker JB. Examining the Efficacy of Rational-Emotive Behavior Therapy (REBT) on Irrational Beliefs and Anxiety in Elite Youth Cricketers. J Appl Sport Psychol 203; 25 (): Wilde J. Rational-Emotive and Cognitive- Behavioral Interventions for Children with Anxiety Disorders: A Group Counseling Curriculum. Different Views of Anxiety Disorders, Salih Selek (Ed). ISBN; 20: , InTech. 8. Sava FA, Yates BT, Lupu V, et al. Cost- Effectiveness and Cost-Utility of Cognitive Therapy, Rational Emotive Behavioral Therapy, and Fluoxetine (Prozac) in Treating Depression: A Randomized Clinical Trial. J Clin Psychol 2009; 65 (): Dehghani Y. Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy on Mental Health and Irrational Beliefs of Mothers with Autistic Children. J Mazandaran Univ Med Sci 206; 26 (35): HosseinAbadi S, Pourshahriyari M, Zandipour T. Effectiveness of positive psychology on psychological well-being of mothers of autistic children. Q J rep exceptional empowerment children 207; 8(2): Salehi S, ziaeirad M, Ruzbehi Babady M, et al. The Effect Of Applying Orem Self-Care Model On Quality Of Life Of The Mothers Having Children With PHENYLKETONURIA. J Urmia Nurs Midwifery Fac 205; 2 (0): (Persian) 22. Ranjbar A, Sayadi H, Nesampour R, et al.investigating the Effectiveness of Rational Emotional-Behavioral Therapy on Reducing the Ineffective Income of Mothers of the Blind Children. First national conference on strategies for the development and promotion of education, psychology, counseling and education in Iran in PCCONF0_05.html. 23. Zahrakar k.a Study of Effectiveness of Groupbased Rational, Emotive, Behavior Therapy (REBT) on Decrease of Stress among Diabetic Patients. J Knowledge Health 203; 7(4): Connor KM, Davidson JRT. Development of a new resilience scale: the connor-davidson resilience scale (CD-RISC). Depress Anxiety 2003; 8(): Samani S, Jokar B, Sahragard N. Effects of Resilience on Mental Health and Life Satisfaction. IJPCP 2007; 3(3): salimi A, ababsi A, zahrakar K, et al. The Effect of Group Based Hope Therapy on Resiliency of Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder. Armaghane danesh 207; 22 (3): (Persian) 27. Dryden W. first steps in using REBT in life coaching. Published by the Albert Ellis Institute; Ellis A. Overcoming destructive beliefs, feelings, and behaviours. New York: Prometheus books; Dryden W. Rational emotive behavior therapy: client's manual. London: whurr publishers ltd;

7 The Effect of Rational-Emotive-Behavioral Therapy on Resiliency of Mothers of Children with Phenylketonuriaia Esmail Asadpour Received: 207/8/2 Revised: 208/7/03 Accepted: 208/7/03. Dept of Guidance and Counseling, kharazmi University, Tehran, Iran Pars Journal of Medical Sciences, Vol.5, No.4, Winter 208 Pars J Med Sci 208; 5(4):29-35 Abstract: Introduction: Phenylketonuria is a hereditary children s metabolic defect with severe mental retardation. The present research aimed to investigate the effect of rational-emotive-behavioral therapy on resilience in mothers of children with Phenylketonuria. Materials and Methods: This quasi-experimental intervention recruited 40 mothers of children with PKU presenting to Shokuhe Nikan Charity Institution (specialized for PKU Children) in Tehran in 206. Connor- Davidson Resiliency Scale (2003) was used to collect the data. The research data were analyzed by univariate covariance analysis test (ANCOVA) in SPSS v22. Results: The results of single-variable covariance analysis showed a significant difference in the resilience of the experimental and control groups in the post-test (p <0.05). In other words, REBT sessions increased the resilience of mothers in the intervention group (F = 8.86). Conclusions: The findings revealed that rational emotive behavioral therapy was effective in increasing the resiliency of the mothers of children with PKU. Utilizing this method could be effective in enhancing the mental health and resiliency of the mothers of children with special needs. Keywords: Rational-Emotive-Behavioral Therapy, Resiliency, Mothers, Phenylketonuria * Corresponding author Dr.iasadpour@yahoo.com 35