اشاره Navabpour et al. (2007( و McQuarrie et al. (2003( به گستره. )شکل )Alavi, 2007( است )Fault-Propagation Fold( در

Transcript

1 116 تا 105 صفحه 90 شماره سوم و بیست سال 92 زمستان صفحه چرخش تأثیر کبیرکوه تاقدیس در گرو سازند شکستگی های سامانه ای تحلیل شکستگی ها آرایش بر تازی 4 شبان علی و 3 قاسمی محمدرضا 2 علوی احمد سید 1* پیره اسعد ايران. تهران بهشتی شهید دانشگاه زمین علوم دانشکده زمین شناسی گروه ارشد کارشناسی 1 ايران. تهران بهشتی شهید دانشگاه زمین علوم دانشکده زمین شناسی گروه دانشیار 2 ايران. تهران کشور معدنی اکتشافات و زمین شناسی سازمان زمین علوم پژوهشکده استادیار 3 ايران. تهران ایران نفت ملی شرکت اکتشاف مدیریت ارشد کارشناسی /10 /10 پذيرش: تاريخ 1390 /02 /11 دريافت: تاريخ چکیده تغذیه را پیشین کرتاسه نفتی سامانه گرو سازند بخش پایینترین لرستان زيرپهنه در شدهاند نهشته نئوکومین در منشأ سنگهای از مهمي بخش زاگرس چینخورده کمربند در تسا لرستان زیرپهنه مهم ساختارهای از یکی کبیرکوه تاقدیس یافته اند. گسترش دزفول فروافتادگی باختری شمال و لرستان زیرپهنه در گسترده به طور منشأ سنگ های این میکند. مخزن هاي از بسیاری در روزنگي گاه و تراوایی فراهم کننده مهم ترین طبیعی شکستگی سامانههای است. داده جاي خود در را گرو سازند رخنمون کیلومتر 200 از بیش طول با كه انواع و شکستگی دسته های تراکم میزان زمينه در صحرایی داده های پژوهش این در دارند. اهميت مخزن سنگ به منشأ سنگ از هیدروکربن ها اولیه مهاجرت در و هستند کربناتی شکستگی دسته دو 1( ساختند: آشکار را شکستگی دسته 8 داده ها این تحلیل شد. تحليل و گردآوری کبیرکوه تاقدیس در سروک سازند از بخشی و گرو سازند برونزد در آنها و NNW-SSE راستاهای با مایل شکستگی دسته دو 3( D( و C )دستههای ESE-WNW راستای با طولی شکستگی دسته دو 2( B( و A )دسته های NNE-SSW راستای با عرضی عمود استیلولیتهای همراه به عرضی شکستگیهای H(. و G )دستههای SE-NW و ENE-WSW راستاهای با دیگر مایل شکستگی دسته دو 4( و F( و E )دستههای NE-SW از شماری شدهاند. تشکیل پسین میوسن از پس از مایل و طولی شکستگیهای دسته که حالی در هستند پسین میوسن از پیش تا پیشین کرتاسه سن با شکستگیهای آنها بر است داشته وجود شکستگیها تشکیل در مؤثر تنش سامانه در پادساعت گرد چرخش گامه دو می شود پیشنهاد میدهند. نشان را کلسیت با پرشدگی عرضی شکستگیهای در مؤثر تنشی سامانه 2( است. داشته چرخش پادساعت گرد سوی در پرشدگی دارای شکستگیهای به نسبت پرشدگی بدون شکستگیهای تشکیل در مؤثر تنش سامانه 1( پادساعت گرد سوی در استیلولیتها و B( و A )دستههای باز شکستگیهای شکل گیری در مؤثر تنشی سامانه به نسبت F( و E )دستههای مایل شکستگی دستههای شکل گیری دادهاند. روی اوراسیا به همگرایی هنگام در تازی صفحه چرخش اثر بر احتماال تنش میدان چرخش های این است. داشته چرخش نفت. مخزن سنگ لرستان زيرپهنه کبیرکوه تاقدیس گرو سازند زاگرس شکستگی سامانه هاي کلیدواژه ها: piraasad@gmail.com پیره اسعد مسئول: *نويسنده و اوراسیا بهسوی تازی صفحه حرکت سوی در تغییر زمینه در مختلفی کارهای میتوان نمونه برای که است شده انجام زاگرس در موجود ساختارهای روی آن تأثیر کرد. اشاره Navabpour et al. (2007( و McQuarrie et al. (2003( به گستره زمینشناسی 2- ایران( باختری )جنوب لرستان زیرپهنه جنوب در مطالعه مورد منطقه 1 )شکل است زاگرس راندگی و چین کمربند از بخشی که دارد قرار بخشی زاگرس رسوبی حوضه.)Farzipour et al. 2009; Alavi, 1994 & 2004 به شمار جهان نفتی حوضه های مهم ترین از یکی و نوتتیس اقیانوس جنوبی کناره از قرار عراق شمال و ایران باختر جنوب در زاگرس حوضه.)Alavi, )1994 می رود عربستان صفحه شمال در زاگرس حوضه ساختاری زمین شناسی دید از است. گرفته پلیوسن و میوسن زمانهای به مربوط حوضه این در اصلی چینخوردگی دارد. قرار شده کشیده ای تاقدیس های شکلگیری موجب و دارد ادامه نیز تاکنون که است 1374(. )مطیعی می دهند تشکیل را منطقه این نفتی تله های بیشتر که است گسلی پیشروی چین یک که است کبیرکوه تاقدیس تاقدیسها این از یکی.)1 )شکل )Alavi, 2007( است )Fault-Propagation Fold( در 1( 1 ( )شکل است موازی کمربند 3 شامل کلی به طور زاگرس کوهزایی باختر جنوب در 2( دارد قرار )UDMA( دختر ارومیه- آتشفشانی نوار خاور شمال پیشگفتار 1- شکننده تقریبا یا شکننده دگرریختی با که ناپیوسته سطوح همه می شوند شناخته شکستگی به عنوان آمده اند به وجود سنگ ها در ایجادشده که است سطحی سنگ در شکستگی یک گفتار دیگر به Ameen ( et al., )2010 شامل شکستگی ها.)Marshak & Mitra, )1988 است رفته بین از چسبندگی آن در لغزش اگر.)Ameen et al., )2010 هستند استیلولیت ها و رگه ها درزه ها گسلها می شود. نامیده گسل نه وگر درزه باشد نداشته وجود شکستگی در مشاهدهای قابل به وجود نیمهموازی اعضای از دسته هایی به صورت چیره به طور شکستگی ها تشکیل را دستهدرزه یک نیمه موازی یا موازی درزه های از گروهی میآیند. هیدروکربنی مخازن در هم شکستگی ها.)Marshak & Mitra, )1988 می دهند شاره جریان برای مهم مجراهایی به عنوان زیرزمینی آب سفرههای در هم و National Research Council, 1996; Coward et al., 1998;( می شوند شناخته برای شکستگی ها سن و دیرین تنش سوی تعیین.)Haneberg et al., 1999 چاه های اینکه به توجه با دارد. اهمیت منشأ سنگ از شاره جریان سوی شناسایی می دهند به دست را اولیه بازیافت بیشینه مؤثر شکستگی های راستای بر عمود بخش های در شکستگی ها فراوانی میزان و سو تعیین )Major & Holtz, )1997 این طی در که است ضروری حفاری سوی شدن مشخص برای تاقدیس یک مختلف مورد منطقه مختلف بخش های در آنها فراوانی و شکستگی ها جهتگیری پژوهش است. شده بررسی کبیرکوه تاقدیس از مطالعه 105

2 ... چرخش تأثیر کبیرکوه تاقدیس در گرو سازند شکستگیهای سامانه ای تحلیل راندگی پهنه و سیرجان سنندج- پهنه که )ZIZ( زاگرس همپوشان پهنه دختر ارومیه- ساده )پهنه زاگرس راندگی چین- کمربند 3( دارد قرار دربرمی گیرد را زاگرس جنوب در و موازی به طور Falcon (1974) در شده اشاره زاگرس چین خورده دارد(. قرار زاگرس همپوشان پهنه باختری اندازه گیری لرستان- زیرپهنه در - کبیرکوه در گرو تنگ در گرو سازند نمونه مقطع از گرو سازند.)James & Wynd, 1965; Bordenave & Sahabi, 1971( است شده و آهکی شیلهای از آن سنگی ترکیب است. زاگرس کرتاسه ژرف رخسارههای افق نیز باال در که است فراوان چرتی گرهکهای به همراه پیریت دار رسی آهک بیشتر در است. رسوبگذاری وقفه از نشانه ای که دارد گلوکونیتی و ماسهسنگی سازند فرسایشی پهنه یک با گاه و دگرشیبی یک با گاه گرو سازند روی مناطق پهنه یک با گاه یا فرسایشی دگرشیبی با گرو سازند زیرین مرز می شود. دیده سروک سن رو این از می گیرد. قرار باالیی( )ژوراسیک گوتنیا تبخیری سازند روی فرسایشی 1370(. )شمیرانی است آپسین تا نئوکومین آن کار روش 3- سروک سازند زیرین بخش و گرو سازند در ایستگاه 15 در درزه برداشت از پس اب شکستگی اصلی دسته های )Ortega et al., )2006 یک بعدی بهروش 2( )شکل فرض گرفتن نظر در با شکستگی صفحات قطب استریونت و گلسرخی نمودار منطقه در )Gosh & Mitra, )2009 شکستگی دسته هر برای درجه 30 پراکندگی سنگ توده در کمی دید از شکستگی ها بررسی برای شدند. مشخص مطالعه مورد معمولترین )Fracture Intensity( شکستگی شدت دارد. وجود مختلفی متغیرهای شمار تقسیم از و می شود تعیین یکبعدی برداشتهای در که است ویژگی می آید: به دست برداشت خط طول بر )N( شکستگی ها F = N/L شاخص از بیشتر مقاالت در شکستگی ها فراوانی بیان برای اگرچه برداشت خط طول در )Average Spacing( شکستگی ها میان فاصله میانگین Huang & Angelier, 1989; Narr, 1991; Gross, 1993;( می شود استفاده شدت وارون ) ( شکستگی ها میان فاصله میانگین.)Ji & Saruwatari, 1998 :(Ortega et al., 2006( است شکستگی است. برداشت خط طول در شکستگی ها نزدیکترین میان فاصله متغیر شور در آمده به دست دستهشکستگی های تراکم در ذاتی خطای به وجود توجه با توسط ارائهشده شیب و راستا تصحیح از )Marshak & Mitra, )1988 یک بعدی دسته شکستگی ها درست تراکم تعیین برای Marshak & Mitra (1988) شد. استفاده شکستگیها سوی به مربوط دادههای تحلیل 4- به سوی 6º میل و N 69.9º W روند مطالعه مورد ناحیه در کبیرکوه تاقدیس چین محور قطبهای از دادهشده عبور بزرگ دایره قطب از استفاده با سو این دارد º پراکندگی فرض و شکستگی ها دسته بندی برپایه است. آمده بهدست الیه بندی اصلی شکستگی دسته 4 )Gosh & Mitra, )2009 شکستگی دسته هر برای 30 دستهها اصلیترین که چیره شکستگی B( و A )دسته های دسته 2 شد. داده تشخیص چین محور بر عمود و )Transverse Fracture( عرضی شکستگی های هستند نیز دسته یک ولی است 15º دسته 2 هر راستای میانگین هستند الیه بندی سطح و و دارند باختر شمال به سوی 80º شیب دیگر دسته و خاور جنوب به سوی 70º شیب چین محور با موازی تقریبا که )Longitudinal Fracture( طولی شکستگی دسته 2 دارای شکستگی D( و C )دسته های دسته 2 هر هستند. الیه بندی سطح بر عمود و 70º شیب دیگری و شمال به سوی 30º شیب دارای یکی 105º راستای میانگین وجود شکستگی ها از دیگر H( و G F E )دسته های دسته 4 هستند. جنوب به سوی کی می شوند شناخته )Oblique Fracture( مایل شکستگی های به عنوان که دارند دسته یک و باختر شمال سوی در 75º شیب و 40º راستای میانگین با E( )دسته دسته زاویه که دارند وجود باختر جنوب سوی در 75º شیب و 350º راستای با F( )دسته دو این نیمساز به صورت عرضی شکستگی و است درجه 50 راستای دو این میان دسته یک دارند وجود مایل شکستگی دیگر دسته 2 است. کرده قطع را دسته H( )دسته دیگر دسته و باختر شمال به سوی 25º شیب و 70º راستای با G( )دسته میان راستایی زاویه دسته 2 این خاور شمال سوی در 25º شیب و 140º راستای با می شود قطع طولی شکستگی راستای با راستا دو این میان نیمساز که دارند 70º راستای میانگین است. شده مشخص 1 شماره جدول در دسته هر تراکم 3(. )شکل 3(. )شکل است نکرده تغییر افقی حالت به الیه چرخش از پس اصلی دسته های و درزه ها میان ارتباط نشاندهنده کالسیک مدل با آمده به دست شکستگی های دسته دارد. همخوانی Ramsay & Huber (1987) توسط ارائه شده چین هندسه شکستگیها نسبی سن تعیین 5- شکل مختلفی دالیل به و مختلف زمان های در سنگ یک در شکستگی ها در سنگ آن که محیطی و معین سنگ یک ویژگیهای به بسته میگیرند. میشوند ایجاد شکستگی هایی چه و هنگام چه که گفت می توان دارد قرار آن کهن ترین پرشدگی دارای شکستگی های.)Price & Cosgrove, )1990 سامانه یک در معمول به طور.)Price & Cosgrove, )1990 هستند شکستگی ها هستند آنها کهنترین شکستگی ها درازترین هم بر عمود شکستگی A دسته شکستگی های بنابراین )Price & Cosgrove, 1990; Bordet et al., 2010( 5(. و 4 )شکل های هستند شکستگی دسته کهنترین شکستگیهای و هستند نزدیک هم به معمول طور به جوان شکستگیهای شده اجرا Bellahsan et al. (2006) با روش )این نمیکنند قطع را قدیمی میکنند ایجاد مانند H یا T مدل یک قدیمیتر شکستگیهای با همراه و است( طولی شکستگیهای از عرضی شکستگیهای نتیجه در )McClay, )1987 کهنتر مورب شکستگیهای از نیز طولی شکستگیهای و 4( )شکل کهنتر 5(. )شکل هستند آنها از استفاده با اصلی تنش های سوی تعیین و شکستگیها انواع 6- )Dilational Joints( انبساطی یا کششی درزه های طی )σ 3 ( کمینه اصلی تنش بر عمود شکستگی سطح با درزه هایی کششی درزه های 9 از برداشتشده شکستگی 418 مجموع از.)McClay, )1987 هستند درزه تشکیل 2(. )جدول هستند کششی( یا )انبساطی باز نوع از شکستگی درصد( )22 92 ایستگاه که دارند 019º( )راستای باختر جنوب خاور- شمال راستای باز شکستگی های بیشتر 6(. )شکل است B و A به دسته های مربوط )σ 2 ( و )σ 1 ( گیرنده دربر که است باز شکستگی صفحات قطب σ 3 سوی نیستند تشخیص قابل کششی شکستگی های با تنهایی به σ 2 و σ 1 سوهای و است.)McClay, 1987( استریونت باز شکستگی های سطوح راستای میانگین کردن مشخص برای میل و روند به عنوان قطبها این میل و روند میانگین و رسم سطوح این قطبهای صفحهای می شود مشخص است( نیز σ 3 همان )که باز شکستگی صفحه قطب سطوح میانگین همان می شود تعیین آن قطب به عنوان آمده به دست قطب این که است. باز شکستگی های است. )289º( باختر شمال سوی در 3º شیب دارای σ 3 باال مطالب به توجه با 106

3 همکاران و پیره اسعد استیلولیتها.2-6 کاهش نشان دهنده و برشی یا انقباضی کرنش با مرتبط انحاللی سطوح استیلولیت ها )کرنش دفن طی در الیه بندی سطح با موازی تقریبا یا موازی به صورت و هستند حجم اب زمین ساختی استیلولیت های.)McClay, )1987 میگیرند شکل رسوبات فشارشی( نشان دهنده که میگیرند شکل چینخوردگی طی و الیه بندی به نسبت زیادی زاویه σ 1 رب عمود معمول به طور استیلولیت ها است. الیه بندی موازی کوتاه شدگی مؤلفه.)Ameen et al., 2010; McClay, 1987( می شوند تشکیل استیلولیتی شده نوع از درصد( 1 )تقریبا شکستگی 4 شکستگی 418 مجموع از که دارند 280º( )راستای باختر جنوب خاور- شمال روند استیلولیت ها بیشتر هستند. 7(. شکل ( است C به دسته مربوط و )σ 3 ( گیرنده دربر که است استیلولیتیشده شکستگی صفحات قطب σ 1 سوی با تنهایی به σ 3 و σ 2 سوهای و )Ameen et al., 2010; McClay, 1987( است )σ 2 ( سوی در 71º شیب دارای σ 1 بنابراین نیستند. تشخیص قابل کششی شکستگی های است. )190º( جنوب تهای باف و )Bedding-parallel Slip( الیهبندی با موازی لغزش آن به مربوط برشی کی الیه بندی با موازی لغزش استیلولیت ها و کششی شکستگی های همانند از شماری 8 شکل است. مطالعه مورد منطقه در گسیختگی برای دیگر سازوکار می دهد. نشان را سازوکار این با مرتبط ساختارهای در شکستگی ها همه باشد داشته وجود الیه بندی با موازی لغزش که جا هر رد.)Stephenson et al., )2007 می شوند مشاهده قطع شده بهصورت آن طول الیه بندی سطح به باالیی و زیرین الیه دو در شکستگی ها از شماری 8-A شکل خزش دارای الیه بندی سطوح از میانی الیه در موجود شکستگی های ولی میرسند شخ خط وجود همچنین مییابند. پایان الیه بندی میانی بخش در و میشوند شروع شکل در B(. 8- )شکل است الیه بندی با موازی لغزش نشاندهنده الیه بندی سطح در انفصالی رخ گسترش سبب سانتیمتر 15 ستبرای با دولومیتی الیه طول در برش C 8- الیه حرکت نشاندهنده که است شده )Spaced Disjunctive Cleavage( فاصلهدار است. شمال به سوی باالیی اصلی تنشهای سوی 7- کششی شکستگی های و استیلولیت ها از استفاده با اصلی تنشهای سوی قرار هم بر عمود به صورت کششی و استیلولیتیشده شکستگی های اینکه به توجه با روی استیلولیت ها تشکیل در مؤثر σ( 1 ( بیشینه تنش و A( 9- و 7 )شکل های گرفته اند تشکیل در مؤثر σ( 3 ( کمینه تنش و کششی شکستگی های به مربوط بزرگ دایره استیلولیتی شده شکستگی های به مربوط بزرگ دایره روی بر کششی شکستگی های راحتی به کمینه و بیشینه اصلی تنش دو این از استفاده با A(. 9- )شکل می گیرد قرار تشکیل زمان در و مطالعه مورد منطقه در نیز را σ( 2 ( متوسط اصلی تنش سوی میتوان گیرنده دربر صفحه قطب σ 2 که صورت این به کرد. تعیین شکستگی ها از نوع دو این متوسط و بیشینه اصلی تنش دو گیرنده دربر صفحه )Ragan, )2009 است σ 3 و σ 1 است. N 70º W, 71º SW وضعیت دارای اصلی تنشهای برگیرنده در صفحه قطب σ( 2 ( متوسط اصلی تنش اینکه به توجه با در 19º شیب دارای σ( 2 ( متوسط اصلی تنش نتیجه در است σ( 3 ( کمینه و )σ 1 ( بیشینه دایره دو هر روی σ( 2 ( متوسط اصلی تنش B(. 9- )شکل است )020º( شمال سوی ره زیاد احتمال به پس می گیرد قرار کششی و استیلولیتیشده شکستگی های بزرگ سامانه این که زمانی محدوده یک در و تنشی واحد سامانه یک طی شکستگی نوع دو شدهاند. تشکیل است بوده حاکم منطقه بر تنشی )دسته شکستگیهای مایل شکستگی های از استفاده با اصلی تنشهای سوی F( Eو انواع مورد در Twiss & Moores )1992( سوی از ارائهشده مدل به توجه با دلیل به و شکستگی ها این تشکیل زمان در اصلی تنشهای سوی و شکستگی ها کبیرکوه تاقدیس )Forelimb( پیش یال در ما درزه برداری ایستگاه های بیشتر اینکه سوی تعیین برای F( و E )دسته های مایل دستهشکستگی های از بنابراین است بوده میشود. استفاده شکستگی ها از نوع این تشکیل زمان در اصلی تنشهای است: زیر به صورت ترتیب به F و E دسته های برای آمده بهدست مختصات میانگین N 40º E, 72º NW N 11º W, 48º SW سوی تعیین برای Twiss & Moores )1992( سوی از اجراشده روش به توجه با شکستگی های برای آنها روش اعمال و شکستگی ها از نوع این با اصلی تنشهای که مایلی شکستگی های تشکیل زمان در اصلی تنشهای سوی ما مطالعه مورد منطقه است: صورت این به شده اند تشکیل پیش یال بخش در بررسی و بحث 8- σ 1 : 53/ 180 σ 2 : 34/ 027 σ 3 : 13/ 288 از مطالعه مورد گستره در الیه بندی به نسبت اصلی تنشهای سوی کبیرکوه تاقدیس میانگین داشت قرار مطالعه مورد منطقه جنوبی یال در که درزهبرداری ایستگاه 14 در آمد. به دست N 68º,W 70º SW به صورت الیه بندی وضعیت سوی تعیینکننده ساختارهای به توجه با الیه بندی به نسبت اصلی تنشهای سوی تنش که است صورت این به کششی( شکستگی های و )استیلولیت ها اصلی تنشهای اصلی تنش است موازی الیه بندی سطح به نسبت و عمودی تقریبا σ( 1 ( بیشینه اصلی کمینه اصلی تنش و گرفته قرار الیه بندی سطح بر عمود و افقی تقریبا σ( 2 ( متوسط 10(. )شکل است الیه بندی با موازی ولی افقی نیز σ( 3 ( مایل شکستگی های به توجه با الیه بندی به نسبت اصلی تنشهای سوی ولی است حالت این به کبیرکوه تاقدیس از مطالعهشده منطقه جلوی پهلوی در موجود قرار الیه بندی سطح به نسبت زاویه با و دارد متوسط شیب σ( 1 ( بیشینه اصلی تنش که زیاد به نسبت زاویه با و دارد متوسط شیب نیز σ( 2 ( متوسط اصلی تنش است گرفته افقی به صورت σ( 3 ( کمینه اصلی تنش ولی است گرفته قرار الیه بندی سطح به نسبت 10(. )شکل است الیه بندی با موازی تقریبا و تشکیل زمان در اصلی تنشهای برای آمده به دست وضعیت های به توجه با برای هم و استیلولیت ها و کششی شکستگی های برای هم شکستگی ها همانگونه همچنین و الیه بندی به نسبت تنشها این سوی و مایل شکستگی های مایل شکستگی های مطالعه مورد منطقه در که نکته این دانستن با شد گفته که یلصا تنشهای سوی که گفت چنین میتوان بوده اند دسته شکستگی جوان ترین بیشینه اصلی تنش به ویژه و آمده بیرون الیه بندی با موازی حالت از کمینه و بیشینه نشان خود این که است گرفته قرار الیه بندی سطح به نسبت بیشتری زاویه با زا پیش که هستند شکستگی هایی استیلولیت ها و کششی شکستگی های که می دهد رد که هستند شکستگی هایی مایل شکستگی های ولی شده اند تشکیل چینخوردگی آمده اند. به وجود چینخوردگی اثر 190º روند استیلولیت ها و کششی شکستگی های تشکیل در مؤثر بیشینه اصلی تنش 180º )F و E )دسته های مایل شکستگی های تشکیل زمان در تنش این روند ولی دارند 107

4 ... چرخش تأثیر کبیرکوه تاقدیس در گرو سازند شکستگیهای سامانه ای تحلیل اثر در زیاد بهاحتمال بیشینه اصلی تنش روند در درجهای 10 چرخش این است بوده است. زمان طول در اوراسیا به سوی تازی صفحه حرکت در چرخش فشارش روند تغییر تأثیر و چینخوردگی با ارتباط در شکستگی های سن 2-8. آنها سوی بر تازی صفحه سوی از شده اعمال مربوط مطالعه این در پرشدگی( دارای )شکستگی های شکستگی ها کهنترین و C 11- )شکل های هستند B و A دسته های شکستگی های از دسته یک به طویلترین شکستگی ها از دسته این دارند. درجه 25 راستای تقریبا که A( 12- در شکستگی ها از دسته 2 این سوی B(. 11- )شکل هستند نیز دسته شکستگی به طور که D( 11- )شکل پرشدگی بدون شکستگی های به مربوط گلسرخی نمودار ار درجهای 15 تقریبا راستای جوانترند پرشدگی دارای شکستگی های از طبیعی هدش گفته پیشتر که همان گونه میدهد. نشان شکستگی ها از دسته دو این برای هستند عرضی شکستگی های B( و A )دسته های شکستگی دسته 2 این است و Stoneley )1981) گفته های پایه بر شده اند. تشکیل چینخوردگی از پیش که فاز طی در را زاگرس راندگی چین- کمربند شکل گیری که Stockline )1968) توجه با و گرفته اند نظر در حاضر عصر تا پسین میوسن از زاگرس کوهزایی اصلی روند از اوراسیا به تازی صفحه سوی از شده اعمال فشارش سوی که نکته این به McQuarrie et al., );2003 است داشته چرخش شمالی تقریبا به سوی باختر شمال یک ابتدا پسین میوسن از پیش تا که گفت میتوان پس )Navabpour et al., 2007 که شده تشکیل درجه 25 تقریبی راستای با B و A دسته های شکستگی های از سری روند پادساعتگرد چرخش با و پرشدگی این از پس و شده اند پر کلسیت با سپس به مربوط شکستگی های از دیگر سری یک تازی صفحه سوی از شده اعمال فشارش استیلولیت ها به همراه درجه( 15 تقریبی راستای )با جدیدتر راستای یک با دسته 2 این تشکیل آمده اند به وجود B و A دسته های از جدید راستای این بر عمود به صورت که B(. و A 12- )شکل های شده اند و می آیند به شمار طولی شکستگی های D و C به دسته های مربوط شکستگی های شکستگی دسته های کهنترین عرضی شکستگی های از پس شد گفته که همانگونه آنها میان درزه ای فاصله چین خط الرأس از فاصله افزایش با بوده اند منطقه این در کاسته نیز آنها اهمیت از نتیجه در و 3( شکل و 1 )جدول مییابد افزایش تدریج به رد که چین یال به سوی خط الرأس از طولی شکستگی های تراکم کاهش این می شود. شکستگی ها از دسته 2 این که میدهد نشان دارند کمتری خمش خط الرأس با مقایسه به وجود پسین( میوسن از پس )از چینخوردگی طی ایجادشده خمشی کرنش اثر در C(. 12- )شکل آمده اند دسته های جوان ترین طولی شکستگی های از پس مطالعه مورد منطقه در دستهشکستگی های شده اند. تشکیل هستند مایل شکستگی های همان که شکستگی آنها فراوانی خط الرأس از شدن دور با که F و E دسته های از است عبارت مایل در را فراوانی بیشترین که H و G دسته های و 3( شکل و 1 )جدول مییابد افزایش 3(. شکل و 1 )جدول دارند خط الرأس نزدیک ایستگاه های بودنشان جوان تر همچنین و مایل شکستگی های فراوانی تغییر چگونگی به توجه با شکستگی های نیز شکستگی دسته های این که گفت میتوان طولی شکستگی های از بوده اند. چینخوردگی اثر در تشکیل شده تشکیل در مؤثر بیشینه تنش پیش بخش در یادشده موارد توجه با همچنین تشکیل در مؤثر بیشینه تنش به نسبت F و E به دسته های مربوط مایل شکستگی های داشته دیگر پادساعتگرد چرخش یک هم باز استیلولیت ها و کششی شکستگی های D(. 12- )شکل است نتیجهگیری 9-8 کبیرکوه تاقدیس در سروک سازند زیرین بخش و گرو سازند رخنمون تاقدیس مختلف بخش های در که عرضی شکستگی دسته 2 دارند. دستهشکستگی دسته این به مربوط شکستگی های از شماری شده اند پراکنده متعادل به طور تقریبا به شمار دسته این جزو نیز شکستگی ها طویل ترین همچنین و هستند پرشدگی دارای فراوانی بیشترین کبیرکوه تاقدیس خط الرأس در که طولی شکستگی دسته 2 می آیند. شکستگی های به نسبت درجه 30 تقریبا زاویه با که مایل شکستگی دسته 2 دارند. را آنها فراوانی کبیرکوه تاقدیس خط الرأس از شدن دور با و گرفته اند قرار عرضی درجه 30 تقریبا زاویه با نیز آنها که دیگر مایل شکستگی دسته 2 و مییابد افزایش گرفته اند. قرار طولی شکستگی های به نسبت سوی در تغییر سبب اوراسیا به سوی تازی صفحه حرکت در پادساعتگرد چرخش بخش و گرو سازند رخنمون شکستگی های شکل گیری در مؤثر اصلی تنشهای کرتاسه از که صورت این به است. شده کبیرکوه تاقدیس در سروک سازند زیرین شماری تشکیل سبب ابتدا حرکت این از برآمده تنش پیشین میوسن از پیش تا پسین به احتمال و شده پر شکستگی ها این سپس و است شده عرضی شکستگی های از شکستگی های سپس و داشته چرخش پادساعتگرد سوی در حرکت سوی زیاد پس زمان از شده اند. تشکیل استیلولیت ها همراه به پرشدگی بدون طویل و عرضی سپس و کبیرکوه تاقدیس خط الرأس در طولی شکستگی های ابتدا پسین میوسن از خط الرأس در مایل شکستگی های این از دسته 2 شده اند تشکیل مایل شکستگی های تنشی سامانه شده اند. تشکیل تاقدیس جلوی پهلوی در دیگر دسته 2 و تاقدیس نیز کبیرکوه تاقدیس جلوی پهلوی در موجود مایل شکستگی های تشکیل دهنده به سوی تازی صفحه حرکت پادساعتگرد چرخش در دیگر مرحله یک نشان دهنده اوراسیاست. سپاسگزاری شرکت اکتشاف مدیریت کارکنان بیدریغ حمایت و راهنمایی از پژوهش این در و مطلبی مهندس حاجیان دکتر کاووسی دکتر آقایان همچون ایران نفت ملی پژوهش انجام در به گونه ای که افرادی دیگر و ایشان از بردهایم بهره اصنافی مهندس سپاسگزاریم. کرده اند کمک گوناگون زمینه های در را ما و داشته نقش 108

5 اسعد پیره و همکاران شکل 1- آ( زیرپهنه های کمربند زاگرس )برگرفته از (2007) Alavi با کمی تغییرات( ب( تاقدیسهای زیرپهنه لرستان )برگرفته از (2009( al. Farzipour et با کمی تغییرات(. شکل 2- ایستگاههای برداشت درزه در سازندهای گرو )مشخصشده با رنگ تیره( و بخش زیرین سازند سروک )مشخصشده با رنگ روشن(. 109

6 ... چرخش تأثیر کبیرکوه تاقدیس در گرو سازند شکستگیهای سامانه ای تحلیل حالت به الیهبندی چرخش از پس شکستگی صفحات قطب استریونت B( برداشتشده شکستگی صفحات قطب استریونت A( گلسرخی نمودار 3- شکل ایستگاه هر برای افقی با به ترتیب که B( )دسته طولی و A( )دسته عرضی شکستگیهای از دسته دو 4- شکل رد درجه 80 شیب با الیه بندی که 6 شماره )ایستگاه شدهاند مشخص زرد و آبی رنگ های با شکستگیها و الیه بندی استریونت و لسرخی گ نمودار همراه به دارد( درجه 210 سوی شکستگیها. طول به توجه F( و E )دسته مورب و C( )دسته طولی شکستگیهای از دسته دو وجود 5- شکل است. 198 درجه جهت در درجه 69 شیب با بندی الیه دارای که 5 شماره ایستگاه در 110

7 اسعد پیره و همکاران شکل 6- وجود 2 دسته شکستگیهای باز با یک راستا )راستای تقریبی 020 درجه( و دو سوی شیب متفاوت در ایستگاه شماره 11 که با رنگهای آبی و زرد مشخص شدهاند. همچنین یک دسته شکستگیهای بسته )با راستای 165 درجه( با رنگ سرخ مشخص شده است. شکل 7- وجود شکستگیهای استیلولیتی شده که به صورت عمود بر الیه بندی تشکیل شدهاند و راستایی عمود بر راستای شکستگیهای کششی )شکستگیهای پرشده با کلسیت( دارند. شکل 8- وجود ساختارهای مختلف نشان دهنده لغزش موازی با الیه بندی A( قطع شکستگیها با لغزش موازی با الیه بندی B( وجود خط خش در سطح الیه بندی C( رخ انفصالی فاصلهدار که نشان دهنده لغزش الیه باالیی به سوی شمال است. 111

8 تحلیل سامانه ای شکستگیهای سازند گرو در تاقدیس کبیرکوه تأثیر چرخش... شکل 9- A( استریونت مربوط به شکستگیهای استیلولیتی شده و تنش بیشینه مؤثر در تشکیل آنها و شکستگیهای کششی و تنش کمینه مؤثر در تشکیل آنها B( استریونت مربوط به تنش های بیشینه و کمینه مؤثر در تشکیل شکستگیهای کششی و استیلولیتی شده روی یک دایره بزرگ به همراه قطب این صفحه که به عنوان تنش متوسط در نظر گرفته میشود. شکل 10- سوی الیه بندی و تنش های اصلی در زمان تشکیل شکستگیها )تنش های اصلی ارائه شده با رنگ سرخ نشان دهنده تنش های اصلی مؤثر در تشکیل شکستگیهای مایل و تنش های اصلی ارائه شده با رنگ آبی نشان دهنده تنش های اصلی مؤثر در تشکیل شکستگیهای کششی و استیلولیتها( در منطقه مورد مطالعه از تاقدیس کبیرکوه. 112

9 اسعد پیره و همکاران شکل 11 -نمودار گ لسرخی کلی از شکستگیهایبرداشت شده از کل ایستگاه ها A (نمودار گ لسرخی کل شکستگیها B (نمودار گ لسرخی شکستگیهای طویل و بسیار طویل C( نمودار گلسرخی شکستگیهای پرشده D( نمودار گلسرخی شکستگیهای بدون پرشدگی. 113 شکل 12- ترتیب تشکیل شکستگیها در منطقه مورد مطالعه از تاقدیس کبیرکوه. پیش از چینخوردگی A( ابتدا شماری از شکستگیهای دستههای A و B به وجود آمده که سپس دچار پرشدگی شدهاند B( سپس با تغییر روند فشارش رفتار کرده از سوی صفحه تازی شکستگیهای جوان تر این 2 دسته که بدون پرشدگی هستند همراه با استیلولیتها ایجاد شدهاند C( طی چین خوردگی ابتدا شکستگیهای طولی )دسته B و C( به وجود آمده اند و D( در اثر روند جدید نیروی اعمال شده از سوی صفحه تازی )تقریبا دارای روند شمالی- جنوبی بوده است( شکستگی های مورب )دستههای G F E و H( تشکیل شدهاند.

10 تحلیل سامانه ای شکستگیهای سازند گرو در تاقدیس کبیرکوه تأثیر چرخش... جدول 1- ویژگی های مختلف دستههای شکستگی: مختصات شمار تراکم )تصحیحشده و تصحیحنشده( و فاصله میان آنها )ظاهری و تصحیحشده( و طول و مختصات خط برداشت شکستگیها Station no. Total Number of Fractures Attitude of main sets Attitude of Scan line Length of Scan line (cm) Number of systematic fracture Modified Number of systematic fracture Total Number of Modified systematic fracture Apparent Spacing of fracture (cm) Moddified Spacing of each set (cm) 1 27 N 15 E, 70 NW 25 / S 5 E, 49 E S 25 W, 82 SE S 15 W, 59 SE N 40 E, 79 NW 10 / N 20 E, 86 NW S 50 E, 31 NE N 30 E, 65 NW 5 / N 20 W, 89 SE N 49 W, 40 SW N 13 E, 82 NW 15 / S 65 W, 40 SE S 40 E, 41 NE N 60 W, 59 SW 45 / S 45 W, 20 SE N 30 E, 75 NW 24 / N 90 E, 55 N S 20 W, 80 SE 42 / S 40 E, 20 NE N 25 E, 75 NW 5 / S 5 W, 75 E S 10 E, 30 NE N 10 E, 70 NW 40 / S 40 E, 25 NE S 10 E, 75 NE 37 / S 60 E, 25 NE در هر ایستگاه S 25 W, 56 NW 70 / N 20 E, 80 SE N 15 W, 23 NE S 20 W, 85 SE 16 / N 10 E, 75 NW N 90 W, 75 S 30 / N 10 E, 80 NW S 80 E, 35 NE N 60 E, 75 SE N 25 E, 75 NW 38 / N 90 E, 15 N S 5 W, 60 E 20 / N 30 E, 60 NW N 10 E, 85 NW جدول 2- فراوانی شکستگیها بر پایه نوع آنها از دید باز یا بسته بودن. Frequency Percent Cumulative Percent Close Open Unknown Total

11 اسعد پیره و همکاران کتابنگاری شمیرانی ع سیستم پریود کرتاسه جزوه زمین شناسی ایران دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی 147 ص. مطیعی ه زمینشناسی نفت زاگرس طرح تدوین کتاب زمین شناسی ایران انتشارات سازمان زمین شناسی کشور 540 صفحه. References Alavi, M., Tectonics of the Zagros orogenic belt of Iran: new data and interpretations. Tectonophysics 229, Alavi, M., Regional stratigraphy of the Zagros fold-thrust belt of Iran and its proforland evolution. Am. J. Sci. 304, Alavi, M., Structures of the Zagros fold thrust belt in Iran. Am. J. Sci. 307, Ameen, M. S., Buhidma, I. M. & Rahim, Z., The function of fracture and in-situ stresses in Khuff reservoir performance, onshore fields, Saudi Arabia; AAPG Bulletin, v. 94, no. 1 p Bellahsan, N., Fiore, P. & Pollard, D., The role of fractures in the structural interpretation of Sheep Mountain Anticline, Wyoming. Journal of structural Geology 28, Bordenave, M. l. & Sahabi, F., Geochemical project, Appraisal of Lurestan. Geology and Exploration Division, Iranian Oil Operating Companies, Report, Bordet, E., Malo, M. & Kirkwood, D., A structural study of western Anticosti Island, St. Lawrence platform, quebec: a fracture analysis that integrates surface and subsurface structural data: Bulletin of Canadian Petroleum Geology., v. 58, no. 1, p Coward, M. P., Daltaban, T. S. & Johnson, H., Structural Geology in Reservoir Characterization. Geological Society Special Publication 127, London, 266 pp. Falcon, N. L., Southern Iran: Zagros Mountains. In: A. Spencer (Editor), Mesozoic-CenozoicOrogenic Belts. Spec. Publ. Geological Society of London, 4, Farzipour, A. S., Yassaghi, A., Sherkati, S. & Koyi, H., Basin evolution the Lurestan region in the Zegros fold-and-thrust belt, Iran: Journal of Petroleum Geology, Vol. 32 (1), pp Gosh, K. & Mitra, S., Structural controls of fracture orientations, intensity, and connectivity, Teton anticline, Sawtooth Range, Montana; AAPG Bulletin, v. 93, no. 8 p Gross, M. R., The origin and spacing of cross joints: Examples from the Monterrey Formation, Santa Barbara coastline, California: Journal of Structural Geology, v. 15, no. 6, p Haneberg, W. C., Mosley, P. S., Moores, J. C. & Goodwin, L. B., Faults and subsurface fluid flow in the shallow crust. In: Geophysical Monograph series. American Geophysical Union, Washington, DC, 222 pp. Huang, Q. & Angelier, J., Fracture spacing and its relation to bed thickness: Geological Magazine, v. 126, no. 4, p James, G. A. & Wynd, J. G., Stratigraphic nomenclature of Iranian Oil Consortium Agreement Area. AAPG Bulletin, 49, Ji, S. & Saruwatari, K., A revised model for the relationship between joint spacing and layer thickness: Journal of Structural Geology, v. 20, no. 11, p Major, R. P. & Holtz, M. H., Predicting reservoir quality at the development scale: methods for quantifying remaining hydrocarbon resource in diageneticaly complex carbonate reservoirs, in kupecs, J. A., Gluyas, J. and Bloch, S., eds., Reservoir quality prediction in sandstones and carbonates: American Association of Petroleum Geologists, Memoir 69, p Marshak, S. & Mitra, G., Basic Methoeds of Structural Geology: Prentice Hall. McClay, K. R., The mapping of Geological Structures: Geological Society of London Handbook, 161p. Mcquarrie, N., Stock, J. M., Verdel, C. & Wernicke, B. P., Cenozoic evolution of Neotethys and implications for the causes of plate motions. Geophys. Res. Lett. 30 (20). Narr, W., Fracture density in the deep subsurface: Techniques with application to Point Arguello oil field: AAPG Bulletin, v. 75, no. 8, p National Research Council, Rock Fractures and Fluid Flow-Contemporary Understanding and Applications, National Academy Press, Washington, DC, 551 pp. Navabpour, P., Angelier, J. & Barrier, E., Cenozoic post-collisional brittle tectonic history and stress reorientation in the High Zagros Belt (Iran, Fars Province). Tectonophysics 432,

12 تحلیل سامانه ای شکستگیهای سازند گرو در تاقدیس کبیرکوه تأثیر چرخش... Ortega, O. J., Marrett, R. A. & Laubach, S. E., A scale-independent approach to fracture intensity and arithmetic mean spacing measurement. American Association of Petroleum Geologists Bulletin 90, Price, N. J. & Cosgrove, J. W., Annalysis of geological structures; Cambridge Univ. Press, Cambridge, 502 p. Ragan, D. M., Structural geology An Introduction to Geometrical Techniques; Fourth Edition: Cambridge University Press,602 p. Ramsay, J. G. & Huber, M. I., The techniques of modern structural geology, v. 2; folds and fractures: Academic Press, London, 392 p. Stephenson, B. J., Koopman, A., Hillgartner, H., Mcquillan, H., Bourne, S., Noad, J. J. & Rawnly, K., Structural and stratigraphic controls on fold-related fracturing in the Zagros Mountains, Iran: implications for reservoir development.fractured reservoirs. Geological Society, London, Special Publication,270,1-21. Stocklin, J., Structural history and tectonics of Iran: a review. AAPG Bull. 52, Stoneley, R., The geology of Kuh-e-Dalneshin area of southern Iran, and its bearing on the evolution of southern Tethys: journal of Geological Society of London, V. 138, Twiss, R. J. & Moores, E. M., Structural geology: University of California at Davis, 532 p. 116

13 Scientific Quarterly Journal, GEOSCIENCES, Vol. 23, No. 90, Winter 2013 Systematic Analysis of Fractures in Garau Formation Within the Kabir-Kuh Anticline, Effects of the Arabian Plate Rotation on Fracture Arrays Abstract A. Pireh 1*, S. A. Alavi 2, M. R. Ghassemi 3 & A. Shaban 4 1 M.Sc., Department of Geology, Faculty of Earth Science, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. 2 Associate Professor, Department of Geology, Faculty of Earth Science, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. 3 Assistant Professor, Research Institute for Earth Science, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. 4 M.Sc., NIOC Exploration Directorate, Tehran, Iran. Received: 2011 May 01 Accepted: 2011 December 31 A major part of source rocks in the Zagros Fold Belt were deposited during Neocomian time; the lowermost part of the Garau Formation has charged the Early Cretaceous Petroleum System of the Lurestan province. These source rocks are widely distributed in the Lurestan Depression and in the NW part of the Dezful Embayment. The Kabir-Kuh anticline, which is a prominent structure of the Lurestan province, is more than 200 km long, and contains outcrop of the Garau Formation. Natural fracture systems have an important role in increasing of permeability and sometimes porosity of many reservoirs, and are necessary for the primary migration of hydrocarbons from the source rock to the reservoir. We have collected and analyzed field data on fracture set densities and types in Garau Formation and in parts of Sarvak Formation which outcrop in the Kabir kuh anticline of Zagros Belt. According to our analyses we have identified 8 fracture sets in 4 fracture systems: 1) a NNE-SSW transverse fracture system (sets A and B), 2) an ESE-WNW longitudinal fracture system (sets C and D), 3) a NE-SW and NNW- SSE oblique fracture system (sets E and F), 4) a SE-NW and ENE-WSW oblique fracture system (sets G and H). The transverse fractures and their orthogonal stylolites are Early Cretaceous to pre-late Miocene in age, while longitudinal and oblique fracture systems have formed since Late Miocene. Some transverse fractures show calcite infillings. We suggest that there have been two phases of counterclockwise rotation in orientation of the stress fields that produced these fractures, 1) a counterclockwise rotation of the stress field between development of non-mineralized fractures and open fractures and 2) a counterclockwise rotation of the stress field between development of the oblique fracture system (sets E and F) and the extension fractures (sets A and B). These rotations in the stress field have probably occurred due to rotation of the Arabian plate during its convergence to the Eurasian plate. Keywords: Fracture systems, Zagros, Garau Formation, Kabir-Kuh anticline, Lurestan Province, Oil reservoir rock. For Persian Version see pages 105 to 116 *Corresponding author: A. Pireh; piraasad@gmail.com 253