Οικονομικά της Υγείας και Διαβήτης: μια κριτική επισκόπηση των ερευνητικών δεδομένων

Transcript

1 Οικονομικά της Υγείας και Διαβήτης: μια κριτική επισκόπηση των ερευνητικών δεδομένων Κώστας Αθανασάκης BScHS, BScEcon, MSc, PhD, PD Επιστημονικός Συνεργάτης, Τομέας Οικονομικών της Υγείας, ΕΣΔΥ

2 Εισαγωγή Ο σακχαρώδης διαβήτης, δίχως αμφιβολία, αποτελεί σήμερα ένα από τα μείζονα προβλήματα δημόσιας υγείας Οι μεταβολές στο πρότυπο διαβίωσης, στο πρότυπο νοσηρότητας και στην ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού (επιδημιολογική μεταβολή), έχουν συνδράμει κατά πολύ στη μεγέθυνση του προβλήματος Και αναμένεται να συνεχίσουν να συνδράμουν και στο μέλλον

3 Εισαγωγή Στη χώρα μας, η συχνότητα του ΣΔτ2 στον ενήλικο πληθυσμό τα τελευταία χρόνια εμφανίζει ισχυρή αυξητική τάση: Έτος Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Β.Καραμάνος, Π.Χριστακόπουλος Χ.Τούντας Μελέτη Αθηνών (Γεν.πληθυσμός). Μουλόπουλος και συν. Μελέτη Αιγάλεω (Γεν.πληθυσμός). Κατσιλάμπρος και συν Μελέτη ΑΤΤΙΚΑ (Γεν.πληθυσμός). Πίτσαβος και συν. Μελέτη Σαλαμίς (Γεν. πληθυσμός). Γκίκας και συν. Μελέτη- Λυγουργιό (Γεν.πληθυσμός). Μελιδώνης και συν ,4% 3.2% 2.8% (Αστικός) ,2% 1,2% 1,3% (Αγροτικός) % 3% 3,5% % 2% 3% % 6% 7% ,5% 9,7% 7,8% 9,3% 8,2% 9,5% ,4%

4 Δεδομένα επιπολασμού του ΣΔ στην Ελλάδα: ΕΣΔΥ 2010 Σε δείγμα ερωτώμενων: Επιπολασμός στον γενικό πληθυσμό (διαγνωσμένοι): 6,6% Άνδρες: 7,7%, Γυναίκες: 5,6% Ηλικίες 45-64: 7,1%, Ηλικίες 65+: 18,3% Στο δείγμα των διαβητικών ασθενών: Τύπου 1: 7,2% Βασικές θεραπευτικές στρατηγικές Per os μόνο: 69,6% Ινσουλίνη μόνο: 14,7% Συνδυασμοί: 6,9% Δίαιτα-άσκηση: 8,8%

5 Πηγή: ΕΣΔΥ και Κάππα Research, 2012

6 Εισαγωγή Συνεπεία του υψηλού επιπολασμού αλλά και των αναγκών των πασχόντων σε ενίοτε εντατική φροντίδα, ο ΣΔτ2 ευθύνεται για σημαντικές υγειονομικές δαπάνες στα συστήματα υγείας διεθνώς Ενδεικτικά, σύμφωνα με τη μελέτη CODE-2, το κόστος του διαβήτη στην Ευρώπη εκτιμάται ότι αντιστοιχεί στο 3%-6% των συνολικών υγειονομικών δαπανών κάθε χώρας 1 1. Jonsson B, CODE-2 Advisory Board: Revealing the cost of type II diabetes in Europe, Diabetologia, 2002; 45(7):S

7 Σακχαρώδης διαβήτης και κόστος: δεδομένα από την Ελλάδα

8 Διαχείριση και Οικονομική Αξιολόγηση του ΣΔτ2 στην Ελλάδα: Μελέτη ΕΣΔΥ 2009

9 Σκοπός της μελέτης Η αποτύπωση του υποδείγματος διαχείρισης των ασθενών με ΣΔτ2 (patient management model) κατά τη συνήθη κλινική πρακτική Ο προσδιορισμός του άμεσου κόστους για την αντιμετώπιση της νόσου στην Ελληνική υγειονομική πραγματικότητα Απώτερος στόχος: η συμβολή στην προσπάθεια δημιουργίας ενός συστήματος υποστήριξης για τη λήψη αποφάσεων, οι οποίες θα αφορούν στη διαχείριση του ασθενούς με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2

10 Μέθοδος- Μοντέλο κόστους Έρευνα πεδίου και σύγκληση ομάδας ειδικών (expert panel) για τον προσδιορισμό της κατανάλωσης υγειονομικών πόρων Υπόδειγμα διαχείρισης 2 ομάδες ασθενών Ρυθμισμένοι ασθενείς Μη ρυθμισμένοι ασθενείς 3 κατηγορίες κόστους Κόστος φαρμακοθεραπείας (συμπεριλαμβάνονται μόνο οι αντιδιαβητικοί παράγοντες) Κόστος εργαστηριακών εξετάσεων Κόστος ιατρικών επισκέψεων

11 Αποτελέσματα: υπόδειγμα διαχείρισης Ετήσια κατανάλωση υγειονομικών πόρων ανά κατηγορία ασθενών σύμφωνα με το υπόδειγμα διαχείρισης Ετήσια κατανάλωση υγειονομικών πόρων Ρυθμισμένοι ασθενείς Μη ρυθμισμένοι ασθενείς Επισκέψεις σε παθολόγο Επισκέψεις σε καρδιολόγο Επισκέψεις σε οφθαλμίατρο Μετρήσεις HbA1c Αυτο-μετρήσεις σακχάρου Μετρήσεις λιπιδίων Μετρήσεις μικρολευκωματίνης ούρων Γενική αίματος

12 Αποτελέσματα: ετήσιο κόστος θεραπείας Συνολικό μέσο ετήσιο κόστος κατά ομάδα ασθενών και κατά κατηγορία δαπάνης Κόστος διαγνωστικών εξετάσεων Ρυθμισμένοι ασθενείς ( ) % Μη ρυθμισμένοι ασθενείς ( ) 50% υψηλότερο κόστος θεραπείας για τους μη ρυθμισμένους ασθενείς 428,9 43,6 720,2 45,9 Κόστος επισκέψεων 214,6 21,8 408,2 26,0 % Κόστος φαρμακευτικής αγωγής Συνολικό μέσο ετήσιο κόστος 339,5 34,5 441,5 28, , ,9 100,00

13 Διαχείριση και Οικονομική Αξιολόγηση του ΣΔτ2 στην Ελλάδα: Μελέτη ΕΣΔΥ 2009 Από τις πρώτες προσπάθειες ολοκληρωμένης προσέγγισης της οικονομικής διάστασης του διαβήτη Μέσο κόστος ανά ασθενή/έτος Μη συμπεριλαμβανομένων επιπλοκών:1297,3 Με επιπλοκές: 2889 (Μ.Ο. ΕΕ: 2834 ) Ενδεικτικό της ακρίβειας της μελέτης: Κόστος αγωγής/έτος: Μελέτη ΕΣΔΥ: 394,7 Κόστος αγωγής/έτος: Liatis et al 2009: 398,8 (εκτιμήσεις στη βάση συνταγών)

14 Νεότερα δεδομένα για το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής

15 Νεότερες μελέτες εκτίμησης του συνολικού κόστους ανά ασθενή Πρωτεύων σκοπός της μελέτης: η εκτίμηση της επίδρασης στο κόστος/ασθενή από την εκκίνηση θεραπείας με ινσουλίνη Αποτελέσματα (μεταξύ άλλων): κόστος/ασθενή/6μηνο στην Ελλάδα: Ετήσιο κόστος (τιμές τρίτου πληρωτή)

16 Νεότερες μελέτες εκτίμησης του συνολικού κόστους ανά ασθενή Τα αποτελέσματα της INSTIGATE του 2012, επαναλήφθηκαν σε νεότερες δημοσιεύσεις

17 Η οικονομική διάσταση του διαβήτη στην Ελλάδα: δεδομένα (και) για τον ΣΔτ1 Καραχάλιου Φ.Ε. : Άμεσο κόστος ιατρικής φροντίδας παιδιατρικού ασθενούς με διαβήτη τύπου 1. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. ΕΣΔΥ 2013 Σκοπός: η εκτίμηση του άμεσου κόστους της ιατρικής φροντίδας του διαβήτη τύπου 1 στο Εθνικό Σύστημα Υγείας

18 Η οικονομική διάσταση του διαβήτη στην Ελλάδα: δεδομένα (και) για τον ΣΔτ1 Μελέτη ανάλυσης άμεσου κόστους από την οπτική του συστήματος υγείας Αναδρομική μελέτη Το σύνολο των ασθενών ηλικίας <20 ετών με ΣΔ1, που παρακολουθούνταν στην ΒΠΠΚ του Νοσοκομείου Παίδων Αγλαία Κυριακού από 1 Ιανουαρίου 2011έως 31 Δεκεμβρίου ασθενείς τελικά Κόστος φαρμάκων, επισκέψεων, εξετάσεων, εισαγωγών στο νοσοκομείο λόγω της νόσου Πηγή: Καραχάλιου Φ. ΜΔΕ, ΕΣΔΥ, 2013

19 Η οικονομική διάσταση του διαβήτη στην Ελλάδα: δεδομένα (και) για τον ΣΔτ1 Κατηγορία κόστους Μέση τιμή κόστους Ευρώ/άτομο-χρόνο % Ετήσιο κόστος Επισκέψεις % Νοσοκ.περίθαλψη % Εργ. εξετάσεις % Αναλώσιμα % Φάρμακα % Συνολικό κόστος % Πηγή: Καραχάλιου Φ. ΜΔΕ, ΕΣΔΥ, 2013

20 Ο διαβήτης στην Ελλάδα: δεδομένα από τη βιβλιογραφία Πέραν των προαναφερθέντων, η ερευνητική δραστηριότητα των οικονομικών της υγείας στον διαβήτη εμφανίζει μια σχετική κινητικότητα Επιπλέον μελέτες κόστους Μελέτες cost-effectiveness επιμέρους παραγόντων Διαθέσιμα δεδομένα και για τομείς που εφάπτονται στα οικονομικά της υγείας και την έρευνα υπηρεσιών υγείας Μελέτες εκτίμησης της ποιότητας ζωής

21 Η έρευνα στον διαβήτη ως επένδυση Η ερευνητική δραστηριότητα στο πεδίο του διαβήτη αποτελεί μια «επένδυση για το μέλλον» στην περίπτωση της χώρας μας Η έρευνα στους παραπάνω τομείς μπορεί να διαφωτίσει εναλλακτικές πολιτικές υγείας, οι οποίες θα αποσκοπούν στην αλλαγή του στρεβλού υποδείγματος παροχής υπηρεσιών υγείας σήμερα Ιδίως στα χρόνια νοσήματα

22 Τα χαρακτηριστικά του συστήματος υγείας σήμερα Το σύστημα υγείας στην Ελλάδα είναι ένα «ακριβό» σύστημα με «σκληρές» δομές Είναι εστιασμένο στη θεραπεία, έναντι της πρόληψης Στηρίζεται δομικά στις 2βάθμιες δομές Τη στιγμή που οι πρωτοβάθμιες είναι περισσότερο «διοικητικού-διαχειριστικού» χαρακτήρα Χαρακτηρίζεται από παντελή απουσία της έννοιας της συνέχειας της φροντίδας Και, βεβαίως, είναι οικονομικά μη αποδοτικό

23 Προς βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας του συστήματος Η διατήρηση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού υπό περιοριστικές οικονομικές συνθήκες μπορεί να επιτευχθεί μόνο με αλλαγή της «συνάρτησης παραγωγής» Μεταξύ των δράσεων που προτείνονται Η έμφαση στον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου Η εστίαση στον προσυμπτωματικό έλεγχο Η ορθή διαχείριση των πόρων, με έμφαση στο ανθρώπινο δυναμικό (κινητικότητα, αλλαγή ρόλων) Η άμβλυνση των ανισοτήτων στην πρόσβαση Η διαχείριση των χρονίων νοσημάτων Η συνέχεια της φροντίδας

24 Η θεωρία της διαχείρισης της νόσου (Disease Management) Η διαχείριση της νόσου εστιάζει στην εξέλιξη της κλινικής πορείας των ασθενών έναντι της μεμονωμένης αντιμετώπισης διακριτών επεισοδίων Οι χρόνιες καταστάσεις αποτελούν προνομιακό πεδίο εφαρμογής της πρακτικής αυτής Για την επίτευξη του στόχου χρησιμοποιείται μια σειρά προσεγγίσεων όπως Η εκπαίδευση του ασθενούς, οι κατευθυντήριες οδηγίες, η παρακολούθηση (monitoring), η ορθή χρήση φαρμάκων κ.ά.

25 Τα χρόνια νοσήματα με τις μεγαλύτερες δυνατότητες παρέμβασης στη διαχείριση 1. Διαβήτης 2. Υπέρταση 3. Συμφορητική Καρδιακή Ανεπάρκεια 4. Άσθμα 5. Χρόνια Πνευμονική Νόσος 6. Οστεοπόρωση 7. Χρόνια Κατάθλιψη British Columbia Association of Family Physicians

26 Τα οφέλη από την ορθή διαχείριση των χρόνιων νοσημάτων Η ορθή διαχείριση ενός νοσήματος έχει αναμφίβολα κλινικά οφέλη Παράλληλα, όμως, επιφέρει και σημαντική περιστολή των υγειονομικών δαπανών Η επίδραση της ρύθμισης του διαβήτη από πλευράς νοσηρότητας και κόστους έχει ήδη αναφερθεί Αντίστοιχα παραδείγματα εντοπίζονται από πρότερη ερευνητική δραστηριότητα σε νοσήματα όπως η υπέρταση 1, η οστεοπόρωση 2 κ.ά 1. Athanasakis et al, Journal of Hypertension Athanasakis et al, Value in Health 2012

27 Προεκτάσεις για την ασφαλιστική πολιτική στην υγεία Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται να δοθεί στον ΣΔ όσο και στα υπόλοιπα χρόνια (ενίοτε ασυμπτωματικά) νοσήματα σήμερα...

28 Προεκτάσεις για την ασφαλιστική πολιτική στην υγεία...ιδίως, υπό το πρίσμα των ραγδαίων μεταβολών στην ασφαλιστική κάλυψη, και στην πολιτική του φαρμάκου Το ζήτημα των αυξανόμενων (και οριζόντιων) συμμετοχών στο κόστος θεραπείας (φαρμάκων): Μέσο ποσοστό συμμετοχής, πριν το 2009: 9% Μέσο ποσοστό συμμετοχής το 2013: 24% Μέσο ποσοστό συμμετοχής το 2014 αναμενόμενο: >30% Αποτελεσματικό στη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης Αποτελεσματικό και στη μείωση της συνολικής;;;

29

30 Διαβήτης και ποσοστά συμμετοχής: μια ανάλυση cost-benefit

31 Διαβήτης και ποσοστά συμμετοχής: μια ανάλυση cost-benefit Διερεύνηση των οικονομικών επιπτώσεων από μια ενδεχόμενη πλήρη κάλυψη των per os παραγόντων από την ασφάλιση (0% συμμετοχή των ασθενών) Υπενθυμίζεται: η μελέτη διεξήχθη το 2009! Η παρέμβαση προσθέτει κόστος φαρμάκου και αφαιρεί κόστος επιπλοκών (λόγω βελτίωσης της ρύθμισης) Αποτελέσματα: για κάθε 1 ευρώ που θα επένδυε η ασφάλιση καλύπτοντας πλήρως τη θεραπεία, σε 3 έτη θα δημιουργούσε καθαρή περιστολή του κόστους κατά 1,23 (απόδοση της τάξης του 123%) Η μελέτη είχε τεκμηριωμένη επίδραση στην πολιτική υγείας

32 Ορισμένα συμπεράσματα Η χρόνια νοσηρότητα αποτελεί το βασικό ζήτημα στην ατζέντα της πολιτικής υγείας για τα επόμενα χρόνια Νοσήματα με νοσολογικό και οικονομικό φορτίο όπως αυτά του διαβήτη είναι προφανώς προτεραιότητες Η ερευνητική δραστηριότητα στο πεδίο του διαβήτη στην Ελλάδα είναι εκτενής Οι ερευνητικές προσπάθειες, οφείλουν να συνδυαστούν και να διερευνήσουν τις νέες τάσεις στα ασφαλιστικά συστήματα (π.χ. Value-Based Insurance Design) Με στόχο τη βελτίωση της υγείας των ασθενών Αλλά και των οικονομικών του συστήματος

33 Ευχαριστώ