ΕΛΛΑΔΑ VS. ΤΟΥΡΚΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΙΣΧΥΟΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ: ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕΚΟ-200HN MOD.3 ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΑ CH-47D CHINOOK ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Transcript

1 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2015 ΤΕΥΧΟΣ 2 ΕΛΛΑΔΑ VS. ΤΟΥΡΚΙΑ Περιγραφή των επιχειρήσεων στα θέατρα Αιγαίου & Θράκης ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΑ CH-47D CHINOOK ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Ενίσχυση της αεροκίνησης του ΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ: ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΙΣΧΥΟΣ Η µελλοντική δοµή δυνάµεων, η απειλή και οι αλλαγές µεσοπρόθεσµα ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕΚΟ-200HN MOD.3 Οι δυνητικές επιλογές ΠΥΡ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΠΕΡΙΠΟΛΟΙ ΚΑΙ ΕΝΕ ΡΕΣ

2 EDITORIAL «Προσφυγικά» αδιέξοδα Ελλάδα και Ιταλία δέχονται μια συνεχή και αυξανόμενη ροή εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα είναι σχεδόν αδιέξοδο, αφού εκατομμύρια Σύριοι εγκαταλείπουν την πατρίδα τους, περνούν στην Τουρκία, από εκεί στην Ελλάδα (με την ευγενική χορηγία Τούρκων δουλεμπόρων και του τουρκικού κράτους!), και μέσω των Βαλκανικών χωρών καταλήγουν στη Δυτική Ευρώπη. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες ως μοχλό πίεσης προς την ΕΕ για να κερδίσει πολιτικά και οικονομικά οφέλη. Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα ούτε μπορεί, ούτε έχει τη δυνατότητα να τους φιλοξενήσει και να τους απορροφήσει, διότι πολύ απλά ούτε δουλειές υπάρχουν, ούτε οι δομές του κράτους μπορούν να αντέξουν την αύξηση του πληθυσμού της χώρας κατά ανθρώπους! Άρα τι πρέπει να γίνει; Για ένα τόσο σοβαρό και ταυτόχρονα εμφανώς διακρατικό ζήτημα θα πρέπει να υπάρξει εθνική αλλά και ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική. Ολοκληρωμένη και συγκεκριμένη! Η διαφαινόμενη πλην όμως εσκεμμένη κωλυσιεργία, εκ μέρους της ΕΕ, που έχει ως στόχο να χαθεί όσο περισσότερο χρόνος γίνεται και οι πρόσφυγες να εγκλωβιστούν στις πύλες εισόδου, δηλαδή στην Ελλάδα και την Ιταλία, καθιστά την εφαρμογή μιας σύγχρονης εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής αναγκαία, χωρίς ανόητες και ανούσιες ιδεοληψίες, με μοναδικό γνώμονα τη δυνατότητα και την ικανότητα παροχών του κράτους, την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη προς όσους πρόσφυγες την έχουν πραγματικά ανάγκη. Εάν ευσταθούν, και μάλλον ευσταθούν, οι πληροφορίες ότι περίπου Σύριοι βρίσκονται στην Τουρκία, έτοιμοι να μεταναστεύσουν, με κάθε μέσο και τρόπο, στη Δυτική Ευρώπη, μέσω της Ελλάδας, Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια «βόμβα» η οποία θα οδηγήσει, με μαθηματική ακρίβεια, σε σοβαρή ανθρωπιστική κρίση ή τραγωδία. Είναι προφανές ότι η Ελλάδα με πληθυσμό, εκ των οποίων το 10% περίπου είναι οικονομικοί μετανάστες, και με περίπου ανέργους είναι αδύνατο να δεχθεί και να ενσωματώνει ανθρώπους. Όχι γιατί οι Έλληνες είμαστε ρατσιστές ή αφιλόξενοι. Διότι πολύ απλά οι δομές της χώρας δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε μια τόσο μεγάλη αύξηση του πληθυσμού σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα: Που θα εργαστούν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Σε ποια σπίτια θα μείνουν; Ποιο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) και με τι κόστος για τα ασφαλιστικά ταμεία θα μπορέσει να τους προσφέρει αξιοπρεπή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη; Σε ποια σχολεία θα πάνε τα προσφυγόπουλα; Ας είμαστε ειλικρινείς: η Ελλάδα δεν έχει τις δυνατότητες να υποστηρίξει την εγκατάσταση και την ενσωμάτωση τόσο πολλών προσφύγων στην επικράτεια της. Άλλωστε οι άνθρωποι αυτοί έχουν δηλώσει, σαφώς και με κάθε ειλικρίνεια, ότι δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα, αλλά θέλουν να πάνε και να εγκατασταθούν στη Δυτική Ευρώπη. Η ΕΕ οφείλει να το εξετάσει σοβαρά αυτό και να μην έχει ως στόχο να επιβάλει τη λύση της «αποθήκευσης» αυτών των ταλαιπωρημένων ανθρώπων στην Ελλάδα και την Ιταλία. ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ 1

3 ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2015 ΠΕΔΙΟ ΜΑΧΗΣ: ΕΛΛΑΔΑ VS. ΤΟΥΡΚΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 4 Η «εξ ανατολών» απειλή κατά της Ελλάδας διατηρείται αμείωτη εδώ και δεκάδες χρόνια, ενώ η φύση των ελληνοτουρκικών συνόρων καθιστά την τουρκική στρατιωτική απειλή ενεργή τόσο στο χερσαίο, όσο και στο νησιωτικό μέτωπο. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕΚΟ-200HN MOD.3 ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΑ CH-47D CHINOOK ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 40 Οι αεροκίνητες επιχειρήσεις είναι ειδικές επιχειρήσεις και έχουν ως αντικειμενικό σκοπό την ταχεία μεταφορά, κυρίως με τη χρήση ελικοπτέρων, προσωπικού, υλικών και υλικών στο χώρο διεξαγωγής των επιχειρήσεων. ΠΥΡ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ Το πυρ υπήρξε ανέκαθεν ένα από τα κυριότερα συστατικά της στρατιωτικής ισχύος. Ακόμα και σήμερα το κύριο χαρακτηριστικό της μάχης, που διεξάγει ο στρατιώτης, είναι το πυρ και η κίνηση. Παρουσίαση, ανάλυση και αξιολόγηση των επιλογών του Πολεμικού Ναυτικού σε σχέση με το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των τεσσάρων φρεγατών τύπου MEKO-200HN Mod.3 κλάσης «Ύδρα». ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ: ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΙΣΧΥΟΣ 26 ΠΕΡΙΠΟΛΟΙ ΚΑΙ ΕΝΕΔΡΕΣ Προβληματισμός επικρατεί, εδώ και καιρό, σχετικά με την ανανέωση και ενίσχυση του στόλου μαχητικών της Πολεμικής Αεροπορίας, σε συνάρτηση με τις υφιστάμενες και μελλοντικές απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει. Μία περίπολος έχει ως αποστολή την εμπλοκή σε μάχη, την αναγνώριση ή και τα δύο, ενώ ενέδρα ονομάζεται ένα στρατιωτικό τμήμα, εγκαταστημένο σε κατάλληλες θέσεις, το οποίο έχει ως στόχο την αιφνιδιαστική προσβολή μιας εχθρικής δύναμης. 60 Το περιοδικό «ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ» είναι ιδιοκτησία και συντάσσεται από την δημοσιογραφική ομάδα της ιστοσελίδας Διανέμεται ΔΩΡΕΑΝ και δεν ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Τα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του περιοδικού. 2 3

4 ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Ελλάδα vs. Τουρκία Το πεδίο μάχης σε Έβρο και Αιγαίο 4 ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Η «εξ ανατολών» απειλή κατά της Ελλάδας διατηρείται αμείωτη εδώ και δεκάδες χρόνια. Η φύση των ελληνοτουρκικών συνόρων καθιστά την τουρκική στρατιωτική απειλή ενεργή τόσο στο χερσαίο μέτωπο (Έβρος) όσο και στο νησιωτικό (Αιγαίο). Σε στρατιωτικό επίπεδο η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να εκτελέσει επιθετικές ενέργειες κατά της Θράκης, νησιού ή νησιών του Αιγαίου ή κατά και των δύο ταυτόχρονα. Του Κωνσταντίνου Γερμανού 5

5 ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Αιφνιδιασμός Η έναρξη ενός πολέμου προϋποθέτει αιφνιδιασμό. Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα δόγματα του πολέμου. Τα παραδείγματα είναι πολλά: Η Γερμανία αιφνιδίασε τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία τον Μάιο του 1940 με αποτέλεσμα την κατάρρευση του Δυτικού Μετώπου μέσα σε ένα μήνα. Τον Ιούνιο του 1941 ο Χίτλερ αιφνιδίασε τον Στάλιν και έφτασε στις πύλες της Μόσχας. Τον Ιούνιο του 1967 το Ισραήλ αιφνιδίασε του Άραβες και κατάφερε μεγάλη νίκη, για να αιφνιδιαστεί με τη σειρά του, τον Οκτώβριο του 1973, από την Αίγυπτο και τη Συρία. Οι παράγοντες, που αποτρέπουν μια αιφνιδιαστική επίθεση είναι η ποιότητα και η ορθή αξιολόγηση των διαθέσιμων πληροφοριών, καθώς και η αντίληψη της ηγεσίας ως προς τις προθέσεις του αντιπάλου. Βέβαια οι μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών δεν είναι πάντοτες ικανές να αντιληφθούν και να προβλέψουν τα επερχόμενα γεγονότα. Έτσι υπάρχουν πολλά παραδείγματα αποτυχιών (αποτυχία πρόβλεψης της πτώσης του Ιρανού Σάχη το 1979, της ιρακινής εισβολή στο Κουβέιτ το 1990, των μεγάλων τρομοκρατικών επιθέσεων της 9ης Σεπτεμβρίου 2001 και μετά, την άνοδο του Ισλαμικού Χαλιφάτου κ.ά.). Άρα ο αιφνιδιασμός είναι μια υπαρκτή υπόθεση εργασίας. Ωστόσο, αυτό που μπορεί να αποτραπεί είναι ο πλήρης αιφνιδιασμός, ο οποίος συνήθως συνοδεύεται από την σχεδόν ολοκληρωτική κατάρρευση του αμυνομένου. Παλαιότερα, όταν ο πόλεμος ήταν ποιο «αργός», ακόμα και ο πλήρης αιφνιδιασμός μπορούσε να απορροφηθεί εάν υπήρχε «στρατηγικό βάθος». Ότι δηλαδή έγινε στο Ανατολικό Μέτωπο στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου (Β ΠΠ). Ο πλήρης αιφνιδιασμός της Σοβιετικής Ένωσης πρακτικά απορροφήθηκε από τη μεγάλη έκταση της χώρας. Οι Σοβιετικοί αντάλλαξαν χρόνο με χώρο, μέχρι να απορροφήσουν τις μεγάλες απώλειες τους, να αναδιοργανωθούν και να εξαπολύσουν την αντεπίθεση τους. Σήμερα ωστόσο η συνθήκη αυτή δεν ισχύει για πολιτικούς λόγους. Ελλάδα και Τουρκία είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Εδώ και δεκαετίες το ΝΑ- ΤΟ (κυρίως οι ΗΠΑ) επεμβαίνουν πυροσβεστικά σε κάθε ελληνοτουρκική κρίση, έτσι ώστε να μην γίνει πράξη η εκτίμηση ότι σε περίπτωση ελληνοτουρκικού πολέμου η νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ θα καταρρεύσει. Η γενικότερη εκτίμηση είναι ότι σε περίπτωση που τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλεγχο του ΝΑΤΟ και υπάρξει ελληνοτουρκικός πόλεμος, αυτός δεν θα ξεπεράσει σε διάρκεια τις 2-3 ημέρες, διότι με την έναρξη των εχθροπραξιών η Συμμαχία θα «πέσει» πάνω σε Ελλάδα και Τουρκία και να πιέσει ή θα επιβάλει την κατάπαυση του πυρός και την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ειρηνική επίλυση της διαφοράς. Το ερώτημα είναι πως οι Έλληνες επιτελείς μπορούν να ελαττώσουν όσο το δυνατό το φαινόμενο του αιφνιδιασμού. Ένας ριζοσπαστικός τρόπος είναι η αλλαγή δόγματος. Σήμερα το ελληνικό δόγμα είναι αμυντικό. Δηλαδή η Ελλάδα θα αμυνθεί σε περίπτωση επίθεσης (άρα το πλεονέκτημα της έναρξης των εχθροπραξιών βρίσκεται στη φαρέτρα του αντιπάλου). Εάν το δόγμα μας αλλάξει και γίνει ποιο ευέλικτο, δηλαδή υιοθετηθεί το δόγμα των προληπτικών επιχειρήσεων, τότε η χώρας μας θα έχει το πλεονέκτημα του πρώτου πλήγματος, άρα της εξάλειψης του στοιχείου του αιφνιδιασμού από τον εχθρό. Αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Άρα τη απομένει; Το ζητούμενο για την Ελλάδα είναι η βελτίωση της διαδικασίας συλλογής και ανάλυσης όλων των πληροφοριών με στόχο τη μείωση ή τουλάχιστον την ελαχιστοποίηση των σφαλμάτων που προκύπτουν κατά την διαδικασία της αξιολόγησης και της εκτίμησης του μεγέθους της απειλής. Για παράδειγμα, στον τομέα της αεροπορίας, αυτό μεταφράζεται στη διάθεση ενός πυκνού και σύγχρονου δικτύου έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου ή, στον τομέα της παράκτιας άμυνας, της δημιουργίας ενός αντίστοιχου δικτύου επιτήρησης ακτών (φίλιων και εχθρικών). Η ορθή εκτίμηση και πρόληψη μιας αιφνιδιαστικής επιθετικής ενέργειας είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση, ιδιαίτερα για μια χώρα σαν την Ελλάδα, η οποία, όπως είπαμε, διατηρεί σε ισχύ αμυντικό δόγμα. Η δυσκολία ή το πρόβλημα δεν είναι στο πως θα συλλεχθούν περισσότερες ή έστω περισσότερο αξιόπιστες πληροφορίες, αλλά στο πως αυτές οι πληροφορίες θα αναλυθούν και θα αξιολογηθούν σε επιχειρησιακό επίπεδο. Για παράδειγμα, εάν η Ελλάδα αποκτήσει τα επιχειρησιακά σχέδια της Τουρκίας και γνωρίζει εκ των προτέρων ότι η κύρια επιθετική προσπάθεια της Τουρκίας θα πραγματοποιηθεί στο βόρειο τμήμα των ελληνοτουρκικών συνόρων στον Έβρο, τότε η πληροφορία αυτή δεν αξίζει τίποτα εάν δεν συνοδευτεί με έργα, δηλαδή με Η έναρξη ενός πολέμου προϋποθέτει αιφνιδιασμό, άρα το ερώτημα είναι πως οι Έλληνες επιτελείς μπορούν να ελαττώσουν όσο το δυνατό το φαινόμενο του αιφνιδια σμού. Μετά από κάθε ελληνοτουρκική κρίση και μέχρι την επόμενη η Ελλάδα φαίνεται να μην προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και να επιμένει μονότονα σε αμυντικό δόγμα, την ίδια στιγμή που η Τουρκία προσαρμόζει τις ελληνοτουρκικές κρίσεις ανάλογα με τις επιδιώξεις της, όπως έγινε στα Ίμια το την κατάλληλη και αθόρυβη ενίσχυση του υπό απειλή μετώπου. Η αδυναμία ορθής ανάλυσης πληροφοριών οδηγεί, στις περισσότερες των περιπτώσεων, σε αποτυχίες (π.χ. αδυναμία των ΗΠΑ να προβλέψουν την εισβολή της Βόρειας Κορέας και της Κίνας στη Νότιο Κορέα το 1950, αδυναμία της Ινδίας να προβλέψει την πακιστανική εισβολή το 1965, αδυναμία των αραβικών κρατών να προβλέψουν την ισραηλινή εισβολή του 1967 και του Ισραήλ να προβλέψει την συντονισμένη επίθεση της Αιγύπτου και της Συρίας το 1973 κ.ά.). Αλλά δεν είναι μόνο οι πληροφορίες. Είναι και η αντίδραση μετά από κάθε αποτυχία. Μετά το 1923, και ιδιαίτερα μετά το 1945, Ελλάδα και Τουρκία έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με πολλές κρίσεις. Ωστόσο, από την επαύριον της κρίσης και μέχρι την επόμενη η Ελλάδα φαίνεται να μην προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και να επιμένει μονότονα στο αμυντικό της δόγμα, την ίδια στιγμή που η Τουρκία όχι μόνο διατηρεί ένα άκρως επιθετικό δόγμα, αλλά προσαρμόζει τις ελληνοτουρκικές κρίσεις ανάλογα με τις επιδιώξεις της, όπως έγινε στην Κύπρο (το 1974) και στα Ίμια (το 1996). Μόνο στην περίπτωση της κρίσης του 1987 η Τουρκία οπισθοχώρησε μόλις η Ελλάδα κατέστησε σαφές ότι είναι πρόθυμη για γενικευμένο πόλεμο προκειμένου να υπερασπίσει τα εθνικά κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο. Αλλά υπάρχει και άλλος λόγος για τον οποίο η εκτίμηση και πρόληψη μιας αιφνιδιαστικής επίθεσης είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Ο πόλεμος εμπεριέχει την ανάγκη συνεκτίμησης πολλών παραγόντων, διπλωματικών, πολιτικών, στρατιωτικών, οικονομικών, κοινωνικών, ιδεολογικών κ.ά. Βέβαια, με δεδομένο ότι η συλλογή και η ανάλυση πληροφοριών είναι μια διαρκείς και αδιάκοπη διαδικασία, η επιτυχία σε μια χρονική στιγμή δεν εγγυάται και την επιτυχία σε ύστερο χρόνο. Για παράδειγμα, η ορθή αντίληψη και κρίση των ισραηλινών το 1967 και η επιτυχία στον Πόλεμο των Έξι Ημερών οδήγησε σε λαν- 6 7

6 ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ θασμένη αντίληψη και κρίση λίγα χρόνια αργότερα, το 1973 (Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ). Σε γενικές γραμμές, οι Ένοπλες Δυνάμεις, οι οποίες θα έχουν στη διάθεση τους ακριβείς πληροφορίες μεγάλης αξιοπιστίας, θα βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση, δεδομένου ότι θα μπορούν να προβλέψουν με σχετική ακρίβεια τις εχθρικές προθέσεις, άρα και μια αιφνιδιαστική επίθεση. Αλλά ποια είναι η πλέον ακριβής πληροφορία; Η ξεκάθαρη απειλή από τον εχθρό! Και σ αυτόν τον τομέα η Ελλάδα είναι «τυχερή» που έχει έναν τόσο φλύαρο και υπερφίαλο αντίπαλο, ο οποίος δεν κρύβει τις προθέσεις του. Έτσι η Ελλάδα γνωρίζει, με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο, ότι η Τουρκία θα επιτεθεί στην χώρα μας εάν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια (Casus Belli) ή εάν προσπαθήσουμε να ελευθερώσουμε τα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη. Βέβαια πάντα υπάρχει και το ενδεχόμενο της παραπλάνησης, αλλά στην ελληνοτουρκική περίπτωση οι δηλώσεις της Άγκυρας είναι πραγματικές. Το ότι η Τουρκία διατηρεί εν ισχύ το Casus Belli στο Αιγαίο μπορεί να δείχνει τετελεσμένο, αλλά σε δεύτερη ανάλυση μπορεί να εξελιχθεί σε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την Ελλάδα, όχι μόνο να προλάβει μια τουρκική αιφνιδιαστική επίθεση, αλλά και να την αποτρέψει αποτελεσματικά. Με μια βασική προϋπόθεση: την αλλαγή δόγματος! Η Τουρκία έχει διαμηνύσει ότι η επέκτασης των εθνικών χωρικών υδάτων της Ελλάδας είναι αιτία πολέμου. Θα μπορούσαμε και εμείς να αντιτάξουμε τη θέση, στο πλαίσιο του δόγματος του ισοδύναμου τετελεσμένου που ισχύει μετά τα Ίμια: «αφού εσείς θεωρείτε την άσκηση ενός διεθνούς αναγνωρισμένου κυριαρχικού μας δικαιώματος ως αιτία πολέμου και μας απειλείται, τότε και εμείς σας γνωστοποιούμε ότι όταν αποφασίσουμε να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια θα αμυνθούμε των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων με προληπτικά πλήγματα εναντίων σας». Αλλά κάτι τέτοιο, όπως είπαμε, προϋποθέτει αποφασιστική ηγεσία, ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις και αλλαγή επιχειρησιακού δόγματος Είναι προφανές ότι οι αιφνιδιαστικές επιθέσεις συμβαίνουν πολύ συχνά, αλλά δεν είναι αναπόφευκτες. Η στρατιωτική ιστορία διδάσκει πολλά για το κατά πόσο και πως μια χώρα μπορεί να αποτρέψει μια αιφνιδιαστική επίθεσης εναντίων της. Σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο είναι η μείωση της πιθανότητας και το μέγεθος της έκτασης του αιφνιδιασμού. Αυτό πρακτικά σημαίνει αξιόπιστες πληροφορίες και έγκαιρη προειδοποίηση: Η γνώση μιας επικείμενης επίθεσης, πριν από την εκδήλωση της, προσφέρει τον απαραίτητο και πολύτιμο χρόνο προετοιμασίας και ο απαραίτητος χρόνος προετοιμασίας ελαχιστοποιεί τις συνέπειες του πρώτου πλήγματος. Έβρος Το χερσαίο μέτωπο ενός ελληνοτουρκικού πολέμου είναι η Θράκη, Δυτική και Ανατολική, εκατέρωθεν του ποταμού Έβρου, που είναι το φυσικό σύνορο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. Ο ποταμός Έβρος έχει μήκος, από το βόρειο άκρο του προγεφυρώματος της Αδριανούπολης μέχρι τις εκβολές του, 204 χιλιόμετρα περίπου και το πλάτος του κυμαίνεται από τα 50 έως τα 100 μέτρα. Το βάθος του είναι περί τα δύο μέτρα. Η ροή του είναι κανονική (προς το αργό) και ομαλή (κατά το καλοκαίρι), ενώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα η ροή του επιταχύνεται και γίνεται εντονότερη. Εκατέρωθεν του Έβρου, αλλά όχι σε όλο το μήκος του, σχηματίζεται πεδινή έκταση πλάτους χιλιομέτρων (το καλοκαίρι), ενώ το χειμώνα, και εφόσον σημειωθούν πλημμύρες ή υπερχείλιση του ποταμού, αυτές οι πεδινές εκτάσεις περιορίζονται κατά 25-35% περίπου. Το έδαφος της Δυτικής Θράκης χαρακτηρίζεται ως ορεινό, αλλά με αρκετές πεδινές εκτάσεις. Η συ- Το χερσαίο μέτωπο ενός ελληνοτουρκικού πολέμου είναι η Θράκη, Δυτική και Ανατολική, εκατέρωθεν του ποταμού Έβρου. Το έδαφος της Δυτικής Θράκης χαρακτηρίζεται ως ορεινό με αρκετές πεδινές εκτάσεις, ενώ το έδαφος της Ανατολικής Θράκης χαρακτηρίζεται ως πεδινό έδαφος με αρκετούς παραπόταμους (ιδιαίτερα στις κεντρικές και δυτικές περιοχές), οι οποίοι καταλήγουν στον Έβρο. Το Αιγαίο είναι ένα ευρύ μέτωπο, πολλαπλάσιο του Έβρου. Αλλά εφόσον πρόκειται για θάλασσα το μέτωπο περιορίζεται στα δεκάδες μεγάλα νησιά και τις εκατοντάδες άλλα, μικρότερης έκτασης, νησιά, νησίδες και βραχονησίδες. νοριακή γραμμή Ελλάδας-Βουλγαρίας, από το ύψος του ποταμού Νέστου έως το χωριό Ορμένιο στα βόρεια του Νομού Έβρου, καλύπτεται από την ογκώδη οροσειρά της Ροδόπης (στην Ελλάδα ανήκει η Νότια Οροσειρά, η οποία χαρακτηρίζεται από πολυάριθμες κορυφές χαμηλού σχετικά υψομέτρου). Στο νότο οι ακτές της Δυτικής Θράκης βρέχονται από το Αιγαίο Πέλαγος (κατά μήκος των ακτών σχηματίζονται πολλές μικρές πεδινές εκτάσεις). Στο βόρειο Έβρο, οι παραπόταμοι Άρδας (άξονας Μηλέα-Αδριανούπολη) και Ερυθροπόταμος (άξονας Πόλια-Διδυμότειχο) ενώνονται με τον Έβρο στο ύψος της Αδριανούπολη και του Διδυμοτείχου αντίστοιχα. Το μέτωπο της Δυτικής Θράκης είναι ορεινό και στενό (μεταξύ χιλιομέτρων), σε όλη την έκταση του από τον άξονα Θέρμες-Ξάνθη έως τον άξονα Μικρό Δέρειο-Αλεξανδρούπολη και ανατολικότερα έως τον άξονα Λάβαρα-Δέλτα Έβρου. Από τον άξονα Μικρό Δέρειο-Ορμένιο και βορειότερα το μέτωπο υπερδιπλασιάζεται στα 135 χιλιόμετρα (άξονας Μοναστηράκι-Ορμένιο), ενώ το έδαφος είναι ομαλότερο και ποιο πεδινό. Συνεπώς, το μέτωπο του Νότιου Έβρου αποτελεί εξαιρετική αμυντική τοποθεσία, δεδομένου του ορεινού εδάφους, της στενότητας του μετώπου και του επιχειρησιακού βάθους που υπάρχει δυτικά της Αλεξανδρούπολης (Κομοτηνή, Ξάνθη και Μακεδονία). Το κύριο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο της περιοχής έχει διεύθυνση τον άξονα Καβάλας-Αλεξανδρούπολης και από εκεί κατευθύνεται βόρεια ακολουθώντας το ρου του Έβρου. Το οδικό και το σιδηροδρομικό δίκτυο είναι κατασκευασμένα παράλληλα προς την ακτογραμμή και το ρου του Έβρου, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια του σε περίπτωση πολέμου. Είναι ξεκάθαρο ότι σε περίπτωση ενός πολέμου το οδικό δίκτυο του άξονα Αλεξανδρούπολης-Ορεστιάδας και βορειότερα θα αποτελεί διαρκεί στόχου του εχθρικού πυροβολικού. Συνεπώς η κίνηση των φίλιων δυνάμεων από και προς τον Έβρο αναμένεται να πραγματοποιηθεί από άλλες διαδρομές. Πιθανότατα εναλλακτικές διαδρομές υπάρχουν για την κίνηση των φίλιων δυνάμεων από την Καβάλα μέχρι την Αλεξανδρούπολη. Σε γενικές γραμμές η Ανατολική Θράκη χαρακτηρίζεται ως πεδινό έδαφος με αρκετούς παραπόταμους, οι οποίοι καταλήγουν στον Έβρο. Ο κύριος παραπόταμος είναι ο Εργίνης, ο οποίος δεσπόζει, μαζί με τους πάμπολλους παραποτάμους του, στις κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ανατολικής Θράκης και καταλήγει στον Έβρο στο ύψος του χωριού Τυχερό. Συνεπώς οι κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ανατολικής Θράκης παρουσιάζουν σημαντικά υδάτινα καλύμματα. Στο νότο η Ανατολική Θράκη βρέχεται από το Αιγαίο και την Προποντίδα, η οποία προστατεύεται από την ορεινή χερσόνησο της Καλλίπολης. Η Ανατολική Θράκη, από τον Έβρο μέχρι την Κωνσταντινούπολη χαρακτηρίζεται από συνεχώς μειούμενο μέτωπο. Κατά συνέπεια, οι κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ανατολικής Θράκης ενδείκνυται για τη χρήση ελληνικών μηχανοκίνητων και τεθωρακισμένων δυνάμεων, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι οι ελληνικές δυνάμεις έχουν διατηρήσει αδιάσπαστο το μέτωπο του Έβρου, έχουν επιφέρει 8 9

7 ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ σημαντικές απώλειες στις τουρκικές δυνάμεις και επιθυμούν να εκτελέσουν ευρείας κλίμακας αντεπίθεση και μεταφορά των εχθροπραξιών σε εχθρικό έδαφος. Σε μια τέτοια περίπτωση ο στόχος θα ήταν η δημιουργία εδαφικών τετελεσμένων υπέρ της Ελλάδας. Την άμυνα του Έβρου έχει αναλάβει το 4ο Σώμα Στρατού (4 ΣΣ) της 1ης Στρατιάς, το οποίο αποτελείται από δύο Μηχανοκίνητες Μεραρχίες Πεζικού, μια Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Πεζικού και μια Τεθωρακισμένη Μεραρχία. Συγκεκριμένα, από βορρά προς νότο, έχουν αναπτυχθεί η 16η Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού (16 Μ/Κ ΜΠ), την οποία αποτελούν η 3η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Πεζικού (3 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ), η 30 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ και η Τακτική Διοίκηση/21ο Σύνταγμα Πεζικού (ΤΔ/21 ΣΠ), η 50 ΤΑΞ ΠΖ και η 12 Μ/Κ ΜΠ, την οποία αποτελούν η 7 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ και η 31 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ. Η 20η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (20 ΤΘΜ) αποτελείται από την 21η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία (21 ΤΘΤ), την 23 ΤΘΤ και την 25 ΤΘΤ. Στα μετόπισθεν σταθμεύει, σε ρόλο στρατηγικής εφεδρείας, η 2 Μ/Κ ΜΠ, την οποία αποτελούν η 33 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ, η 34 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ και η 24 ΤΘΤ. Απέναντι, η Τουρκία έχει αναπτύξει την 1η Στρατιά, η οποία αποτελείται από τρία Σώματα Στρατού. Συνολικά η 1η Στρατιά συγκροτείται (κατά προσέγγιση) από οκτώ Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ, πέντε ΤΘΤ και δύο Συντάγματα Πυροβολικού, περίπου δηλαδή όσες και οι ελληνικές δυνάμεις. Βέβαια η Τουρκία μπορεί να μεταφέρει στην Ανατολική Θράκη δυνάμεις (μηχανοκίνητες και τεθωρακισμένες) από τη 2η και την 3η Στρατιά (συνολικά, περί τις 19 Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ, τρείς ΤΘΤ και πέντε Συντάγματα Πυροβολικού). Το μεγάλο μειονέκτημα για την Τουρκία είναι ότι η μετακίνηση οποιουδήποτε σχηματισμού από την τουρκική ενδοχώρα προς την Ανατολική Θράκη περνά αναγκαστικά από τη μόνη διαδρομή που είναι διαθέσιμη, δηλαδή τον άξονα Άγκυρα-Κωνσταντινούπολη-Έβρος. Συνεπώς η μετακίνηση των όποιων τουρκικών στρατευμάτων περνά από την ακεραιότητα των δύο γεφυρών που ενώνουν την ασιατική με την ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου. Πιθανή έγκαιρη καταστροφή αυτών των δύο γεφυρών θα απαγορεύσει τη μετακίνηση τουρκικών στρατευμάτων προς την Ανατολική Θράκη, τουλάχιστον για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το να κάνουμε υποθέσεις για τα επιχειρησιακά Η ακριβέστερη πληροφορία είναι η ξεκάθαρη απειλή από τον εχθρό. Σ αυτόν τον τομέα η Ελλάδα είναι «τυχερή» που έχει έναν τόσο φλύαρο και υπερφίαλο αντίπαλο (Τουρκία), ο οποίος δεν κρύβει τις προθέσεις του να επιτεθεί στην χώρα μας εάν, για παράδειγμα, επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. σχέδια των Τούρκων θα ήταν άτοπο. Το μόνο επιχειρησιακό σχέδιο που έχει δει το φως της δημοσιότητας (το 2010) είναι το Σχέδιο «Βαριοπούλα». Η επιχείρηση αυτή σχεδιάστηκε το 2003 με στόχο την αποσταθεροποίηση και τελικά την πτώση της κυβέρνησης Ερντογάν. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα μια παράμετρος του Σχεδίου «Βαριοπούλα» ήταν και ο πόλεμος με την Ελλάδα. Οι επιχειρησιακοί παράμετροι του Σχεδίου «Βαριοπούλα» ουσιαστικά επαλήθευσαν την γενικότερη εκτίμηση της ελληνικής στρατιωτικής διοίκησης ότι η κύρια προσπάθεια της Τουρκίας θα γινόταν στον κεντρικό και το βόρειο τομέα του Έβρου, με δύο ταυτόχρονες επιθετικές επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, μια επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο τη διείσδυση των τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή μεταξύ του Ερυθροποτάμου και του Ποτιστικού Ρέματος (πρόκειται για ένα μέτωπο μήκους 16 χιλιομέτρων, άξονας Διδυμότειχο-Μάνδρα). Η συγκεκριμένη περιοχή έχει το πλεονέκτημα για την Τουρκία, και μειονέκτημα για την Ελλάδα, ότι δεν έχει στρατηγικό βάθος δεδομένου ότι από τα σύνορα της Ελλάδας με τη Βουλγαρία έως τον Έβρο ποταμό η απόσταση είναι μόλις 20 χιλιόμετρα, άρα βρίσκεται εντός του βεληνεκούς οποιουδήποτε πυροβόλου, και σίγουρα των τουρκικών T-155 Firtina (αυτοκινούμενα πυροβόλα διαμετρήματος 155mm, έκδοχο του νοτιοκορεατικού K-9 Thunder). Σε περίπτωση επιτυχίας, οι τουρκικές δυνάμεις θα έχουν καταφέρει να αποκόψουν εντελώς την 16 Μ/Κ ΜΠ και να δυσκολέψουν μια πιθανή ελληνική αντεπίθεση από το νότο, καθώς θα μεσολαβεί το Ποτιστικό Ρέμα, δηλαδή μια φυσική αμυντική τοποθεσία. Ταυτόχρονα, πάντα σύμφωνα με τα όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας σε σχέση με το Σχέδιο «Βαριοπούλα», μια δεύτερη τουρκική επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο την καθήλωση της 16 Μ/Κ ΜΠ, στα βόρεια του Ερυθροποτάμου, την φθορά της και τελικά την καταστροφή ή την παράδοση της, πάντα σε σχέση και συνάρτηση με την πρόοδο και την επιτυχία της επιθετικής ενέργειας στο κεντρικό τομέα του μετώπου. Λόγο της ποσοτικής υπεροπλίας, την οποία απολαμβάνει η Τουρκία, είναι σε θέση να ανοίξει και τα δύο μέτωπα στη Θράκη, ίσως και ένα τρίτο κάπου στο Αιγαίο. Στόχος θα είναι φυσικά η εξασθένηση και η μεγαλύτερη δυνατή φθορά της ελληνικής αμυντικής προσπάθειας και η ταχύτερη δυνατή δημιουργία εδαφικών τετελεσμένων. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι και οι τουρκικές δυνάμεις θα επιμεριστούν σε πολλαπλά μέτωπα με αποτέλεσμα τον περιορισμό της ισχύος τους. Για την περίπτωση του Έβρου, το χειρότερο σενάριο για την Ελλάδα είναι σίγουρα η ταυτόχρονη εκδήλωση επιθετικών ενεργειών στον κεντρικό και το βόρειο τομέα του μετώπου. Αιγαίο Το Αιγαίο, που είναι το φυσικό θαλάσσιο σύνορο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, είναι ένα ευρύ μέτωπο, πολλαπλάσιο του Έβρου. Εφόσον όμως πρόκειται για θάλασσα το μέτωπο περιορίζεται στα δεκάδες μεγάλα νησιά και τις εκατοντάδες άλλα, μικρότερης έκτασης, νησιά, νησίδες και βραχονησίδες. Η φύση του Αιγαίου δημιουργεί επιχειρησιακές δυσχέρειες τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα. Η Τουρκία θα πρέπει να δεσμεύσει σημαντικές στρατιωτικές, αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις για την κατάληψη ενός μεγάλου ελληνικού νησιού, ενώ από την άλλη η Ελλάδα θα αναγκαστεί να διαμοιράσει τις δικές της δυνάμεις ώστε να αμυνθεί σε ολόκληρο το μήκος του μετώπου στο Αιγαίο. Στα μεγαλύτερα νησιά οι στρατιωτικές δυνάμεις είναι επιπέδου ενισχυμένης Μεραρχίας, ενώ στα μικρότερα νησιά είναι επιπέδου ενισχυμένης Ταξιαρχίας ή Τάγματος. Η τακτική κατάληψης ενός νησιού, μεγάλου ή μικρού, είναι μια συγκεκριμένη διαδικασία, με συγκεκριμένα επιχειρησιακά βήματα, διότι το νησί έχει συγκεκριμένη και δεδομένη γεωγραφία. Η κατάληψης ενός νησιού βασίζεται: στον αποκλεισμό (αεροπορικό και ναυτικό), στις αεραποβάσεις (για τη δημιουργία προγεφυρωμάτων και την εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων στα μετόπισθεν των φίλιων δυνάμεων) και στην απόβαση στρατευμάτων (για την κατάληψη του νησιού). Με ποιο τρόπο και με ποια συχνότητα θα εφαρμοστούν αυτά τα στάδια εναπόκειται στην κρίση του επιτιθέμενου, αναλόγως με το δόγμα που έχει υιοθετήσει (δηλαδή εάν τα τρία στάδια εφαρμοστούν διαδοχικά, το ένα μετά το άλλο, ή ταυτόχρονα). Σε κάθε περίπτωση ο επιτελικός σχεδιασμός, η οργάνωση και η εκτέλεση επιχειρήσεων 10 11

8 ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Σύμφωνα με τους βασικούς άξονες του Σχεδίου «Βαριοπούλα» η κύρια προσπάθεια της Τουρκίας εστιάζεται στον κεντρικό και το βόρειο τομέα του Έβρου, με δύο ταυτόχρονες επιθετικές επιχειρήσεις. Μια επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο τη διάσπαση του μετώπου στην περιοχή μεταξύ του Ερυθροποτάμου και του Ποτιστικού Ρέματος και τη διείσδυση προς το Μικρό Δέρειο, ενώ η δεύτερη επιθετική ενέργεια θα έχει ως στόχο την καθήλωση της 16 Μ/Κ ΜΠ, στα βόρεια του Ερυθροποτάμου. κατάληψης ενός νησιού είναι μια ιδιαίτερα απαιτητική υπόθεση, σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις κατάληψης μικρών και ακατοίκητων νησίδων και βραχονησίδων. Ο αεροπορικός αποκλεισμός πρακτικά σημαίνει τοπική αεροπορική υπεροχή, υπέρ των εχθρικών δυνάμεων, δηλαδή αδυναμία των φίλιων αεροπορικών δυνάμεων να συνδράμουν την αμυντική προσπάθεια. Ο αεροπορικός αποκλεισμός έχει ως κύριο στόχο την απομόνωση των φίλιων δυνάμεων από κάθε προσπάθεια ενίσχυσης ή ανεφοδιασμού τους. Επίσης, μέσο των αεροπορικών βομβαρδισμών, στόχος είναι η φθορά της άμυνας μέσω της φυσικής καταστροφής του στρατιωτικού προσωπικού και της αμυντικής υποδομής όπως είναι οι διαβιβάσεις, οι ενεργειακές εγκαταστάσεις, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια, οι οδικοί κόμβοι κ.ά. Ο αεροπορικός αποκλεισμός μπορεί να αποφευχθεί με την παρουσία φίλιων μαχητικών αεροσκαφών και τη δημιουργία ενός καλά οργανωμένου και κλιμακούμενου τοπικού αντιαεροπορικού δικτύου το οποίο θα συνδυάζει συστήματα πολύ μικρού, μικρού και μέσου βεληνεκούς, καθώς και φορητούς εκτοξευτές αντιαεροπορικών βλημάτων, τα οποία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά εναντίων μεταφορικών και επιθετικών ελικοπτέρων. Επικουρικά, μπορεί να χρησιμοποιηθούν και πλοία με δυνατότητες αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής. Ο στόχος του ναυτικού αποκλεισμού είναι παρόμοιος με τον στόχο του αεροπορικού αποκλεισμού, δηλαδή η παρενόχληση της ενίσχυσης της άμυνας του νησιού και η προστασία της κυρίως αποβατικής δύναμης μέσω της δημιουργίας μιας ασφαλούς διόδου κίνησης των αποβατικών πλοίων. Μετά την πραγματοποίηση της απόβασης της κύριας δύναμης (πεζοναύτες ή πεζικό) το εχθρικό ναυτικό συνεχίζει να διατηρεί τον ναυτικό αποκλεισμό προκειμένου να εξασφαλιστεί τον συνεχόμενο και αδιάκοπο ανεφοδιασμός των εν ακτή πλέον εχθρικών δυνάμεων. Εάν δε τα εχθρικά πολεμικά πλοία είναι εφοδιασμένα με βλήματα κατά πλοίων με δυνατότητα προσβολής στόχων εδάφους (για παράδειγμα MM-40 Exocet Block.3, RBS-15 Mk.3), τότε η επιχειρησιακή αξία του ναυτικού αποκλεισμού αυξάνει. Ο ναυτικός αποκλεισμός μπορεί να αποφευχθεί με την χρήση αεροναυτικών μέσων όπως είναι η χρήση υποβρυχίων, πλοίων επιφανείας, αεροσκαφών και ελικοπτέρων συνεργασίας, εφοδιασμένων με κατάλληλα μέσα, όπως είναι τα βλήματα ΑΜ-39 Exocet Block.2, τα οποία βρίσκονται σε υπηρεσία από το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ). Οι αεραποβάσεις πραγματοποιούνται συνήθως στα μετόπισθεν των φίλιων δυνάμεων με κύρια αποστολή τη δημιουργία προγεφυρωμάτων. Στόχος αυτών των προγεφυρωμάτων είναι ο κατακερματισμός της αμυντικής προσπάθειας των φίλιων δυνάμεων και η φθορά της εφεδρείας, έτσι ώστε η παράκτια αμυντική γραμμή να αντιμετωπίσει την κύρια αποβατική δύναμη χωρίς τη δυνατότητα ενίσχυσης. Εκτός από τη δημιουργία προγεφυρωμάτων οι εχθρικές αεραποβατικές δυνάμεις μπορούν να αναλάβουν σειρά καταδρομικών επιχειρήσεων όπως είναι η προσβολή σταθμών διοικήσεως, εγκαταστάσεων επικοινωνιών, σταθμών ανεφοδιασμού, αποθηκών κ.ά. Η δημιουργία προγεφυρωμάτων μπορεί να αποσοβηθεί με ενέργειες όπως είναι οι αντιαεροπορικές βολές κατά των μεταφορικών ελικοπτέρων, η τοποθέτηση ναρκών κατά ελικοπτέρων σε πιθανά σημεία προσγείωσης κ.ά. Σε περίπτωση δημιουργίας του προγεφυρώματος, τότε η μόνη λύση είναι η προσβολή και καταστροφή του. Οι αποβατικές δυνάμεις αποβιβάζονται στη φίλια ακτή και με την κλασσική τακτική του πυρ και κίνηση προσβάλουν την παράκτια αμυντική γραμμή και, εφόσον τη διασπάσουν, κινούνται και προσπαθούν να συνενώσουν τα σημεία απόβασης με τα προγεφυρώματα στο εσωτερικό του νησιού. Οι αποβατικές δυνάμεις, επειδή η κίνηση τους όταν βρίσκονται εν πλω είναι αργή, μπορούν να προσβληθούν κλιμακωτά από την ακτή συγκεντρώσεως, εν πλω και επί της ακτής. Η τακτική αυτή σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι εχθρικές αποβατικές δυνάμεις ενεργούν με περιορισμένο βαθμό κάλυψης, με περιορισμένες έως ελάχιστες δυνατότητες ελιγμού και για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθιστούν τις αποβατικές δυνάμεις ευάλωτες, άρα ο αμυνόμενος έχει σημαντικό πλεονέκτημα. Βέβαια είναι σαφές ότι το αποτέλεσμα της μάχης επί της ακτής εξαρτάτε απόλυτα από το αποτέλεσμα των ενεργειών που έχουν προηγηθεί ή που λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα με την απόβαση (αεροναυτικός αποκλεισμός και δημιουργία προγεφυρωμάτων). Όλα τα παραπάνω στάδια, δηλαδή ο αεροναυτικός αποκλεισμός, η δημιουργία προγεφυρωμάτων, η εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων και η αποβίβαση της κύριας αποβατικής δύναμης αποτελούν μια επιχειρησιακή αλυσίδα με κρίκους αλληλένδετους και αλληλοεξαρτώμενους. Η επιτυχία ή αποτυχία της τελικής αποβατικής προσπάθειας προϋποθέτει την επιτυχία ή αποτυχία ενός τουλάχιστον από τα παραπάνω στάδια. Και αυτό είναι το τακτικό πλεονέκτημα του αμυνόμενου. Χωρίς την αεροπορική υπεροχή ο ναυτικός αποκλεισμός είναι αδύνατος διότι τα εχθρικά πολεμικά πλοία θα μπορούν να πληγούν από τις φίλιες αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις. Ομοίως, χωρίς ναυτικό αποκλεισμό η εκτέλεση της απόβασης δεν είναι εφικτή. Και εφόσον ο εχθρός δεν θα είναι σε θέση να εκτελέσει απόβαση τότε το πιθανότερο είναι ότι δεν θα προσπαθήσει να δημιουργήσει προγεφύρωμα διότι η εξάλειψη του θα είναι θέμα χρόνου. Χωρίς την αεροναυτική πίεση η εφεδρεία και, στην περίπτωση της Ελλάδας οι Ειδικοί Μηχανοκίνητοι Λόχοι (ΕΜΛ), θα έχουν όλο τον απαραίτητο χρόνο να προσβάλουν τα όποια εχθρικά προγεφυρώματα. Μόνο οι καταδρομικές επιχειρήσεις μπορούν να εκτελεστούν αλλά και αυτές θα υπόκεινται στη συνεχή αναζήτηση και προσβολή από τις φίλιες δυνάμεις. Τέλος, η προσπάθεια απόβασης στρατιωτικής δύναμης χωρίς την εξασφάλιση αεροναυτικού αποκλεισμού και τη δημιουργία προγεφυρωμάτων στην ενδοχώρα του νησιού είναι καταδικασμένη καθώς τα φίλια πυρά από αέρα, θάλασσα και ξηρά θα προσβάλουν τα εχθρικά αποβατικά σκάφη από την ακτή επιβίβασης έως και την ακτή απόβασης. Σε αντίθετη περίπτωση, με εξασφαλισμένο τον αεροναυτικό αποκλεισμό, ακόμα και χωρίς την δημιουργία προγεφυρωμάτων η παράκτια άμυνα είναι Η Τουρκία έχει το αριθμητικό πλεονέκτημα και, λόγω της ελληνικής αδράνειας, σε ορισμένους τομείς έχει και το ποιοτικό. Με άλλα λόγια έχει την ικανότητα και τη δυνατότητα να εκδηλώσει επιθετικές ενέργειες είτε μεμονωμένα (στον Έβρο ή στο Αιγαίο) ή συνδυαστικά σε δύο σημεία ή περισσότερα σημεία

9 ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ ζήτημα χρόνου να υποκύψει αφού οι συνεχόμενες αεροναυτικές προσβολές και τα διαδοχικά αποβατικά κύματα θα άρουν, αργά ή γρήγορα, την αμυντική προσπάθεια επί της ακτής. Εάν η ακτή εκκαθαριστεί τότε και το εσωτερικό του νησιού θα καταληφθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των νησιών του Αιγαίου, ακόμα και των μεγάλων, είναι ότι στερούνται επαρκούς επιχειρησιακού βάθους, άρα δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ελιγμών. Συνεπώς, οι εχθρικές δυνάμεις, με συνδυασμένες ενέργειες, θα εκκαθαρίσουν, αργά ή γρήγορα, κάθε εστία αντίστασης. Ο αεροπορικός αποκλεισμός σημαίνει τοπική αεροπορική υπεροχή, υπέρ των εχθρικών δυνάμεων, άρα αδυναμία των φίλιων αεροπορικών δυνάμεων να συνδράμουν την αμυντική προσπάθεια. Ως κύριο στόχο έχει την απομόνωση των φίλιων δυνάμεων από κάθε προσπάθεια ενίσχυσης ή ανεφοδιασμού τους. Τόσο η θητεία όσο και η εκπαίδευση του Ελληνικού Στρατού πρέπει να αλλάξει και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Το να συνεχίζουμε να εκπαιδεύουμε τους στρατιώτες μας με πίνακα, κιμωλία και αναλόγιο στην εποχή της προσομοίωσης είναι τουλάχιστον αναποτελεσματικό. Στον τομέα της θητείας θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα πλαίσιο και μια νομοθεσία με στόχο το ποσοστό επάνδρωσης των μονάδων να είναι ή να προσεγγίζει το 100%, διότι καμία μονάδα δεν είναι μάχιμη με 30% ή 40% επάνδρωση. Επίλογος Η τουρκική απειλή είναι υπαρκτή. Η Τουρκία έχει το αριθμητικό πλεονέκτημα και, λόγω της ελληνικής αδράνειας, σε ορισμένους τομείς έχει και το ποιοτικό. Με άλλα λόγια έχει την ικανότητα και τη δυνατότητα να εκδηλώσει επιθετικές ενέργειες είτε μεμονωμένα (στον Έβρο ή στο Αιγαίο) ή συνδυαστικά σε δύο σημεία (μια στον Έβρο και μία στο Αιγαίο ή δύο στον Έβρο ή δύο στο Αιγαίο). Μια τουρκική επίθεση μπορεί να εκδηλωθεί κάτω από οποιοδήποτε πρόσχημα, εφόσον βεβαίως έχουν καλλιεργηθεί και δημιουργηθεί οι κατάλληλες πολιτικές και στρατιωτικές συνθήκες. Οι αιφνιδιαστικές επιθέσεις δεν οργανώνονταν και δεν εκτελούνται μέσα σε 24 ώρες, ούτε ξεσπούν εν ψυχρό. Είναι πράξεις και επιχειρήσεις καλά οργανωμένες και σχεδιασμένες. Για παράδειγμα, το πρωινό της 5ης Ιουνίου του 1967, το Ισραήλ επέλεξε να προσβάλει την Αίγυπτο στις 08:45 διότι οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας είχαν παρατηρήσει ότι εκείνη την ώρα τα μαχητικά αεροσκάφη της Αιγύπτου ήταν καθηλωμένα στο έδαφος ενώ η αιγυπτιακή στρατιωτική και πολιτική ηγεσία βρισκόταν καθ οδών προς τις μονάδες. Τα ισραηλινά αεροσκάφη πέρασαν στο αιγυπτιακό έδαφος από τη Μεσόγειο τηρώντας σιγή ασυρμάτου και πετώντας χαμηλά έτσι ώστε να μην γίνουν αντιληπτά από τα αιγυπτιακά ραντάρ. Ο αιφνιδιασμός ήταν απόλυτος και μέσα σε λίγες ώρες η ισραηλινή αεροπορία είχαν καταστρέψει 309 από 340 μαχητικά αεροσκάφη της Αιγύπτου. Έπειτα οι ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις εισέβαλαν και κατέλαβαν, μέσα σε έξι ημέρες, τη Λωρίδα της Γάζας και τη χερσόνησο του Σινά (από την Αίγυπτο), τη Δυτική Όχθη (από την Ιορδανία) και τα υψώματα Γκολάν (από τη Συρία). Ομοίως η κρίση, η οποία κατά πάσα πιθανότητα θα προηγηθεί μιας τουρκικής εισβολής, θα λειτουργήσει παράλληλα και ως χρόνος προετοιμασίας για την Τουρκία, η οποία, υπό το πρόσχημα της κρίσης, θα κινητοποιήσει τα στρατεύματα της στην Ανατολική Θράκη και τα Μικρασιατικά παράλια. Παράλληλα βέβαια, ο χρόνος αυτός θα λειτουργούσε προπαρασκευαστικά και για την Ελλάδα, η οποία θα είχε το χρόνο να κινητοποιήσει τις δικές της δυνάμεις. Εντός αυτού του πλαισίου ασφαλείας η χώρα μας δεν έχει άλλη επιλογή από το να προετοιμάζεται συνεχώς και μεθοδικά για μια πιθανή στρατιωτική αναμέτρηση με την Τουρκία: Συνεχείς αναβάθμιση της στρατιωτικής ισχύος με τη σχεδίαση και υλοποίηση μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων εξοπλιστικών προγραμμάτων (αγορά νέων και προηγμένων τεχνολογικά συστημάτων και εκσυγχρονισμός των εν υπηρεσία). Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξει στροφή και γενίκευση της χρήσης ηλεκτρονικών συστημάτων επιτήρησης, παρατήρησης, αναγνώρισης, συλλογής πληροφοριών, κατάδειξης και πρόσκτησης στόχων. Βέβαια το οικονομικό κόστος μιας τέτοιας προσέγγισης είναι υψηλό, ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, είναι όμως απολύτως απαραίτητο (με τα σημερινά δεδομένα νέα εξοπλιστικά προγράμματα δεν πρόκειται να υλοποιηθούν πριν το 2020). Ανάπτυξη και διεύρυνση του δικτύου συλλογής πληροφοριών και έγκαιρης προειδοποίησης. Η έγκαιρη συλλογή πληροφοριών και η ορθή αξιολόγηση τους είναι σημαντικοί παράγοντες επιτυχίας για κάθε πολεμική επιχείρηση. Ο τομέας αυτός έχει να επιδείξει σημαντική τεχνολογική πρόοδο, ιδιαίτερα στους τομείς των μη-επανδρωμένων συστημάτων και των ραντάρ επιτήρησης εδάφους και ακτών. Διοικητική Μέριμνα (ΔΜ). Η δημιουργία ενός άρτιου δικτύου ΔΜ θα πρέπει να έχει ως γνώμονα την επαρκεί και διαρκεί υποστήριξη των φίλιων δυνάμεων στον Έβρο και τη δημιουργία συνθηκών αμυντικής αυτάρκεια για τα νησιά του Αιγαίου. Ιδιαίτερα στην περίπτωση των νησιών του Αιγαίου, τα οποία ενδέχεται να παραμείνουν απομονωμένα και αποκομμένα για ολόκληρη τη διάρκεια των εχθροπραξιών, θα πρέπει να διαθέτουν, ήδη από τον καιρό της ειρήνης, επάρκεια σε εφόδια, καύσιμα, πυρομαχικά και άλλα εφόδια. Θητεία και εκπαίδευση. Η τεχνολογία στον τομέα της εκπαίδευσης έχει κάνει τεράστια βήματα προόδου, ιδιαίτερα στην προσομοίωση. Το να συνεχίζουμε να εκπαιδεύουμε τους στρατιώτες μας με πίνακα, κιμωλία και αναλόγιο στον 21ο αιώνα είναι τουλάχιστον αναποτελεσματικό εάν όχι τραγικό! Επίσης θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να επανεξεταστούν τα αντικείμενα εκπαίδευσης και η συχνότητα εκτέλεσης εκπαιδευτικών βολών για κάθε στρατιώτη κατά την διάρκεια της θητείας του. Στον τομέα της θητείας και της επάνδρωσης των μονάδων, η επιστράτευση εφέδρων είναι μια διαδικασία αποτελεσματική σε περιπτώσεις μακροχρόνιων συγκρούσεων, αλλά όχι βραχυχρόνιων. Σε περιπτώσεις πολεμικών συγκρούσεων διάρκειας 2-3 ημερών η επιστράτευση δεν πρόκειται να γίνει, διότι πολύ απλά δεν θα προλάβει ο έφεδρος να πάει στη μονάδα. Ο πόλεμος θα έχει ήδη τελειώσει! Άρα η επάνδρωση, ιδιαίτερα των νησιών, αλλά και του Έβρου, θα πρέπει να είναι ή να προσεγγίζει το 100%. Καμία μονάδα δεν είναι μάχιμη με 30% ή 40% επάνδρωση

10 ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2015 ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ To πρόγραµµα εκσυγχρονισµού των φρεγατών MEKO-200HN Mod.3 Των Ευθυμίου Λάζου και Ιωάννη Νικήτα Στο προηγούμενο τεύχος της «ΑΜΥΝΤΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ» αναλύσαμε τις επιλογές του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) σε σχέση με τις φρεγάτες Standard και την πιθανότητα αντικατάστασης τους. Στο παρών τεύχος θα αναλύσουμε τις επιλογές του ΠΝ σε σχέση με το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των τεσσάρων φρεγατών τύπου MEKO-200HN Mod.3. MEKO-200HN Mod.3 H σύμβαση, συνολικού ύψους $ (σε τιμές 1989), για τη ναυπήγηση τεσσάρων φρεγατών τύπου MEKO-200HN Mod.3 (κλάση «Ύδρα») των γερμανικών ναυπηγείων Blohm+Voss, υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του Σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης το πρώτο πλοίο ναυπηγήθηκε στη Γερμανία, ενώ τα υπόλοιπα τρία πλοία ναυπηγήθηκαν στην Ελλάδα. Η ονομασία «ΜΕΚΟ» είναι συντομογραφία του όρου «Mehrzweck Kombination» που μεταφράζεται ως «συνδυασμός πολλαπλών χρήσεων», ευθεία αναφορά στη σπονδυλωτή κατασκευή των πλοίων που επιτρέπει την εγκατάσταση οπλικών και ηλεκτρονικών συστημάτων ανάλογα με τις απαιτήσεις του εκάστοτε πελάτη. Η πρώτη φρεγάτα (F-452 «Ύδρα») καθελκύστηκε στις 25 Ιουνίου 1991, παραδόθηκε στο ΠΝ στις 15 Οκτωβρίου 1991 και κατέπλευσε στην Ελλάδα στις 28 Ιανουαρίου 1993, αφού πρώτα ολοκλήρωση με επιτυχία όλες τις προβλεπόμενες δοκιμές και αξιολογήσεις. Η φρεγάτα F-453 «Σπέτσαι» καθελκύστη16 κε στις 9 Δεκεμβρίου 1993 και παραδόθηκε στις 24 Οκτωβρίου Ακολούθησαν η F-454 «Ψαρά», η οποία καθελκύστηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1994 και παραδόθηκε στις 30 Απριλίου 1998, και η F-455 «Σαλαμίς», η οποία καθελκύστηκε στις 15 Μαΐου 1995 και παραδόθηκε στις 16 Δεκεμβρίου Οι διαστάσεις των πλοίων είναι (μήκος x πλάτος x βύθισμα) 117 μέτρα x 14,8 μέτρα x 4,1 μέτρα. Αντίστοιχα, το μήκος της ίσαλου γραμμής είναι 109 μέτρα και το πλάτος της είναι 13,8 μέτρα. Το εκτόπισμα τους είναι τόνοι και απαιτούν πλήρωμα της τάξεως των 189 ατόμων. Ο σκελετός και η υπερκατασκευή των πλοίων είναι κατασκευασμένα από χάλυβα. Η υπερκατασκευή διαιρείται σε 12 υδατοστεγή τμήματα (διαμερίσματα) και ενσωματώνει χαρακτηριστικά περιορισμού της διατομής ραντάρ και περιορισμού του υπέρυθρου ίχνους. Σχετικά με τις ενδιαιτήσεις, υπάρχουν διαμερίσματα των εννέα και των 18 κλινών για τους ναύτες και τεσσάρων, οκτώ, δύο ή μίας κλίνης για τους υπαξιωματικούς και τους αξιωματικούς. Εκτός 17

11 ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ των ενδιαιτήσεων, τα πλοία διαθέτουν όλους εκείνους του χρηστικούς χώρους, οι οποίοι είναι απαραίτητοι σε περιπτώσεις μακράς παραμονής στη θάλασσα (εγκαταστάσεις αφαλάτωσης θαλασσίου ύδατος, μαγειρεία και τραπεζαρία, ιατρείο με χειρουργείο, τουαλέτες, υποδομή ανεφοδιασμού εν πλω κ.ά.). Η πρόωση των πλοίων επιτυγχάνεται μέσω συστήματος διάταξης CODOG (Combined Diesel or Gas), το οποίο αποτελείται από δύο πετρελαιοκινητήρες τύπου LM συνολικής ισχύος 2 x ίππων (στις στροφές), δύο πετρελαιοκινητήρες τύπου MTU-20V956-TB83 συνολικής ισχύος 2 x ίππων και δύο συστήματα μετάδοσης της κίνησης σε ισάριθμες προπέλες (η μέγιστη ισχύς των κινητήρων επιτυγχάνεται σε διάστημα 90 δευτερολέπτων) Και οι τέσσερις κινητήρες βρίσκονται εντός ηχομονωτικών θαλάμων, έτσι ώστε να μην επιβαρύνεται το ακουστικό ίχνος του πλοίου κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους. Η υποδομή ενέργειας του πλοίου συμπληρώνεται από τέσσερις ηλεκτρογεννήτριες τύπου MTU-8V396-TB53 συνολικής ισχύος 4 x 655 kw, οι οποίες παράγουν ρεύμα τάσεως 440 V. Η μέγιστη εμβέλεια των πλοίων, με ταχύτητα 20 κόμβων/ώρα (37 χιλιομέτρων/ώρα), είναι ναυτικά μίλια (7.408 χιλιόμετρα), ενώ η μέγιστη ταχύτητα τους είναι της τάξεως των 31 κόμβων/ώρα (57,4 χιλιομέτρων/ώρα). Η ηλεκτρονική υποδομή των πλοίων περιλαμβάνει σονάρ τρόπιδας μεταβλητού βάθους τύπου DE- 1160HM, συρόμενο σονάρ τύπου DE-1160VDS, ραντάρ επιφανείας/αέρος τύπου MW-08, ραντάρ επιφανείας τύπου DA-08, δύο συστήματα ελέγχου πυρός τύπου STIR-1.8, σύστημα αναγνώρισης φίλου ή εχθρού (IFF = Identification Friend or Foe) τύπου Mk.12 Mod.4, σύστημα ηλεκτρονικών μέτρων υποστήριξης (ESM = Electronic Support Measures) τύπου AR-700 (παρέχει υποστήριξη στη ζώνη συχνοτήτων 0,5-18 GHz), σύστημα ηλεκτρονικών αντιμέτρων τύπου APECS ΙΙ, σύστημα εκτόξευσης αναλωσίμων τύπου Mk.36 Mod.2 SRBOC των 130mm (τέσσερις μονάδες εκτόξευσης με έξι εκτοξευτές έκαστη μονάδα), σύστημα παραπλάνησης τορπιλών τύπου Nixie ΑΝ/SLO-25, συστήματα ζεύξης δεδομένων Link.11 και Link.14, ραντάρ ναυτιλίας τύπου 2690BT και σύστημα διαχείρισης μάχης τύπου Η αναβάθμιση των ΜΕΚΟ-200 είναι μονόδρομος, συνεπώς το μέγα ερώτημα είναι πόσο εκτεταμένη θα είναι η αναβάθμιση, πόσο θα κοστίσει και πότε θα ξεκινήσει. STACOS Mod.2 (βασίζεται σε υπολογιστές τύπου SMR-4 και οκτώ κονσόλες πολλαπλών λειτουργιών τύπου MOC Mk.1 των 20 ιντσών). Τα συστήματα του STACOS Mod.2 διασυνδέονται μεταξύ τους μέσω της αρτηρίας δεδομένων MICE/DAIL και της διπλής αρτηρίας δεδομένων IEEE Το STACOS Mod.2 εκτελεί τις εξής λειτουργίες: προσδιορισμό και παρουσίαση τακτικής κατάστασης, ναυτιλία, εναέριο έλεγχο, αυτόματη αξιολόγηση και ιεράρχηση επερχόμενων απειλών, διαχείριση ηλεκτρονικών μέσων και οπλικών συστημάτων (και του ελικοπτέρου ναυτικής συνεργασίας συμπεριλαμβανομένου), προσομοίωση για εκπαιδευτικούς λόγους, εμπλοκή στόχων, υποστήριξη διαδικασιών διοίκησης κ.ά. Ο εξοπλισμός μάχης των πλοίων περιλαμβάνει δύο τριπλούς εκτοξευτές τορπιλών διαμετρήματος 324 χιλιοστών τύπου Mk.32 Mod.5 με πίνακα ελέγχου Mk.264 Mod.3, για χρήση τορπιλών τύπου Mk.46 Mod.5 ενεργητικής και/ή παθητικής καθοδήγησης, μέγιστης εμβέλεια 11 χιλιομέτρων με ταχύτητα 45 κόμβων/ώρα (83,3 χιλιομέτρων/ώρα) σε βάθος 15 μέτρων ή 5,5 χιλιομέτρων με ταχύτητα 40 κόμβους/ώρα (74,1 χιλιόμετρα/ώρα) σε βάθος 460 μέτρων. Το απόθεμα του πλοίου σε τορπίλες είναι 16 (12 για το πλοίο και τέσσερις για το ελικόπτερο S-70B-6 Aegean Hawk). Τα ελικόπτερα S-70B-6 Aegean Hawk μπορούν να παραμείνουν σε απόσταση 92,6 χιλιομέτρων από το πλοίο, για 3,5 ώρες, εξοπλισμένα με τορπίλες Mk.46 Mod.5 ή βλήματα Penguin Mk.2 Mod.7 (μέγιστου βεληνεκούς 34 χιλιομέτρων). Εκτός των τορπιλών, οι φρεγάτες εξοπλίζονται και με δύο τετραπλούς εκτοξευτές (τύπου Mk.141) βλημάτων επιφανείας-επιφανείας τύπου RGM-84C Block.1B Harpoon μέγιστης εμβέλειας 148 χιλιομέτρων. Το κύριο πυροβόλο των πλοίων είναι το Mk.45 Mod.2A διαμετρήματος 127mm με κάνη τύπου Mk.19 μήκους 54 διαμετρημάτων και διάρκεια ζωής βολών. Το πυροβόλο επιτυγχάνει μέγιστο ρυθμό βολής της τάξεως των 20 βολών/ λεπτό, και έχει τόξο ανύψωσης της κάννης -15ο/+65ο. Το μέγιστο βεληνεκές του είναι 23,68 χιλιόμετρα. Το κύριο αντιαεροπορικό σύστημα των πλοίων αποτελείται από τον κάθετο εκτοξευτή τύπου Mk.48 Mod.2 GMVLS (Guided Missiles Vertical Launch System) και 32 βλήματα τύπου RIM-162 ESSM (Evolved Sea Sparrow Missile) μέγιστου βεληνεκούς άνω των 50 χιλιομέτρων. Το πρόγραμμα εγκατάστασης του συστήματος ESSM ξεκίνησε το 2007 και αφορούσε, εκτός από την εγκατάσταση του ESSM, την αναβάθμιση του συστήματος ελέγχου πυρός STIR-1.8. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με επιτυχία στα τέλη του Μέχρι το 2008 τα πλοία χρησιμοποιούσαν βλήματα τύπου RIM-7M Sea Sparrow μέγιστου ύψους εμπλοκής 6,1 χιλιόμετρα και μέγιστου βεληνεκούς 26 χιλιόμετρα. Η έσχατη γραμμή άμυνας των πλοίων είναι τα δύο συστήματα CIWS (Close-In Weapon System) ανά πλοίο τύπου Phalanx Mk.15 Block.1, βάση του οποίου είναι το πυροβόλο Gatling τύπου M-61A1 με έξι κάννες διαμετρήματος 20 χιλιοστών. Τα όρια ανύψωσής του είναι -25ο/+80ο. Ο μέγιστος ρυθμός βολής φθάνει τις βολές/λεπτό (το απόθεμα πυρομαχικών ανέρχεται σε βλήματα). Το Phalanx ελέγχεται από το ραντάρ παλμικού Doppler τύπου VPS-2, το οποίο λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων «Κu» (12-18 GHz). Το μέγιστο βεληνεκές του Phalanx είναι 1,37 χιλιόμετρα. Πρόγραμμα εκσυγχρονισμού Σήμερα οι φρεγάτες MEKO-200 έχουν ηλικία από 20 χρόνια (το νεότερο πλοίο) ως 24 χρόνια (το γηραιότερο). Είναι προφανές ότι χρειάζονται άμεσα ένα πρόγραμμα αναβάθμισης μέσης ζωής, το οποίο θα τα καταστήσει ικανά να επιχειρούν στο Αιγαίο για 15 χρόνια. Υπό κανονικές συνθήκες το πρόγραμμα αυτό θα έπρεπε να είχε προγραμματιστεί για την πενταετία ή το αργότερο για την πενταετία Ωστόσο, η σοβαρή οικονομική κρίση που έπληξε, και συνεχίζει να πλήττει, τη χώρα μας έχει ως αποτέλεσμα το ουσιαστικό «πάγωμα» κάθε νέου εξοπλιστικού προγράμματος. Αυτό, σε συνδυασμό με τη διαχρονική και ολοκληρωτική έλλειψη μακροχρόνιου εξοπλιστικού σχεδιασμού από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης (ΥΠΕΘΑ) δεν επέτρεψε την υλοποίηση κανενός προγράμματος αναβάθμισης των ΜΕ- ΚΟ-200, εκτός από την εγκατάσταση των ESSM. Έτσι, για μια ακόμα φορά, το ΠΝ καλείται να λύσει έναν ακόμα «γρίφο» με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η αναβάθμιση των ΜΕΚΟ-200 είναι μονόδρομος, δεδομένου ότι χρήματα για τη ναυπήγηση νέων φρεγατών δεν υπάρχουν, και ούτε πρόκειται να υπάρξουν πριν το 2020 (στο πλέον αισιόδοξο σενάριο). Το ερώ

12 ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ Οι τέσσερις φρεγάτες τύπου MEKO-200HN Mod.3 κλάσης «Ύδρα» ναυπηγήθηκαν την περίοδο , δηλαδή έχουν ηλικία από 20 ως 24 χρόνια. Είναι προφανές ότι χρειάζονται άμεσα ένα πρόγραμμα αναβάθμισης μέσης ζωής, το οποίο θα τα καταστήσει ικανά να επιχειρούν στο Αιγαίο για τα επόμενα 15 χρόνια. τημα είναι πόσο εκτεταμένη θα είναι η αναβάθμιση, πόσο θα κοστίσει και πότε θα ξεκινήσει. Η επιλογή της αντικατάστασης των ΜΕΚΟ-200 με άλλα πλοία (μεταχειρισμένα) θα ήταν παράλογη επιλογή καθώς τα πλοία είναι ιδιαίτερα ικανά και αξιόπιστα. Συνεπώς η μόνη εφικτή επιλογή είναι ο εκσυγχρονισμός τους και μάλιστα όσο το δυνατό συντομότερα, διότι μετά το 2020 τα πλοία αυτά θα θεωρούνται παλαιά (η ηλικία τους θα κυμαίνεται μεταξύ 22 και 29 ετών) και ο εκσυγχρονισμός τους θα είναι ασύμφορος, τόσο σε οικονομικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Το βέβαιο είναι ότι και στην περίπτωση των ΜΕ- ΚΟ-200, όπως και στην περίπτωση των Standard, ο παράγων «κόστος» είναι καταλυτικός. Ιδανικά, το όποιο πακέτο αναβάθμισης επιλεγεί θα πρέπει να είναι εκτεταμένο και να περιλαμβάνει το σύστημα διοίκησης και ελέγχου, τους αισθητήρες, τα ηλεκτρονικά συστήματα και τα οπλικά συστήματα, έτσι ώστε τα αναβαθμισμένα πλοία να παραμείνουν σε υπηρεσία για το επιθυμητό χρονικό διάστημα των 15 ετών. Σύμφωνα με πληροφορίες, που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, το ΥΠΕΘΑ έχει προϋπολογίσει το ποσό των 400 εκατομμυρίων. Το ποσό αυτό, δηλαδή 100 εκατομμύρια ανά πλοίο, είναι αρκετό για την αναβάθμιση του συστήματος διοίκησης και ελέγχου, των αισθητήρων και των ηλεκτρονικών συστημάτων, αλλά όχι και των οπλικών συστημάτων. Με άλλα λόγια, τα 400 εκατομμύρια επαρκούν για την εφαρμογή ενός προγράμματος αναβάθμισης ανάλογης φιλοσοφίας με το πρόγραμμα που εφαρμόστηκε για τις έξι φρεγάτες Standard. Με βάση τα διεθνή προγράμματα αναβάθμισης πλοίων επιπέδου φρεγάτας το κόστος ανά πλοίο αναμένεται να κυμανθεί γύρο στα 200 εκατομμύρια (στην περίπτωση ενός εκτεταμένου προγράμματος αναβάθμισης) ή στα 100 εκατομμύρια ανά πλοίο (στην περίπτωση ενός περιορισμένου προγράμματος αναβάθμισης). Για την πρώτη περίπτωση παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα εκτεταμένης αναβάθμισης των 12 φρεγατών κλάσης «Halifax» του Καναδά, συνολικού κόστους $ 3,1 δις ( 2,29 δις σε τιμές του 2007), δηλαδή περίπου 190 εκατομμύρια ανά πλοίο, ενώ για τη δεύτερη περίπτωση παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα αναβάθμισης των οκτώ φρεγατών κλάσης «ANZAC» της Αυστραλίας, συνολικού κόστους $ 810 εκατομμυρίων ( 600 εκατομμυρίων, σε τιμές 2005), δηλαδή περίπου 75 εκατομμύρια ανά πλοίο. Άρα ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αναβάθμισης των ΜΕΚΟ-200 αναμένεται να κοστίσει περί τα 750 εκατομμύρια. Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες για το πρόγραμμα αναβάθμισης, εκτός από την απόφαση να υπάρξει τελικά εκσυγχρονισμός των πλοίων, μόνο εικασίες και υποθέσεις μπορούν να γίνουν. Το πιθανότερο σενάριο είναι το ΠΝ να επιλέξει ένα πρόγραμμα αναβάθμισης, παρόμοιο με τα προγράμματα τα οποία εφαρμόζονται σήμερα από την Αυστραλία και τον Καναδά (η περίπτωση της Αυστραλίας είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση καθώς μιλάμε για πλοία του ίδιου τύπου). Βέβαια, υπάρχει και η εναλλακτική επιλογή της υιοθέτησης ενός συγκερασμού των δύο προγραμμάτων, με πιθανή συμμετοχή και άλλων εταιριών από την Αμερική, την Ευρώπη ή το Ισραήλ. Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της Αυστραλίας αφορά στην αναβάθμιση οκτώ φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ-200ΑΝΖ κλάσης «ANZAC», οι οποίες ναυπηγήθηκαν την περίοδο (δύο πλοία του ίδιου τύπου ναυπηγήθηκαν το 1997 και το 1999 αντίστοιχα για λογαριασμό της Νέας Ζηλανδίας). Τον Δεκέμβριο του 2003 η Αυστραλία ανακοίνωσε την απόφαση της να προχωρήσει στην αναβάθμιση των φρεγατών ΜΕΚΟ-200ΑΝΖ. Το σχετικό συμβόλαιο (συνολικού κόστους $ 810 εκατομμυρίων ή 600 σε τιμές 2005) υπογράφηκε τον Μάιο του 2005, μεταξύ του Υπουργείου Άμυνας της Αυστραλίας και των εταιριών Tenix Defence (πλέον BAE Η έσχατη γραμμή άμυνας των πλοίων είναι τα δύο συστήματα CIWS Phalanx Mk.15 Block.1, βάση του οποίου είναι το πυροβόλο Gatling τύπου M-61A1 με έξι κάννες διαμετρήματος 20 χιλιοστών. Ο μέγιστος ρυθμός βολής των συστημάτων φθάνει τις βολές/λεπτό, ενώ το μέγιστο βεληνεκές τους είναι 1,37 χιλιόμετρα. Systems) και της σουηδικής Saab. Το πρόγραμμα αφορά στην αναβάθμιση του συστήματος διοίκησης και ελέγχου τύπου 9LV Mk.3 της Saab στο επίπεδο 9LV Mk.3E, στην εγκατάσταση του υπέρυθρου συστήματος έρευνας και ιχνηλάτησης στόχων τύπου Vampir-NG της Sagem (το σύστημα επιτρέπει την ανίχνευση και την ιχνηλάτηση χαμηλά ιπτάμενων αεροσκαφών και πυραύλων κατά πλοίων), στην εγκατάσταση του τρισδιάστατου ραντάρ ενεργής διάταξης φάσης τύπου CEAFAR της CEA Technologies (λειτουργεί στις ζώνες συχνοτήτων «E» και «F») για βελτιωμένες επιδόσεις ελέγχου πυρός (αντικατέστησε το ραντάρ Sea Giraffe της Saab) και στην εγκατάσταση του ραντάρ ενεργής διάταξης φάσης τύπου CEAMOUNT της CEA Technologies για την καθοδήγηση μέσης φάσης πτήσης και φώτισης του στόχου κατά την τερματική φάση των βλημάτων ESSM. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό όλα τα νέα συστήματα εγκαταστάθηκαν στο πλοίο HMAS «Perth» (Ιανουάριος-Οκτώβριος 2010), το οποίο υποβλήθηκε σε εκτεταμένες δοκιμές για να διαπιστωθεί η ορθή λειτουργία των νέων συστημάτων (ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2011). Μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση του προγράμματος αναβάθμισης του HMAS «Perth» αποφασίστηκε, τον Νοέμβριο του 2011, η επέκταση του προγράμματος και για τα υπόλοιπα επτά πλοία. Οι εργασίες αναβάθμισης ξεκίνησαν το 2012 και μέχρι σήμερα έχουν αναβαθμιστεί πέντε πλοία, ενώ το πρόγραμμα αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του Από την άλλη πλευρά, η Νέα Ζηλανδία, η οποία διατηρεί σε υπηρεσία δύο φρεγάτες κλάσης «ANZAC», έχει στρέψει την προσοχή της στο καναδικό πρόγραμμα αναβάθμισης των φρεγατών «Halifax» (το οποίο είναι ποιο εκτεταμένο από το αυστραλιανό). Στόχος της Νέας Ζηλανδίας είναι η αναβάθμιση των δύο φρεγατών κλάσης «ANZAC» 20 21

13 ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ με στόχο να παραμείνουν επιχειρησιακές έως το 2030, οπότε και έχει προγραμματιστεί η αντικατάσταση τους με νέα πλοία. Στο πλαίσιο αυτό, τον Μάιο του 2014, το Υπουργείο Άμυνας της Νέας Ζηλανδίας υπέγραψε συμβόλαιο, συνολικής αξίας 272,4 εκατομμυρίων, με την Lockheed Martin Canada για το πρόγραμμα αναβάθμισης μέσης ζωής δύο φρεγατών κλάσης «ANZAC». Ουσιαστικά το πρόγραμμα που έχει επιλέξει η Νέα Ζηλανδία είναι όμοιο με το πρόγραμμα που εφαρμόζεται στις «Halifax» (λεπτομέρειες παρουσιάσαμε στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2015). Επιγραμματικά μόνο, σημειώνουμε ότι το καναδικό πρόγραμμα ξεκίνησε το 2010, αφορά σε 12 πλοία, είναι συνολικού κόστους $ 3,1 δις και αναμένεται να ολοκληρωθεί το Στην περίπτωση που η πρόθεση του ΠΝ μετουσιωθεί σε πρόσκληση για την κατάθεση προσφορών, είναι βέβαιο ότι ενδιαφέρον αναμένεται να εκφράσουν η ισραηλινή ΙΑΙ (Israel Airspace Industries) και η γαλλική Thales (τα τελευταία χρόνια, αμφότερες οι εταιρίες, έχουν να επιδείξουν σημαντική τεχνολογική πρόοδο στον τομέα των ναυτικών ηλεκτρονικών συστημάτων). Για την ισραηλινή πρόταση δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες, αλλά το πιθανότερο σενάριο είναι ότι η πρόταση των ισραηλινών θα κινηθεί γύρο από το δίδυμο ELM-2248 MF- STAR και Barak-8 (αμφότερα τα συστήματα αποτελούν τη τεχνολογική «ναυαρχίδα» της ΙΑΙ στον τομέα των ναυτικών συστημάτων). Το ELM-2248 MF- STAR είναι ένα ραντάρ πολλαπλών λειτουργιών, επιτήρησης, ανίχνευσης και καθοδήγηση, μέγιστου βεληνεκούς της τάξεως των 120 km. Ενσωματώνει τεχνολογία πολλαπλών δεσμών, παλμικού Doppler και προηγμένες τεχνικές μέσων ηλεκτρονικών αντί-αντιμέτρων και έχει τη δυνατότητα εντοπισμού στόχων με μικρή διατομή ραντάρ και χαμηλά ιπτάμενους σε περιβάλλον έντονων ηλεκτρονικών παρεμβολών. Το βλήμα Barak-8 έχει μέγιστο βεληνεκές 70 χιλιόμετρα, ενώ υπό ανάπτυξη είναι η έκδοση Barak-8ER με μέγιστο βεληνεκές 150 χιλιόμετρα. Από την άλλη, η Thales αναμένεται να βασίσει την πρόταση της στο ραντάρ Smart-S Mk.2. Για το ελικοδρόμιο των πλοίων θα μπορούσε να εξεταστεί η περίπτωση δημιουργίας της κατάλληλης υποδομής για την υποδοχή και εξυπηρέτηση ενός UAV, η χρήση του οποίου θα αφαιρούσε, ιδιαίτερα εν καιρώ ειρήνης, σημαντικό φόρτο εργασίας από το οργανικό ελικόπτερο του πλοίου με σημαντικά οικονομικά οφέλη. Για το κύριο πυροβόλο Mk.45 Mod.2A υπάρχει η δυνατότητα αναβάθμισης του στο επίπεδο Mod.4, δηλαδή η υιοθέτηση κάνης μήκους 62 διαμετρημάτων για υψηλότερη ταχύτητα και αυξημένο βεληνεκές (37 χιλιόμετρα). Οι επιλογές του ΠΝ Ουσιαστικά το ΠΝ έχει μπροστά του έναν μονόδρομο και μια διασταύρωση. Ο μονόδρομος είναι η επιτακτική ανάγκη εκσυγχρονισμού των τεσσάρων MEKO-200, ενώ η διασταύρωση είναι ο βαθμός έκτασης του εκσυγχρονισμού. Στην πράξη, το βάθος και η έκταση του εκσυγχρονισμού θα εξαρτηθεί από το διαθέσιμο κονδύλι. Εάν τελικά δεσμευτούν 400 εκατομμύρια, τότε το πακέτο αναβάθμισης θα περιοριστεί στο σύστημα διοίκησης και ελέγχου, τους αισθητήρες και τα ηλεκτρονικά συστήματα του πλοίου, ενώ τα οπλικά συστήματα θα παραμείνουν ως έχουν, δηλαδή ότι έγινε με τις φρεγάτες Standard. Σ αυτή όμως την περίπτωση το ΠΝ θα έχει κερδίσει 5-10 χρόνια πίστωσης χρόνου, καθώς, εάν υποθέσουμε ότι το πρόγραμμα αναβάθμισης ολοκληρωθεί το 2020, ήδη τα οπλικά συστήματα του πλοίου, με εξαίρεση το σύστημα ESSM, θα είναι σχεδόν 30 ετών, ενδεχομένως δε να είναι ξεπερασμένα τεχνολογικά και επιχειρησιακά. Άρα, θα τεθεί εκ νέου θέμα αντικατάστασης τους με νέα πλοία από το 2025 και μετά, εκτός εάν τότε αποφασιστεί η αναβάθμιση και των οπλικών συστημάτων. Από την άλλη πλευρά, εάν το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού συμπεριλάβει και τα οπλικά συστήματα των πλοίων, τότε μιλάμε για μια δαπάνη της τάξεως των 750 εκατομμυρίων περίπου. Όμως, στην περίπτωση αυτή, τα πλοία (ουσιαστικά θα πρόκειται για νέα πλοία) θα μπορούν να παραμείνουν σε υπηρεσία τουλάχιστον έως το Δεδομένης της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, στην οποία βρίσκεται η χώρα μας, και έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του προγράμματος εκσυγχρονισμού των Standard, η λογική λέει ότι για τις ΜΕΚΟ-200 θα πρέπει να επιλεγεί και να εφαρμοστεί ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού, το οποίο θα περιλαμβάνει το σύστημα διοίκησης και ελέγχου, τους αισθητήρες και τα ηλεκτρονικά συστήματα (ραντάρ, σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου, επικοινωνίες, σονάρ κ.ά.) και τα οπλικά συστήματα των πλοίων. Το θετικό είναι ότι το ΠΝ έχει τη δυνατότητα να επιλέξει από μια πλειάδα συστημάτων για τον καθένα τομέα ενδιαφέροντος. Έτσι, στον τομέα του συ

14 ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ στήματος διοίκησης και ελέγχου υπάρχει η επιλογή της Saab (9LV Mk.3E) ή το σύστημα TACTICOS, το οποίο εξοπλίζει σήμερα τις περισσότερες μονάδες του ΠΝ. Για τα ραντάρ υπάρχει η επιλογή του SMART-S Mk.2 ή μια αναβαθμισμένη έκδοση του ραντάρ MW-08. Στον τομέα των οπλικών συστημάτων, ιδιαίτερα στον κρίσιμο τομέα της αντιαεροπορικής άμυνας, η επιλογή είναι η διατήρηση του συστήματος εκτόξευσης Mk.48 Mod.2 GMVLS ή η αντικατάσταση του από το σύστημα κάθετης εκτόξευσης Mk.41. Η διαφορά είναι ότι κάθε Mk.41 μπορεί να δεχτεί έως και τέσσερα βλήματα RIM-162 ESSM, συνεπώς η υιοθέτηση του θα αυξήσει την αναχορηγία βλημάτων RIM-162 ESSM από τα 32 που είναι σήμερα σε 64. Εναλλακτικά μπορεί να υιοθετηθεί και ο συνδυασμός βλημάτων RIM-162 ESSM και SM-2, δεδομένου ότι ο εκτοξευτής Mk.41 μπορεί να υποστηρίξει βλήματα της οικογένειας SM-2 (βέβαια εάν υιοθετηθεί η επιλογή της προμήθειας βλημάτων SM-2 το κόστος του προγράμματος θα αυξηθεί κατακόρυφα). Στον τομέα των CIWS η επιλογή είναι μεταξύ της διατήρησης του συστήματος Phalanx, αλλά με πρόβλεψη αναβάθμισης στο επίπεδο Block.1B (εγκατάσταση συστήματος FLIR, προσθήκη αυτόματου συστήματος ανίχνευσης και πρόκτησης στόχων, βελτιωμένες κάνες και πυρομαχικά), της υιοθέτησης του νεότερου τεχνολογικά και ικανότερου συστήματος RAM (Rolling Airframe Missile) ή της υιοθέτησης του πυροβόλου τύπου GDM-008 Millennium διαμετρήματος 35 χιλιοστών. Για το κύριο πυροβόλο Mk.45 Mod.2A υπάρχει η δυνατότητα αναβάθμισης του στο επίπεδο Mod.4, δηλαδή η υιοθέτηση κάνης μήκους 62 διαμετρημάτων για υψηλότερη ταχύτητα και αυξημένο βεληνεκές (37 χιλιόμετρα). Άλλες επιλογές αφορούν στην εγκατάσταση τηλεχειριζόμενων πυροβόλων διαμετρήματος 20, 25 ή 30 χιλιοστών και την εγκατάσταση κοινών πολυβόλων διαμετρήματος 7,62 χιλιοστών, τα οποία είναι ιδιαίτερα χρήσιμα κατά πειρατών, εφόσον το πλοίο συμμετέχει σε επιχειρήσεις κατά της θαλάσσιας πειρατείας. Στη διεθνή αγορά υπάρχουν συστήματα UAV, πιστοποιημένα για ναυτική συνεργασία, όπως είναι το Camcopeter S-100 της αυστριακής Schiebel, τα οποία μπορούν να μεταφέρουν και οπλισμό (το Camcopter S-100 μπορεί να μεταφέρει δύο πυραύλους τύπου LMM μέγιστου βεληνεκούς 8 χιλιομέτρων). Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες για το πρόγραμμα αναβάθμισης των ελληνικών MEKO-200, το πιθανότερο σενάριο είναι το ΠΝ να επιλέξει ένα πρόγραμμα αναβάθμισης, παρόμοιο με τα προγράμματα τα οποία εφαρμόζονται σήμερα από την Αυστραλία και τον Καναδά, ενώ υπάρχει και η εναλλακτική επιλογή της υιοθέτησης ενός συγκερασμού προγραμμάτων, με πιθανή συμμετοχή και άλλων εταιριών από την Αμερική, την Ευρώπη ή το Ισραήλ. Για το ελικοδρόμιο θα μπορούσε να εξεταστεί η περίπτωση δημιουργίας της κατάλληλης υποδομής για την υποδοχή και εξυπηρέτηση ενός μη-επανδρωμένου συστήματος (UAV = Unmanned Aerial Vehicle), η χρήση του οποίου θα αφαιρούσε, ιδιαίτερα εν καιρώ ειρήνης, σημαντικό φόρτο εργασίας από το οργανικό ελικόπτερο του πλοίου με σημαντικά οικονομικά οφέλη (οικονομία στα καύσιμα, μικρότερη καταπόνηση του ελικοπτέρου, άρα και μικρότερες ανάγκες συντήρησης και κατανάλωσης ανταλλακτικών κ.ά.). Επιχειρησιακά, η διάθεση ενός μη-επανδρωμένου συστήματος θα επέτρεπε στο πλοίο να επιτηρεί από αέρος προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Επιπλέον, υπάρχουν μη-επανδρωμένα συστήματα, πιστοποιημένα για ναυτική συνεργασία, όπως είναι το MQ-8B Fire Scout της αμερικανικής Northrop Grumman ή το Camcopeter S-100 της αυστριακής Schiebel, τα οποία μπορούν να μεταφέρουν και οπλισμό. Συγκεκριμένα, το MQ-8B Fire Scout μπορεί να μεταφέρει, εκτός από έναν κύριο αισθητήρα, δύο ρουκέτες καθοδήγησης λέιζερ τύπου APKWS (Advanced Precision Kill Weapon System) μέγιστου βεληνεκούς 5 χιλιομέτρων (πρόκειται για μια συλλογή τροποποίησης των μη-κατευθυνόμενων ρουκετών τύπου Hydra-70 σε κατευθυνόμενα πυρομαχικά), ενώ το Camcopter S-100 μπορεί να μεταφέρει δύο πυραύλους τύπου LMM (Lightweight Multirole Missile) μέγιστου βεληνεκούς 8 χιλιομέτρων. Το ΠΝ έχει να αντιμετωπίσει μια σοβαρή πρόκληση, που δεν είναι άλλη από την καλύτερη δυνατή αναβάθμιση των τεσσάρων φρεγατών MEKO- 200HN Mod.3 με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Δύο άλλοι εξίσου σημαντικοί παράγοντες είναι ο χρόνος ολοκλήρωσης του προγράμματος (δηλαδή η ελαχιστοποίηση του χρόνου παράδοσης των εκσυγχρονισμένων πλοίων), και η μέγιστη δυνατή συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας (ναυπηγεία) στο πρόγραμμα. Το βέβαιο είναι ότι εφόσον το πρόγραμμα προχωρήσει θα ανατεθεί σε κύριο ανάδοχο (για την απευθείας εκτέλεση του μεγαλύτερου και σημαντικότερου ίσος μέρους του προγράμματος) σε συνεργασία με υπό-κατασκευαστές, οι οποίοι θα εκτελέσουν επιμέρους τμήματα του προγράμματος. Βέβαια, δεν αποκλείεται το όλο πρόγραμμα να μην εφαρμοστεί σε κάποιο από τα ελληνικά ναυπηγεία, αλλά στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας

15 ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2015 ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ Πρόκληση ανάκτησης ισχύος μέχρι το 2020 Του Απόλλωνα Λεονταρίτη Προβληματισμός επικρατεί εδώ και αρκετό καιρό σχετικά με την εξέλιξη ανανέωσης και ενίσχυσης του στόλου μαχητικών της Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ) σε συνάρτηση με τις υφιστάμενες και μελλοντικές απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει, προκειμένου να προασπίσει τα εναέρια σύνορα της χώρας. Έπειτα από μια δεκαετία αδιαμφισβήτητης ποιοτικής υπεροχής απέναντι στην Τουρκική Αεροπορία (THK) σε εκπαίδευση και μέσα (που αποκτήθηκε με πολύ κόπο αλλά και οικονομικό κόστος), η κατάσταση σταδιακά ανατρέπεται. Η απειλή εξελίσσεται ραγδαία και ο διαθέσιμος χρόνος εξαντλείται γοργά καθώς σύντομα θα βρεθούμε στη δυσάρεστη θέση -ως χώρα- να υστερούμε δραματικά στο ισοζύγιο αεροπορικής ισχύος με προφανείς και επικίνδυνες επιπτώσεις στην Εθνική Ασφάλεια

16 ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ Με δεδομένη την πλήρη ασφυξία σε δημοσιονομικό επίπεδο (που έχει επιβάλει την αναστολή κάθε προσπάθειας ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων) αλλά και προβλήματα στην ομαλή λειτουργία υφιστάμενων δομών και μέσων, η ΠΑ καλείται να ανταπεξέλθει απέναντι σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο αντίπαλο, που σε λίγα χρόνια έχει δρομολογήσει την είσοδο σε υπηρεσία μαχητικών 5ης γενιάς στους ουρανούς του Αιγαίου. Η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας στο αεροπορικό Όπλο σε συνδυασμό με την συστηματική ενίσχυση της ΤΗΚ, δημιουργούν μια πραγματικότητα που δυστυχώς δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί άλλο από όσους ευθύνονται για τον Εθνικό Αμυντικό Σχεδιασμό σε επίπεδο στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας. Η τελευταία δυστυχώς έχει αποδείξει διαχρονικά ότι στερείται παντελώς μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής Εθνικής Άμυνας χωρίς καμία αίσθηση επίγνωσης των ευαίσθητων αμυντικών ισορροπιών αλλά και των δυσμενέστατων επιπτώσεων που έχει η καθολική αδράνεια λήψης αποφάσεων σε βάθος χρόνου. Την ίδια στιγμή η ΠΑ είναι διαρκώς αναγκασμένη να διατηρεί υψηλή ετοιμότητα απέναντι σε δεδομένη απειλή που εξελίσσεται, δεσμευόμενη από μειωμένους πόρους σε λειτουργικά κόστη, ανύπαρκτη πρόβλεψη για νέες προμήθειες ενώ παράλληλα η σταδιακή απόσυρση παλαιότερων τύπων επιφέρει αναπόφευκτα μείωση στην οροφή δυνάμεων μαχητικών. Η «χρυσή» δεκαετία της ποιοτικής αναβάθμισης Η περίοδος αποτέλεσε περίοδο καθοριστικής ενίσχυσης με παραλαβή νέων αεροσκαφών από τις παραγγελίες που έγιναν από το 1999 και μετά, καλύπτοντας σημαντικές υστερήσεις που παρουσίαζε η ΠΑ έναντι της τουρκικής. Οι παραγγελίες αυτές ήταν το αποτέλεσμα μιας κρίσιμης επιτελικής μελέτης του 1997, η οποία προσδιόρισε τον ελάχιστο αριθμό μαχητικών νέας γενιάς που θα έπρεπε να επιχειρούν μέχρι το 2012 σε 150. Η μελέτη αυτή ελάμβανε υπόψη της τα τουρκικά δεδομένα και τις επικείμενες κινήσεις (όπως θα αναλυθεί πιο κάτω) της ΤΗΚ, όπως και το πρόβλημα που διαμόρφωνε για την ΠΑ η σταδιακή απόσυρση μέχρι και 200 αεροσκαφών δεύτερης γενιάς. Με βάση αυτή τη μελέτη, διαμορφώθηκε με την Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του στόλου των ελληνικών F-16 φαίνεται πλέον ως η μόνη ρεαλιστική μέθοδος ανάκτησης των ισορροπιών. έγκριση του ΑΑΣ και του ΚΥΣΕΑ το πρόγραμμα του Νέου Μαχητικού Αεροσκάφους (ΝΜΑ), το οποίο ως γνωστόν προχώρησε με την κατάρτιση λίστας υποψηφιοτήτων στην οποία περιλαμβάνονταν τα αεροσκάφη F-15E, F-16C/D Block 52+, Mirage , Eurofighter-2000, και Su-30. Μετά τη διαδικασία του διαγωνισμού, τον Απρίλιο του 1999 το ΚΥΣΕΑ έλαβε μία απόφαση με δύο σκέλη: Αρχικά την αγορά 50 και εν συνεχεία συν 10 νέων F-16C/D Block 52+ (πρόγραμμα Peace Xenia III) παράλληλα με την αγορά 15 νέων μαχητικών Mirage Mk2 και την αναβάθμιση 10 διαθεσίμων Mirage 2000 σε αυτό το επίπεδο. Επιπλέον υλοποιήθηκε με επιτυχία η αναβάθμιση 36 F-4E Phantom II σε επίπεδο ΑUP (πρόγραμμα Peace Icarus 2000), ενώ στον κρίσιμο τομέα της εκπαίδευσης αποφασίστηκε η αγορά 45 Τ-6 Texan II που κάλυψαν τις πιεστικές ανάγκες τόσο της αρχικής όσο και της βασικής εκπαίδευσης χειριστών, επιτρέποντας την απόσυρση των πεπαλαιωμένων εκπαιδευτικών Τ-37. Συνδυαστικά καλύφθηκε με τον καλύτερο τρόπο η αναβάθμιση των δυνατοτήτων αερομεταφοράς με την προμήθεια 12 αεροσκαφών μέσης μεταφορικής ικανότητας C-27J Spartan (τελικώς παραδόθηκαν τα 8 με δυσεπίλυτα προβλήματα υποστήριξης μέχρι σήμερα), ο εκσυγχρονισμός του στόλου των C-130B/H Hercules σε επίπεδο AUP, μαζί με παράλληλη απόκτηση 4 αεροσκαφών ΑΣΕΠΕ τύπου ΕΜΒ-145H ERIEYE, που αναβάθμισαν καθολικά την ικανότητα εναέριας επιτήρησης εναέριου χώρου και ελέγχου αεροπορικών επιχειρήσεων της ΠΑ! Το ανεκπλήρωτο σκέλος του ΝΜΑ για μαχητικά 4ης γενιάς Οι επιτελείς της ΠΑ, υπολογίζοντας και τις αντίστοιχες κινήσεις της απέναντι πλευράς, εκτίμησαν ορθώς ως επιβεβλημένη τα επόμενα χρόνια, την απόκτηση αεροσκαφών 4ης γενιάς. Τότε λοιπόν για τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες ανάγκες της ΠΑ, είχε προωθηθεί (όπως πολλοί θα θυμούνται) η συμμετοχή στην κοινοπραξία Eurofighter με στόχο την απόκτηση 60 έως 90 αεροσκαφών του τύπου EF Ενώ όμως οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν εν εξελίξει, το πρόγραμμα «πάγωσε» με κύριο λόγο τις περικοπές των αμυντικών δαπανών. Το «πάγωμα» της απόφασης για το Eurofighter είχε μια ουσιαστική συνέπεια: Ανέτρεψε τον σχεδιασμό του ΓΕΑ και του ΚΥΣΕΑ για την απόκτηση των προβλεπόμενων 150 μαχητικών 4ης γενιάς. Φυσικά «ουδέν κακό αμιγές καλού» αφού ενδεχόμενη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα του ευρωμαχητικού, θα απομυζούσε εντελώς την ΠΑ από όλα τα διαθέσιμα κονδύλια για την αγορά των πανάκριβων Eurofighter, που αποδείχτηκαν επιπλέον και εξαιρετικά ακριβά στην υποστήριξη τους-ακόμη-και από τις ίδιες χώρες-χρήστες της κοινοπραξίας που υλοποίησε την παραγωγή του μαχητικού. Μάλιστα μια δεκαετία αργότερα, ο τύπος εξακολουθεί να μην έχει ολοκληρωμένες δυνατότητες πολλαπλών ρόλων, περιοριζόμενος από τους περισσότερους χρήστες σε ρόλο αεροπορικής υπεροχής με υποτυπώδεις δυνατότητες αέρος εδάφους. Κάτι που αναδείχτηκε εμφανώς στη κρίση της Λιβύης το 2011 (με τα παλαίμαχα βρετανικά και ιταλικά Tornado να καλύπτουν το κενό ) γεγονός που κρίνεται φυσικά εντελώς απαράδεκτο για ένα σύγχρονο μαχητικό 4ης γενιάς. Αντί αυτού η ΠΑ προχώρησε τελικά το 2007 στην ασφαλή λύση ενίσχυσης της υφιστάμενης δύναμης μαχητικών F-16, παραγγέλνοντας 30 προηγμένα μαχητικά F-16C/D Block 52+ Advanced (πρόγραμμα Peace Xenia IV) που άρχισαν να παραδίδονται το 2009 (εκμεταλλευόμενα πλήρως την υφιστάμενη υποδομή υποστήριξης), με αποτέλεσμα την κρίσιμη ενίσχυση της συνολικής Δομής Δύναμης μαχητικών. Κρίσιμη λεπτομέρεια ήταν ότι η αρχική πρόθεση της ΠΑ, αφορούσε την άσκηση προαίρεσης για 10 επιπλέον μαχητικά που δυστυχώς ουδέποτε ασκήθηκε, επιφέροντας μείωση του κενού που κλήθηκαν να καλύψουν τα Advanced από τα αντίστοιχα F-4E SRA και A-7H (που είχαν προ πολλού αποσυρθεί από την ενεργό υπηρεσία). Αυτή ήταν και η τελευταία προσθήκη νέων μαχητικών στην ΠΑ. Το τελικό αδιέξοδο στη διαδικασία επιλογής ΝΜΑ Ο προσανατολισμός του ΓΕΑ για την ενίσχυση της ΠΑ με μαχητικά αεροσκάφη, επιβεβαιώθηκε ενδιαμέσως στις 22 Απριλίου 2008, έπειτα από σύσκεψη του ΣΑΓΕ. Τότε αποφασίστηκε η υλοποίηση τριών προγραμμάτων, τα οποία αφορούν: Την προμήθεια μαχητικών επομένης γενιάς. Την προμήθεια μαχητικών για αντικατάσταση απωλειών

17 ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ Η επιλογή αναβάθμισης των Mirage 2000 στο επίπεδο -5Mk2 είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσει η ΠΑ ένα μαχητικό κορυφαίων επιδόσεων στην εναέρια μάχη όσο και στον ειδικό ρόλο υπο-στρατηγικής κρούσης. AESA με ταυτόχρονη παρακολούθηση 8 στόχων και εμπλοκή με 4 από αυτούς, σύγχρονο πιλοτήριο Glass Cockpit κ.α. Βασική επίσης απαίτηση για το αεροσκάφος ήταν να είναι πολλαπλού ρόλου ικανό για εκτέλεση πολλαπλών αποστολών αναχαίτισης, κρούσης, αναγνώρισης, μέρα ή νύχτα σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Ειδικότερα προβλεπόταν ότι η δομική κατασκευή θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε ένα φάσμα αποστολών που θα καλύπτει 65% αποστολές αέρος-εδάφους, 25% επιχειρήσεις αέρος-αέρος και ένα γενικό προφίλ το υπόλοιπο 10%. Τα αεροσκάφη έπρεπε να έχουν στιγμιαίο και παρατεταμένο βαθμό στροφής, τουλάχιστον ισοδύναμο με αυτόν που έχουν σήμερα τα αεροσκάφη 3ης/4ης γενιάς που βρίσκονται στο οπλοστάσιο της ΠΑ, με λόγο ώσης προς βάρος σε επίπεδο 1:1 για αποστολές αέρος-αέρος, με το 50% του καυσίμου και αναρτημένα δύο βλήματα τύπου ΑΙΜ-9. Ανεπίσημα οι ενδείξεις έδειχναν ως πλέον προτιμητέα την επιλογή, είτε μιας έκδοσης αντίστοιχης του αμερικανικού F-16E/F Block 60, είτε του γαλλικού Rafale, θεωρώντας ότι έχουν τις καλύτερες επιδόσεις βάσει κριτηρίων του ΓΕΑ, σε άμεση συνάρτηση με τη σχέση κόστους προς απόδοση. Σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο ήταν η Πολεμική Αεροπορία να αρχίσει να παραλαμβάνει το Νέο Μαχητικό της, το συντομότερο δυνατόν με ολοκλήρωση των παραδόσεων το Τελικώς οι εξελίξεις άφησαν μετέωρη την προσπάθεια που παραπέμφθηκε στις καλένδες, εξαιτίας της κακής δημοσιονομικής κατάστασης της ελληνικής οικονομίας που επηρέασε αρνητικά την εξέλιξη του προγράμματος, σε συνδυασμό με την πλήρη αναποφασιστικότητα σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στο σημερινό αδιέξοδο. F-4E AUP/RF-4E Phantom II: Πολύτιμη συνδρομή με συγκεκριμένο ορίζοντα Παραμονές του 2016, η Πολεμική Αεροπορία διατηρεί περί τα 237 μαχητικά αεροσκάφη ως πραγματική οροφή. Ένας αριθμός μειωμένος κατά 30-33% σε σχέση με την Δομή Δυνάμεων των 300 αεροσκαφών που ίσχυσε από το 1974 μέχρι σήμερα. Εξ αυτών τα 111 μπορούν να θεωρηθούν ως τα πλέον σύγχρονα υψηλών επιδόσεων μαχητικά ενώ τα υπόλοιπα 126 αφορούν εκδόσεις των F-16 παλαιότερων Block με υποδεέστερες επιδόσεις, τα μη εκσυγχρονισμένα Mirage 2000EGM/BGM καθώς και τα εκσυγχρονισμένα F-4E AUP, τα οποία αποτελούν πλέον (έπειτα από την απόσυρση των Α-7E/ ΤΑ-7C Corsair II το 2014) τα παλαιότερα μαχητικά 1ης γραμμής που διαθέτει η ΠΑ. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν και τα 12 αναγνωριστικά RF-4E Phantom II της 348 Μοίρας Τακτικής Αναγνώρισης που απομένουν σε υπηρεσία και υποφέρουν λόγω παλαιότητας, μειωμένη επιχειρησιακή ικανότητα και επιβιωσιμότητα στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον, ενώ επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας είναι το υψηλό κόστος χρήσης. Ενδεικτικά, το κόστος ανά ώρα πτήσης του δικινητήριου RF-4E έχει υπολογιστεί σε , όταν το αντίστοιχο κόστος του F-16 Block 50 ανέρχεται σε Ο παροπλισμός των προαναφερόμενων τύπων αεροσκαφών υλοποιείται σταδιακά με τη συμπλήρωση του προβλεπόμενου αριθμού ωρών πτήσης για Προγραμματισμένη Εργοστασιακή Συντήρηση (PDM). Τον εκσυγχρονισμό του στόλου των υφιστάμενων μαχητικών για επίτευξη ομοιοτυπίας και πλήρους επιχειρησιακής εκμετάλλευσης Τυπικά λοιπόν ξεκίνησε νέα περίοδος «επιλογής» για το πρόγραμμα Νέου Μαχητικού με αμέσως επόμενο βήμα τη σύσταση επιτροπής της Πολεμικής Αεροπορίας, για τον καθορισμό των κριτηρίων και των προδιαγραφών που απαιτούνται για την κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών. Μερικά από τα βασικότερα κριτήρια για το Νέο Μαχητικό όπως αναφέρονταν αναλυτικά στην λίστα καθορισμού ειδικών κριτηρίων του ΓΕΑ, ήταν να βρίσκεται σε παραγωγή, να διαθέτει μεγάλη ακτίνα δράσης ώστε να καλύπτει συνολικές αποστάσεις της τάξεως των 1.100nm σε προφίλ Hi-Low-Low-Hi, να έχει τη δυνατότητα χρήσης σύμμορφων δεξαμενών, παθητικό σύστημα υπέρυθρης ανίχνευσης FLIR, ικανότητα χρήσης υφιστάμενων οπλικών συστημάτων αέρος-αέρος και αέρος εδάφους που διαθέτει ήδη η ΠΑ στο οπλοστάσιο της, κάσκα στοχοποίησης για το χειριστή (ανάλογη του συστήματος JHMCS), ζεύξη δεδομένων Link 16, ραντάρ τεχνολογίας Έπειτα από την απόσυρση των Α-7E/ΤΑ-7C Corsair II το 2014 το κενό στην οροφή μαχητικών μεγάλωσε για την ΠΑ. Η ειρωνεία είναι ότι ανεκπλήρωτο πρόγραμμα ΝΜΑ προέβλεπε την ολοκλήρωση των παραδόσεων το

18 ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ Σύμφωνα με τις ισχύουσες εκτιμήσεις τα εκσυγχρονισμένα F-4E AUP που σήμερα επιχειρούν με την 338Μ (κρούση) και την 339Μ (αναχαίτιση) αναμένεται να βγουν από την ενεργό δράση το αργότερο μέχρι το 2020 έχοντας συμπληρώσει 46 χρόνια υπηρεσίας από το Ο «Θρύλος» φυσικά έχει πλέον μετά τον εκσυγχρονισμό του από τις αρχές το 2003 και έπειτα σημαντικά αναβαθμισμένες επιχειρησιακές δυνατότητες, με σύγχρονο ραντάρ APG-65GY, ατρακτήδιο σκόπευσης LITENING II και ικανότητα μεταφοράς βλημάτων AIM-120B σε συνδυασμό με ευρεία γκάμα σύγχρονων όπλων αέρος εδάφους που το καθιστά κυριολεκτικά πολύτιμο asset-ιδιαίτερα-υπό το πρίσμα της σημερινής δυσμενούς συγκυρίας. Γνώμη του γράφοντος είναι ότι το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού που επικρίθηκε ως καθυστερημένο χρονικά, απέδωσε στην ΠΑ έναν τύπο με πλήρεις ικανότητες εναέριου αγώνα BVR και κρούσης ακριβείας παντός καιρού με κατευθυνόμενα πυρομαχικά, προσφέροντας τελικώς πολύτιμη συνδρομή στην ελληνική αεροπορική ισχύ. Σενάρια συγχώνευσης της 338 και 339 Μοίρας με έδρα την 117ΠΜ/Αεροπορική Βάση Ανδραβίδας, με σκοπό τη συγκέντρωση των 34 αεροσκαφών F-4E PI2000 σε μία ενισχυμένη Μοίρα με πρωτεύοντα ρόλο τη Δίωξη-Βομβαρδισμό δεν επαληθευτήκαν μέχρι στιγμής. Μια τέτοια εξέλιξη όμως δεν αποκλείεται πλησιάζοντας το ορόσημο του , όταν και ο τύπος μοιραία θα έχει ολοκληρώσει τον κύκλο προσφοράς του στην ΠΑ, οδεύοντας προς απόσυρση (όπως συνέβη άλλωστε με την περίπτωση των Α-7E). Κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα να προκληθεί ένα επιπλέον-βαρύ-έλλειμμα 35 μαχητικών στη Δομή της ΠΑ. Mirage 2000EGM: Ειδικές ικανότητες σε αβέβαιο πλαίσιο Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος και με δεδομένη την απόφαση της ΠΑ για επένδυση σε δύο διαφορετικούς τύπους μαχητικών (διπλή γραμμή προμήθειας), η επιλογή αναβάθμισης των Mirage 2000 στο επίπεδο -5Mk2 αποτέλεσε-παρά το ιδιαίτερα υψηλό κόστος-μια απόφαση που είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσει η ΠΑ ένα μαχητικό κορυφαίων επιδόσεων στην εναέρια μάχη με βλήματα MICA EM/IR όσο Τα εκσυγχρονισμένα F-4E AUP που σήμερα επιχειρούν με την 338Μ (κρούση) και την 339Μ (αναχαίτιση) αναμένεται να βγουν από την ενεργό δράση το αργότερο μέχρι το και στον ειδικό ρόλο υπό-στρατηγικής κρούσης με τα βλήματα cruise τύπου Scalp EG. Η εκκρεμότητα που έμεινε με τα 19 Mirage 2000 EGM/BGM ήταν πραγματικά μια πολύ ατυχής έκβαση, στερώντας μια επιπλέον Μοίρα με τις ικανότητες των -5Mk2, αφήνοντας δυστυχώς ένα μεγάλο μέρος του στόλου των Mirage της ΠΑ σε τροχιά τεχνολογικής απαξίωσης. Αναμφίβολα τα Mirage 2000EGM/BGM της 332 Μ (κωδικός κλήσης «Γεράκι»), έχουν εκτελέσει με ιδιαίτερη επιτυχία αναρίθμητες αναχαιτίσεις στα 26 χρόνια επιχειρησιακής δράσης της Μοίρας. Η συμβολή τους ήταν καθοριστική στη διατήρηση της εναέριας κυριαρχίας της ΠΑ πάνω από το Αιγαίο, ενώ μετά την είσοδο σε υπηρεσία των Mirage Mk2 επικεντρώθηκαν κυρίως στον ρόλο της ναυτικής κρούσης (αποστολές TASMO) εφοδιασμένα με βλήματα κατά πλοίων τύπου ΑΜ-39 Exocet. Η ύπαρξη αυτής της κατηγορίας ειδικών όπλων στο οπλοστάσιο της ΠΑ αποτελεί κρίσιμο παράγοντα αποτροπής και ισχυρό μέσο κρούσης εναντίον εχθρικών μονάδων επιφανείας, καθιστώντας στην κυριολεξία πολύτιμα τα Mirage 2000 EGM, παρά την υστέρηση τους σε ηλεκτρονικά συστήματα (ραντάρ, πιλοτήριο) συγκριτικά με τα -5Mk2. Μάλιστα οι τεχνικοί της 114ΠΜ διατηρώντας εφευρετικότητα και θέληση για υπεροχή, προχώρησαν τα τελευταία χρόνια σε σειρά μικρών αλλά ουσιαστικών βελτιώσεων σε επιχειρησιακό εξοπλισμό, που υποβοηθούν τον ιπτάμενο στη διευκόλυνση της αποστολής του. Ειδικότερα ολοκληρώθηκε με επιτυχία η αντικατάσταση της παλαιάς οθόνης HDD, από τη νέα έγχρωμη οθόνη HDD-55L, τύπου Active Matrix LCD της ελληνικής εταιρίας Miltech. Επίσης στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού των Mirage 2000, αφαιρέθηκε το παλαιό σύστημα ναυτιλίας (INS) των EGM από το Sextant Totem 3000, με ενσωματωμένο δέκτη GPS της Sagem. Με αυτό εφοδιάστηκε το σύνολο των -5Μk2 αλλά και των μη εκσυγχρονισμένων EGM. Έτσι αναβαθμίστηκαν οι επιδόσεις τους σε αποστολές αναχαίτισης και TASMO με συντομότερους χρόνους για προετοιμασία του μαχητικού για απογείωση αλλά μειώνοντας το κόστος υποστήριξης λόγω ομοιοτυπίας υλικού. Συμπληρωματική του συστήματος ναυτιλίας, αποτελεί η προθήκη συστήματος GPS με έγχρωμη οθόνη ακριβώς κάτω από το HUD. Το σύστημα είναι τύπου «tablet»/gps της Garmin, στη θέση του Head Level Display, που χρησιμοποιείται ως σύστημα απεικόνισης ναυτιλίας, ενώ παράλληλα με τη χρήση λογισμικού αποθηκεύονται στοιχεία για αξιολόγηση της εκπαιδευτικής εξόδου κατά την απενημέρωση! Παράλληλα τα μαχητικά της Μοίρας απέκτησαν αυξημένη ικανότητα νυχτερινής κρούσης θαλάσσιων στόχων ενώ διατηρούν αναλλοίωτα τα εξαίρετα αεροδυναμικά χαρακτηριστικά της σχεδίασης που συνδυάζεται με τον ισχυρό Μ53-Ρ2 των EGM και μονάδα ψηφιακού ελέγχου κινητήρα FADEC από τα -5Μk2. Σε ότι αφορά τις επιδόσεις τους σε ρόλο αέρος αέρος, δυστυχώς υποβαθμίστηκαν ως αποτέλεσμα της απαξίωσης αρχικά των βλημάτων SHARH τύπου R-530 (στερώντας τους το μοναδικό όπλο BVR) ενώ και τα βλήματα κλειστής αερομαχίας Magic II, αποσύρθηκαν σταδιακά λόγω εξάντλησης του ορίου ζωής που δίνει ο κατασκευαστής. Σταθμίζοντας το κόστος επαναπιστοποίησης των Magic, το ΓΕΑ επέλεξε τον εφοδιασμό των Mirage 2000EGM με βλήματα MICA IR, τα οποία είναι μεν υψηλότερων επιδόσεων αλλά δεν δύναται η πλήρης εκμετάλλευση των δυνατοτήτων τους, εξ αιτίας ασυμβατότητας με τον υπολογιστή και το ραντάρ του μαχητικού. Από κει και πέρα το ραντάρ RDM-3 σε διαμόρφωση έρευνας επιφανείας, παρουσιάζει ακόμη αξιόλογες επιδόσεις (εμβέλεια εντοπισμού της τάξης των 60 ν.μ./110 χλμ.) αλλά φυσικά και υστερεί τεχνολογικά λόγω ηλικίας σε σχέση με το RDY των Mirage Mk2. Προτάσεις για την αναβάθμιση των Mirage 2000EGM/BGM υπήρξαν κατά καιρούς αλλά όλες προσκρούουν στο ζήτημα του απαγορευτικού κόστους. Σε επιχειρησιακό επίπεδο η ΠΑ συνεχίζει να εξετάζει την επέκταση των ειδικών ρόλων που μπορούν να καλύψουν με το ενδεχόμενο προσθήκης των ατρακτιδίων καταγραφής ηλεκτρονικών εκπομπών ASTAC (που φέρονται σήμερα από τα παλαίμαχα RF-4E) και λογικά θα μπορούσαν να πιστοποιηθούν και στα Mirage 2000EGM μετά την απόσυρση των RF Phantom. Αναφορές περί μη συμβατότητας, αφορούν τη μικρή απόσταση του αναρτημένου ατρακτηδίου (στον κοιλιακό φορέα) από το διάδρομο αλλά η χρήση του ASTAC από τον ίδιο τύπο στη γαλλική Αεροπορία, 32 33

19 Το ΓΕΑ επέλεξε τον εφοδιασμό των Mirage 2000EGM με βλήματα MICA IR καθώς τα βλήματα Magic II, αποσύρθηκαν σταδιακά λόγω εξάντλησης του ορίου ζωής. επιτρέπει ασφαλώς την μελλοντική εφαρμογή του στα Mirage της ΠΑ ως μια ρεαλιστική επιλογή. Μία επιπλέον πιθανή αποστολή που θα μπορούσαν να αναλάβουν τα Mirage 2000EGM είναι αυτή της υπό-στρατηγικής κρούσης με βλήματα Scalp EG. Η δυνατότητα αυτή είναι επίσης ρεαλιστική καθόσον το σύστημα ναυτιλίας INS/GPS Τotem 3000 είναι κοινό με τα -5MkII και απαιτείται μονάχα τοποθέτηση αρτηρίας δεδομένων, ώστε να δύναται η εξαπόλυση τους από τα μη εκσυγχρονισμένα Mirage. Η κίνηση αυτή θα επέτρεπε την αποδέσμευση επιχειρησιακού έργου από την 331Μ, επιτρέποντας την επικέντρωση στον κύριο ρόλο αναχαίτισης/αεροπορικής υπεροχής. Συνδέεται όμως με το τι ακριβώς θέλει η ΠΑ από τα μαχητικά αυτά και κατά συνέπεια, τον χρόνο που θα παραμείνουν σε υπηρεσία, ώστε μια τέτοια επένδυση να έχει λογική. Άποψη του γράφοντος είναι ότι τα Mirage 2000EGM παρά τα όσα αναφέρονται, έχουν ακόμη πολύ δρόμο από το να χαρακτηριστούν ως «πεπαλαιωμένα» και «περιορισμένoυ ρόλου» με μοναδικό παράγοντα προβληματισμού την ηλικία τους (που μοιραία εγείρει ζητήματα υποστήριξης κύριων συστημάτων). Από δομικής πλευράς πάντως δεν φαίνεται καμία ένδειξη ότι ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα (αντίστοιχη ήταν η εμπειρία και με τα Mirage F-1CG) ενώ οποιαδήποτε απόφαση απόσυρσης τους από την ενεργό δράση, εκτιμάται ότι θα γίνει, μόνο εφόσον η ΠΑ είναι σε θέση να αντικαταστήσει την υφιστάμενη δύναμη από ένα νέο τύπο, που θα αναλάβει να καλύψει τους αντίστοιχους ρόλους που σήμερα υλοποιεί η 332Μ. ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ F-16C/D Block 30: CCIP Lite έναντι απαξίωσης Η Πολεμική Αεροπορία βασίζεται στο F-16 το οποίο αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του στόλου μαχητικών. Διαθέσιμα σε 8 Μοίρες πρώτης γραμμής υπηρετούν 32 μαχητικά F-16C/D Block 30 (330Μ 111ΠΜ), 39 μαχητικά Block 50 (341Μ/347Μ/111ΠΜ), 65 μαχητικά Block 52+ (340Μ/343Μ 115ΠΜ + 337Μ/ 110ΠΜ) συν 30 Block 52+ Advanced (335Μ/336Μ 116ΠΜ). Επιγραμματικά λοιπόν η ΠΑ διαθέτει συνολικά ένα στόλο 157 μαχητικών του τύπου, τα οποία όμως ανήκουν σε διαφορετικά Block παραγωγής. Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του στόλου των ελληνικών F-16 φαίνεται πλέον ως η μόνη ρεαλιστική μέθοδος ανάκτησης των ισορροπιών, με δεδομένη την ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού του στόλου των F-16 της THK και την πλήρη αδυναμία υλοποίησης προγράμματος Νέου Μαχητικού, ενώ από το 2020 αναμένεται η απόκτηση των πρώτων μαχητικών F-35 Lightning II που θα εξοπλίσουν την πρώτη Μοίρα, με εκτίμηση επίτευξης αρχικής επιχειρησιακής ικανότητας, περίπου 2 χρόνια αργότερα, δηλαδή το Σε κάθε περίπτωση η ομοιοτυπία για μείωση του κόστους υποστήριξης του στόλου των F-16 είναι απαραίτητη όπως επίσης απαραίτητη είναι αναβάθμιση συστημάτων αλλά και όπλων, προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως η επένδυση που έγινε για την αγορά τους ώστε να μην απαξιωθούν επιχειρησιακά όπως συνέβη στο παρελθόν με άλλους τύπους μαχητικών (ειδικά όσον αφορά τα Block 30). Το F-16C/D Block 30 (πρόγραμμα Peace Xenia I) όχι μόνο προσέφερε στην ΠΑ το πρώτο πραγματικό μαχητικό πολλαπλών ρόλων με πρωτόγνωρες ικανότητες στην αναχαίτιση αλλά εξακολουθεί μέχρι σήμερα να προσφέρει πολύτιμες επιχειρησιακές δυνατότητες. Με δεδομένο όμως ότι τα Block 30 στερούνται της ικανότητας μεταφοράς προηγμένων όπλων κρούσης, ο οπλισμός τους περιορίζεται στην άφεση συμβατικών βομβών ελεύθερης πτώσης των 500, 1000 και 2000 lbs, με αποτέλεσμα οι δυνατότητες τους να μην μπορούν να καλύψουν απαιτήσεις νυχτερινής κρούσης ή κρούσης υψηλής ακρίβειας. Συνεπώς περιορίζονται σε ημερήσια κρούση εναντίον τακτικών στόχων περιοχής πεδίου μάχης και εγκαταστάσεων υποδομής. Επιπλέον παντελής είναι η έλλειψη ειδικών όπλων όπως βλήματα AGM-65G ή βλημάτων αντί-ραντάρ AGM-88B. Σημειωτέον τα Block 30 υπέστησαν τροποποιήσεις, ώστε να είναι ικανά για τη μεταφορά βλημάτων AIM-120Β AMRAAM, με επεμβάσεις στο ραντάρ AN/APG-68 (V) 5 το οποίο εκπέμπει στη ζώνη X και διαθέτει 22 διαφορετικές λειτουργίες σε διαμόρφωση αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους. Βεβαίως οι επιδόσεις του είναι (μοιραία λόγω ηλικίας) σαφώς υποδεέστερες των νεότερων εκδόσεων (V) 7 και (V) 9-στα Block 50 και Block 52+ αντίστοιχα-με ότι αυτό συνεπάγεται στην ικανότητα να εμπλακούν σε εναέρια μάχη-ιδιαίτερα εναντίον πολλαπλών απειλών. Η ύπαρξη αυτής των βλημάτων anti ship ΑΜ-39 Exocet αποτελεί κρίσιμο παράγοντα αποτροπής και ισχυρό μέσο κρούσης εναντίον εχθρικών μονάδων επιφανείας, καθιστώντας στην κυριολεξία πολύτιμα τα Mirage 2000 EGM

20 ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ Παράλληλα υλοποιήθηκε το πρόγραμμα δομικής αναβάθμισης Falcon Up και στη συνέχεια τα Block 30 υποβλήθηκαν σε ένα άλλο πρόγραμμα αυτό της εγκατάστασης του συστήματος αυτοπροστασίας ASPIS. Αν και η παραλαβή των αεροσκαφών ξεκίνησε το 1989, τα F-16 πετούσαν αποστολές αναχαίτισης μέχρι και το 1999, χωρίς την παρουσία δέκτη προειδοποίησης σημάτων ραντάρ RWR. Σήμερα παρά τις παραπάνω βελτιώσεις η συμβολή τους στον αεροπορικό αγώνα περιορίζεται από πλήρη έλλειψη αναβάθμισης με νεότερους αισθητήρες και όπλα που θα τους επέτρεπαν να αντιμετωπίσουν με αξιώσεις την αναβαθμισμένη τουρκική απειλή. Σε συνδυασμό με την ηλικία τους η ΠΑ θα πρέπει να αποφασίσει-ίσως πολύ σύντομα-προς ποια κατεύθυνση επιθυμεί να κινηθεί, προκειμένου είτε να προχωρήσει σε κάποια μορφής αναβάθμιση, είτε να τα αφήσει στην παρούσα κατάσταση, μέχρις να αποσυρθούν από υπηρεσία ίσως κάπου στο Άποψη του γράφοντος είναι ότι η άφεση των Block 30 στην οριστική απαξίωση θεωρείται πολυτέλεια από τη στιγμή που απλώς δεν υπάρχει κανένα ορατό σενάριο αντικατάστασης από νέο τύπο. Συνεπώς η πιο ρεαλιστική λύση θα ήταν η αναβάθμιση τους με απάρτια των Block 50 που θα αφαιρεθούν (δηλαδή ραντάρ ΑΝ/APG-68 (V) 7 και υπολογιστές GAC, επιτυγχάνοντας τουλάχιστον μια εντελώς οριακή αναβάθμιση ικανότητας. Η προσθήκη τερματικού ζεύξης δεδομένων Link 16 επίσης κρίνεται απολύτως απαραίτητη σε συνδυασμό με ένα ελαφριάς μορφής πρόγραμμα εκσυγχρονισμού στα πρότυπα του CCIP Lite (νέος υπολογιστής αποστολής, έγχρωμες οθόνες CMFD, αρτηρία δεδομένων, πιστοποίηση JDAM/JSOW και κάσκα JHMCS). F-16C/D Block 50/52+: Μονόδρομος η αναβάθμιση με AESA Πρόκειται για την ραχοκοκαλιά του στόλου των Fighting Falcon της ΠΑ που αποκτήθηκαν τα μεν Block 50 το 1997 (Peace Xenia II), τα Block 52+ το 2003 (Peace Xenia III) και τα Block 52+ Advanced το 2009 (Peace Xenia IV). Αρχική πρόθεση της ΠΑ (που δεν προχώρησε εξ αιτίας δημοσιονομικού προβλήματος και της επακόλουθης πολιτικής αστάθειας) ήταν η αναβάθμιση 56 Η άφεση των Block 30 στην οριστική απαξίωση θεωρείται πολυτέλεια από τη στιγμή που απλώς δεν υπάρχει κανένα ορατό σενάριο αντικατάστασης από νέο τύπο. αεροσκαφών F-16C/D Block 52+ και 39 F-16C/D Block 50 ώστε να επιτευχθεί ομογενοποίηση του στόλου, στο ικανότερο πρότυπο των 30 Block 52+ Advanced του Αράξου. Για τα F-16C/D Βlock 52+ το πρόγραμμα περιλάμβανε τοποθέτηση υπολογιστή αποστολής MMC 7000 στη θέση του MMC 5000, ολοκλήρωση του συστήματος Link 16 με τοποθέτηση τερματικού MIDS, προηγμένη μηχανική ολοκλήρωση του IRIS-T με την εισαγωγή τριών πρόσθετων χαρακτηριστικών έναντι των υπαρχόντων στα Βlock 52+ και ενσωμάτωση δυνατότητας ACMI. Στα παλαιότερα όμως F-16C/D Βlock 50 το πρόγραμμα προέβλεπε μεγαλύτερου εύρους επεμβάσεις, προκειμένου να αναβαθμιστούν στο επίπεδο Advanced (κάτι που ισχύει και στην περίπτωση αναβάθμισης σε επίπεδο F-16V). Αντίθετα για τα Block 30 δεν προβλεπόταν καμία αναβάθμιση, κάτι που επιβεβαιώθηκε στην ενημέρωση που έγινε στην Διαρκή Επιτροπή Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων στις 19 Ιανουαρίου Όμως οι απανωτές αναβολές στην λήψη απόφασης καθώς και παρατεταμένη έλλειψη αποφασιστικότητας από πλευράς ΥΕΘΑ για ένα πρόγραμμα που εκκρεμούσε-ειδικά για τα Block 50-από το , ενδεχομένως είχαν εντελώς απροσδόκητα μια ευεργετική επίδραση για την ΠΑ. Η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος που συντελέστηκε στο μεταξύ και η εξέλιξη της απειλής, συνέτειναν στην αντίληψη ότι η-όποια-προσέγγιση της ΠΑ για την αντιμετώπιση μελλοντικών απειλών για τα επόμενα χρόνια, προϋποθέτει την υιοθέτηση ενός πακέτου αναβάθμισης δυνατοτήτων, ανώτερο του αντίστοιχου του CCIP των τουρκικών F-16C/D Block 40/50. Αυτό σημαίνει την υιοθέτηση ενός ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης AESA που θα επιτρέψει με αξιώσεις την αντιμετώπιση και μαχητικών 5ης γενιάς (F-35A). Η άποψη αυτή αποτελούσε από ένα σημείο και μετά κοινή λογική, χωρίς όμως διατυπωμένη συγκεκριμένη πρόταση με τα ειδικά αυτά χαρακτηριστικά, μέχρις ότου η κατασκευάστρια Lockheed Martin παρουσίασε επίσημα τον Σεπτέμβριο του 2015, την έκδοση F-16V Viper (βλέπε αναλυτική παρουσίαση στην ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥ, Τεύχος 1). Κεντρικός άξονας της πρότασης εκσυγχρονισμού είναι το ραντάρ AESA τύπου AN/APG-83, κεντρικής οθόνης CDU για αναβάθμιση της απεικόνισης τακτικής κατάστασης στο πιλοτήριο και με απαραίτητη προϋπόθεση, την ενσωμάτωση ζεύξης δεδομένων Link 16 που θα καλύψει το κρίσιμο επιχειρησιακό κενό συγκριτικά με το στόλο μαχητικών της THK. Η αναβαθμισμένη έκδοση του F-16V, αποτελεί ουσιαστικώς την «πρόταση του «πακέτου εκσυγχρονισμού» της αμερικανικής εταιρείας προς την ΠΑ, για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του στόλου των ελληνικών F-16C/D τεσσάρων διαφορετικών εκδόσεων και αντίστοιχων προγραμμάτων, προκειμένου αυτή να μπορέσει «να αντιμετωπίσει τις απειλές του 21ου αιώνα, με υψηλή διαθεσιμότητα και οικονομικότερη υποστήριξη και αύξηση του επιχειρησιακού χρόνου ζωής των για 30 και πλέον χρόνια». Η λύση λοιπόν εκσυγχρονισμού των Block 52+ και Block 52+ Advanced σε επίπεδο F-16V με ραντάρ AESA, θα επιτρέψει τη διοχέτευση απαρτίων των δύο εκδόσεων στα Block 50 και εν συνεχεία των Block 30 με διαδικασίες που σε κάθε περίπτωση απαιτούν ξεχωριστές πιστοποιήσεις με ότι αυτό συνεπάγεται. Στο σενάριο αυτό τα Block 50 θα αποκτήσουν νέο ραντάρ APG-68(V)9 στη θέση του APG-68(V)7, τοποθέτηση 2 νέων έγχρωμών οθονών πολλαπλών λειτουργιών, δυνατότητα χρήσης έγχρωμου κινούμενου χάρτη, υπολογιστή ΜΜC-7000, συμβατότητα με NVG, ενσωμάτωση δυνατότητας JHMCS, μεταφορά του βλήματος IRIS-T, δυνατότητα Link-16 με τερματικό MIDS και ενσωματωμένη δυνατότητα ACMI. Επιπλέον στο πακέτο αναβάθμισης αναμένεται να συμπεριληφθεί η πιστοποίηση JDAM και JSOW για τα Block 52+. Ένα δεύτερο σενάριο αποτελεί τη βέλτιστη αλλά ακριβή λύση εκσυγχρονισμού σε επίπεδο F-16V με ραντάρ AESA όλων των Block 50/52+/52+ Advanced, με αποτέλεσμα να υπάρχει πλεόνασμα ραντάρ AN/ APG-68 (V)9 και υπολογιστών MMC-5000 για τοποθέτηση (από τα Block 52+) στα Block 30. Η ανατροπή ισορροπίας στο Αιγαίο Ιδανικά λοιπόν η ΠΑ θα πρέπει μα είναι σε θέση περί το 2020 να αντιπαραθέσει ένα σύνολο 125 μαχητικών σε επίπεδο F-16V Viper συνεπικουρούμενα από τα 25 Mirage Mk2 (σύνολο 150 μαχητικά) μαζί με τα εναπομείναντα 32 F-16C/D Block 30 και 36 37