ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ. Ατμοσφαιρική ρύπανση: Αίτια, συνέπειες και αντιμετώπιση. Ηλικιακή ομάδα 9-12

Transcript

1

2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Ατμοσφαιρική ρύπανση: Αίτια, συνέπειες και αντιμετώπιση Ηλικιακή ομάδα 9-12 Φυσική καταστροφή, ηλικιακή ομάδα, γνωστικό αντικείμενο Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές δημοτικού ηλικίας 9-12 ετών (Δ, Ε, ΣΤ δημοτικού). Αναφέρεται στην ατμοσφαιρική ρύπανση και την αντιμετώπισή της. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές είναι η Μελέτη Περιβάλλοντος, οι Φυσικές Επιστήμες, η Περιβαλλοντική Αγωγή, η Αγωγή Υγείας. Το σενάριο είναι συμβατό με τα προγράμματα ανάπτυξης διαθεματικών δραστηριοτήτων. Επιστημονικό περιεχόμενο Το σενάριο εισάγει στους μαθητές στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Πραγματεύεται τη διερεύνηση των γνώσεων και στάσεων σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση, την παρουσίαση των κυριότερων ατμοσφαιρικών ρύπων, τις πηγές τους και τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον, καθώς και τη μελέτη των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Οι μαθητές με παιχνίδι ρόλων προσεγγίσουν τους τρόπους αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Σκοπός Σκοπός του σεναρίου είναι οι μαθητές να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τις ενέργειες που έχουν να κάνουν για να προστατευτούν όταν τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι έντονα, καθώς και να λαμβάνουν αποφάσεις στην κατεύθυνση της επίλυσης των προβλημάτων αυτών ως ενεργοί πολίτες. 2

3 Διδακτικοί / μαθησιακοί στόχοι Οι μαθητές αναμένεται να: κατανοήσουν τη σχέση / αλληλεπίδραση του ανθρώπου µε το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον ευαισθητοποιηθούν στη λήψη μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος και να προτείνουν λύσεις καταγράψουν τους κυριότερους ατμοσφαιρικούς ρύπους, τις κυριότερες πηγές τους, τις επιπτώσεις στην υγεία και στο περιβάλλον μελετήσουν πίνακες με τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις στην υγεία από τα διάφορα επίπεδα ρύπανσης διερευνήσουν τους ρύπους στην ατμόσφαιρα της περιοχής τους και τους λόγους που τους προκαλούν εντοπίσουν τα σημαντικότερα ατμοσφαιρικά προβλήματα και τα αίτιά τους αναρωτηθούν για τη δική τους συμβολή στην ατμοσφαιρική ρύπανση προτείνουν ενέργειες που πρέπει να γίνουν για να περιοριστούν οι ρύποι και να βελτιωθεί η κατάσταση υιοθετήσουν στάσεις και συμπεριφορές που δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον αναλάβουν δράση στην κατεύθυνση της επίλυσης του προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τις ενέργειες που έχουν να κάνουν για να προστατευτούν όταν τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι έντονα. Γενικότεροι εκπαιδευτικοί στόχοι Οι μαθητές αναμένεται να: συνεργάζονται και να επιχειρηματολογούν μπορούν να αντλούν πληροφορίες από γραφήματα, εικόνες, άρθρα διερευνούν τους παράγοντες που επηρεάζουν ένα θέμα αναλάβουν δράση ως ενεργοί πολίτες στην κατεύθυνση της επίλυσης των προβλημάτων που παρουσιάζονται. 3

4 Εκτιμώμενη διάρκεια, οργάνωση διδασκαλίας, ρόλος εκπαιδευτικού Η διάρκεια εκτιμάται σε 5-7 διδακτικές ώρες, με προσαρμογές ανάλογα με την ηλικία των μαθητών. Οι μαθητές σε ομάδες 4 μελών συζητούν και συμπληρώνουν τα φύλλα εργασίας. Κάθε ομάδα έχει έναν υπολογιστή με σύνδεση στο διαδίκτυο. Συζητήσεις οργανώνονται και με τη συμμετοχή όλων των μαθητών. Η ομαδοσυνεργατική μορφή διδασκαλίας ενδείκνυται για την επίλυση προβλήματος κατά την οργάνωση δραστηριοτήτων διαθεματικού χαρακτήρα. Διεξάγονται συζητήσεις, διάλογοι εκπαιδευτικού μαθητών. Ο δάσκαλος καθοδηγεί τους μαθητές στη διερεύνηση του υλικού τους. Περιγραφή διδακτικών και μαθησιακών δραστηριοτήτων φύλλα εργασίας Κατά τη διδακτική προσέγγιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε γενικές γραμμές ακολουθούμε τα στάδια επίλυσης προβλήματος: Εντοπίζεται και διερευνάται το πρόβλημα Καθορίζονται οι στόχοι για την επίλυση (ή συμμετοχή στην επίλυση) του προβλήματος Διερευνώνται οι εναλλακτικές λύσεις Προσδιορίζονται κριτήρια για την επιλογή της πιθανής/ρεαλιστικής λύσης (ή λύσεων) και επιλέγεται η κατάλληλη λύση (ή λύσεις) Συγκροτείται σχέδιο δράσης που θα υλοποιηθεί από τους μαθητές Κατά τις επιμέρους δραστηριότητες οι μαθητές αναζητούν τις πληροφορίες στο διαδίκτυο, συμμετέχουν σε παιχνίδια ρόλων, μελετούν περιπτώσεις ρύπανσης, κλπ. 4

5 Προτεινόμενες Δραστηριότητες Δραστηριότητα 1, φύλλο εργασίας 1: γνώσεις και στάσεις Διερευνώνται με συζήτηση οι γνώσεις και στάσεις των μαθητών σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Αναδεικνύονται οι πρότερες αντιλήψεις των μαθητών. Η ίδια δραστηριότητα θα γίνει στο τέλος της διδασκαλίας και θα συγκριθούν τα αποτελέσματα, ώστε να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της διδακτικής παρέμβασης. Οι μαθητές επεξεργάζονται το θέμα τους στην ομάδα και απαντούν σε ερωτήσεις όπως: Με ποιες λέξεις θα περιγράφατε την ατμοσφαιρική ρύπανση; Με ποιες λέξεις μπορείτε να περιγράψετε τα συναισθήματά σας για την ατμοσφαιρική ρύπανση; Ο αέρας ανήκει σε κάποιον; Γιατί νομίζετε ότι πολλές καθημερινές συνήθειες επηρεάζουν τόσο πολύ την ποιότητα του αέρα και του υπόλοιπου περιβάλλοντος; Τι μπορούμε να κάνουμε για να το αλλάξουμε αυτό; Μπορεί για κάποιες ερωτήσεις να γίνει συννεφόλεξο στο wordle ( Το συννεφόλεξο αναδεικνύει τη συχνότητα εμφάνισης των λέξεων σε ένα κείμενο με το μέγεθος ή και το χρώμα των γραμμάτων της κάθε λέξης. Με αυτόν τον τρόπο δηλώνεται η σπουδαιότητα της κάθε λέξης. Φύλλο εργασίας 1: γνώσεις και στάσεις Ας συζητήσουμε στην ομάδα μας και ας απαντήσουμε στις παρακάτω: Με ποιες λέξεις θα περιγράφατε την ατμοσφαιρική ρύπανση; Με ποιες λέξεις μπορείτε να περιγράψετε τα συναισθήματά σας για την ατμοσφαιρική ρύπανση; Ο αέρας ανήκει σε κάποιον; Γιατί νομίζετε ότι πολλές καθημερινές συνήθειες επηρεάζουν τόσο πολύ την ποιότητα του αέρα και του υπόλοιπου περιβάλλοντος; Τι μπορούμε να κάνουμε για να το αλλάξουμε αυτό; Δημιουργήστε μια αφίσα για κάθε μία από αυτές τις ερωτήσεις και αναρτήστε την στον πίνακα ανακοινώσεων του σχολείου. Μπορείτε για κάποιες ερωτήσεις να φτιάξετε συννεφόλεξο με τη βοήθεια Η ίδια δραστηριότητα θα επαναληφθεί στο τέλος της διδασκαλίας και θα συγκριθούν τα αποτελέσματα. 5

6 Δραστηριότητα 2, φύλλο εργασίας 2: ρύποι, πηγές, επιπτώσεις «Οι κυριότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι, οι πηγές τους και οι επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον». Σε αυτή τη δραστηριότητα οι μαθητές μελετούν κείμενα για την ατμοσφαιρική ρύπανση και συμπληρώνουν πίνακα με τους κυριότερους ατμοσφαιρικούς ρύπους, την κύρια πηγή και τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον. Κάνουν τις προτάσεις τους για τον περιορισμό της ρύπανσης. Φύλλο εργασίας 2: ρύποι, πηγές, επιπτώσεις «Οι κυριότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι, οι πηγές τους και οι επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον». Μελετήστε κείμενα για την ατμοσφαιρική ρύπανση, που θα βρείτε στο υλικό του ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ ή σε άλλους ιστότοπους (ενδεικτικά Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα με τους κυριότερους ατμοσφαιρικούς ρύπους. Για κάθε ρύπο γράψτε την κυριότερη πηγή, τις επιπτώσεις στην υγεία και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ρύπος Κύρια πηγή Επιπτώσεις στην υγεία Επιπτώσεις στο περιβάλλον Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Το τροποσφαιρικό όζον (O 3 ) Μόλυβδος (Pb) Διοξειδίου του αζώτου (NO 2 ) Αιωρούμενα σωματίδια (PM) Διοξείδιο του θείου (SO 2 ) Προτείνετε τρόπους περιορισμού της ρύπανσης. 6

7 Δραστηριότητα 3, φύλλο εργασίας 3: συμφωνώ ή διαφωνώ; Οργανώνεται μια συζήτηση στην τάξη σχετικά με το θέμα της ρύπανσης του αέρα. Ορίζονται πέντε περιοχές στην τάξη που αντιστοιχούν στις θέσεις «συμφωνώ απόλυτα», «συμφωνώ», «δεν έχω γνώμη», «διαφωνώ», «διαφωνώ απόλυτα». Ο εκπαιδευτικός διαβάζει προτάσεις όπως οι παρακάτω και οι μαθητές καλούνται να μετακινηθούν στις περιοχές που έχουν οριστεί, ανάλογα με το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας με αυτές. Οι μαθητές δικαιολογούν την τοποθέτησή τους. Οι απόψεις των μαθητών συζητούνται στην τάξη. Μπορούν να συζητηθούν θέματα όπως τα παρακάτω: Σε περίπτωση που κάποιοι άνθρωποι ρυπαίνουν, πρέπει να τιμωρούνται; Είναι ευθύνη της πολιτείας ο έλεγχος της ρύπανση του αέρα; Είμαστε μικροί για να προστατεύσουμε το περιβάλλον ή μπορούμε κι εμείς να κάνουμε κάτι; Θα πρέπει να νοιαζόμαστε για την ποιότητα του αέρα; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να προστατεύσουμε τον αέρα που αναπνέουμε; Όταν η ρύπανση είναι μεγάλη, πρέπει να απαγορεύονται να κινούνται τα αυτοκίνητα; Αν τα αιωρούμενα σωματίδια στην ατμόσφαιρα είναι αυξημένα, πρέπει να απαγορεύεται να καίμε ξύλα για θέρμανση; Πρέπει όλοι να κάνουμε οικονομία στην ενέργεια γιατί οι πολλές καύσεις ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα Φύλλο εργασίας 3: συμφωνώ ή διαφωνώ; Οργανώστε μια συζήτηση στην τάξη σχετικά με το θέμα της ρύπανσης του αέρα. Θα χρειαστεί να ορίσετε με τη βοήθεια του δασκάλου σας πέντε περιοχές στην τάξη που αντιστοιχούν στις θέσεις «συμφωνώ απόλυτα», «συμφωνώ», «δεν έχω γνώμη», «διαφωνώ», «διαφωνώ απόλυτα». Ο δάσκαλος θα σας διαβάσει προτάσεις σχετικές με την ατμοσφαιρική ρύπανση και εσείς καλείστε να μετακινηθείτε στις περιοχές που έχουν οριστεί ανάλογα με το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας σας με αυτές τις προτάσεις. Σε κάθε ερώτηση- πρόταση συζητήστε τις απόψεις σας μέσα στην ομάδα που σχηματίζεται με την ίδια απάντηση. Χρειάζεται να δικαιολογήσετε την τοποθέτησή σας και να διατυπώσετε επιχείρημα. Καλά είναι να μη παρασυρθείτε από τους συμμαθητές σας και να εκφραστείτε ελεύθερα. 7

8 Δραστηριότητα 4 φύλλο εργασίας 4: μελέτη επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές καλούνται να μελετήσουν πίνακα με τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και να σχολιάσουν την χρωματιστή κλίμακα και τις συνέπειες στην υγεία κάθε επιπέδου ρύπανσης. Παράλληλα, ανάλογα με τον δείκτη ρύπανσης, καλούνται να πάρουν αποφάσεις για τις δραστηριότητές τους στους ανοιχτούς χώρους. Στη συνέχεια επισκέπτονται την ιστοσελίδα που αναφέρεται στο σύστημα διαχείρισης ποιότητας αέρα και εντοπίζουν τα επίπεδα ρύπανσης της ατμόσφαιρας για κάθε ρύπο (εκτίμηση μόνο για τις περιοχές της Αττικής και της Θεσσαλονίκης). Οι μαθητές αναρωτιούνται για τους λόγους που κάποιοι ρύποι είναι αυξημένοι και προτείνουν τρόπους μείωσης ενώ αναλαμβάνουν την ευθύνη να δράσουν και οι ίδιοι. Φύλλο εργασίας 4: μελέτη επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης Μελετήστε τον πίνακα επιπέδων ρύπανσης. Ο δείκτης επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πόσο επηρεάζει την υγεία μας η ατμοσφαιρική ποιότητα. Επίπεδο Ρύπανσης Χαμηλή Ατμοσφαιρική Ρύπανση Μέτρια Ατμοσφαιρική Ρύπανση Ψηλή Ατμοσφαιρική Ρύπανση Πολύ Ψηλή Ατμοσφαιρική Ρύπανση Απολαύστε τον καθαρό αέρα! Τι σημαίνει Η ατμοσφαιρική ποιότητα είναι μέτρια και δεν επηρεάζει ιδιαιτέρα τους περισσότερους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών όπως εσείς. Εντούτοις, αν ξέρετε ότι είσαστε ευαίσθητοι στη ρύπανση, τότε περιορίστε το χρόνο που ξοδεύετε για παιχνίδια σε υπαίθριους χώρους. Άνθρωποι με καρδιακά προβλήματα ή ασθένειες πνευμόνων (όπως το άσθμα) και τα παιδιά πρέπει να περιορίσουν την ώρα και το ρυθμό παιχνιδιού όσο βρίσκονται εκτεθειμένα στην ύπαιθρο. Θυμηθείτε, είναι σημαντικό να σκεφτείτε τον τρόπο με τον οποίο η ατμοσφαιρική ρύπανση σας επηρεάζει! Εάν δεν αισθάνεστε τόσο καλά, παίξτε τα υπαίθρια παιχνίδια με πιο ήπιο ρυθμό έντασης και περιορίστε το χρόνο που ξοδεύετε σε υπαίθριους χώρους, ειδικά κοντά σε μολυσμένες περιοχές όπως δρόμους με μεγάλη κυκλοφορία. Άνθρωποι με καρδιακά προβλήματα ή ασθένειες πνευμόνων (όπως το άσθμα) και τα παιδιά δεν πρέπει να εκτεθούν σε υπαίθριους χώρους, ειδικά κοντά σε ρυπασμένες περιοχές όπως δρόμους με μεγάλη κυκλοφορία. Ο καθένας πρέπει επίσης να περιορίσει τις υπαίθριες δραστηριότητες στις ρυπασμένες περιοχές. 8

9 Σχολιάστε τη χρωματιστή κλίμακα. Αφού μελετήσετε τον πίνακα επισκεφτείτε την ιστοσελίδα που αναφέρεται στο σύστημα διαχείρισης ποιότητας αέρα και εντοπίστε τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης για τους ρύπους: διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ 2 ), όζον (O 3 ), βενζόλιο, αιωρούμενα σωματίδια (PM10, PM2.5) που ισχύουν σήμερα. Ποιος ρύπος βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα; Γιατί; Συζητήστε στην τάξη τους λόγους που υπάρχουν τόσοι ρύποι (π.χ. αιωρούμενα σωματίδια) στην ατμόσφαιρα. Τι μπορεί να γίνει για να μειωθούν οι ρύποι (π.χ. αιωρούμενα σωματίδια) στην ατμόσφαιρα της περιοχής σας; Από τους προτεινόμενους τρόπους επιλέξτε αυτόν που μπορεί να εφαρμοστεί και εφαρμόστε τον. 9

10 Αξιολόγηση Εκτός από την επίτευξη των γνωστικών στόχων, που περιγράφονται στο σενάριο, αξιολογείται η συνεργασία στην ομάδα, η αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών καθώς και η ετοιμότητα ανάληψης δράσης και λήψης απόφασης και ανάληψης δράσης προκειμένου να αντιμετωπιστεί το σοβαρό και επίκαιρο πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Στην αξιολόγηση γνώσεων μπορεί να συμπεριληφθεί και το παρακάτω παιχνίδι «μάντεψε ποιος είσαι». Δοκιμασία: μάντεψε ποιος είσαι «Μαθαίνουμε για την ατμοσφαιρική ρύπανση διασκεδάζοντας». Επιλέγουμε τρεις ή τέσσερις μαθητές που στέκονται με γυρισμένες τις πλάτες τον πίνακα. Κάθε παιδί μπορεί να εκπροσωπεί κάτι σχετικό με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Κολλάμε μια λέξη ή εικόνα στον πίνακα πίσω από το κεφάλι του παιδιού για να δείξουμε αυτό που εκπροσωπεί κάθε παιδί που έχει σταθεί μπροστά. Οι επιλεγέντες προσπαθούν να μαντέψουν την λέξη κάνοντας ερωτήσεις για να την προσδιορίσουν. Όταν μια ερώτηση είναι σωστή, οι μαθητές πριμοδοτούνται με μία ακόμα ερώτηση. Όταν οι μαθητές δίνουν μια απάντηση λάθος, παίρνει την σειρά ο επόμενος μαθητής. Για παράδειγμα, ένας μαθητής ο οποίος επιλέχθηκε να είναι αυτοκίνητο μπορεί να ρωτήσει: Έχω τροχούς; ναι Μπορώ να ρυπάνω τον αέρα; ναι Είμαι μηχανάκι; όχι Σειρά στον επόμενο για την λέξη του. Αυτό γίνεται μέχρι να μαντέψει κάθε μαθητής ποια είναι η λέξη που του αντιστοιχεί. Υπάρχουν πολλές λέξεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αυτό το παιχνίδι. Ορισμένες λέξεις-κλειδιά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι: Σταθμός παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης Νέφος αιθαλομίχλης Σωματίδια Ρύπανση Φωτοχημικό νέφος Αέρια Πνεύμονας Άσθμα Αυτοκίνητο Φορτηγά Ποδήλατο Τραμ 10

11 Βιβλιογραφία ea14592d1a7&pageid=607 11

12 Εκπαιδευτικό σενάριο Ένα εκπαιδευτικό σενάριο ή σενάριο διδασκαλίας ή διδακτικό σενάριο, αποτελεί ένα ολοκληρωμένο μαθησιακό πλαίσιο έναν δομημένο τρόπο οργάνωσης της διδασκαλίας, που περιλαμβάνει διαδοχικά βήματα με στόχο την οικοδόμηση της γνώσης. Σε όρους πληροφορικής, ένα σενάριο διδασκαλίας αποτελεί τον αλγόριθμο για την επίτευξη των στόχων της διδακτικής πράξης και της μαθησιακής διαδικασίας. Το σενάριο διδασκαλίας αναφέρεται σε ένα ή περισσότερα γνωστικά αντικείμενα, βασίζεται σε συγκεκριμένη παιδαγωγική προσέγγιση, περιλαμβάνει συγκεκριμένους και σαφώς διατυπωμένους διδακτικούς στόχους, δραστηριότητες για τους μαθητές και ρόλο για τον εκπαιδευτικό και, στην περίπτωση που υποστηρίζεται από τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ), αξιοποιεί εκπαιδευτικά εργαλεία (όπως το λογισμικό) ή άλλες ψηφιακές τεχνολογίες. Μικρόπουλος, Τ. Α. & Μπέλλου, Ι. (2010). Σενάρια διδασκαλίας με υπολογιστή. Αθήνα: Κλειδάριθμος.