ΕΚΘΕΣΗ Γ ΕΠΑΛ ΚΕΙΜΕΝΟ

Transcript

1 ΕΚΘΕΣΗ Γ ΕΠΑΛ ΚΕΙΜΕΝΟ Η απληστία -η αχορταγία, η πλεονεξία, το ακόρεστο του ανθρώπινου ψυχισμούείναι ίσως από όλα τα θανάσιμα αμαρτήματα εκείνο που, στην ιστορία του πολιτισμού, συναντά την πιο καθολική αναγνώριση και καταδίκη. Σε αυτό το ζήτημα φαίνεται να υπάρχει ακόμα και διαθρησκειακό consensus [1]. Η απληστία στιγματίζεται εξίσου στον βουδισμό και τον ινδουισμό, τον ιουδαϊσμό και τον χριστιανισμό. Ακόμα περισσότερο, κοινό τόπο φαίνεται να αποτελεί και η άποψη ότι η απληστία δεν λειτουργεί απλώς ως ένα μεταξύ των άλλων αμαρτημάτων ή έστω ως πρώτη μεταξύ ίσων, αλλά ότι συνιστά την πηγή των άλλων αμαρτημάτων. Αν όμως η απληστία αποτελεί τη «μητέρα όλων των αμαρτημάτων» αυτό δεν σημαίνει ότι κρίνεται ως το εγγύτερο όλων; ως κάτι «πανταχού παρόν»; και ως εκ τούτου, ως εκείνο από το οποίο κινδυνεύει περισσότερο καθένας μας στην καθημερινή ζωή του; Δεν θα αναγνωριζόταν φυσικά ως το πιο επικίνδυνο αμάρτημα αν δεν ήταν εκείνο που μας βάζει συνεχώς σε πειρασμό, αν δεν ήταν, εν τέλει, σύμφυτο με την κοινωνική ζωή, με τη σύσταση του ίδιου του κοινωνικού υποκειμένου. Ενώ στα ζώα το βιολογικό ένστικτο ρυθμίζει την ικανοποίηση των αναγκών για την επιβίωση, στον άνθρωπο η βιολογική ανάγκη διαμεσολαβείται από τη γλώσσα και προϋποθέτει τον κοινωνικό δεσμό: ανήμπορο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, το βρέφος τις αρθρώνει σε ένα αίτημα προς τον Άλλο, αρχικά προς τη μητέρα, και αργότερα -μέσω της κοινωνικοποίησης- στην κοινωνία εντός της οποίας μεγαλώνει. Το τίμημα αυτής της εξάρτησης από τη γλώσσα και τον Νόμο που συνθέτει τον κοινωνικό ιστό είναι η απώλεια κάθε αμεσότητας στη σχέση μας με τη σφαίρα των αναγκών. Παγιδευμένο στον κοινωνικό κόσμο της γλώσσας το υποκείμενο χάνει τη δυνατότητα κάθε άμεσης, απόλυτης ικανοποίησης. Αποζημιώνεται όμως με την εμπλοκή του στο παιχνίδι της επιθυμίας, δώρο και κατάρα συγχρόνως. Εδώ εντοπίζεται και η είσοδος της αμαρτίας. Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς εδραιώνεται αυτή η δομή της επιθυμίας ως ατέρμονης αναζήτησης. Γνωρίζουμε ότι ήταν μάλλον άγνωστη σε πολλές «πρωτόγονες» κοινωνίες, αλλά σίγουρα απασχολεί την ελληνική αρχαιότητα (παράδειγμα το πλατωνικό Συμπόσιο). Συναντά πάντως στον Απόστολο Παύλο τον πρώτο αυθεντικά οξυδερκή μελετητή της. Για τον Παύλο το πρόβλημα της απληστίας, αλλά και της αμαρτίας γενικά, είναι ένα πρόβλημα που σχετίζεται πρωτίστως με το επιθυμείν. Όπως παρατηρεί στην πρώτη προς Τιμόθεον επιστολή «Εκείνοι όμως που θέλουν να πλουτίσουν πέφτουν σε πειρασμό και παγίδα και σε πολλές επιθυμίες ανόητες και βλαβερές, οι οποίες βυθίζουν τους ανθρώπους στον όλεθρο και την απώλεια. Διότι η ρίζα όλων των κακών είναι η φιλαργυρία». Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης και μέχρι τον 17ο αιώνα είχε πλήρως επικρατήσει η άποψη ότι οι ηθικές και θρησκευτικές αρχές δεν επαρκούσαν για τον περιορισμό των ανθρώπινων παθών. Ο Πασκάλ, λόγου χάρη, είχε πλήρη επίγνωση της παράδοξης και τόσο χαρακτηριστικά ανθρώπινης διαλεκτικής της επιθυμίας (και, στο σημείο αυτό, αντλώ από πρόσφατο κείμενο του Γεράσιμου Βώκου): «Μόλις οι άνθρωποι που επιθυμούν και κυνηγούν ένα πράγμα το κατακτήσουν μένουν σαν

2 αποσβολωμένοι, η ευτυχία τους διαρκεί για πολύ λίγο, και μεταβάλλεται, σχεδόν την άλλη μέρα σε ανία, η οποία βρίσκεται πολύ κοντά στην αηδία... αυτός που είχε εναποθέσει την ευτυχία του στον πλούτο τώρα που έγινε πλούσιος δεν θα ησυχάσει ποτέ γιατί θέλει περισσότερα. Ο άλλος που ονειρεύεται αξιώματα, καταξιωμένος δεν ηρεμεί, γιατί θέλει να γίνει βασιλιάς και βλέπουμε...». Η απληστία, το ακόρεστο της επιθυμίας είναι κάτι που συναντούμε ακόμα και στον Kαντ, ο οποίος σε μιαν επιστολή του γράφει: «Δώσε σε έναν άνθρωπο όλα όσα επιθυμεί και, εν τούτοις, την ίδια αυτή στιγμή, θα αισθανθεί ότι αυτό το όλα δεν είναι όλα». Αν όμως το ακόρεστο της επιθυμίας, το αμάρτημα της απληστίας, φαίνεται να συνιστά μια σταθερά στην πορεία του δυτικού πολιτισμού, αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει μια αδιατάρακτη συνέχεια χωρίς τομές, και μάλιστα τομές ουσιαστικές. Έτσι, η άνοδος και η εδραίωση του καπιταλισμού θα σημάνει μια αξιοσημείωτη αλλαγή στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Η αλλαγή αυτή σημαδεύεται από τουλάχιστον δύο επεισόδια. Το πρώτο αναλύεται διεξοδικά από τον Aλμπερτ Xίρσμαν στο διάσημο βιβλίο του: «Τα πάθη και τα συμφέροντα». Με τον καπιταλισμό, ως μέσο χαλιναγώγησης των παθών προβάλλει η επιδίωξη του συμφέροντος. Κυρίαρχος λόγος καθίσταται η αντιπαραβολή «των θετικών συνεπειών που προκύπτουν όταν οι άνθρωποι καθοδηγούνται από τα συμφέροντά τους με την καταστροφική κατάσταση που επικρατεί όταν οι άνθρωποι αφήνουν αχαλιναγώγητα τα πάθη τους». Ο πλουτισμός προσλαμβάνει μια θετική και θεραπευτική σημασία τόσο για την ιδιωτική όσο και για τη δημόσια ζωή. Χωρίς υπερβολή «η θεωρία του συμφέροντος έγινε δεκτή την εποχή εκείνη ως μήνυμα σωτηρίας!», αφού έγινε πιστευτό ότι είχε επιτέλους ανακαλυφθεί μια ρεαλιστική βάση για μια εύτακτη και βιώσιμη κοινωνικοπολιτική τάξη, προβλέψιμη και σταθερή. Κάπως έτσι η απληστία άρχισε να νομιμοποιείται, να έρχεται στο προσκήνιο, και να αναγνωρίζεται ως θεμέλιο πια ενός ολόκληρου πολιτισμού. Η ολοκλήρωση αυτής της «καταξίωσης» της απληστίας λαμβάνει βέβαια χώρα με το πέρασμα στην κοινωνία της κατανάλωσης. Όπως επισημαίνει ο θεωρητικός Tοντ Mακγκόουαν, ο καταναλωτισμός επιφέρει μια σημαντική αλλαγή στην κοινωνικοπολιτική οργάνωση των κοινωνιών μας: πρόκειται για το πέρασμα από την «κοινωνία της απαγόρευσης» σε μια οιονεί «κοινωνία της απόλαυσης». Ενώ παλαιότερα η αναπαραγωγή του κοινωνικού δεσμού απαιτούσε τη θυσία της απόλαυσης του υποκειμένου προς χάριν του κοινωνικού καθήκοντος, τώρα πια, στην κοινωνία της κατανάλωσης, το κύριο κοινωνικό καθήκον συνίσταται στην όλο και μεγαλύτερη απόλαυση. Αυτό το κάλεσμά μας απευθύνεται από παντού, από την τηλεόραση, από τις διαφημίσεις, από τον κινηματογράφο, από τις ίδιες τις παρέες μας και τους φίλους που δεν ξεχνούν να μας υπενθυμίζουν πως δεν υπάρχει μεγαλύτερο αμάρτημα από τα να μην «περνάμε καλά». Βέβαια, το γεγονός ότι το κυνήγι της (ιδιωτικής, καταναλωτικής) απόλαυσης τίθεται στο επίκεντρο του κοινωνικού δεσμού, δεν σημαίνει ότι εμείς, οι πολίτες των σημερινών δυτικών κοινωνιών, απολαμβάνουμε πιο πολύ από ό,τι άλλοτε. Λίγο - πολύ όλοι γνωρίζουμε πώς παίζεται το παιχνίδι της κατανάλωσης: η φαντασίωση μιας απόλυτης, τελικής απόλαυσης κινητοποιεί την επιθυμία μας για αγορές, αλλά μόλις έρχεται στην κατοχή μας το αντικείμενο-αίτιο της επιθυμίας μας, το επίκεντρο της φαντασίωσης μας -π.χ. το καινούργιο αυτοκίνητο- την προσδοκία διαδέχεται η δυσαρέσκεια. Oπως το θέτει ο Λακάν στο σεμινάριο του Encore, «Δεν είναι αυτό! Αυτή είναι η ίδια η κραυγή μέσω της οποίας η απόλαυση (jouissance) που λαμβάνουμε διαφοροποιείται από την απόλαυση που περιμέναμε».

3 [1] consensus: συμφωνία ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να δώσετε την περίληψη του κειμένου σε λέξεις. Μονάδες 25 Β1. «αυτός που έχει εναποθέσει την ευτυχία του στον πλούτο»: Σε μια παράγραφο λέξεων να εξηγήσετε γιατί δεν πρέπει να εναποθέτει ο άνθρωπος την ευτυχία του στον πλούτο. Μονάδες 12 Β2. Ποια είναι τα μέσα πειθούς που αξιοποιούνται στην τέταρτη και πέμπτη παράγραφο του κειμένου («Δεν ξέρουμε βλέπουμε»); Μονάδες 5 Β3. α. Να καταγράψετε πέντε λόγιες εκφράσεις του κειμένου. Πώς αυτές επηρεάζουν το ύφος του κειμένου; Μονάδες 5 Β3. β. Να χαρακτηρίσετε την αλληλουχία στην τέταρτη και πέμπτη παράγραφο του κειμένου («Δεν ξέρουμε βλέπουμε»). Μονάδες 6 Β4. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τα σχόλια που εκφράζονται από τα σημεία στίξης στην έβδομη παράγραφο του κειμένου («Το πρώτο ολόκληρου πολιτισμού»). Μονάδες 5 Β5. Να εντοπίσετε στην τελευταία παράγραφο του κειμένου δύο φράσεις ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας και στη συνέχεια να τις μετασχηματίσετε ώστε να δηλώνουν αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Μονάδες 2 Γ. Ως μέλος μιας εθελοντικής οργάνωσης που δραστηριοποιείται στην πόλη σας για την παροχή βοήθειας σε ανθρώπους που βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο ή που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης παρουσιάζετε σε ομιλία σας την ανάγκη της κοινωνικής αλληλεγγύης και ειδικά στην εποχή μας, προτείνοντας ταυτόχρονα και τρόπους με τους οποίους αυτή μπορεί να υλοποιηθεί. Το κείμενο σας να έχει έκταση λέξεις. Μονάδες 40

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ εν είναι εύκολο να είναι κανείς διαφορετικός, ιδίως όταν είναι παιδί. Η φυσική διαδικασία του μεγαλώματος παρουσιάζει ήδη αρκετά προβλήματα, τα οποία επιτείνονται αν ανακαλύψουμε ότι κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο αποκλίνουμε από το µέσο όρο. εν υπάρχει αμφιβολία ότι η δική µου οικογένεια ήταν διαφορετική. Οι γονείς μου μιλούσαν λίγα αγγλικά και αυτά µε µια βαριά ιταλική προφορά. Το στυλ της ζωής μας ήταν ολοφάνερα διαφορετικό, ένα μικρό κομμάτι Μεσογείου στις ακτές της Αμερικής. Τρώγαμε διαφορετικά εξωτικά φαγητά. Οι συζητήσεις μας ήταν πιο ζωντανές και οι φωνές µας λίγο πιο δυνατές. Οι κινήσεις μας πιο έντονες. Ο κόσμος στον οποίο ζούσαμε ήταν σίγουρα πιο ξένος.[ ] Εκείνο τον καιρό ο πατέρας και η μητέρα, τους οποίους μέχρι τότε αγαπούσα χωρίς καμιά αμφισβήτηση, ξαφνικά με ενοχλούσαν. Γιατί δεν μπορούσαν να είναι σαν τους άλλους γονείς; Γιατί μιλούσαν με αυτή την απροκάλυπτη προφορά; Γιατί δεν μπορούσα να τρώω κορνφλέικς για πρωινό, αντί για φραντζολάκια και καφέ με γάλα; Γιατί δεν μπορούσα να παίρνω μαζί µου για κολατσιό, φυστικοβούτυρο και σάντουιτς με μαρμελάδα, αντί για καλαμαράκια; («Μπλιάξ», έλεγαν τα άλλα παιδιά, «ο Μπουσκάλια τρώει τα πόδια του χταποδιού»). εν υπήρχε κανένας τρόπος να γλιτώσω από το επώδυνο στίγμα να είμαι Ιταλός και γιος του Τούλιο και της Ρόζας Μπουσκάλια, ακόμη και το όνομά µου έγινε πηγή στεναχώριας για μένα. Ήταν συνηθισμένο εκείνο τον καιρό να μας κολλάνε τις ταμπέλες «μακαρονάς» και «μετανάστης». Ποτέ δεν ήμουν απολύτως σίγουρος για το τι σήμαιναν αυτές οι λέξεις, παρ όλα αυτά ένιωθα το κεντρί τους. Πρωτόνιωσα αυτόν τον πόνο μια μέρα καθώς έφευγα από το σχολείο. Βρέθηκα ξαφνικά περικυκλωμένος από μια ομάδα παιδιών που μου φώναζαν αυτά τα λόγια. Ένα από αυτά τα παιδιά μου πέταξε ένα κέικ. Η κρέμα και η ζάχαρή του έσκασαν πάνω στο πρόσωπο, τα μαλλιά και τα ρούχα μου. «Βρωμομετανάστη», φώναζαν. Μου φάνηκε ότι πέρασε μια αιωνιότητα ώσπου να απελευθερωθώ από τον κύκλο τους, αφού είχα φάει αρκετές κλοτσιές και μπουνιές.[ ] Μόλις έφτασα σπίτι κλειδώθηκα στο μπάνιο για να μη με δουν. εν μπορούσα ν αντέξω την πιθανότητα να με δουν οι γονείς μου σ αυτήν την έξαλλη κατάσταση.[ ] Τελικά ο πατέρας χτύπησε την πόρτα του μπάνιου. «Τι κάνεις εκεί μέσα, τι συμβαίνει;», με ρώτησε. Μόνο αφού εξάντλησε όλη του την ευγένεια και την πειθώ άνοιξα επιτέλους την πόρτα και τον άφησα να μπει. «Τι συνέβη;», με ρώτησε. Του εξήγησα. Τελείωσα την ιστορία και περίμενα. «Εντάξει», είπε ήσυχα, «έγινε και αυτό. Σε βρήκαν και σένα οι άνθρωποι που μας πληγώνουν και μας κάνουν να κλαίμε. εν μας ξέρουν και όμως μας μισούν. Οι δειλοί, που κάνουν τους δυνατούς μόνο όταν είναι πολλοί και τα βάζουν μαζί μας,

5 γιατί ξέρουν ότι είμαστε λίγοι και δεν είμαστε σε θέση να τους αντιμετωπίσουμε. Ξέρω ότι σε πλήγωσαν αλλά αυτό που έγινε δεν είχε εσένα σαν στόχο. Εσύ απλώς έτυχε να βρίσκεσαι εκεί. Μπορούσε να συμβεί στον καθένα μας.» «Μισώ που είμαι Ιταλός», του εξομολογήθηκα θυμωμένα, «θα ήθελα να είμαι οτιδήποτε άλλο!». Ο πατέρας μου με κράτησε σφιχτά και η φωνή του τώρα ήταν δυνατή και απειλητική. «Να μη σε ξανακούσω να το λες αυτό ποτέ! Έπρεπε να είσαι υπερήφανος γι αυτό που είσαι. Σκέψου λιγάκι ότι η Αμερική ανακαλύφτηκε και πήρε το όνομά της από έναν Ιταλό! Οι Ιταλοί κάνουν γλυκιά μουσική, τραγουδούν υπέροχα, ζωγραφίζουν τους ωραιότερους πίνακες, γράφουν αριστουργήματα και κτίζουν όμορφα κτίρια. Πώς μπορεί να μην είσαι περήφανος που είσαι Ιταλός; Και είσαι ακόμη πιο τυχερός γιατί είσαι και Αμερικανός». «Όμως όλα αυτά δεν τα ξέρουν οι άλλοι», του αντιμίλησα, «θα προτιμούσα να είμαι σαν όλους τους άλλους». «Ε λοιπόν, δεν είσαι! Ο θεός δεν θέλησε να μας κάνει όλους ίδιους. Μας έκανε διαφορετικούς για να μπορεί ο καθένας να είναι ο εαυτός του. Ποτέ να μην φοβάσαι τις διαφορές. Η διαφορά είναι καλό. Θα σου άρεσε να είσαι σαν τα παιδιά που σ έδειραν και σου φώναζαν αυτά τα πράγματα; Θα σου άρεσε να κάνεις τους άλλους να υποφέρουν και να κλαίνε; ε χαίρεσαι που διαφέρεις απ αυτούς;» Θυμάμαι ότι το επιχείρημά του μου είχε φανεί πολύ δυνατό, αλλά έμεινα σιωπηλός. «Λοιπόν θα σου άρεσε;», επέμενε ο πατέρας μου, «θα ήθελες να είσαι σαν κι αυτούς, σαν κι αυτούς που σε πλήγωσαν;» «Όχι» «Τότε σκούπισε τα μάτια σου και να είσαι περήφανος γι αυτό που είσαι».[ ] Βεβαίως ο πατέρας μου δεν έλυσε το πρόβλημα της μισαλλοδοξίας, εκείνο το ηλιόλουστο καλιφορνέζικο απόγευμα αλλά κάτι στη εξήγησή του, στη δύναμη και στην αποφασιστικότητά του, συνέχισε πάντα να με βοηθά να δω τη μισαλλοδοξία και τις διακρίσεις όπως πραγματικά είναι: ένα καταφύγιο για την αδυναμία και την άγνοια. Την παραδοχή και την κατανόηση την περιμένουμε από τους δυνατούς. Λεό Μπουσκάλια, «Ο πατέρας µου»

6 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου σε λέξεις. Μονάδες 20 Β1. Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο τη φράση: «Η μισαλλοδοξία είναι ένα καταφύγιο για την αδυναμία και την άγνοια». Β2. «Ο πατέρας μου όμορφα κτίρια»: Να χωρίσετε τις προτάσεις του παραπάνω αποσπάσματος σε κύριες και δευτερεύουσες και να αναγνωρίσετε τον τρόπο σύνδεσής τους. Β3. Να κατατάξετε τις ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου σε γνήσιες/ρητορικές/προσταγής και σε ολικής/μερικής άγνοιας. Β4. Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: αμφιβολία, ξένος, γλιτώσω, πλήγωσαν, ίδιους. Γ. Να γράψετε ένα άρθρο, που προορίζεται να δημοσιευθεί στη σχολική εφημερίδα, στο οποίο θα επισημάνετε τις αρνητικές επιδράσεις που ασκεί ο ρατσισμός στη ζωή των ανθρώπων ( λέξεις). Μονάδες 40

7 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Ως το σημείο αυτό επικεντρωθήκαμε στην πυρηνική οικογένεια ένα παντρεμένο ζευγάρι και το παιδί ή τα παιδιά τους. Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες ομάδες στις οποίες ζουν οι άνθρωποι σε κάποια φάση της ζωής τους. Μερικές αποτελούνται από συγγενείς (ηλικιωμένοι γονείς με τις οικογένειες των ενήλικων παιδιών τους, για παράδειγμα). Άλλες από μη συγγενείς, αν και αυτές δεν είναι στην πραγματικότητα οικογένειες, επειδή οι δεσμοί μεταξύ των ατόμων είναι ανεπίσημοι και φιλικοί. Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, τέτοιες ομάδες λειτουργούν περισσότερο ως οικογένειες, παρέχοντας πολλά από τα πλεονεκτήματα μιας οικογένειας καθώς και κάποια από τα μειονεκτήματά της. Επίσης, πολύ συνηθισμένες είναι οι μονογονεϊκές οικογένειες λόγω της αύξησης του αριθμού των διαζυγίων. Συνήθως η μητέρα αναλαμβάνει την επιμέλεια των παιδιών, αν και σε ολοένα περισσότερες περιπτώσεις οι διαζευγμένοι γονείς μοιράζονται την επιμέλεια των παιδιών τους. Μονογονεϊκές οικογένειες προκύπτουν επίσης από το θάνατο του ενός συζύγου ή λόγω μακροχρόνιου χωρισμού (για στρατιωτική θητεία ή νοσοκομειακή περίθαλψη). Οι μονογονεϊκές οικογένειες αντιμετωπίζουν πραγματικά και συναισθηματικά προβλήματα. Συχνά ο μόνος γονέας πρέπει να κερδίζει τα προς το ζην και να συντηρεί συγχρόνως το νοικοκυριό, με αποτέλεσμα να του μένουν λίγος χρόνος και συναισθηματική ενέργεια για να αφιερώσει στα παιδιά. Επίσης, ο μόνος γονέας πρέπει να παίξει συγχρόνως το ρόλο του πατέρα και της μητέρας, γεγονός που περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Όταν η μονογονεϊκή οικογένεια είναι μια μόνιμη ρύθμιση, μπορεί η ζωή της να οργανωθεί έτσι, ώστε να εξελιχθεί σε μια ευτυχισμένη ρουτίνα. Η σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού γίνεται στενότερη και συχνά δημιουργείται ένα πνεύμα συνεργασίας και συντροφικότητας. Πολλοί μόνοι γονείς βρήκαν αξιόλογη βοήθεια σε ομάδες στήριξης. Τέτοιες ομάδες φέρνουν σε επαφή μόνους γονείς με άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και τους δίνουν μια ευκαιρία να κάνουν νέες κοινωνικές επαφές και να μειώσουν την αίσθηση της απομόνωσης που νιώθουν.

8 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου σε λέξεις. Μονάδες 20 Β1. Ποιες αλλαγές έχουν επέλθει στη σύγχρονη οικογένεια; Μπορείτε να αντλήσετε στοιχεία από το κείμενο αλλά να προσθέσετε και δικά σας. Β2. Να βρείτε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου («Οι μονογονεϊκές οικογένειες την κατάσταση»). Β3. «Ως το σημείο αυτό ανεπίσημοι και φιλικοί»: Στο παραπάνω απόσπασμα α) να εντοπίσετε τα ρήματα και τα υποκείμενά τους, β) να προσδιορίσετε τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν ενέργειας του κάθε ρήματος. Μονάδες 12 Β4. Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: αύξησης, αποτέλεσμα, περιπλέκει, αξιόλογη. Μονάδες 8 Γ. Ο θεσμός της οικογένειας, παρά τις διάφορες αλλαγές που έχει υποστεί με το πέρασμα των χρόνων, εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή και στην εξέλιξη του ατόμου. Σε ένα άρθρο λέξεων για τη σχολική εφημερίδα, να αναπτύξετε τη γνώμη σας σχετικά με τα αγαθά που προσφέρει η οικογενειακή ζωή στον άνθρωπο. Μονάδες 40

9 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι η μεγάλη μας ντροπή καθώς υποθηκεύει τη ζωή και το μέλλον των ανθρώπων στον πλανήτη. Μια ντροπή για την οποία βέβαια μερικοί είναι πιο υπεύθυνοι από άλλους, αλλά τελικά όλοι μας κάνουμε ζημιά, έστω και μικρή. Η καταστροφή του περιβάλλοντος περιλαμβάνει πολλά δεινά. Τα εργοστάσια λειτουργούν σαν ηφαίστεια παραγωγής ρύπων σε βαθμό που όχι μόνο υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής μας, αλλά την θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο. Το αυτοκίνητο είναι αδιαμφισβήτητα ένας άλλος μεγάλος παράγοντας μόλυνσης του περιβάλλοντος. Σχεδόν όλες οι πόλεις, μικρές και μεγάλες, βρίσκονται πνιγμένες στο νέφος. Τα πρωτεία σ αυτό το κατάντημα φαίνεται να κατέχει η πόλη του Μεξικού, όπου τα 25 εκατομμύρια των κατοίκων της ζουν καθημερινά μέσα στο νέφος. Όλα τα παραπάνω εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο γίνεται κάθε μέρα και χειρότερο εξαιτίας δύο αρνητικών φαινομένων που συμβαίνουν ταυτόχρονα. Το πρώτο είναι ότι οι ποσότητες του διοξειδίου του άνθρακα είναι τρομακτικά μεγάλες και αυξάνουν εκθετικά με το χρόνο. Το δεύτερο κακό είναι ότι τα δάση μας, που απορροφούν μέρος του διοξειδίου του άνθρακα, καταστρέφονται (καίγονται ή εκχερσώνονται) με μεγάλους ρυθμούς, με αποτέλεσμα η απορρόφηση αυτή να μειώνεται κάθε μέρα και περισσότερο. Επιπλέον, το κλίμα της Γης αλλάζει τα τελευταία χρόνια και οι αλλαγές αυτές φαίνεται ότι θα είναι μεγάλες στα επόμενα 50 έως 100 έτη. Τα αίτια των κλιματολογικών αλλαγών είναι πολλά, με σπουδαιότερο την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας από 3 έως 5 βαθμούς Κελσίου για τα επόμενα εκατό χρόνια. Η αύξηση αυτή θα λιώσει ένα ποσοστό από πάγους στους δύο πόλους της Γης και η στάθμη του νερού στις θάλασσες θ ανεβεί και επομένως θα πνίξει πόλεις, παραλίες, δάση και ό,τι άλλο υπάρχει στις ακτές. Μια άλλη επίπτωση των κλιματολογικών συνθηκών αφορά στη μείωση των βροχοπτώσεων. Η Αφρική θα πληγεί περισσότερο από κάθε άλλη ήπειρο. Ακολουθεί η Ευρώπη και συγκεκριμένα η Νότια Ευρώπη, όπου η μείωση θα είναι γύρω στα 20% το χειμώνα και 30% το καλοκαίρι. Τέλος, αναμένεται ότι παρόμοια φαινόμενα θα πλήξουν την Αυστραλία, το Τέξας των Η.Π.Α., και άλλες περιοχές του κόσμου. Οι πιο πάνω κλιματολογικές αλλαγές θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας. Θα έχουμε έξαρση της ελονοσίας και επέκταση σε περιοχές που μέχρι τώρα δεν επλήττοντο από αυτήν, όπως στις Μεσογειακές χώρες, στο Τέξας των Η.Π.Α. και αλλού. Επίσης θα έχουμε επιδείνωση των κρουσμάτων κίτρινου πυρετού, αλλά και άλλων ασθενειών.

10 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου σε λέξεις. Μονάδες 20 Β1. «Μια ντροπή για την οποία βέβαια μερικοί είναι πιο υπεύθυνοι από άλλους, αλλά τελικά όλοι μας κάνουμε ζημιά, έστω και μικρή»: Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η ευθύνη του ανθρώπου για την καταστροφή του περιβάλλοντος; Β2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως προς τη δομή τους (απλή, επαυξημένη, σύνθετη, ελλειπτική). α) Τέσσερα χρόνια στην υπηρεσία του ερασιτέχνη φωτογράφου. β) Οι φωτογραφικές μηχανές μας διαθέτουν τηλεφακό, αυτόματο διάφραγμα και φίλτρα. γ) Το όνομα αρκεί. δ) Η εστίαση, φωτογράφιση, εμφάνιση και εκτύπωση γίνονται παιχνίδι. Β3. Να χαρακτηρίσετε τις υπογραμμισμένες προτάσεις του διαλόγου με βάση το περιεχόμενό τους (αποφαντική, προστακτική, ερωτηματική, επιφωνηματική). - Πού θα πάτε; - Στην Αθήνα, μαμά, άσε μας να πάμε. Πρέπει να έρθει κι η Ελένη μαζί. - Στην Αθήνα; Αυτό είναι παράλογο! Ο καιρός το πάει για βροχή. Το μεσημέρι να είστε εδώ. Πήρατε μαζί σας ομπρέλα; Β4. Να βρείτε το Ονοματικό και το Ρηματικό Μέρος στις παρακάτω προτάσεις. α) Ο διαρρήκτης παραβίασε την πόρτα του διαμερίσματος β) Ο Γιώργος πάει για μπάνιο. γ) Η διάρκεια της παράστασης ήταν μιάμιση ώρα. δ) Με ζάλισε ο θόρυβος από τη μηχανή. ε) Τα καταστήματα θα είναι ανοιχτά σήμερα μέχρι αργά. Γ. Σε μια επιστολή προς τον Δήμαρχο της περιοχής σας να κάνετε τις προτάσεις σας σχετικά με τις ενέργειες που μπορεί να κάνει ο δήμος για να προστατεύσει το περιβάλλον και να βελτιώσει την εικόνα της πόλης. ( λέξεις) Μονάδες 40

11 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι, οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν, οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ, οὐδ ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον, ἀλλ ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον. Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι, ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν. Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ, καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπ αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου, ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι. Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ, καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι, οἵτινες, ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον, ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1) Να μεταφράσετε το κείμενο. Μονάδες 30 2) Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τις αντιθέσεις του κειμένου. Μονάδες 20 3) Να βρείτε τον ετυμολογικά συγγενή ρηματικό τύπο από το κείμενο για κάθε ουσιαστικό. ταφή... επίτροπος... αναμονή... τύχη... τίμημα... ενταφιασμός... εκλογεύς... νομοθέτης... 4) α. εὐδαιμονεστάτους, μεγίστων, κάλλιστον, ἀξίους, κρεῖττον: Να γράψετε τα παραθετικά των παραπάνω επιθέτων χωρίς να αλλάξετε πρόσωπο, γένος και αριθμό. β. Να κλίνετε στις πλάγιες πτώσεις των δύο αριθμών τις συνεκφορές: τὸν αὐτόματον θάνατον, αἱ ζηλωταὶ τιμαί. Μονάδες 14 5) ἐτελεύτησαν, τιμᾶσθαι: α. να αντικατασταθούν χρονικά β. να κλιθούν στον ενεστώτα και τον παρατατικό της οριστικής Μονάδες 16 6) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.

12 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Ελαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους διψῶν παραγίνεται ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν προσεῖχεν τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ. Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων ὡς κόσμος εἴη παντὶ τῷ σώματι. Εψεγεν δὲ τὴν τῶν σκελῶν λεπτότητα ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος. Εν ᾧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν, ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται καὶ κυνηγέται πλησίον. Ο δὲ πρὸς φυγὴν ὥρμα καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον, ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν. Επεὶ δὲ εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν, ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω, πείρᾳ μαθὼν ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς ψέγων μὲν τὰ σῴζοντα, ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1) α) Για ποιο σωματικό χαρακτηριστικό το ελάφι αισθανόταν καμάρι και ποιο αντιθέτως του δημιουργούσε ενόχληση; Ποιο από τα δύο το βοήθησε τελικά κατά την καταδίωξή του από τους κυνηγούς και ποιο στάθηκε μοιραίο; β) Ποια διδάγματα μπορούμε να αντλήσουμε από το μύθο του Αισώπου; Μονάδες 40 2) Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις: γήπεδο, γεωπολιτικός, πρόποση, συμπόσιο. 3) Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με τα ουσιαστικά της παρένθεσης. (μαρτυρία, σεισμός, τμήμα, πομπός, κηδεμών, στροφή, δεσμός, εργασία, ύφασμα, γραμμή, φυγάς, αιτία) Πρόσωπο που ενεργεί Ενέργεια πάθος κατάσταση Αποτέλεσμα Μονάδες 12 4) Ελαφος, πηγὴ, δρόμος, κριτὴς, μάζα: να κλιθούν στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού. Μονάδες 20 5) α) εἰμί: να κλιθεί στον ενεστώτα β) σώζω, ψέγω: να κλιθούν στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα Μονάδες 18