ΕΜΦΥΛΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ B : ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2006 2007 ΕΜΦΥΛΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Ντίνα Βαΐου, καθηγήτρια Γιώργος Μαρνελάκης, λέκτορας (Π 407/80) συµµετέχει Ρούλη Λυκογιάννη, δρ ΕΜΠ Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Το µάθηµα επιχειρεί µια εισαγωγή σε κριτικές προσεγγίσεις του αστικού χώρου και του σχεδιασµού από την οπτική του φύλου, όπως έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια στα πλαίσια των λεγόµενων πολιτισµικών σπουδών (cultural studies). Η ανάλυση, η µελέτη και η ερµηνεία πολλαπλών πολιτισµικών πρακτικών στο χώρο της πόλης αποτελεί ένα διεπιστηµονικό εγχείρηµα για τις πολιτισµικές σπουδές, µε δάνεια από διάφορα επιστηµονικά πεδία και περιοχές της γνώσης (κοινωνιολογία του χώρου, ανθρωπογεωγραφία, ανθρωπολογία, ιστορία, φιλοσοφία, κριτική θεωρία), αλλά και µε αποτέλεσµα τη δυναµική αποσταθεροποίηση των ορίων ανάµεσα στις παραπάνω επιστηµονικές περιοχές. Στο πλαίσιο αυτό, η εµπειρία, η νοηµατοδότηση και η χρήση του αστικού χώρου, καθώς επίσης και τα ζητήµατα σχεδιασµού, επαναπροσδιορίζονται υπό το φως της κατασκευής όχι µόνο ταξικών διαιρέσεων, αλλά και έµφυλων ταυτοτήτων, καθώς και µιας σειράς άλλων κοινωνικοπολιτισµικών χαρακτηριστικών, όπως η σεξουαλικότητα, η φυλή και η εθνότητα. Έτσι, τίθεται υπό ριζική αµφισβήτηση ο κυρίαρχος λόγος (discourse) για την πόλη και την αστική ζωή ο οποίος κατά κανόνα, αν και συχνά άρρητα, αναφέρεται στην κανονική οµάδα των ετεροφυλόφιλων, λευκών, αρτιµελών και µεσοαστών ανδρών και διατυπώνονται νέες συνθετικές προσεγγίσεις του αντικειµένου. Είναι φανερό ότι τέτοιου είδους προσεγγίσεις του αστικού χώρου δίνουν ιδιαίτερη έµφαση σε ζητήµατα πολιτισµικών πρακτικών που αφορούν τη συγκρότηση ταυτοτήτων, σηµασιοδοτήσεων, αναπαραστάσεων και τύπων καθηµερινότητας στην πόλη. Η έµφαση αυτή δε σηµαίνει αναγκαστικά αποµάκρυνση από υλικές πλευρές της αστικής εµπειρίας, όπως αυτές εκφράζονται µέσα από τις χωροκοινωνικές ανισότητες και τις ευρύτερες οικονοµικές ανακατατάξεις. Αντίθετα, ζητούµενο παραµένει η διατύπωση νέων αναγνώσεων και ερµηνειών, όπου συντίθεται το ατοµικό µε το κοινωνικό, οι προσωπικές εµπειρίες µε τις θεσµικές πρακτικές, οι γεωγραφικές κλίµακες µεταξύ τοπικού και παγκόσµιου, χωρίς να προϋποτίθεται εξ αρχής µια ρητή ή άρρητη ιεραρχία. Στόχος του µαθήµατος είναι η ανάδειξη και κατανόηση της συνθετότητας της πιο πάνω προβληµατικής, καθώς και η επανεκτίµηση των αρχών σχεδιασµού του αστικού χώρου στις οποίες οδηγούν τέτοιες θεωρήσεις, σε µια λογική που δεν αφορά πλέον το µέσο χρήστη ή τον άνθρωπο. 1

Β. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Α ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 1. Παρουσίαση του µαθήµατος. Χώρος, τόπος, φύλο: Προσεγγίζοντας τρεις όχι τόσο προφανείς έννοιες (Ντ. Βαΐου, Γ. Μαρνελάκης) 2. Η κριτική των δίπολων και η προβληµατοποίηση της κατηγορίας του υποκειµένου (Γ. Μαρνελάκης) ΗΛΩΣΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ 3. Φεµινιστική θεωρία και πολιτισµική στροφή (Ντ. Βαΐου) 4. Ζητήµατα µεθόδου. Ερευνητικές πρακτικές και διαδικασίες παραγωγής γνώσης (Ρ. Λυκογιάννη) 5. Α ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ από τις σπουδάστριες και τους σπουδαστές ΗΛΩΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΙΑΠΛΟΚΗ ΤΡΙΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 6. Λεσβιακές/gay και queer προσεγγίσεις του αστικού χώρου (Γ. Μαρνελάκης) 7. Φεµινιστικές προσεγγίσεις του αστικού χώρου (Ντ. Βαΐου) ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 8. Μετα-αποικιοκρατικές προσεγγίσεις του αστικού χώρου (Γ. Μαρνελάκης) 9. Β ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ από τις σπουδάστριες και τους σπουδαστές Γ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΜΦΥΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 10a. Όψεις του δίπολου δηµόσιο/ιδιωτικό στην πόλη (Ντ. Βαΐου) 10β. Το παράδοξο του δηµοσίου, οι αδύνατες γεωγραφίες και ο χώρος του closet (Γ. Μαρνελάκης) 2

11. Κοινότητες, νοµαδισµός και οι σκληρές εµπειρίες της µετανάστευσης γυναικών (Ντ. Βαΐου) 12. Γ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ από τις σπουδάστριες και τους σπουδαστές Γ. ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Οι σπουδάστριες και οι σπουδαστές πρέπει να παρακολουθούν τις διαλέξεις και να συµµετέχουν στα σεµινάρια. Για κάθε ενότητα διαλέξεων προτείνεται ένας αριθµός κειµένων που καλύπτουν τη σχετική θεµατολογία και βοηθούν στην εκπόνηση της εργασίας. Κάθε σπουδάστρια και σπουδαστής πρέπει (α) να συντάξει θεωρητική εργασία (δοκίµιο), 4000-4500 λέξεων και (β) να αναλάβει την παρουσίαση κειµένων από τη βιβλιογραφία στα προγραµµατισµένα σεµινάρια. Για τη σύνταξη του δοκιµίου, κάθε σπουδάστρια και σπουδαστής θα επιλέξει ένα έργο/πολιτισµικό προϊόν µε σαφή αναφορά στον αστικό χώρο (π.χ. ταινία, τηλεοπτικό σήριαλ, µυθιστόρηµα, ποίηµα, µουσικό έργο, έργο ζωγραφικής, φωτογραφία/ες, κόµικς...) και θα προσπαθήσει να ανιχνεύσει, µε τη βοήθεια της σχετικής βιβλιογραφίας, τους τρόπους µε τους οποίους προϋποθέτει, κατασκευάζει, αναπαράγει ή/και ανατρέπει συγκεκριµένες αντιλήψεις για το φύλο και τη σεξουαλικότητα στην πόλη.. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Η βιβλιογραφία είναι οργανωµένη σύµφωνα µε τις ενότητες των µαθηµάτων. Τα άρθρα που σηµειώνονται µε αστερίσκο (*) βρίσκονται στο φάκελο του µαθήµατος, στον Τοµέα Πολεοδοµίας και Χωροταξίας. Τα υπόλοιπα βιβλία και άρθρα είναι διαθέσιµα στη βιβλιοθήκη της Σχολής Αρχιτεκτόνων. Α ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Αβδελά, Έ., Ψαρρά, Α. (1997), Ξαναγράφοντας το Παρελθόν: Σύγχρονες ιαδροµές της Ιστορίας των Γυναικών, στο Έ. Αβδελά, Α. Ψαρρά (επιµ.), Σιωπηρές Ιστορίες: Γυναίκες και Φύλο στην Ιστορική Αφήγηση. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σσ.15-119. Ahmed, S., Kilby, J., Lury, C., McNeil, M., Skeggs, B. (2000), Introduction: Thinking through Feminism, στο S. Ahmed, J. Kilby, C. Lury, M. McNeil, B. Skeggs (eds), Transformations: Thinking through Feminism. London: Routledge, σσ.1-23. *Alcoff, L. (1989), Cultural Feminism versus Post-structuralism: The Identity Crisis in Feminist Theory, στο M. R. Malson, J. F. O'Barr, M. Wyer (eds), Feminist Theory in Practice and Process. Chicago: The University of Chicago Press, σσ.295-326. Βαΐου, Ν., Gregson, N., Simonsen, K. (2002), Πέρα από την Αντιπαράθεση Οικονοµίας Κουλτούρας στην Ευρωπαϊκή Συζήτηση για το Χώρο, µτφ. Μ. Χατζηµιχάλη, Γεωγραφίες, 4, σσ.9-29. Βαΐου, Ν., Χατζηµιχάλης, Κ. (1997), Με τη Ραπτοµηχανή στην Κουζίνα και τους Πολωνούς στους Αγρούς: Πόλεις, Περιφέρειες και Άτυπη Εργασία. Αθήνα: Εξάντας. Κεφ. 1, 6: Ο Τόπος και η Εργασία, Ανοιχτά Ερωτήµατα για το Χώρο και την Εργασία, σσ.19-47, 199-220. 3

Βαρίκα, Ε. (2000), Κοινωνικό Φύλο, ιαφορά και Υποκειµενικότητα: Η ιαφωνία Tilly Scott, στο Με ιαφορετικό Πρόσωπο. Φύλο, ιαφορά και Οικουµενικότητα. Αθήνα: Κατάρτι, σσ.269-90. Butler, J. (1992), Contingent Foundations: Feminism and the Question of Postmodernism, στο J. Butler, J. W. Scott (eds), Feminists Theorize the Political. New York: Routledge, σσ.3-21. Butler, J. (1999 [1990]), Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. New York: Routledge. Κεφ. 1: Subjects of Sex/Gender/Desire, σσ.3-44. *Butler, J. (2005 [1997]), Ο Μαρξισµός και το Απλώς Πολιτισµικό, µτφ. Ά. Γαβριηλίδης, Θέσεις, 93, σσ.121-40. Γεωργίου, Θ. (1988), Η Συζήτηση για τη Μεταµοντέρνα Κατάσταση: Σχέδιο για να ιασωθεί το Μη Απεικονίσιµο, προλεγόµενα στο Ζ.-Φ. Λυοτάρ, Η Μεταµοντέρνα Κατάσταση. Αθήνα: Γνώση, σσ.9-19. Flax, J. (1992), The End of Innocence, στο J. Butler, J. W. Scott (eds), Feminists Theorize the Political, New York: Routledge, σσ.445-63. *Foucault, M. (1998 [1968]), Αυτό εν Είναι Πίπα, µτφ. Γ. Σπανός, επιµ. Π. Κυπριανός. Αθήνα: Πλέθρον. *Foucault, M. (2002 [1982]), The Subject and Power, στο Power. ed. J. D. Faubion. London: Penguin, σσ.326-48. Golding, S. (1997), Curiosity, στο S. Golding (ed.), The Eight Technologies of Otherness. London: Routledge, σσ.11-27. *Grosz, E. (1987), Feminist Theory and the Challenge to Knowledges, Women s Studies International Forum, 10(5), σσ.475-80. Grosz, E. (1995), Bodies and Knowledges: Feminism and the Crisis of Reason, στο Space, Time, and Perversion: Essays on the Politics of Bodies. New York: Routledge, σσ.25-43. Haraway, D. J. (1991), Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature. London: Free Association Books. Κεφ. 7, 9: Gender for a Marxist Dictionary: The Sexual Politics of a Word, Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective, σσ.127-48, 183-201. Harding, S. (1990), Feminism, Science, and the Anti-Enlightenment Critique, στο L. J. Nicholson (ed.), Feminism/Postmodernism. New York: Routledge, σσ.83-106. Harding, S. (1993), Rethinking Standpoint Epistemology: What Is Strong Objectivity?, στο L. Alcoff, E. Potter (eds), Feminist Epistemologies. New York: Routledge, σσ.49-82. *Hawkesworth, M. E. (1989), Knowers, Knowing, Known: Feminist Theory and Claims of Truth, στο M. R. Malson, J. F. O' Barr, M. Wyer (eds), Feminist Theory in Practice and Process. Chicago: The University of Chicago Press, σσ.327-52. *Θανοπούλου, Μ., Πετρονώτη, Μ. (1987), Βιογραφική Προσέγγιση: Μια Άλλη Πρόταση για την Κοινωνιολογική Θεώρηση της Ανθρώπινης Εµπειρίας, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 64, σσ.20-42. Ιγγλέση, Χ. (2001), Μέθοδοι και Υποκειµενικότητες, στο Χ. Ιγγλέση (επιµ.), Ο Αναστοχασµός στη Φεµινιστική Έρευνα: Σκιαγράφηση µιας Αµφίθυµης Σχέσης. Αθήνα: Οδυσσέας, σσ.15-98. *Jay, N. (1981), Gender and Dichotomy, Feminist Studies, 7(1), σσ.38-56. *Jacobs, J. M., Nash, C. (2003), Too Little, Too Much: Cultural Feminist Geographies, Gender, Place and Culture, 10(3), σσ.265-79. 4

*Knopp, L. (2004), Ontologies of Place, Placelessness and Movement: Queer Quests for Identity and Their Impacts on Contemporary Geographic Thought, Gender, Place and Culture, 11(1), σσ.121-34. Keith, M., Pile, S. (1993), Introduction: The Politics of Place, στο M. Keith, S. Pile (eds), Place and the Politics of Identity. London: Routledge, σσ.1-21. Λυδάκη, Α. (2001), Ποιοτικές Μέθοδοι Κοινωνικής Έρευνας. Αθήνα: Καστανιώτης. Massey, D. (1994), Politics and Space/Time, στο Space, Place and Gender. Cambridge: Polity Press, σσ.249-72. Massey, D. (1997), Spatial Disruptions, στο S. Golding (ed.), The Eight Technologies of Otherness. London: Routledge, σσ.218-25. Massey, D. (2001), Φιλοσοφία και Πολιτικές της Χωρικότητας, µτφ: Α. Πατσού, επιµ. µτφ: Ν. Βαΐου. Αθήνα: Τµήµα Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ - Παπασωτηρίου. *Μάσσεϋ, Ν. (1995 [1991]), Η Παγκοσµιότητα του Τοπικού, µτφ: Γ. Παρασκευόπουλος, Η Νέα Οικολογία, 134, σσ.56-61. *Μπαλτάς, Α. (1999), Όλα τα Έχει η Μαριορή, Μόνο ο Ντεριντά της Λείπει!, στο Φιλοξενώντας τον Ζακ Ντεριντά Στο Περιθώριο Επιστήµης και Πολιτικής. Αθήνα: Εκκρεµές, σσ.13-35. *Pratt, G., Hanson, S. (1994), Geography and the Construction of Difference, Gender, Place and Culture, 1(1), σσ.5-30. *Robins, K. (1991), Prisoners of the City: Whatever could a Postmodern City Be?, New Formations, 15, σσ.1-22. Rose, G. (1993), A Politics of Paradoxical Space, στο Feminism and Geography: The Limits of Geographical Knowledge. Cambridge: Polity Press, σσ.137-60. Scott, J. W. (2006 [1988]), Αποδοµώντας το ίληµµα Ισότητα ή ιαφορά, ή, αλλιώς, η Χρησιµότητα της Μεταδοµιστικής Θεωρίας για το Φεµινισµό, µτφ. Μ. Μηλιώρη, στο Α. Αθανασίου (επιµ.), Φεµινιστική Θεωρία και Πολιτισµική Κριτική. Αθήνα: Νήσος, σσ.141-66. Scott, J. W. (1997 [1986]), Το Φύλο: Μια Χρήσιµη Κατηγορία της Ιστορικής Ανάλυσης, στο Έ. Αβδελά, Α. Ψαρρά (επιµ.) Σιωπηρές Ιστορίες: Γυναίκες και Φύλο στην Ιστορική Αφήγηση. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σσ.285-327. *Skeggs, B. (2001), Feminist Ethnography, στο P. Atkinson, A. Coffey, S. Delamont, J. Lofland, L. Lofland (eds), Handbook of Ethnography. London: Sage, σσ.426-42. Soja, E. W. (2001), Σε ιαφορετικούς Χώρους: Τι Είναι Ριζικά Νέο στη Νέα Πολιτισµική Πολιτική, µτφ: Μ. Χατζηµιχάλη, Γεωγραφίες, 1, σσ.11-24. *Valentine, G. (2001), Whatever Happened to the Social? Reflections on the Cultural Turn in British Human Geography, Norsk Geografisk Tidsskrift, 55, σσ.166-72. Β ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΙΑΠΛΟΚΗ ΤΡΙΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ *Ahmed, S. (1999), She ll Wake Up One of These Days and Find She s Turned into a Nigger : Passing through Hybridity, στο V. Bell (ed.), Performativity and Belonging. London: Sage, σσ.87-106. *Ahmed, S. (2000), Strange Encounters: Embodied Others in Post-Coloniality. London: Routledge. Κεφ. II: Closer to Home, σσ.75-133. *Best, S. (1995), Sexualizing Space, στο E. Grosz, E. Probyn (eds), Sexy Bodies: The Strange Carnalities of Feminism. London: Routledge, σσ.181-94. 5

*Bhabha, H. (1990), The Third Space (Interview), στο J. Rutherford (ed.), Identity: Community, Culture, Difference. London: Lawrence and Wishart, σσ.207-21. *Blunt, A., Wills, J. (2000), Dissident Geographies: An Introduction to Radical Ideas and Practice. Harlow: Prentice Hall. Κεφ. 3, 4, 5: σσ.90-207. *Bondi, L., Rose, D. (2003), Constructing Gender, Constructing the Urban: A Review of Anglo-American Feminist Urban Geography, Gender, Place and Culture, 10(3), σσ.229-45. Butler, J. (1993), Critically Queer, στο Bodies That Matter: On the Discursive Limits of Sex. New York: Routledge, σσ.223-42. *Butler, J. (1994), Against Proper Objects, Differences: A Journal of Feminist Cultural Studies, 6(2+3), σσ.1-26. *Domosh, D., Seager, J. (2001), Putting Women in Place: Feminist Geographers Make Sense of the World. London: The Guilford Press. Κεφ. 3: The City, σσ.67-109. *Gregory, D (2004), The Colonial Present: Afghanistan, Palestine, Iraq. Oxford: Blackwell. Κεφ. 1, 6: The Colonial Present, Defiled Cities, σσ.1-16, 107-43. *Halperin, D. M. (1995), The Queer Politics of Michel Foucault, στο Saint Foucault: Towards a Gay Hagiography. New York: Oxford University Press, σσ.15-125. Haver, W. (1997), Queer Research; or, How to Practise Invention to the Brink of Intelligibility, στο S. Golding (ed.), The Eight Technologies of Otherness. London: Routledge, σσ.277-92. *hooks, b. (1991), Choosing the Margin as a Space of Radical Openness, στο Yearning: Race, Gender, and Cultural Politics. London: Turnaround, σσ.145-53. *Keith, M. (1992), From Punishment to Discipline? Racism, Racialization and the Policing of Social Control, στο M. Cross, M. Keith (eds), Racism, the City and the State. London: Routledge, σσ.193-209. *Knopp, L. (1992), Sexuality and the Spatial Dynamics of Capitalism, Environment and Planning D: Society and Space, 10, σσ.651-69. Knopp, L. (1995), Sexuality and Urban Space: A Framework for Analysis, στο D. Bell, G. Valentine (eds), Mapping Desire: Geographies of Sexualities. London: Routledge, σσ.149-61. *Mehta, A., Bondi, L. (1999), Embodied Discourse: On Gender and Fear of Violence, Gender, Place and Culture, 6(1), σσ.67-84. *Miranne, K. B., Young, A. H. (2000), Introduction, στο Gendering the City: Women, Boundaries, and Visions of Urban Life. Boulder: Rowman and Littlefield Publishers, σσ.1-18. *Nast, H. J. (1998), Unsexy Geographies, Gender, Place and Culture, 5(2), σσ.191-206. *Ong, A. (1995), Women Out of China: Traveling Tales and Traveling Theories in Postcolonial Feminism, στο R. Behar, D. A. Gordon (eds), Women Writing Culture. Berkeley: University of California Press, σσ.350-72. Pollock, G. (1988), Modernity and the Spaces of Femininity, στο Vision and Difference: Femininity, Feminism and the Histories of Art. London: Routledge, σσ.50-90. *Sibley, D. (1995), Gender, Science, Politics and Geographies of the City, Gender, Place and Culture, 2(1), σσ.37-49. Simonsen, K. (2003), The Embodied City: From Bodily Practice to Urban Life, στο J. Őhman, K. Simonsen (eds), Voices from the North: New Trends in Nordic Human Geography. Aldershot: Ashgate, σσ.157-72. 6

*Spivak, G. C. (1988), Can the Subaltern Speak?, στο C. Nelson, L. Grossberg (eds), Marxism and the Interpretation of Culture. London: Macmillan, σσ.271-313. Wilson, E. (1991), The Sphinx in the City: Urban Life, the Control of Disorder, and Women. London: Virago. Κεφ. 1, 2: Into the Labyrinth, From Kitsch City to the City Sublime, σσ.1-11, 12-25. Wilson, E. (2001 [1992]), The Invisible Flâneur, στο The Contradictions of Culture: Cities, Culture, Women. London: Sage, σσ.72-89. *Wolff, J. (1985), The Invisible Flâneuse: Women and the Literature of Modernity, Theory, Culture and Society, 2(3), σσ. 37-46. Γ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΜΦΥΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Βαΐου, Ν. (2005), Σκέψεις για τη ιαπλοκή Χώρων και Χρόνων Καθηµερινής Ζωής: Μετανάστριες και Ντόπιες στην Αθήνα, στο. Λεβεντάκος (επιµ.), Εργασία Σχόλη, Κουλτούρα. Αθήνα: Κέντρο Πολιτιστικών Μελετών, µε την υποστήριξη της ΓΣΕΕ, σσ.125-32. *Bell, D. (1995), Pleasure and Danger: The Paradoxical Spaces of Sexual Citizenship, Political Geography, 14(2), σσ.139-53. *Bell, D., Binnie, J., Cream, J., Valentine, G. (1994), All Hyped Up and No Place to Go, Gender, Place and Culture, 1(1), σσ.31-47. *Berlant, L. (1997), The Queen of America Goes to Washington City: Essays on Sex and Citizenship. Durham: Duke University Press. Κεφ. 1: Introduction: The Intimate Public Sphere, σσ.1-24. *Berlant, L., Warner, M. (1998), Sex in Public, Critical Inquiry, 24, σσ.547-66. *Black, R. (2003), Breaking the Convention: Researching the Illegal Migration of Refugees to Europe, Antipode, 35(1), σσ.34-54. *Brown, M. P. (2000), Closet Space: Geographies of Metaphor from the Body to the Globe. London: Routledge. Κεφ. 1, 2: Epistemologies and Geographies of the Closet, The Bodies in the Closet: Performativity, Space and Personal Narratives, σσ.1-26, 27-53. *Campani, G. (2000), Immigrant Women in Southern Europe: Social Exclusion, Domestic Work and Prostitution in Italy, στο R. King, G. Lazaridis, C. Tsardanisis (eds), El Dorado or Fortress? Migration in Southern Europe. London: Macmillan, σσ.145-69. *Fuss, D. (1991), Inside/Out, στο D. Fuss (ed.), Inside/Out: Lesbian Theories, Gay Theories. New York: Routledge, σσ.1-10. *Gedalof, I. (2000), Identity in Transit: Nomads, Cyborgs and Women, European Journal of Women s Studies, 7 (3), σσ.337-54. Golding, S. (1993), Quantum Philosophy, Impossible Geographies and a few Small Points about Life, Liberty and the Pursuit of Sex (All in the Name of Democracy), στο M. Keith, S. Pile (eds), Place and the Politics of Identity. London: Routledge, σσ.206-19. *Green, N. (2002), Οι ρόµοι της Μετανάστευσης: Σύγχρονες Θεωρητικές Προσεγγίσεις. Κεφ. V, σσ.134-52. *Haver, W. (1996), The Body of This Death: Historicity and Sociality in the Time of AIDS. Stanford: Stanford University Press. Κεφ. 1: Not Even a God Can Save Us Now, σσ.1-24. *Koskela, H. (1997), Bold Walk and Breakings : Women s Spatial Confidence versus Fear of Violence, Gender, Place and Culture, 4(3), σσ.301-19. *La Fontaine, J. S. (1981), The Domestication of the Savage Male, Man, 16, σσ.333-49. 7

Landes, J. (1998), The Public and the Private Sphere: A Feminist Reconsideration, στο J. Landes (ed), Feminism, the Public and the Private. Oxford: Oxford University Press, σσ.135-64. *Mahtani, M. (2001), Racial ReMappings: The Potential of Paradoxical Space, Gender, Place and Culture, 8(3), σσ.299-305. *Marne, P. (2001), Whose Public Space Was It Anyway? Class, Gender and Ethnicity in the Creation of the Sefton and Stanley Parks, Liverpool: 1858-1872, Social and Cultural Geography, 2(4), σσ.421-44. Marnelakis, G. (2005), The City of AIDS: Towards a Radical Thinking of the Global, στο Rethinking Radical Spatial Approaches, πρακτικά Σεµιναρίων του Αιγαίου, Νάξος 2003. Αθήνα και Θεσσαλονίκη: Τοµέας Πολεοδοµίας και Χωροταξίας ΕΜΠ, Τοµέας Πολεοδοµίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης ΑΠΘ και Τµήµα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο, σσ.325-32. McDowell, L., Massey, D. (1993), Ένας Χώρος για τις Γυναίκες;, µτφ: Ν. Βαΐου, στο Κ. Χατζηµιχάλης (επιµ.), Περιφερειακή Ανάπτυξη και Πολιτική: Κείµενα από τη ιεθνή Εµπειρία. Αθήνα: Εξάντας, σσ.111-25. Mitchell, D. (2000), Cultural Geography: A Critical Introduction. Oxford: Blackwell. Κεφ. 7, 8, 9: σσ.171-255. *Moore, H. L. (1988), Kinship, Labour and Household: Understanding Women s Work, στο Feminism and Anthropology. Cambridge: Polity Press, σσ.42-72. Πετρονώτη, Μ., µε τη συµµετοχή της Κ. Ζαρκιά (1998), Το Πορτραίτο µιας ιαπολιτισµικής Σχέσης: Κρυσταλλώσεις, Ρήγµατα, Ανασκευές. Αθήνα: Unesco/ΕΚΚΕ. Κεφ. 6: Επιπτώσεις και Ίχνη στην Πόλη, σσ.99-152. *Quassoli, F. (1999), Migrants in the Italian Underground Economy, International Journal of Urban and Regional Research, 23, σσ.212-31. *Salih, R. (2000), Shifting Boundaries of Self and Other: Moroccan Migrant Women in Italy, European Journal of Women s Studies, 7(3), σσ.321-35. *Secor, A. J. (2002), The Veil and Urban Space in Istanbul: Women s Dress, Mobility and Islamic Knowledge, Gender, Place and Culture, 9(1), σσ.5-22. *Συρίγου-Ρήγου, Ε. (2000), Συζητώντας µε τη Λίντα. Αθήνα: ίκτυο κοινωνικής υποστήριξης προσφύγων και µεταναστών. *Thomas, M. E. (2005), Girls, Consumption Space and the Contradictions of Hanging Out in the City, Social and Cultural Geography, 6(4), σσ.587-605. *Τοπάλη, Π. (2005), Όψεις της Φιλιππινέζικης Θρησκευτικότητας στην Αθήνα: Η Ενσώµατη Επιτέλεση της Σιωπής, στο Μ. Μιχαηλίδου, Α. Χαλκιά (επιµ.), Η παραγωγή του Κοινωνικού Σώµατος. Αθήνα: Κατάρτι και ίνη, Φεµινιστικό Περιοδικό, σσ.202-24. *Vaiou, D. (2002), In the Interstices of the City: Albanian Women in Athens, Espace, Populations, Sociétés, 2002-3, σσ.373-85. *Warner, M. (2002), Publics and Counterpublics. New York: Zone Books. Κεφ. I, II: Public and Private, Publics and Counterpublics, σσ.21-63, 65-124. Young, I. M. (1998 [1987]), Impartiality and the Civic Public: Some Implications of Feminist Critiques of Moral and Political Theory, στο J. Β. Landes (ed.), Feminism, the Public and the Private. Oxford: Oxford University Press, σσ.421-47. 8