Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τεύχος 19 ΓΕΝΝΑΡΗΣ 2008

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τεύχος 19 ΓΕΝΝΑΡΗΣ 2008 Το νέο Δ.Σ. του Σωματείου Στην πρώτη συνεδρίαση του (ύστερα από την αναβολή που έγινε πριν τις γιορτές λόγω των επεισοδίων), το νέο Δ.Σ. συγκροτήθηκε σε σώμα βάσει του καταστατικού. Έτσι: ΠΡΟΕΔΡΟΣ επανεξελέγη ο Πάνος Καπετανίδης, ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ο Άθως Δανέλλης ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ο Πέτρος Γιωργανιός, ΤΑΜΙΑΣ ο Ηλίας Καρελλας, B ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ με αρμοδιότητα θεμάτων επαρχίας ο Κώστας Μακρής (Στη σελίδα 2) Πιάσανε οι κατάρες Έφυγε ο Απολίτιστος Υπουργός Πολιτισμού Ένα χρόνο έμεινε (ευτυχώς) στο τιμόνι του Υπουργείου Πολιτισμού (που μας αφορά) ο Μιχάλης Λιάπης (ξάδερφος του Πρωθυπουργού). Θα θυμούνται όσοι διάβασαν το προηγούμενο τεύχος την απάντηση του εν λόγω υπουργείου, με την υπογραφή του Λιάπη, για την ανάκληση της επιχορήγησης του «αστρονομικού ποσού» των 1.500 που μας είχε βγάλει ύστερα από παρέμβαση μας ο προηγούμενος Υπουργός της Νέας Δημοκρατίας Βουλγαράκης. Νέος Υπουργός του πολύπαθου Υπουργείου Πολιτισμού είναι ο Αντώνης Σαμαράς (Βουλευτής Μεσηνίας - ο άνθρωπος που είχε «ρήξει» τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Δεν αισιοδοξούμε για κάτι καλύτερο, παρόλα αυτά οψόμεθα, και του ευχόμαστε καλή επιτυχία. Εγκρίθηκε τιμητική σύνταξη Από την Επιτροπή απονομής Τιμητικών συντάξεων, εγκρίθηκε η αίτηση του Τάκη Παλαιοθόδωρου. Η επιτροπή, (που προεδρεύει ο εξαίρετος θεατρικός συγγραφέας και Ακαδημαϊκός Ιάκωβος Καμπανέλλης, και για τους Λαϊκούς καλλιτέχνες συμμετέχει ο Πρόεδρος του Σωματείου μας Πάνος Καπετανίδης που είναι και εισηγητής και ο μουσικολόγος Λάμπρος Λιάβας), ενέκρινε ομόφωνα, την αίτηση του Τάκη Παλαιοθόδωρου Ο φάκελος θα διαβιβαστεί τώρα στην αρμόδια Διεύθυνση Συντάξεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (Γ.Λ.Κ), για τη διαπίστωση της συνδρομής των προϋποθέσεων και την έκδοση της κοινής υπουργικής απόφασης χορήγησης της σύνταξης. (Στη σελίδα 2) Μοιραστείτε τη συλλογή σας Το Σωματείο μας αγόρασε DVD εγγραφής, με σκληρό δίσκο 160 MB. Έτσι μπορούμε να οργανώσουμε εκ νέου αρχείο με παραστάσεις και ότι άλλο ενδιαφέρον για τους Καραγκιοζοπαίκτες. Οπότε με ένα απλό άδειο δισκάκι DVD, θα μπορούν να μοιράζονται τα μέλη ότι κοινό ενδιαφέρον έχει καθένας στη διάθεσή του. Δικαίωμα να παίρνει, έχει μόνο όποιος δίνει ΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ: ΔΙΑΚΟΣΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΣΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Η ιστορία του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών αρχίζει με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το 1830. Επί Τουρκοκρατίας, στο σύνολο της τότε οθωμανικής αυτοκρατορίας, παιζόταν το κωμικό οθωμανικό Θέατρο Σκιών, το οποίο αποτελεί ένα από τα δύο κομμάτια της προϊστορίας του νεοελληνικού Καραγκιόζη. ΑΝΟΙΓΜΑ ΓΡΑΦΕΙΩΝ Αποφασίστηκε το τακτικό άνοιγμα των γραφείων την ΠΡΩΤΗ ΤΡΙΤΗ κάθε μήνα, μέχρι και τον Μάη 2009 και από ώρες 7 μέχρι 9 το απόγευμα (και βλέπουμε) του Θωμά Αγραφιώτη 1) Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΛΩΣΣΑ Β ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ Α & Β ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ (Στη σελίδα 5) 2) ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ: ΔΙΑΚΟΣΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΣΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ (Στη σελίδα 3)

Το νέο Δ.Σ. του Σωματείου Στην πρώτη συνεδρίαση του (ύστερα από την αναβολή που έγινε πριν τις γιορτές λόγω των επεισοδίων), το νέο Δ.Σ. συγκροτήθηκε σε σώμα βάσει του καταστατικού. Έτσι ΠΡΟΕΔΡΟΣ επανεξελέγη ο Πάνος Καπετανίδης, ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ο Άθως Δανέλλης ΓΕΝ. ΓΡΑΜ- ΜΑΤΕΑΣ ο Πέτρος Γιωργανιός, ΤΑΜΙΑΣ ο Ηλίας Καρελλας, B ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ με αρμοδιότητα θεμάτων επαρχίας ο Κώστας Μακρής Το νέο Δ.Σ. αποφάσισε να συγκαλέσει κοινή συνεδρίασή του με το Καλλιτεχνικό Συμβούλιο, για να δημιουργηθεί από κοινού το οργανόγραμμα εκτέλεσης προγράμματος δράσης για το 2009, σύμφωνα με τις διατάξεις του καταστατικού και της αποφάσεις της πρόσφατης Γενικής Συνέλευσης. Αποφασίστηκε ακόμη 1. Οι εξετάσεις για την απόκτηση της ιδιότητας του Καραγκιοζοπαίχτη θα διεξαχθούν την Τρίτη 3 Μάρτη στο Θέατρο του Σπυρόπουλου στους Αγ. Αναργύρους. Αναζητούνται ονόματα πλαισίωσης της Επιτροπής Κρίσεως Καραγκιοζοπάικτη. 2. Ο χορός των καραγκιοζοπαικτών θα γίνει την Παρασκευή 6 Μάρτη (αναζητείται χώρος) 3. Αποφασίστηκαν οι παρεμβάσεις σε Υπουργείο Πολιτισμού (για την ανάκληση της επιχορήγησης), καθώς και η παρέμβαση στο Υπουργείο Παιδείας. 4. Αποφασίστηκε το τακτικό άνοιγμα των γραφείων την ΠΡΩΤΗ ΤΡΙΤΗ κάθε μήνα, μέχρι και τον Μάη 2009 και από ώρες 7 μέχρι 9 το απόγευμα (και βλέπουμε) ΤΙΜΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ Εγκρίθηκε από την Επιτροπή απονομής Τιμητικών συντάξεων, η αίτηση του Τάκη Παλαιοθόδωρου. Η επιτροπή, που προεδρεύει ο εξαίρετος θεατρικός συγγραφέας και Ακαδημαϊκός Ιάκωβος Καμπανέλλης, και για τους Λαϊκούς καλλιτέχνες συμμετέχει ο Πρόεδρος του Σωματείου μας Πάνος Καπετανίδης (που είναι και εισηγητής) και ο μουσικολόγος Λάμπρος Λιάβας, ενέκρινε ομόφωνα, την αίτηση του Τάκη Παλαιοθόδωρου. Ο φάκελος θα διαβιβαστεί τώρα στην αρμόδια Διεύθυνση Συντάξεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (Γ.Λ.Κ), για τη διαπίστωση της συνδρομής των προϋποθέσεων και την έκδοση της κοινής υπουργικής απόφασης χορήγησης της σύνταξης. Θυμίζουμε ότι με βάση τον Νόμο 3620/2007 ΦΕΚ 276/Α/11.12.2007 : Δικαίωμα ισόβιας μηνιαίας σύνταξης από το Δημόσιο Ταμείο αποκτούν οι Ελληνικής υπηκοότητας ή Έλληνες το γένος καλλιτέχνες που έχουν προσφέρει διακεκριμένες υπηρεσίες στην ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών. Στην έννοια των εικαστικών καλλιτεχνών περιλαμβάνονται οι εικαστικοί καλλιτέχνες, σκηνογράφοι, ξυλόγλυπτες, φωτογράφοι, σκιτσογράφοι και γελοιογράφοι. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ 1.Να έχουν συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας τους,ή το 50ο εφόσον έχουν καταστεί ανίκανοι για την άσκηση οποιουδήποτε βιοποριστικού επαγγέλματος κατά ποσοστό ανικανότητας 67% και άνω,η οποία κρίνεται με γνωμάτευση της Ανωτάτης του Στρατού Υγειονομικής Επιτροπής (Α.Σ.Υ.Ε.) 2.Να μη λαμβάνουν άλλη σύνταξη μεγαλύτερη αυτής που αντιστοιχεί στο 1ο μισθολογικό κλιμάκιο της ΠΕ κατηγορίας με 35έτη υπηρεσίας, όπως ισχύει κάθε φορά με εξαίρεση όσους λαμβάνουν πολεμική σύνταξη. 3.Ο μέσος όρος του εισοδήματος που έχει δηλωθεί συνολικά κατά τα τρία προηγούμενα οικονομικά έτη από εκείνα που υποβάλλεται η αίτηση για συνταξιοδότηση να μην υπερβαίνει το ποσό των 25.000,00 Ευρώ.Στο εισόδημα περιλαμβάνεται και αυτό που προκύπτει με βάση τα τεκμήρια. 4.Σε περίπτωση που ο δικαιούχος λαμβάνει και άλλη σύνταξη μικρότερη της παρ.2 το άθροισμα των δύο συντάξεων δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό της σύνταξης του 1ου μισθολογικού κλιμακίου της ΠΕ κατηγορίας με 35 έτη προϋπηρεσίας όπως ισχύει κάθε φορά άλλως περικόπτεται αναλόγως η κανονιζομένη σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.3620/2007.,σύ-

Το σύνολο των προτεινομένων για σύνταξη (για όλες τις κατηγορίες καλλιτεχνών δηλαδή εικαστικοί καλλιτέχνες,μουσικοί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, συνθέτες κ.α) δεν μπορεί ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ: ΔΙΑΚΟΣΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΣΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Εκπαιδευτικού Ηιστορία του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών αρχίζει με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το 1830. Επί Τουρκοκρατίας, στο σύνολο της τότε οθωμανικής αυτοκρατορίας, παιζόταν το κωμικό οθωμανικό Θέατρο Σκιών, το οποίο αποτελεί ένα από τα δύο κομμάτια της προϊστορίας του νεοελληνικού Καραγκιόζη. Η συγκεκριμένη προϊστορία (για τον κυρίως ελλαδικό χώρο) εντοπίζεται στην Τρίπολη του 1799 και στα Γιάννινα του 1809, επιβεβαιώνοντας την εκτίμηση του Κ. Δημαρά ότι «ο Καραγκιόζης ήταν γνωστός στην Ελλάδα πριν από τον Αγώνα». Η μνεία του Πουκεβίλ για καραγκιοζοπαίχτες στο σαράι της Τρίπολης είναι μεν αξιόλογη, αλλά υστερεί από άποψη περιγραφικής έκτασης και ουσίας σε σύγκριση με την πολύ πιο σημαντική και κατά δέκα χρόνια μεταγενέστερη περιγραφή του Χόμπχάουζ για παράσταση Καραγκιόζη στην πόλη των Ιωαννίνων: «Μια ή δυο βραδιές πριν από την αναχώρησή μας από τα Ιωάννινα, πήγαμε να δούμε τη μόνη πρόοδο που έχουν κάνει οι Τούρκοι ως προς το σκηνικό ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων. Αυτό ήταν ένα θέαμα με κούκλες, διευθυνόμενο από έναν Εβραίο που επισκέπτεται αυτό το μέρος κατά τη διάρκεια του Ραμαζανίου, μαζί με τους χάρτινους ηθοποιούς του. να υπερβαίνει τους 30 ετησίως. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Οι ενδιαφερόμενοι καλλιτέχνες με τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας υποβάλλουν στο Υπουργείο Πολιτισμού αίτηση μαζί με φωτοαντίγραφο ταυτότητας ή άλλου εγγράφου από το οποίο να προκύπτει η ηλικία τους και τα στοιχεία που θα αξιολογηθούν από τη Επιτροπή του άρθρου 2 παρ.3 του Ν3620/2007. Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ Η Επιτροπή συνεδριάζει εντός του πρώτου τριμήνου κάθε έτους και αποφαίνεται επί των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί μέχρι την 31 Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους. Για εκείνες από τις αιτήσεις που θα κριθούν θετικά από την Επιτροπή σχηματίζεται φάκελος, ο οποίος συμπληρώνεται από τους ενδιαφερόμενους με τα παρακάτω δικαιολογητικά: 1.Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης 2.Εκκαθαριστικά σημειώματα φόρου εισοδήματος των τριών προηγουμένων οικονομικών ετών. 3.Γνωμάτευση της Α.Σ.Υ.Ε. όπου απαιτείται. Το θέαμα, ένα είδος από κινέζικες σκιές, ήταν τοποθετημένο μέσα σε μία γωνία ενός πολύ βρώμικου καφενείου, το οποίο ήταν γεμάτο από θεατές, κυρίως νέα παιδιά. Η είσοδος ήταν δύο παράδες για ένα ποτήρι καφέ και δύο ή περισσότερα από αυτά τα μικρά νομίσματα που τα έριχναν σε ένα πιάτο που περιφερόταν μετά την παράσταση. Ο ήρωας του έργου ήταν ένα είδος Φασουλή, ονόματι Καραγκιόζης, ο οποίος είχε, όπως ο ταξιδιώτης το είχε εκφράσει καλά, το εφόδιο του Θεού των Κήπων, στηριγμένο με ένα σχοινί από το λαιμό του. Ο επόμενος στην ιεραρχία ήταν ένας κωμικός, ονόματι Χατζηαβάτης, ο σύντροφος του Καραγκιόζη. Ένας άντρας και μια γυναίκα ήταν οι υπόλοιπες φιγούρες, εκτός του ότι η καταστροφή του δράματος προκλήθηκε από την εμφάνιση του ίδιου του Διαβόλου στο κατάλληλο άτομο. Ο διάλογος, ο οποίος ήταν όλος στην τούρκικη γλώσσα, υποστηριζόταν σε διαφορετικούς τόνους από έναν Εβραίο και που εγώ δεν καταλάβαινα. Αυτό προκαλούσε δυνατές και συχνές εκρήξεις γέλιου από το κοινό. Αλλά η δράση, που ήταν τέλεια κατανοητή, ήταν πολύ φρικτή στο να περιγραφεί. Αν έχετε δει ποτέ έναν αγγλικό παραδοσιακό χορό σε μερικές υπαίθριες περιοχές της Αγγλίας, μπορεί να έχετε μια αμυδρή ιδέα για αυτό. Αν ο χαρακτήρας ενός έθνους, όπως έχει λεχθεί, μπορεί να εκτιμηθεί καλά από την εικόνα των μορφών διασκέδασης με τις οποίες αυτοί θέλγονται, αυτό το θέαμα με κούκλες θα μπορούσε να τοποθετήσει τους Τούρκους πολύ χαμηλά στην κρίση του κάθε παρατηρητή. Αυτοί δεν έχουν κανένα, όπως πληροφορηθήκαμε, πιο ευπρεπές είδος θεάματος». Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77 Τεύχος 19 Ιανουάριος 2009 ΕΚΔΟΤΗΣ Πάνος Β. Καπετανίδης 210 46 16 664 e-mail: panoskap@mycosmos.gr www.karagkiozis.com

Έχοντας πάντοτε ως βάση την παραπάνω περιγραφή, είναι δυνατό να διατυπώσουμε τα ακόλουθα συμπεράσματα: α) Τα Ιωάννινα ήταν μία από τις μεγάλες πόλεις των τότε Βαλκανίων, όπου δίνονταν παραστάσεις Θεάτρου Σκιών, κάτι πολύ λογικό για την εποχή εκείνη (των αρχών του 19ου αιώνα), κατά την οποία τα Γιάννινα ήταν ένα μεγάλο πνευματικό και εμπορικό κέντρο. β) Η συγκεκριμένη παράσταση δινόταν στα τούρκικα από Εβραίο καραγκιοζοπαίχτη. Ωστόσο, θεωρείται δεδομένη η χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους μη Χριστιανούς κατοίκους των Ιωαννίνων εκείνης της εποχής, ενώ επίσης θεωρείται δεδομένο ότι το Θέατρο Σκιών επί Τουρκοκρατίας παιζόταν και στα ελληνικά από όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας ανεξαρτήτως εθνικότητας ή θρησκεύματος. Με βάση λοιπόν τα παραπάνω συμπεράσματα, είναι δυνατό να ερμηνευτούν οι μαρτυρίες ορισμένων καραγκιοζοπαιχτών και ερευνητών, σύμφωνα με τις οποίες κατά την εποχή του Αλή Πασά (στην περιοχή της Ηπείρου και με επίκεντρο την πόλη των Ιωαννίνων) δραστηριοποιούνταν καλλιτεχνικά ο καραγκιοζοπαίχτης Ιάκωβος. Επικαλούμενος προφορικές παραδόσεις παλιών καραγκιοζοπαιχτών, ο μελετητής του Θεάτρου Σκιών Τζούλιο Καΐμη αναφέρθηκε στον Εβραίο καραγκιοζοπαίχτη Ζακόμπ που ζούσε στα Ιωάννινα (την εποχή του Αλή Πασά) και κατόπιν εξορίστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μόλλας, από την άλλη, επικαλούμενος επίσης μαρτυρίες παλιών καραγκιοζοπαιχτών, αναφέρεται στον Ρωμιό καραγκιοζοπαίχτη Ιάκωβο που ήταν ο δάσκαλος του καραγκιοζοπαίχτη Ηλία. Η μαρτυρία του Χομπχάουζ, σε συνδυασμό με τις παραδόσεις που διασώζουν ο Καΐμη και ο Μόλλας, επιβεβαιώνουν τη θεωρία που πρωτοδιατύπωσε ο Κώστας Μπίρης (και που αποδέχτηκαν αρκετοί ερευνητές πλην του Σηφάκη) για το ηρωικό Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών, το οποίο άκμασε στην πόλη των Ιωαννίνων κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, έχοντας ως κύριο πρωτεργάτη τον Ιάκωβο. Το Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών εξαπλώθηκε στην ελεύθερη Ελλάδα κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και κυρίως μετά την προσάρτηση της νότιας Ηπείρου και της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος το 1881. Κύριοι φορείς του Ηπειρώτικου μπερντέ ήταν οι μαθητές του καραγκιοζοπαίχτη Ηλία, όπως οι Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου και Λιάκος Πρεβεζάνος. Οι παραστάσεις της ηπειρώτικης παράδοσης είχαν ηρωικό περιεχόμενο, κάτι που επιβεβαιώνεται από τη σχετική μαρτυρία του καραγκιοζοπαίχτη Παναγιώτη Μιχόπουλου: «Στις περιοδείες μου στην Ελλάδα, προ του πολέμου, απ όπου περνούσα, έπιανα κουβέντα με τους γεροντότερους που μου μίλαγαν για τα περασμένα. Μερικοί με βεβαίωναν πως οι παππούδες τους έβλεπαν Καραγκιόζη στα χρόνια της σκλαβιάς. ( ) Στην Παραμυθιά, το 1933 ένας γέροντας ενενήντα χρονών, καλοστεκούμενος, μου είπε: - Καλούτσικα παίζεις κ η αφεντιά σου, μα δεν φτάνεις τους παλιούς καραγκιοζοπαίχτες που παίζανε τα βασανιστήρια των Χριστιανών από τον τύραννο Αλή Πασά μόνο με πέντε κουτσούνια (φιγούρες)». Από το επικό κλίμα του Ηπειρώτικου Καραγκιόζη προέρχονται οι φιγούρες του Πασά και του Βεληγκέκα, το σαράι και η παράσταση του Μεγαλέξανδρου με το καταραμένο φίδι. Η παραπάνω ηρωική παράδοση μαζί με την τέχνη του κωμικού οθωμανικού μπερντέ αξιοποιήθηκαν μετά το 1890 από τον πατρινό καραγκιοζοπαίχτη Μίμαρο. Ο συγκερασμός των δύο παραπάνω καλλιτεχνικών τάσεων οδήγησε επισήμως στην εμφάνιση του νεοελληνικού Καραγκιόζη και στη δημιουργία των ηρωικών έργων («Γκρης», «Χριστιανομάχος», «Κατσαντώνης», «Αθανάσιος Διάκος» κτλ.). Έχοντας υπόψιν τα παραπάνω, επανερχόμαστε στο 1809 ως έτος ορόσημο για την πρώτη επίσημη γραπτή μαρτυρία παράστασης Θεάτρου Σκιών στα Ιωάννινα. Η μαρτυρία αυτή αποκτά επίκαιρο χαρακτήρα για το 2009, καθώς σηματοδοτεί τη συμπλήρωση 200 ετών από την πρώτη εμφάνιση μιας ηπειρώτικης θεατρικής παράδοσης που αφενός δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να χαρακτηριστεί ως τούρκικη (το τούρκικο Θέατρο Σκιών εμφανίζεται μόλις το 1923 με την ίδρυση του εθνικού κεμαλικού κράτους) και αφετέρου ξεχωρίζει από τον οθωμανικό μπερντέ χάρη στον ελληνοκεντρικό χαρακτήρα της.

Ο εορτασμός της πρώτης εμφάνισης του Καραγκιόζη στην Ήπειρο μπορεί να αποτελέσει μακροπρόθεσμα και ένα πρώτης τάξεως κίνητρο για μια σειρά ευρύτερων εκδηλώσεων, όπως π.χ. για τη συμπλήρωση διακοσίων ετών από την κήρυξη της Επαναστάσεως του 1821 (με αφορμή τα ηρωικά έργα του μπερντέ) ή για τη συμπλήρωση εκατό ετών από την ίδρυση του Πανελληνίου Σωματείου Θεάτρου Σκιών. ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Δημαράς Κωνσταντίνος, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας: Από τις πρώτες ρίζες ως την εποχή μας, εκδ. Γνώση, Αθήνα 2000. Καΐμη Τζούλιο, Καραγκιόζης ή η αρχαία κωμωδία στην ψυχή του Θεάτρου Σκιών, μτφρ. Κ. Μέκκας- Τ. Μηλιάς, εκδ. Γαβριηλίδη, Αθήνα 1990. Η παρουσία του Καραγκιόζη στα σχολικά βιβλία της νεοελληνικής Γλώσσας για τη Δευτέρα Δημοτικού εστιάζει κατά κύριο λόγο στην κωμική διάσταση του ξυπόλυτου ήρωα του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών. Τα σχετικά με τον Καραγκιόζη σχολικά κείμενα εντοπίζονται στο τρίτο και τελευταίο τεύχος του βιβλίου της Γλώσσας για την τάξη αυτή και πιο συγκεκριμένα στην 23η ενότητα που έχει τον τίτλο «Για να γελάσουμε...». Η αναφορά στον Καραγκιόζη ξεκινάει από τη δεύτερη υποενότητα του κεφαλαίου που έχει ως θέμα της το γέλιο. Η υποενότητα αυτή κάνει ιδιαίτερη αναφορά στις κωμωδίες του Αριστοφάνη, στους γελωτοποιούς των βασιλικών παλατιών και στον Καραγκιόζη, για τον οποίο υπάρχει η παρακάτω αρκετά εύστοχη περιγραφή: «Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας Μιχόπουλος Παναγιώτης, Πέντε κωμωδίες και δυο ηρωικά, εκδ. Ερμείας, Αθήνα 1972. Μόλλας Δημήτρης, Ο Καραγκιόζης μας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002. Μπίρης Κώστας, Ο Καραγκιόζης- Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο, Αθήναι 1952. Pouqueville Frank, Voyage en Moree, a Constantinople, en Albanie, et dans plusieurs autres parties de l Empire ottoman (1798-1801) I & II, Paris 1805. Πούχνερ Βάλτερ, Οι βαλκανικές διαστάσεις του Καραγκιόζη, εκδ. Στιγμή, Αθήνα 1985. Σηφάκης Γρηγόρης, Η παραδοσιακή δραματουργία στον Καραγκιόζη, εκδ. Στιγμή, Αθήνα 1984. Hobhouse John, A journey through Albania, and other Provinces of Turkey in Europe and Asia, to Constantinople, during the years 1809 and 1810, London 1813. Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ: ΓΛΩΣΣΑ Β ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ Α & Β ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη- Εκπαιδευτικού εμφανίστηκε ο Καραγκιόζης, λαϊκή φιγούρα που μας δείχνει ότι το γέλιο είναι το καλύτερο φάρμακο για όλες τις κακοτυχίες». Στην επόμενη σελίδα και την τρίτη υποενότητα παρουσιάζεται ένα απόσπασμα από το έργο του καραγκιοζοπαίχτη Ντίνου Θεοδωρόπουλου (1890-1975) με τον τίτλο «Ο Καραγκιόζης δικηγόρος». Πρόκειται για ένα διάλογο ανάμεσα στον Καραγκιόζη, το Κολλητήρι και το Μορφονιό. Ο Καραγκιόζης ζητά από το Κολλητήρι να του φέρει το παντελόνι, τη γραβάτα και το σακάκι του. Ωστόσο, το Κολλητήρι αφενός απαντά ότι τα παντελόνια του πατέρα του είναι σκισμένα ή τρύπια και αφετέρου τονίζει ότι η γουρούνα φορά τη γραβάτα, ενώ το κρυωμένο γαϊδούρι φοράει το σακάκι. Ο Καραγκιόζης όμως βιάζεται και παραπονιέται λέγοντας ότι η γουρούνα μπορεί να φοράει τη γραβάτα του μόνο στα γενέθλιά της, ενώ ο γάιδαρος μπορεί να χρησιμοποιεί το σακάκι μόνο σε επίσημες γιορτές. Την ίδια στιγμή, ο Μορφονιός καλεί τον Καραγκιόζη δικηγόρο να βγει έξω κι ας μη φορά τα επίσημά του. Πρόκειται για μια αστεία στιχομυθία που προκαλεί στα παιδιά το γέλιο μέσα από τα παράλογα αστεία περιεχομένου της, δηλαδή μέσα από αστεία που αφορούν πολύ περισσότερο τη σκέψη που κάνει ο ήρωας και πολύ λιγότερο τον τρόπο της λεκτικής έκφρασης και διατύπωσής της. Με άλλα λόγια, είναι ιδιαίτερα αστείοι οι συνειρμοί που μπορούν να γίνουν από το παιδί, αν μπορέσει να φανταστεί μία γουρούνα με γραβάτα και ένα γαϊδούρι με σακάκι. Για την κατανόηση τέτοιων αστείων όμως είναι αναγκαία η προσοχή και η ιδιαίτερη πνευματική αφύπνιση του παιδιού. Στη συνοδευτική φωτογραφία τέλος ο καραγκιοζοπαίχτης Ευγένιος Σπαθάρης κρατάει (σε ένα μικρό μπερντέ του Σπαθάρειου Μουσείου) τις έγχρωμες φιγούρες του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη. Πάνω από την ίδια εικόνα, βλέπουμε τρεις ακόμα ασπρόμαυρες φιγούρες του Σπαθάρη: τον Μπαρμπαγιώργο, το Χατζηαβάτη και τον

Σε γενικές γραμμές, πρόκειται για μια εύστοχη επιλογή κειμένων, τα οποία (σε συνδυασμό και με τη συνοδευτική άσκηση του τετράδιου εργασιών) αποδεικνύουν με εξαιρετικά απλό και πολύ κατανοητό τρόπο τον ιδιαίτερο κωμικό χαρακτήρα του καμπούρη ήρωα του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών. Το ιδεώδες βεβαίως θα ήταν σε κάποια άλλα κείμενα να παρουσιάζεται και η δεύτερη ιδιαίτερη διάσταση του Καραγκιόζη που δεν είναι άλλη από τον ηρωικό του χαρακτήρα. Ωστόσο, η ευκαιρία αυτή μένει αναξιοποίητη στο Ανθολόγιο της Πρώτης & Δευτέρας Δημοτικού και στο σχετικό απόσπασμα από ένα κείμενο του Ευγένιου Σπαθάρη. Το απόσπασμα προέρχεται από το έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι» μαζί με τις φιγούρες από: το φίδι της εικονογράφου του βιβλίου Βασιλικής Λαμπίτση, τον Καραγκιόζη του Κούζαρου, τον Μπαρμπαγιώργο του Γιώργου Χαρίδημου και τον Μέγα Αλέξανδρο του Βάγγου. Το έργο αυτό παρουσιαζόταν (στην πλήρη μορφή του) και στο παλιό Ανθολόγιο της Τρίτης & Τετάρτης Δημοτικού που διδασκόταν από το 1982 ως το 2006. Είχαμε μάλιστα επισημάνει σε σχετική μελέτη μας ότι το προαναφερθέν πλήρες κείμενο αναδείκνυε μεν τη γενναιότητα του Καραγκιόζη, αλλά θα μπορούσε να εμβαθύνει ακόμα περισσότερο στην επική πλευρά του ήρωα αυτού και κάπως λιγότερο στον κωμικό ρόλο του. Δυστυχώς όμως, οι συγγραφείς των νέων βιβλίων προτίμησαν να αρκεστούν σε ένα μικρό απόσπασμα της παράστασης και όχι στην πλήρη παρουσίαση του συγκεκριμένου έργου. Επιπροσθέτως, το συγκεκριμένο απόσπασμα δεν είναι σε καμία περίπτωση αντιπροσωπευτικό του επικού κλίματος της όλης ιστορίας, καθώς περιορίζεται αποκλειστικά στο αρχικό τελάλημα του Χατζηαβάτη, στην κόντρα του με τον Καραγκιόζη και στα καθαρά λεκτικά αστεία που εστιάζονται στην κωμική παραφθορά και τη σκόπιμη αλλαγή των λέξεων του Χατζηαβάτη από τον Καραγκιόζη. Είναι σαφές ότι το παραπάνω απόσπασμα προβάλλει αποκλειστικά και μόνο την κωμικότητα του Καραγκιόζη, κάτι που αναμφιβόλως αδικεί την επική πλευρά του. Σε σχέση με το παλιό ανθολόγιο θα ήταν μια καλή ευκαιρία να τονιστεί ακόμα περισσότερο η γενναιότητα του Καραγκιόζη στο πλάι του Μεγαλέξανδρου. Ωστόσο, στο νέο βιβλίο του Ανθολογίου, η κατάσταση όχι μόνο δεν βελτιώνεται, αλλά γίνεται ολοένα και λιγότερο αντιπροσωπευτική ως προς την παρουσίαση του ηρωικού Καραγκιόζη. ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Αγραφιώτης Θωμάς, «Ο Καραγκιόζης στα εγχειρίδια Η Γλώσσα μου του Δημοτικού Σχολείου», ΜΑΚΕΔΝΟΝ, τεύχ. 15 (2006), σ. 67-77. Γαβριηλίδου Ζ.- Μπεζέ Λ.- Σφυρόερα Μ., Γλώσσα Β Δημοτικού, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 2008, σ. 61-62. Γραικός Ν.- Καίσαρης Λ.- Καπλάνογλου Μ.- Τσιλιμένη Τ., Ανθολόγιο Λογοτέχνικών Κειμένων Α & Β Δημοτικού, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 2008, σ. 132-134. Μουσείο Θέατρο Σκιών Χαρίδημος Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα" Ηρακλειδών 66 & Θεσσαλονίκης, Θησείο Στάση Μετρό: Θησείο Τηλέφωνα: 210 3452150, 210 3414466 Ώρες λειτουργίας: 9:00-13:00 και 17:00-21:00 Εκτός Δευτέρας και απογεύματος Κυριακής Να μην ξεχνάμε τον μπερντέ του Καραγκιόζη στο Θησείο, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων "Μελίνα", όπου ο Καραγκιόζης μαζί με την παρέα του έχουν μόνιμη στέγη. Ο Πολιτισμικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων, μετά την παραχώρηση του υλικού από το Σωτήρη Χαρίδημο, δημιούργησε το Εργαστήριο και Μουσείο Θεάτρου Σκιών "Χαρίδημος", το οποίο στεγάζει τρεις γενιές Χαρίδημων, μία ιστορία 93 χρόνων, από το 1913 ως σήμερα.