Χρηματοοικονομικά Παράγωγα και Χρηματιστήριο Ενότητα 14: ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΞΙΟΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Κυριαζόπουλος Γεώργιος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τις βασικές εννοιολογικές προσεγγίσεις του χρηματιστηρίου. 4
Περιεχόμενα ενότητας Χρηματιστήριο. Ανάλυση κλάδου. Αμοιβαία κεφάλαια. Διαχείριση χαρτοφυλακίου. 5
Εφαρμογή 2 Με βάση τα στοιχεία που δίνονται στον παρακάτω πίνακα να βρεθεί η αναμενόμενη απόδοση των δύο αξιόγραφων. Πίνακας 2. Αναμενόμενη απόδοση Αξιογράφων (Πηγή: Διδάσκων 2014) 6
Κίνδυνος και απόδοση (1) Ποσοστιαία Απόδοση: R = [D1 + (P1-P0)]/ P0 Όπου : D 1 = Μέρισμα (θετική χρηματορροή) P 1 = Αρχική Τιμή P 0 = Τελική Τιμή 7
Κίνδυνος αγοράς και κίνδυνος ρευστότητας (4) Τρίτον, η ύπαρξη ορισμένων τεχνικών διευκολύνσεων, όπως οι εγγυήσεις δανείων, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα ως προς το ύψος των επισφαλών απαιτήσεων που θα καλυφθούν από τη διεκδίκηση με ένδικα μέσα, καθιστούν την ακριβή εκτίμηση της έκθεσης στον πιστωτικό κίνδυνο περισσότερο πολύπλοκη. Τέταρτον, υπάρχουν πολύ λιγότερα εργαλεία κάλυψης (hedging instruments) διαθέσιμα για τον πιστωτικό κίνδυνο από ότι για τον κίνδυνο αγοράς. Τέλος, το χαρτοφυλάκιο δανείων έχει μικρότερες δυνατότητες διαφοροποίησης και συνεπώς μικρότερη διασπορά του κινδύνου. 8
Εφαρμογή 1 Να βρεθεί η ποσοστιαία απόδοση της μετοχής όταν η αρχική τιμή της είναι 15, η τελική τιμή της είναι 25 και το μέρισμα που δίνει στο τέλος είναι 0,10. ΛΥΣΗ R A = D 1 +(P 2 P 1 ) = 0,10 + (25 15) = 0,10 + 10 = 10,1 P 1 15 15 15 R A = 0,67 * 100 = 67% 9
Κίνδυνος και απόδοση (2) Προσδοκώμενη ή Αναμενόμενη Απόδοση: E (R) = π1r1 + π2r2 +πnrn Όπου : i το αποτέλεσμα π i η πιθανότητα του αποτελέσματος R i η απόδοση n ο αριθμός των πιθανών αποτελεσμάτων (αποδόσεων) 10
Εφαρμογή 2 Με βάση τα στοιχεία που δίνονται στον παρακάτω πίνακα να βρεθεί η αναμενόμενη απόδοση των δύο αξιόγραφων. Πίνακας 2. Αναμενόμενη απόδοση Αξιογράφων (Πηγή: Διδάσκων 2014) 11
Λύση Ε(R A ) = (0,10*0,6) + (0,4*0,3) + (0,5*20) = 0,28 * 100 = 28% ή Ε(R A )= (10*60) + (40*30) + (50*20) = 600+1200+1000=2.800 = 2.800 / 100 = 28 * 100 = 28% 12
Αμοιβαία κεφάλαια (1) Ένα Αμοιβαίο Κεφάλαιο (Α/Κ) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν μια δεξαμενή χρημάτων πολλών επενδυτών. Το κοινό ταμείο πολλών επενδυτών που εμπιστεύονται τη διαχείριση των χρημάτων τους σε ένα διαχειριστή στον οποίο δίνουν την εντολή : - να τα μοιράσει σε διαφορετικά. - είδη επενδύσεων. - να παρακολουθεί την εξέλιξη των επενδύσεων. - να τους ενημερώνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα για την πορεία της επένδυσης τους. 13
Αμοιβαία κεφάλαια (2) Το Α/Κ δεν είναι νομικό πρόσωπο. Ο Νόμος το ορίζει σαν «μια αδιάσπαστη ομάδα περιουσίας πολλών δικαιούχων υπό κοινή διαχείριση τρίτου». Το ενεργητικό του Α/Κ, δηλαδή η περιουσία του, αποτελείται από κινητές αξίες και μετρητά και ανήκει εκ αδιαιρέτου στους μεριδιούχος, ανάλογα με τον αριθμό των μεριδίων τους. 14
Αρχές αμοιβαίων κεφαλαίων (1) Τα Α/Κ διέπονται από τις εξής αρχές: Η αρχή του αδιάσπαστου. Η αρχή της εξαγοράς. Η αρχή του ανοικτού αριθμού. Η αρχή του αδιανέμητου. 15
Αρχές αμοιβαίων κεφαλαίων (2) Η αρχή του αδιάσπαστου δηλαδή η περιουσία του Α/Κ δεν διαιρείται. το κάθε στοιχείο της ανήκει αναλογικά και αδιαίρετα σε κάθε έναν δικαιούχο. ο διαχειριστής ενός Α/Κ ενεργεί ενιαία και το ίδιο για όλους τους μεριδιούχους και όχι ξεχωριστά για κάθε έναν από αυτούς. 16
Αρχές αμοιβαίων κεφαλαίων (3) Η αρχή της εξαγοράς Ο κάθε επενδυτής που συμμετέχει στο Α/Κ έχει δικαίωμα να αποχωρήσει, όταν αυτός το θελήσει. Η αρχή του ανοικτού αριθμού Στο Α/Κ έχουν δικαίωμα να εισέρθουν νέοι επενδυτές μέσω μιας συγκεκριμένης διαδικασίας. 17
Αρχές αμοιβαίων κεφαλαίων (4) Η αρχή του αδιανέμητου δεν είναι δυνατή η διανομή της κοινής περιουσίας με οποιοδήποτε άλλο τρόπο εκτός αυτού της εξαγοράς. 18
Κατηγορίες αμοιβαίων κεφαλαίων (1) Σύμφωνα με τις αποφάσεις της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, οι βασικές κατηγορίες αμοιβαίων κεφαλαίων είναι: Διαχείρισης Διαθεσίμων. Ομολογιακά. Μετοχικά. Μικτά. Ειδικού Τύπου. 19
Κατηγορίες αμοιβαίων κεφαλαίων (2) Οι βασικές κατηγορίες των αμοιβαίων κεφαλαίων διακρίνονται σε υποκατηγορίες, κοινές για όλες τις κατηγορίες: Αμοιβαία Κεφάλαια Εσωτερικού (επενδύουν σε κινητές αξίες εσωτερικού). Αμοιβαία Κεφάλαια Εξωτερικού (επενδύουν σε κινητές αξίες εξωτερικού). Αμοιβαία Κεφάλαια Διεθνή (επενδύουν σε κινητές αξίες εσωτερικού - εξωτερικού). 20
Ομολογιακά (1) Επενδύουν κυρίως σε μακροχρόνιους τίτλους σταθερού εισοδήματος, τουλάχιστον το 65% του ενεργητικού τους και όχι πάνω από 10% σε μετοχές. Απευθύνονται σε επενδυτές που επιθυμούν σταθερό εισόδημα αποτελούν μέσο - μακροπρόθεσμη επένδυση. Εξασφαλίζουν μία σχετικά σταθερή ροή εισοδήματος. 21
Ομολογιακά (2) Θεωρούνται αμοιβαία κεφάλαια περιορισμένου κινδύνου. Επιθυμητή διάρκεια επένδυσης 1-3 χρόνια. Επενδύουν συνήθως σε: Ομόλογα ελληνικού δημοσίου. Ομόλογα κρατικών οργανισμών. Ομολογίες ιδιωτικών επιχειρήσεων. Προϊόντα χρηματαγοράς. Μετοχές (σε ποσοστό όχι πάνω από 10%). 22
Διαχείριση (1) Στην Ελλάδα Αμοιβαία Κεφάλαια μπορούν να συστήνουν και να διαχειρίζονται μόνο ειδικά νομικά πρόσωπα, εταιρίες δηλαδή. Οι εταιρίες αυτές ονομάζονται «Ανώνυμες Εταιρίες Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων» (Α.Ε.Δ.Α.Κ). Συνήθως μια Α.Ε.Δ.Α.Κ διαχειρίζεται περισσότερα από ένα Α/Κ. Θα λέγαμε ότι διαχειρίζεται μια οικογένεια Α/Κ. 23
Διαχείριση (2) Η Α.Ε.Δ.Α.Κ είναι υποχρεωμένοι να προσλάβει ειδικευμένα στελέχη, είτε διαχειριστές είτε επενδυτική επιτροπή, των οποίων τα στοιχεία γνωστοποιεί στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Για να ιδρυθεί μια Α.Ε.Δ.Α.Κ πρέπει να έχει ελάχιστο κεφάλαιο 300.000 ευρώ, το οποίο αναπροσαρμόζεται. Τουλάχιστον τα 2/5 του μετοχικού κεφαλαίου της πρέπει να ανήκει σε ΑΕ, δηλαδή σε τράπεζα ή σε άλλη εταιρία χρηματοπιστωτικού τομέα. 24
Υποχρεώσεις Α.Ε.Δ.Α.Κ. Επένδυση των συγκεντρωμένων κεφαλαίων. Λογιστική παρακολούθηση των επενδύσεων. Παρακολούθηση της αναμενόμενης απόδοσης των επενδύσεων. Την εκπροσώπηση (νομικά και διοικητικά), όπου απαιτείται, των μεριδιούχων. Την τακτή και πλήρη ενημέρωση των μεριδιούχων. 25
Διαχείριση Α.Ε.Δ.Α.Κ. Βασικό στοιχείο των Α/Κ είναι η διασπορά των κεφαλαίων σε διάφορους τίτλους, με σκοπό τη διασπορά των κινδύνων. Δεν νοείται Α/Κ το οποίο να έχει επενδύσει σε λίγα είδη τίτλων ή σε τίτλους με σύνδεση μεταξύ τους π.χ. σε μετοχές εταιρειών ενός ομίλου. Στην Ελλάδα δεν υφίσταται ενεργό Νομικό Πλαίσιο για λειτουργία Α/Κ τα οποία να επενδύουν σε άλλες μορφές επενδύσεων εκτός από τις κινητές αξίες. 26
Επενδύσεις Α/Κ (1) Ένα Α/Κ επενδύει σε: Σε κινητές αξίες εισηγμένες στο Χ.Α.Α και των ευρωπαϊκών (ΟΝΕ) χρηματιστηρίων καθώς και σε χρηματιστηριακές αγορές που λειτουργούν κανονικά, είναι αναγνωρισμένες και ανοικτές στο κοινό. Σε νεοεκδιδόμενες κινητές αξίες, υπό την προϋπόθεση ότι το αργότερο μέσα σε ένα έτος θα πραγματοποιηθεί η εισαγωγή τους στις αγορές. Σε πιστωτικούς τίτλους, μετρητά, τραπεζικές καταθέσεις. 27
Επενδύσεις Α/Κ (2) Η στήριξη χρηματιστηριακών τίτλων ή της κρατικής νομισματικής πολιτικής αποτελεί παράβαση της Α.Ε.Δ.Α.Κ. Δεν επιτρέπεται στο Α/Κ να επενδύσει: περισσότερο από το δέκα τοις εκατό (10%) της καθαρής του αξίας σε κινητές αξίες του ίδιου εκδότη. πάνω από 40% της καθαρής αξίας του σε κινητές αξίες εκδοτών, σε καθέναν από τους οποίους έχει επενδύσει ποσοστό μεγαλύτερο από το 5% της καθαρής του αξίας. 28
Επενδύσεις Α/Κ (3) Το Α/Κ επιτρέπεται να αποκτά μερίδια λοιπών Α/Κ και όχι της ίδια Α.Ε.Δ.Α.Κ. Η επένδυση δεν πρέπει να ξεπερνά το 5% της καθαρής αξίας του ενεργητικού του Πρέπει να είναι εξειδικευμένα σε συγκεκριμένο γεωγραφικό ή οικονομικό τομέα. Η Α.Ε.Δ.Α.Κ, για το σύνολο των Α/Κ της, δεν επιτρέπεται να αποκτά πάνω από το 10% των μετοχών μιας εταιρίας ώστε να ασκεί σημαντική επιρροή στη διαχείριση του εκδότη. Η Α.Ε.Δ.Α.Κ μπορεί να χρησιμοποιεί μέσα και τεχνικές για την αποτελεσματική διαχείριση του χαρτοφυλακίου Π.χ. παράγωγα. 29
Θεματοφύλακας (1) H Α.Ε.Δ.Α.Κ είναι υποχρεωμένη να διατηρεί την περιουσία των Α/Κ σε θεματοφύλακα, είναι ο ταμίας και ο ελεγκτής των πράξεων της Α.Ε.Δ.Α.Κ. και εγγυάται την ασφάλεια των χρημάτων που εμπιστεύονται οι επενδυτές στην Α.Ε.Δ.Α.Κ. Ο θεματοφύλακας είναι ανεξάρτητη από την Α.Ε.Δ.Α.Κ ανώνυμη εταιρεία. Δεν απαγορεύεται θεματοφύλακας και Α.Ε.Δ.Α.Κ να συνδέονται λειτουργικά. Να ανήκουν, για παράδειγμα, στον ίδιο Όμιλο εταιρειών - συμβαίνει ιδιαίτερα με τα Α/Κ των τραπεζικών ομίλων. 30
Βιβλιογραφία (1) Αγγελόπουλος, Π. Χ. (2005). Εισαγωγή στα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Εκδόσεις Σταμούλης. Αγγελόπουλος, Π. Χ. (2011). Εισαγωγή στα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Εκδόσεις Σταμούλης. Βούλγαρη Παπαγεωργίου, Ε. (2002). Χρηματιστήριο αξιών και χρηματιστήριο παραγώγων. Εκδόσεις Σύγχρονη Εκδοτική. Μαλινδρέτου, Β. Π. (2002). Σύγχρονα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Εκδόσεις Παπαζήση. Hull, J. C. (1999). Options, Futures, and other derivatives. International Edition. Prevtive Hall. Μυλωνάς, N. Θ. (2005). Αγορές και προϊόντα παραγώγων. Ελληνική Ένωση Τραπεζών. 31
Βιβλιογραφία (2) Παπαϊωάννου, Δ. Φ. (2002). Εισαγωγή στις Χρηματοοικονομικές αγορές. Παπούλιας, Γ. (1998). Παράγωγα. Εκδόσεις Παπούλια. Σαριαννίδης, Ν. (2009). Χρηματιστήριο Αξιών. Σημειώσεις του μαθήματος. ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας. Howells, P. & Bain, K. (2013). Χρήμα-Πίστη-Τράπεζες, μία ευρωπαϊκή προσέγγιση. Εκδόσεις Κριτική. 32
Σημείωμα Αναφοράς Copyright ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. «Χρηματοοικονομικά Παράγωγα και Χρηματιστήριο». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 33
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 34
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 35