ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ALEXADRIA AD AEGYPTYM: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ»

«Alexadria ad Aegyptym: Η ελληνική παροικία και τα σχολεία της» Διαθεματική προσέγγιση και Έρευνα Πεδίου Εισηγητές: Παντελής Λέκκου, Δρ. Θεολογίας Μαρία Συργιάννη, Δρ. Θεολογίας- Φιλόλογος ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Στην κοινωνία της γνώσης, της πληροφορίας, των τεχνολογιών και της πολυπολιτισμικότητας η εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί πρόκληση, υποχρέωση και ευθύνη για τη διαμόρφωση μιας πολυσχιδούς και δημιουργικής προσωπικότητας του μαθητή. Η εισαγωγή της διαθεματικότητας στην εκπαίδευση (ΔΕΠΠΣ: ΦΕΚ 1366/18-10-2001και ΔΠΣ: ΦΕΚ 1373-1376/18-10-2001) είχε ως στόχο την αλλαγή της φιλοσοφίας του εκπαιδευτικού συστήματος και την προσαρμογή στην διαρκώς μεταβαλλόμενη και πολυδιάστατη πραγματικότητα των καιρών. Η ενιαία διαθεματική προσέγγιση χαρακτηρίζεται από τον συγκερασμό των γνωστικών αντικειμένων, τη διαχείριση της γνώσης σε πολλαπλά επίπεδα, τους συσχετισμούς των εννοιών ή των θεμάτων, έναν ευέλικτο προγραμματισμό του διδακτικού έργου, τη διδασκαλία σε ομάδες και την αναζήτηση γνώσεων πέρα από το διδακτικό εγχειρίδιο.oι μαθητές ενθαρρύνονται να διερευνήσουν τα θέματα σε βάθος μέσω της ανάγνωσης ποικίλων διαφορετικών πηγών και της ενεργητικής συμμετοχής τους σε μια ποικιλία δραστηριοτήτων. Η εφαρμογή του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και των επιμέρους Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών αποτέλεσε την επίσημη πρόταση του ΥΠΕΠΘ, το 2003, μέσα από τα καινούρια βιβλία, για την πρωτοβάθμια και τη βαθμίδα του γυμνασίου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στο Λύκειο, η εφαρμογή των αρχών της διαθεματικότητας δεν καθιερώνεται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, αλλά υλοποιείται μέσα από προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Πολιτιστικά, Αγωγής Υγείας, Σταδιοδρομίας, κλπ. και καινοτόμες δράσεις, που προσφέρουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των γνωστικών στόχων διαφόρων αντικειμένων, δημιουργούν εμπειρίες και βιώματα, αναπτύσσουν βασικές δεξιότητες και εμπλέκουν τους μαθητές σε δραστηριότητες, που στο παρελθόν δεν ενέπιπταν στα ενδιαφέροντά τους. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ALEXADRIA AD AEGYPTYM: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ» Το Πρόγραμμα: «Alexadria ad Aegyptym: Η ελληνική παροικία και τα σχολεία της» υλοποιήθηκε στο Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ως Πολιτιστικό Πρόγραμμα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2009-2010, με υπεύθυνους καθηγητές τους εισηγητές αυτής της ανακοίνωσης και τη συμμετοχή μαθητών της Β Λυκείου. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Σε γενικές γραμμές για την υλοποίηση του προγράμματος ακολουθήθηκε το Σχέδιο Εργασίας (μέθοδος Project: Επιλογή θέματος-καθορισμός στόχων-χωρισμός υποθεμάτων-συγκρότηση ομάδων- επιλογή μέσων και μεθοδολογίας-σύνθεση επί μέρους εργασιών -παρουσίαση- αξιολόγηση). ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ Στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος τα πράγματα λειτούργησαν λίγο αντίστροφα. Ένα ταξίδι που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στην Αλεξάνδρεια,

τέθηκε σαν ιδέα και πρόταση από το Γραφείο Πολιτιστικών Θεμάτων της Δ.Δ.Ε. Δυτ. Θεσσαλονίκης. Ομολογουμένως ήταν αρκετά δελεαστικό, η υλοποίηση ενός προγράμματος να συνδυαστεί με επίσκεψη και έρευνα μελέτη πεδίου στην χώρα της Αιγύπτου, προορισμός όχι και τόσο συνήθης για ελληνικό σχολείο. Η μεγάλη πρόκληση μιας διαθεματικής προσέγγισης, όπου θα συμπλέκονταν διάφορα γνωστικά αντικείμενα, αλλά πολύ περισσότερο η βιωματική πρόσληψή τους και η πρωτοτυπία του εγχειρήματος, συνετέλεσαν καταλυτικά στην επιλογή. ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κατά τη σχεδίαση του προγράμματος προσδιορίστηκε: η επιστημονική γνωστική προσέγγιση να είναι διεπιστημονική-διαθεματική, συμπληρωματική και παράλληλη. η παιδαγωγική προσέγγιση να είναι αυτή της βιωματικής και ενεργητικής δράσης με ελεύθερη, δημιουργική, συμμετοχική προσέγγιση του αντικειμένου. Ως γενικός στόχος του προγράμματος τέθηκε η μελέτη και καταγραφή της ιστορίας της εκπαίδευσης και των σχολείων που λειτούργησαν στα πλαίσια της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, κατά τον 19 ο και 20 ο αιώνα. Οι επιμέρους στόχοι που τέθηκαν κατά την υλοποίηση του προγράμματος εκτός από τους γνωστικούς-μαθησιακούς, ήταν η εξοικείωση των μαθητών με την έρευνα, η διεύρυνση της κριτικής σκέψης, η ενεργοποίηση ψυχοκινητικών δυνατοτήτων με την ομαδική συνεργασία, η συνειδητοποίηση αξιών και πεποιθήσεων, στάσεων και συμπεριφορών. Η διαθεματική προσέγγιση του θέματος ενέπλεξε γνωστικά αντικείμενα και ανασύνθεση γνώσεων ιστορίας, θρησκευτικών, λογοτεχνίας, αισθητικής αγωγής, αρχιτεκτονικής κ.ά. Ο χωρισμός σε υποθέματα λειτούργησε ως οδηγός για τη δημιουργία μικρών ανομοιογενών ομάδων και την κατανομή των δραστηριοτήτων. Ιστορία: Διαχρονική μελέτη της ιστορίας της πόλης Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου Ελληνική Διασπορά Παρουσία των Ελλήνων στην Αίγυπτο -Αιγυπτιώτες Έλληνες Ευεργέτες Ελληνική κοινότητα Αλεξανδρείας (ίδρυση 1843) Εκπαίδευση-ελληνικά σχολεία Αλεξανδρείας Θρησκευτικά Αραβικός κόσμος-ισλάμ Χριστιανισμός Αιγύπτου-Κοπτική Εκκλησία Παλαίφατο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Αρχιτεκτονική : Ισλαμικά τεμένη, χριστιανικοί ναοί, μονές. Λογοτεχνία: Κ. Καβάφης, Στ. Τσίρκας. Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Στην Ιστορία οι μαθητές ασχολήθηκαν με δραστηριότητες που αφορούσαν: Α) την ίδρυση και την εξέλιξη της Μεγάλης Πόλεως Αλεξανδρείας μέσα στην ιστορία, από τους Ελληνιστικούς χρόνους των Πτολεμαίων, τα Ρωμαϊκά χρόνια, την Βυζαντινή εποχή και την αραβική κατάκτηση, που σήμανε την αρχή της μακραίωνης αραβοκρατίας. Στο χώρο της εκκλησιαστικής ιστορίας αναζήτησαν την σημασία που διαδραμάτισαν οι δογματικές διενέξεις Ορθοδόξων-Μονοφυσιτών στην επικράτηση των Αράβων στην Αίγυπτο. Επίσης ασχολήθηκαν με την περίοδο της Οθωμανοκρατίας -Μωχάμεντ Άλυ, Ιμπραήμ Πασάς- και της βρετανικής κυριαρχίας έως τις αρχές του 20 ου αιώνα, που σήμανε την ώρα της γέννησης του αραβικού 2

εθνικισμού, ο οποίος με την σειρά του οδήγησε στην σταδιακή χειραφέτηση των Αράβων από τους ξένους και στα χρόνια της μεταπολίτευσης του 1952. Μέσα στις διάφορες ιστορικές στιγμές αναδεικνύεται η ιδιαίτερη φύση κάποιων πόλεων, όπως η Αλεξάνδρεια, που αποτελούν σταυροδρόμια του κόσμου, κοσμοπολίτικα κέντρα πνευματικής, οικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας. Β) το φαινόμενο της Ελληνικής Διασποράς στην συνολική ιστορική πορεία των Ελλήνων και την ιδιαίτερη σημασία που κατείχε ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός και δη ο Αλεξανδρινός κατά τον 19 ο και 20 ο αιώνα. Μέσα από την πλούσια υπάρχουσα βιβλιογραφία και το διαδίκτυο, οι μαθητές μελέτησαν την εξαιρετική κοινοτική ανάπτυξη και δράση των Ελλήνων της πόλης κατά τους τελευταίους αιώνες. Γ) την εκπαίδευση και τα σχολεία της ελληνικής κοινότητας, που λειτούργησαν στην Αλεξάνδρεια, χάριν του ενδιαφέροντος και των δωρεών, μεγάλων ευεργετών, όπως ο Μιχαήλ Τοσίτσας, ο Γεώργιος Αβέρωφ, ο Εμμανουήλ Μπενάκης, ο Κωνσταντίνος Σαλβάγος και τόσοι άλλοι. Η δράση του Αλεξανδρινού Ελληνισμού από τις αρχές του 19 ου αιώνα και έπειτα είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία των κοινοτικών σχολείων. Τα σχολεία, μαζί με τον ορθόδοξο ναό και το νοσοκομείο, αποτέλεσαν βασική δράση της Κοινότητας και συνετέλεσαν στην συνολική ανάπτυξη και ακμή της παροικίας. Κοινοτικά σχολεία: Αβερώφειο Γυμνάσιο, Σαλβάγειος Επαγγελματική Σχολή, Τοσιτσαία Δημοτική Σχολή, Πρατσίκειος Δημοτική Σχολή, Φαμηλιάδειος δημοτική Σχολή, Δαβαράκειος Δημοτική Σχολή Ιμπραημίας. Για τις δυο τελευταίες δραστηριότητες εξαιρετικά χρήσιμο ήταν το «Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο», στο οποίο φυλάσσεται το «Αρχείο του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού» καθώς και η συνεργασία με τους εν Ελλάδι Συλλόγους Αλεξανδρινών (π.χ. «Σύλλογος Αποφοίτων Αβερωφείου Σχολής Αλεξανδρείας»). Θρησκευτικά: Ο Χριστιανισμός και ο Μωαμεθανισμός ως θρησκείες συνυπάρχουν στην χώρα του Νείλου και αποτυπώνονται στη φυσιογνωμία του αιγυπτιακού λαού. Α) Στο πολιτιστικό πρόγραμμα συμμετείχαν μαθητές της Β Λυκείου, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι οποίοι στο μάθημα των Θρησκευτικών εκτός από την χριστιανική εκκλησία διδάσκονται και γνωρίζουν και άλλα σύγχρονα θρησκεύματα, ανάμεσα στα οποία και το Ισλάμ. Η ίδρυση της θρησκείας από τον Μωάμεθ, οι θεμελιώδεις αρχές της, η κεραυνοβόλα επέκταση των διαδόχων του στην Μέση Ανατολή και την βόρεια Αφρική- σε περιοχές έως τότε βυζαντινές-η διάσπαση σε σουνιτικό και σηιτικό Ισλάμ, η επίδραση της θρησκείας σε όλες τις πτυχές του βίου, η ανάπτυξη των τεχνών και των επιστημών στο Ισλάμ, αποτελούν σημεία του αναλυτικού προγράμματος. Έτσι ήταν πολύ ενδιαφέρον στα πλαίσια της υλοποίησης δραστηριοτήτων του πολιτιστικού προγράμματος, οι μαθητές να ασχοληθούν με την παρουσία του σουνιτικού Ισλάμ στην Αίγυπτο, την επιρροή του στην κοινωνική και πολιτιστική της φυσιογνωμία και τις σχέσεις με τους Έλληνες και τους Χριστιανούς γενικότερα. Χωρισμένοι σε μικρές, ευέλικτες ομάδες, μελέτησαν κείμενα του Κορανίου και πηγές των ιστορικών και ιστοριογράφων της υπό διερεύνηση περιόδου. Β) Ο χριστιανισμός στην Αίγυπτο αριθμεί περίπου είκοσι εκατομμύρια Αιγύπτιους πιστούς που ονομάζονται Κόπτες, καθώς ασπάστηκαν τον μονοφυσιτισμό και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις του 6 ου - 7 ου αιώνα στο Βυζάντιο. Γ) Η ορθόδοξη παρουσία στην Αίγυπτο δηλώνεται με την εκεί παρουσία του Δευτερόθρονου Πρεσβυγενούς Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Στην πλούσια και ενδιαφέρουσα ιστορία του Πατριαρχείου, που αρχίζει το 62 μ.χ. με τον ευαγγελιστή 3

Μάρκο, σημειώνονται ιδιαίτερα, η ανάπτυξη του ερμηνευτικού κλάδου της Θεολογίας, οι περιπέτειες των αιρέσεων του Αρειανισμού (4 ος αι.) και του Μονοφυσιτισμού (6 ος αι), που εμφανίστηκαν στην Αλεξάνδρεια και ταλάνισαν τον χριστιανικό πληθυσμό σε όλη την βυζαντινή αυτοκρατορία, η συμβολή στην διατήρηση της θρησκευτικής και εθνικής ιδιοπροσωπίας των Ελλήνων κατά τους αιώνες της αραβοκρατίας και Οθωμανοκρατίας αλλά και η στήριξη του παροικιακού ελληνισμού. ΜΕΛΕΤΗ - ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ: Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ Η μελέτη - έρευνα πεδίου εντάσσεται στη μεθοδολογία του σχεδίου εργασίας, στην παιδαγωγική προσέγγιση και αποτελεί το σημαντικότερο κομμάτι κάθε προγράμματος. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να αυτενεργήσουν δημιουργικά μέσα σε ένα ταξίδι γνώσεων, συναισθημάτων, εμπειριών, όχι μιας εικονικής πραγματικότητας, αλλά σε χώρο και χρόνο της «ζώσης» πραγματικότητας, ένα ταξίδι που ανοίγει δρόμους μέσα από την ιστορία, την ανθρωπογεωγραφία, τη θρησκεία, τη λογοτεχνία, την αρχαιολογία, την αρχιτεκτονική, την κοινωνιολογία. Στη μελέτη -έρευνα πεδίου η διαθεματική προσέγγιση του προγράμματος εφαρμόζεται και προσλαμβάνεται σε όλη της την έκταση, ενώ παράλληλα οι μαθητές εμπλουτίζουν και αναδιοργανώνουν τις γνώσεις τους, συμπλέκοντας δημιουργικά τις πληροφορίες με τα συναισθήματα, τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Αναδεικνύουν με τη βοήθεια των υπεύθυνων εκπαιδευτικών τη μάθηση σε διαδικασία δημιουργική, συλλογική και διαδραστική, όπως κατέδειξε και η δραματοποίηση μέρους του προγράμματος από τους ίδιους τους μαθητές. Έτσι η δυνατότητα της εκπαιδευτικής επίσκεψης στην Αλεξάνδρεια, που πραγματοποιήθηκε στα μέσα Φεβρουαρίου (11-17 Φεβρουαρίου 2010) και συνδυάστηκε με μετακίνηση στο Κάιρο και το Σινά ήταν το σπουδαίο και σημαντικό κομμάτι του προγράμματος, της άμεσης, δημιουργικής, βιωματικής, εμπειρικής προσέγγισης όλων αυτών, που οι μαθητές ερεύνησαν, συνέλεξαν και κατέγραψαν μέχρι τότε. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στην Αλεξάνδρεια: Οι μαθητές επισκέφθηκαν το ελληνικό τετράγωνο στο Σάτμπυ, όπου αναπτύσσεται το σύνολο της ελληνικής κοινοτικής παρουσίας με τα σχολεία, το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος, τα γραφεία της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, τους Συλλόγους των Αποφοίτων και των Ελλήνων Επιστημόνων, την σχολική βιβλιοθήκη και την αίθουσα εκδηλώσεων, το στάδιο, το Προσκοπείο και την Αθλητική Ένωση Ελλήνων Αλεξανδρείας. Κύριος σταθμός της επίσκεψης ήταν το ιστορικό Αβερώφειο Γυμνάσιο-Λύκειο, όπου οι μαθητές μας παρουσίασαν σε δραματοποίηση μέρος του προγράμματός τους σε μαθητές και καθηγητές του Αβερώφειου Σχολείου και εκπροσώπους της ελληνικής κοινότητας, στην αίθουσα «Ιουλίας Σαλβάγου». Οι επαφή τους με τους μαθητές του Αβερωφείου έδωσε την δυνατότητα να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με την ζωή και την καθημερινότητά τους, τον τρόπο σκέψης αλλά και τα σχέδιά τους για το μέλλον. Επιπλέον, συναντήθηκαν με τον πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας. Επίσης επισκέφθηκαν το κοινοτικό ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, το ιστορικό κτίριο της «Τοσιτσαίας Σχολής», όπου στεγάζεται σήμερα το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής και είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν από τον ίδιο τον Πάπα και Πατριάρχη κ. Θεόδωρο Β για την σημερινή ιεραποστολική δραστηριότητα του Πατριαρχείου στις 54 χώρες της αφρικανικής ηπείρου. Η μετάβαση στο σπίτι όπου διέμενε ο αλεξανδρινός ποιητής Κώστας Καβάφης ανέσυρε στη μνήμη ποιήματά του και ιδιαίτερα εκείνα που αναφέρονται σε 4

πρόσωπα και στιγμές της Αλεξάνδρειας και τα οποία είχαν διδαχθεί οι μαθητές στο μάθημα της Λογοτεχνίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι, το λογοτεχνικό κείμενο προσφέρεται ως εργαλείο προσέγγισης μιας ποικιλίας γνωστικών αντικειμένων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη του πολιτισμού, των ιδεών, των αξιών, της ετερότητας κλπ. Κάτι πολύ χρήσιμο για τη περίπτωση. Η σύγχρονη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, ο χώρος του λιμανιού όπου βρισκόταν ο περίφημος Φάρος, το υποβλητικό άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τη ειρήνη στο χέρι-δωρεά της ελληνικής κοινότητας, το Τέμενος Αμπού ελ Αμπάς, μεγαλόπρεπα κτίρια απομεινάρια της ιταλικής και αγγλικής παρουσίας, το υπόγειο αιγυπτιακό νεκροταφείο, η απέραντη παραλία της Μεσογείου, ελληνικά καταστήματα που επιμένουν να λειτουργούν, ήταν μερικά ακόμη σημεία της επίσκεψης. Η περίπτωση της Αλεξάνδρειας έδωσε το έναυσμα για γόνιμο προβληματισμό αναφορικά με τον ρόλο που διαδραμάτισαν ορισμένες σημαντικές πόλεις στη διάρκεια των αιώνων στην επαφή, γνωριμία και τελικά συνύπαρξη διαφορετικών πολιτιστικών παραδόσεων και θρησκειών, στον περιορισμένο γεωγραφικά χώρο μιας πόλης. Οι Έλληνες, με την δυναμική παρουσία τους, διαδραμάτισαν πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομική, πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική ιστορία της Αλεξάνδρειας και όλης της Αιγύπτου, διατηρώντας ταυτόχρονα ακμαία την εθνική τους συνείδηση. Στο Κάιρο οι μαθητές: Επισκέφθηκαν μουσουλμανικά τεμένη, όπως το τέμενος του Μωχάμεντ Άλυ στην ακρόπολη του Καΐρου και στο περίφημο Αλ-Άζχαρ, στην καρδιά του Ισλαμικού Καΐρου, σημαντικό προσκύνημα των απανταχού της γης Μουσουλμάνων και έδρα της ομώνυμης θεολογικής σχολής των Σουνιτών. Η επίσκεψη στα τεμένη σήμαινε εναρμόνιση με το περιβάλλον και σεβασμό στους όρους εισόδου και συμπεριφοράς, που επιβάλει το Ισλάμ σε αλλόθρησκους επισκέπτες. Στην έρευνα πεδίου οι μαθητές βρέθηκαν σ ένα κόσμο όπου το Ισλάμ κυριαρχεί ως θρησκεία και επηρεάζει τον τρόπο σκέψης και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τη νοοτροπία, τα ήθη, την ενδυμασία κλπ., γεγονός που αποτύπωσαν στις εργασίες τους. Στον χριστιανικό τομέα του Καΐρου, οι μαθητές είχαν την δυνατότητα επίσκεψης της κοπτικής εκκλησίας των αγίων Σεργίου και Βάκχου και να παρατηρήσουν τις εκπληκτικές εξωτερικές ομοιότητες με τους ορθόδοξους ναούς. Η επίσκεψη σε μία εβραϊκή Συναγωγή, την Μπέν Εσζρά, που μπορεί να μην λειτουργεί σήμερα ελλείψει πιστών, αλλά παραμένει αναλλοίωτη και απείραχτη, υπενθύμισε την πολυπληθή παρουσία των Ιουδαίων στην Αίγυπτο κατά την ελληνορωμαϊκή κυρίως εποχή και την περίφημη μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο ). Επίσης η αρχαία ελληνορθόδοξη μονή του Αγίου Γεωργίου (5 ος αι.) και το κοιμητήριο της Ελληνικής Κοινότητας αποτελούν σημαντικά μνημεία της ελληνικής παρουσίας στο Κάιρο. Ασφαλώς το μάθημα της Ιστορίας ήταν το όχημα για να γνωρίσουν οι μαθητές τον περίφημο αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό, η εξέταση του οποίου δεν ενέπιπτε στη θεματική και τις δραστηριότητες του πολιτιστικού μας προγράμματος. Όμως, η επίσκεψή τους στο αρχαιολογικό μουσείο του Καΐρου και στις Πυραμίδες της Γκίζα κατέδειξαν ότι, η ενεργητική προσέγγιση και η αυθεντικότητα των ιστορικών αντικειμένων περιέχουν ιδιαίτερη διδακτική αξία, καθώς δεν αποτελούν πρωτογενείς ή δευτερογενείς γραπτές πηγές, αλλά ολοζώντανη ιστορία. Στο Σινά: Προσκύνημα στο ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στην έρημο του Σινά, με τα ανεκτίμητης αξίας κειμήλια, όπου διασώζεται ο ελληνισμός και η ορθοδοξία και για πρώτη φορά το επισκέφθηκε ελληνικό σχολείο. Ακόμη 5

πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο γυναικείο μετόχι του Θεόπτη Προφήτη Μωυσέως στην όαση της Φαράν. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στη διαδικασία της αξιολόγησης του προγράμματος, όπου διαπιστώνεται κατά πόσο επιτεύχθηκαν ο σκοπός και οι επιμέρους στόχοι, μαθητές και υπεύθυνοι καθηγητές κλήθηκαν ουσιαστικά σε μια αυτοαξιολόγηση, αφού κατέγραψαν εμπειρίες και οφέλη (βοήθησε σε μεγάλο βαθμό η μέθοδος VEE heuristic του Ahlbergh). Ενδεικτικά σημεία που επισημαίνονται μέσα από τις παρουσιάσεις των δραστηριοτήτων: Ανασύνθεση γνώσεων διαφόρων διδακτικών αντικειμένων και διασύνδεση με την εμπειρική δημιουργική, βιωματική προσέγγιση της γνώσης. Ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση για το ζωντανό κομμάτι του ελληνισμού που ονομάζεται ελληνική Διασπορά και διατηρεί σε αντίξοες συνθήκες την εθνική και πολιτιστική του ταυτότητα. Ευαισθητοποίηση σε ότι αφορά τις ιστορικές ρίζες, την ελληνικότητα, την ορθόδοξη παράδοση. Επαφή και επικοινωνία με στάσεις ζωής, αξίες, πολιτιστικά αγαθά άλλων λαών. Κατανόηση πολυπολιτισμικότητας και των παραμέτρων που επιτρέπουν τη συμβίωση ομάδων με διαφορετικά εθνολογικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Ανάπτυξη της φαντασίας και δημιουργικότητας Δημιουργική χρήση του υλικού (οργάνωση έκθεσης φωτογραφίας, συγγραφή σεναρίου, σύνταξη λευκώματος, έκδοση ημερολογίου του 2011 με θέμα: «Alexadria ad Aegyptym: Η ελληνική παροικία και τα σχολεία της». Το εκπαιδευτικό ταξίδι των μαθητών και των συνοδών καθηγητών τους στην Αίγυπτο και τον εκεί παροικιακό ελληνισμό, ήταν ένα οδοιπορικό και μια αξέχαστη εμπειρία. Θεωρούμε ότι στα πλαίσια των εκπαιδευτικών ανταλλαγών και μετακινήσεων, τα σχολεία της Ελλάδας θα πρέπει να εντάξουν πρωτίστως επισκέψεις και συνεργασίες με τα σχολεία της ελληνικής διασποράς. Είναι χρέος μας. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Frey C, H μέθοδος Project, μτφ. Κλ. Μάλλιου, Θεσσαλονίκη 1998. - Λέκκου Παντελής, Το Αβερώφειο Γυμνάσιο Αλεξανδρείας, από της ιδρύσεώς του έως το 1960, Θεσσαλονίκη 2004. - Π.Ι., Επιθεώρηση εκπαιδευτικών θεμάτων-ειδικό αφιέρωμα στη Διαθεματικότητα, τευχ.7, Αθήνα 2002. - Σουλογιάννης Ευθύμιος, Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας, Αθήνα 2005. - του ιδίου, Η παρουσία των Ελλήνων στην Αίγυπτο, Αθήνα 1999. - Ταμουτσέλη Κ., Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη 2003 - ΥΠΕΠΘ-Π.Ι., Τεύχος επιμορφωτικού υλικού, Αθήνα 2006. 6

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Εικόνα 1. Αβερώφειο Γυμνάσιο Αλεξανδρείας Εικόνα 2. Αίθουσα διδασκαλίας του Αβερωφείου Γυμνασίου Εικόνα 3. Το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, πρώην Μπενάκειο Ορφανοτροφείο 7

Εικόνα 4. Το Μπενάκειο οικονομικό συσσίτιο Εικόνα 5. Η Σαλβάγειος Επαγγελματική Σχολή Αλεξανδρείας 8

Εικόνα 6. Ο Ιερός Κοινοτικός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Αλεξανδρείας Εικόνα 7. Η εσωτερική αυλή του Πατριαρχικού Οίκου της Αλεξανδρείας, που στεγάζεται στην πρόσφατα ανακαινισμένη «Τοσιτσαία Σχολή» 9

Εικόνα 8. Η Πατριαρχική Μονή του Αγίου Σάββα Αλεξανδρείας Εικόνα 9. Η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας 10

Εικόνα 10. Το Τέμενος Αμπού ελ Αμπάς ελ Μόρσυ στην Αλεξάνδρεια Εικόνα 11. Άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο κέντρο της πόλης του Εικόνα 12. Στην Πυραμίδα του Χέοπος 11

Εικόνα 12. Μαθητές και καθηγητές στο Τέμενος του Μωχάμεντ Άλυ στο Κάιρο Εικόνα 14. Άποψη από το εσωτερικό του Τεμένους Άλ-Άζχαρ Εικόνα 15. Οι μαθητές στο ηγουμενείο της Μονής του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Κάιρο 12

Εικόνα 16. Στις κλίμακες της Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Κάιρο Εικόνα 17. Στον Κοπτικό Ναό των Αγίων Σεργίου και Βάκχου στο Παλαιό Κάιρο Εικόνα 18. Αποχαιρετισμός της Νειλοχώρας 13