ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. ΔΙΑΓΩΓΗ... 4 1.1. ΓΔΝΙΚΑ... 4 1.2. ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ... 6 1.3. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ... 10 1.4. ΔΘΝΙΚΟ ΥΔΓΙΑΜΟ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΔΠΙΚΙΝΓΤΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ15 2.ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ... 17 2.1. ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΡΟΓΙΟΡΙΜΟΙ... 17 2.2. ΚΑΣΗΓΟΡΙΔ ΙΑΣΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ... 20 2.3. ΠΔΓΙΟ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΗ ΝΟΜΟΘΔΙΑ ΠΔΡΙ ΙΑΣΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ... 26 2.4. ΤΠΟΥΡΔΟΙ ΦΟΡΔΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΙΑΣΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ... 27 3. ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΣΩΝ ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΔΝΣΟ ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΗ ΜΟΝΑΓΑ... 29 3.1. ΑΡΥΔ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΔΝΣΟ Τ.Μ.... 29 3.1.1 ΔΩΣΔΡΙΚΟ ΚΑΝΟΝΙΜΟ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΔΙΑ.... 31 3.2. ΓΙΑΥΩΡΙΜΟ ΙΑΣΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ... 32 3.1.1 ΟΙΚΙΑΚΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΣΑ (ΙΑ-ΑΥ)... 33 3.1.2 ΔΠΙΚΙΝΓΤΝΑ ΙΑΣΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ (ΔΙΑ)... 34 3.1.3 ΗΜΑΝΗ... 37 3.3. ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΔΙΑ ΑΠΟ ΣΟΤ ΥΩΡΟΤ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ω ΣΗΝ ΠΡΟΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΔΤΗ ΔΝΣΟ ΣΗ ΤΜ.... 39 3.4. ΠΡΟΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΔΤΗ ΔΝΣΟ Τ.Μ.... 40 3.5. ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΔΙΑ ΑΠΟ ΣΗΝ ΠΡΟΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΔΤΗ ΣΗΝ ΔΓΚΑΣΑΣΑΗ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΔΝΣΟ ΣΗ ΤΜ.... 42 3.6. ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΔΤΗ ΔΙΑ ΔΚΣΟ ΤΜ... 44 3.6.1. ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΔΙΑ ΔΚΣΟ Τ.Μ.... 44 3.6.1. ΠΡΟΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΔΤΗ ΔΙΑ ΔΚΣΟ Τ.Μ... 46 3.7. ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΣΩΝ ΔΙΑ ΔΝΣΟ ΚΑΙ ΔΚΣΟ Τ.Μ.... 48 3.7.1. ΑΠΟΣΔΦΡΩΗ ΔΙΑ... 49 3.7.1.1. ΠΛΔΟΝΔΚΣΗΜΑΣΑ- ΜΔΙΟΝΔΚΣΗΜΑΣΑ ΣΗ ΑΠΟΣΔΦΡΩΗ ΣΩΝ ΔΙΑ... 50 3.7.2. ΑΠΟΣΔΙΡΩΗ ΔΙΑ... 51 3.8. ΑΓΔΙΔ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΔΙΑ... 54 3.9 ΚΤΡΩΔΙ... 56 4. ΜΔΣΡΑ ΤΓΙΔΙΝΗ ΚΑΙ ΑΦΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑ ΣΗ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΙΑΣΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ.... 57 4.1. ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ... 57 4.2. ΥΔΓΙΟ ΑΝΣΙΜΔΣΩΠΙΗ ΔΚΣΑΚΣΗ ΑΝΑΓΚΗ ΔΞΑΙΣΙΑ ΓΙΑΡΡΟΗ Ι.Α.... 64 5. ΣΔΛΙΚΗ ΓΙΑΘΔΗ Ι.Α.... 68 5.1. ΥΩΡΟΙ ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΗ ΣΑΦΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΣΩΝ (ΥΤΣΑ)... 68 5.2. ΠΤΡΟΛΤΣΙΚΟ ΑΠΟΣΔΦΡΩΣΗΡΑ ΔΝΙΑΙΟΤ ΤΝΓΔΜΟΤ ΓΗΜΩΝ & ΚΟΙΝΟΣΗΣΩΝ Ν. ΑΣΣΙΚΗ (ΔΓΚΝΑ)... 70 1
5.2.1 ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ ΑΠΟΣΔΦΡΩΣΗΡΑ... 72 5.3. ΔΠΙΗΜΑΝΔΙ... 76 6. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 78 7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 81 2
ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίλαθαο 1. Ιαηξηθά Απόβιεηα Αζηηθνύ Σύπνπ... 21 Πίλαθαο 2. Ιαηξηθά Απόβιεηα Ακηγώο κνιπζκαηηθνύ ραξαθηήξα... 23 Πίλαθαο 3. Δπηθίλδπλα Ιαηξηθά Απόβιεηα πνπ έρνπλ ηαπηόρξνλα κνιπζκαηηθό θαη ηνμηθό ραξαθηήξα... 24 Πίλαθαο 4. Δπηθίλδπλα Ιαηξηθά Απόβιεηα ακηγώο ηνμηθνύ ραξαθηήξα... 25 Πίλαθαο 5. πλνδεπηηθό έληππν γηα ηα ΔΙΑ πνπ επεμεξγάδνληαη εληόο Τ.Μ.... 43 Πίλαθαο 6 πλνδεπηηθό έληππν γηα ηα ΔΙΑ πνπ επεμεξγάδνληαη εθηόο Τ.Μ.... 45 Πίλαθαο 7 Μέζνδνη Δπεμεξγαζίαο ΔΙΑ-ΜΥ... 48 Πίλαθαο 8 Υαξαθηεξηζηηθά εγθαηάζηαζεο απνηέθξσζεο ΔΙΑ... 49 Πίλαθαο 9. Πξνζηαηεπηηθόο Δμνπιηζκόο Τ.Μ.... 61 Πίλαθαο 10. Δλδεηθλπόκελα Μέζα βεκάησλ ρεδίνπ Έθηαθηεο Αλάγθεο.... 67 Πίλαθαο 11. Παξαθνινπζνύκελα Αέξηα Δθπνκπήο.... 75 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΥΗΜΑΣΩΝ ρήκα 1. Παξαγόκελεο εηήζηεο πνζόηεηεο απνξξηκκάησλ αλά θαηεγνξία.... 6 ρήκα2. Πνζνζηά παξαγόκελσλ πνζνηήησλ πγεηνλνκηθώλ απνξξηκκάησλ ζηηο δύν θπξηόηεξεο πεξηνρέο θαη ζηελ ππόινηπε Διιάδα.... 7 ρήκα3. Πνζνζηά παξαγόκελσλ πνζνηήησλ πγεηνλνκηθώλ απνξξηκκάησλ αλά πεξηνρή.... 7 ρήκα4. Πνζνζηά αλά θαηεγνξία παξαγόκελσλ λνζνθνκεηαθώλ απνβιήησλ.... 8 ρήκα 5. Καηεγνξίεο Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ.... 20 ρήκα 6. Πιενλεθηήκαηα Γηαρσξηζκνύ Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ.... 32 ρήκα 7. ύκβνιν Ηλσκέλσλ Δζλώλ.... 37 ρήκα8. Δλδεηθλπόκελε έλδπζε ρεηξηζηώλ κεηαθνξάο απνξξηκκάησλ.... 61 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΩΝ Γηάγξακκα 1. Αίηηα θαθήο δηαρείξηζεο ησλ πγεηνλνκηθώλ απνξξηκκάησλ ζηνλ ειιαδηθό ρώξν.... 13 Γηάγξακκα 2. ηάδηα αζθαιήο δηαρείξηζε Δπηθίλδπλσλ Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ (ΔΙΑ)... 16 Γηάγξακκα 3. Δλδεηθλπόκελα Βήκαηα ρεδίνπ Έθηαθηεο Αλάγθεο... 66 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΩΝ Φώην 1. Σξνρήιαηνο Κάδνο- Πεξηέθηεο Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ πνπ πξνζνκνηάδνπλ κε νηθηαθά απνξξίκκαηα... 33 Φώην 2. Σξνρήιαηνη Κάδνη- Πεξηέθηεο Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ πνπ ην θάιπκκα ηνπο θέξεη ην θαηάιιειν ρξώκα θαη κε πνδνθίλεην κεραληζκό... 34 Φώην 4. Κνπηηά ζπιινγήο αηρκεξώλ αληηθεηκέλσλ... 36 Φώην 5. Γηεζλή ζήκαηα επηθίλδπλσλ, κνιπζκαηηθώλ θαη ξαδηελεξγώλ νπζηώλ... 38 Φώην 7. Δηδηθά νρήκαηα- ςπγεία κεηαθνξάο Ννζνθνκεηαθώλ Απνβιήησλ.... 73 Φώην 8. πιινγή Τγξήο Σέθξαο.... 74 Φώην 9. ηιό ζπιινγήο Ιπηάκελεο Σέθξαο.... 74 Φώην 10. Κιεηζηνί κε δηαπεξαηνί άθνη κεηαθνξάο Ιπηάκελεο Σέθξαο.... 74 3
1. ΔΙΑΓΩΓΗ 1.1. ΓΔΝΙΚΑ Η πεξηβαιινληηθή ξχπαλζε απνηειεί έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ απαζρνινχλ ζήκεξα ηελ παγθφζκηα θνηλφηεηα. Με ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ ηα πξνβιήκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ πιαλήηε καο έρνπλ πνιιαπιαζηαζηεί, ελψ ηαπηφρξνλα πνιιά απφ απηά έρνπλ νμπλζεί. Έλα απφ ηα ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο ξχπαλζεο, πνπ καο απαζρνιεί έληνλα, ηηο ηειεπηαίεο θπξίσο δεθαεηίεο, είλαη ε ξαγδαία αχμεζε ησλ απνξξηκκάησλ θαη ηδηαίηεξα ε ζπλερφκελα, απμαλφκελε πνζφηεηα, θπξίσο ησλ κνιπζκαηηθψλ απνξξηκκάησλ, κεγάιν κέξνο ησλ νπνίσλ είλαη ηα λνζνθνκεηαθά απφβιεηα. Σν πξφβιεκα απηφ είλαη πεξίπινθν, αθνχ ε αχμεζε ηεο πνζφηεηάο ηνπο ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κε νξζνινγηθή δηαρείξηζε ηνπο, καο νδεγεί ζηελ ππνβάζκηζε φισλ ησλ ζηνηρείσλ ηεο θχζεο: ηεο αηκφζθαηξαο, ηνπ λεξνχ θαη ηνπ εδάθνπο. Η πεξηβαιινληηθή ζπλείδεζε σο θνηλσληθφ θαηλφκελν εκθαλίζηεθε κφιηο ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 θαη ζηε δεθαεηία ηνπ 1980 έιαβε εθπιεθηηθέο δηαζηάζεηο. Μφιηο ην 1972 ζην Παξίζη ε ΔΟΚ απνθάζηζε λα αζρνιεζεί γηα πξψηε θνξά κε ηα ζέκαηα πεξηβάιινληνο, δεηψληαο απφ ηελ Δπηηξνπή λα πξνεηνηκάζεη ην πξψην πξφγξακκα πεξηβαιινληηθήο δξάζεσο. Έηζη θαη ην πξφβιεκα ηεο δηάζεζεο ησλ ηαηξηθψλ απνβιήησλ, εληνπίζηεθε απφ ηελ αλζξσπφηεηα πξφζθαηα, αθνχ κφιηο ηα ηειεπηαία ρξφληα γίλνληαη πξνζπάζεηεο λα ηα αληηκεησπίζνπκε θαη λα ηα δηαρεηξηζηνχκε κε ηε δένπζα πξνζνρή. Μέρξη πνιχ πξφζθαηα, αιιά θαη ζήκεξα αθφκε, ην δήηεκα ησλ ηαηξηθψλ απνβιήησλ αληηκεησπίδεηαη ζε πνιιέο ρψξεο αλάκεζα ηνπο θαη ε δηθή καο, κε πξνρεηξφηεηα θαη εγθιεκαηηθή αθέιεηα απφ ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο. Η ζρεηηθή λνκνζεζία άξγεζε ζεκαληηθά λα ζεζπηζηεί θαη ζηε ρψξα καο ηνπιάρηζηνλ ε εθαξκνγή ηεο είλαη αθφκε θαη ζήκεξα αλεπαξθήο. Γπζηπρψο ν πξνβιεκαηηζκφο πάλσ ζηα λνζνθνκεηαθά απφβιεηα δελ είλαη απιά ηππηθφο θαη γξαθεηνθξαηηθφο θαη ζαθέζηαηα δελ πεγάδεη απφ ηελ ηδηνξξπζκία ησλ επηζηεκφλσλ πνπ αζρνινχληαη κε ην πεξηβάιινλ. Δίλαη έλαο πξνβιεκαηηζκφο πνπ έρεη σο ζθνπφ λα απνηξέςεη ηνπο 4
θηλδχλνπο πνπ γελλνχλ ηα επηθίλδπλα απηά απφβιεηα, γηα ηε δεκφζηα πγεία ησλ πνιηηψλ, παξά φκσο απηφ ην γεγνλφο ην δήηεκα δελ γλσξίδεη ηε ζπνπδαηφηεηα πνπ ηνπ αξκφδεη. ηφρνο ηεο δηαρείξηζεο ησλ λνζνθνκεηαθψλ απνξξηκκάησλ είλαη ε πξφιεςε ησλ θηλδχλσλ πνπ επηθέξνπλ αιιά θαη ν πεξηνξηζκφο ηφζν ηεο πνζφηεηάο ηνπο φζν θαη ησλ αξλεηηθψλ ηνπο επηπηψζεσλ ζηνλ αηκνζθαηξηθφ αέξα, ζην έδαθνο, ζηα επηθαλεηαθά θαη ζηα ππφγεηα χδαηα αιιά θαη, έκκεζα ή άκεζα, ζηελ αλζξψπηλε πγεία. Γηα λα νδεγεζνχκε φκσο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή νθείινπλ φινη νη εκπιεθφκελνη θνξείο, αιιά θαη νη εξγαδφκελνη ζε απηνχο, λα απνθηήζνπλ πεξηβαιινληηθή ζπλείδεζε. Μέζα απφ ηελ αλαγλψξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο, ηελ εθαξκνγή ησλ πεξηβαιινληηθψλ λνκνζεζηψλ, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ παξαθίλεζε ησλ ππαιιήισλ λα εθηεινχλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο κε πεξηβαιινληηθά ζσζηφ ηξφπν αιιά θαη ηελ αλάπηπμε λέσλ ηερλνινγηψλ θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ ην δήηεκα κπαίλεη ζε ζσζηή πνξεία αληηκεηψπηζεο. 5
1.2. ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ Ο θίλδπλνο απφ ην πξφβιεκα ησλ λνζνθνκεηαθψλ απνξξηκκάησλ γίλεηαη εχθνια αλαγλσξίζηκνο αλ αλαθέξνπκε φηη ην 1988 ζε παξαζαιάζζηεο πνιηηείεο ησλ ΗΠΑ έγηλε αληηιεπηή ε πηζαλφηεηα κεηάδνζεο ηεο HIV ινίκσμεο κέζσ ησλ κνιπζκαηηθψλ λνζνθνκεηαθψλ απνβιήησλ πνπ είραλ ζπζζσξεπηεί ζε αθηέο. ηελ Διιάδα αλαθέξνπκε ραξαθηεξηζηηθά φηη παξάγνληαη θάζε ρξφλν 4 εθαηνκκχξηα ηφλνη νηθηαθψλ ιπκάησλ, 450 ρηιηάδεο ηφλνη επηθίλδπλσλ βηνκεραληθψλ απνβιήησλ θαη 15 ρηιηάδεο ηφλνη κνιπζκαηηθά ηαηξηθά απφβιεηα (ζρήκα 1) 1. 4.000.000 4.000.000 3.500.000 3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 οικιακά απορρίμμαηα 450.000 βιομητανικά απορρίμμαηα 15.000 ιαηρικά απορρίμμαηα ρήκα 1. Παξαγόκελεο εηήζηεο πνζόηεηεο απνξξηκκάησλ αλά θαηεγνξία. Παξάιιεια εληνπίδνληαη πεξίπνπ 56.000 αλεπηπγκέλεο λνζνθνκεηαθέο θιίλεο ζηελ Διιάδα, απφ ηηο νπνίεο νη 29.000 βξίζθνληαη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Αζήλαο θαη νη 7.000 ζηε Θεζζαινλίθε. ην ζρήκα 2 απεηθνλίδεηαη ε θαηαλνκή ησλ πγεηνλνκηθψλ απνβιήησλ ζηε ρψξα. Δπηζεκαίλνπκε φηη απφ ην 22% πνπ εληνπίδεηαη ζην ζχλνιν ηεο Μαθεδνλίαο, ην 13% νθείιεηαη ζε πγεηνλνκηθέο κνλάδεο κφλν επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Θεζζαινλίθεο 2. Έηζη, παξαηεξνχκε φηη νη δχν, κφλν, 1 Διεσσηληώτες Ηωάλλες, αρόγιοσ Γεώργηος, Ινγελείο Ηπαηίηηδεο & Δπαγγεικαηίεο Τγείαο, εθδ. Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Σκήκα Ννζειεπηηθήο, Δξγαζηήξην Λνηκψμεσλ, Αζήλα, 2006, ζει. 61. 2 Παππα-οσιοσληα Ρούια, Δθεκεξίδα ΚΤΡΙΑΚΑΣΙΚΗ Διεπζεξνηππία, Απνγεπκαηηλή Αδέζκεπηε Δθεκεξίδα.htm., Σίηινο άξζξνπ: Σν ΔΤ θη ν κεγάινο ζθνππηδνηελεθέο ηνπ, 28/07/2006. 6
κεγαιχηεξεο πφιεηο ηεο ρψξαο καο ζπγθεληξψλνπλ ην 67%, πεξίπνπ, ηεο δπλακηθφηεηαο ζε θιίλεο ησλ λνζειεπηηθψλ ηδξπκάησλ ηνπ ζπλφινπ ηεο ρψξαο 3. Υπόλοιπη Ελλάδα 25% Αηηική 53% Μακεδονία 22% ρήκα2. Πνζνζηά παξαγόκελσλ πνζνηήησλ πγεηνλνκηθώλ απνξξηκκάησλ ζηηο δύν θπξηόηεξεο πεξηνρέο θαη ζηελ ππόινηπε Διιάδα. Αλαιπηηθά ηα πνζνζηά ησλ κνιπζκαηηθψλ απνβιήησλ αλά πεξηθέξεηα δίλνληαη ζην αθφινπζν ζρήκα 3 4. 60 50 51 Θράκη Μακεδονία 40 Θεζζαλία Ήπειρος 30 20 10 0 2 22 5 2 3 1 6 2 6 4 Δσηική & Σηερεά Ελλάδα Αηηική Αιγαίο Ιόνιο Πελλοπόνηζος Κρήηη ρήκα3. Πνζνζηά παξαγόκελσλ πνζνηήησλ πγεηνλνκηθώλ απνξξηκκάησλ αλά πεξηνρή. 3 http://www2.ekke.gr/estia/cooper/pandoiko_trix/eis_kollanou.htm, 16 ν ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΤΝΔΓΡΙΟ ΓΙΚΣΤΟΤ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΧΝ ΟΡΓΑΝΧΔΧΝ, ΣΡΙΥΧΝΙΓΑ 8-10 ΟΚΣΧΒΡΙΟΤ 2004. 4 Κάξιεο Π., Παππήο Κ. Ννκνζεζία θαη Γηαρείξηζε Ννζνθνκεηαθψλ Απνξξηκκάησλ, Δπηζεψξεζε Τγείαο, Σφκνο 11, Σεχρνο 66, Αεπη- Οθη. 2000. 7
Γπζηπρψο φκσο κφλν, πεξίπνπ, ην 50% ησλ λνζειεπηηθψλ ηδξπκάησλ δηαζέηνπλ ηα ίδηα απνηεθξσηηθφ θιίβαλν γηα ηα απφβιεηά ηνπο. ηελ πεξηνρή ηεο Αηηηθήο αξρηθά ιεηηνχξγεζε ππξνιπηηθφο απνηεθξσηηθφο θιίβαλνο δπλακηθφηεηαο 0.5ηνλ./εκέξα, ελψ κφιηο πξφζθαηα ηέζεθε ζε πιήξε ιεηηνπξγία ν λένο απνηεθξσηήξαο ησλ κνιπζκαηηθψλ απνβιήησλ ηεο Αηηηθήο δπλακηθφηεηαο 30ηνλ./εκέξα. Όπσο παξνπζηάδεηαη ζην ζρήκα 3 απφ ην ζχλνιν ησλ λνζνθνκεηαθψλ απνβιήησλ ην 70% πξνζνκνηάδνπλ κε νηθηαθά απφβιεηα ελψ ην ππφινηπν 30% είλαη επηθίλδπλα κνιπζκαηηθά (ζην πνζνζηφ απηφ πεξηέρνληαη επίζεο ηα ξαδηελεξγά θαη ηα ηνμηθά απφβιεηα). 5 Μολσζμαηικά 30% Οικιακά 70% ρήκα4. Πνζνζηά αλά θαηεγνξία παξαγόκελσλ λνζνθνκεηαθώλ απνβιήησλ. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο 25 ηφλνη κνιπζκαηηθά ηαηξηθά απφβιεηα παξάγνληαη εκεξεζίσο. Ο ζπλδπαζκφο ησλ ζηνηρείσλ απηψλ καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ην ζέκα ηεο δηαρείξηζεο ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ, πνπ είλαη γηα φιεο ηηο ρψξεο είλαη έλα δχζθνιν πξφβιεκα, γηα ηε ρψξα καο είλαη αθφκε πην δχζθνιν. ε απηφ ζπληεινχλ θαη επηπξφζζεηνη ιφγνη: ηερληθήο πιεπξάο. Οη ειιεληθέο λνζνθνκεηαθέο κνλάδεο παξάγνπλ ζρεηηθά κηθξέο πνζφηεηεο αιιά κε κεγάιε πνηθηιία, επηθίλδπλα απφβιεηα. Σν γεγνλφο απηφ πξνζζέηεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ζηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζήο, εμ αηηίαο ηεο 5 Γηαρείξηζε Ννζνθνκεηαθψλ Απνβιήησλ θαη Απνξξηκκάησλ, «Δίδε Ννζνθνκεηαθψλ Απνξξηκκάησλ θαη ν δηαρσξηζκφο ηνπο», Υέικε Παξαζθεπή, Σφκνο Β, Κ.Δ.Κ. Π.Γ.Ν.Π., Πάηξα 2006, ζει 15. 8
κηθξήο δπλακηθφηεηαο θαη ηεο επξχηεηαο πνπ πξέπεη λα έρεη κηα κνλάδα επεμεξγαζίαο. φζν θαη θνηλσληθήο πιεπξάο, αθνί νη ρψξνη δηάζεζήο ηνπο είλαη ειάρηζηνη θαη πνιιέο θνξέο γεηηληάδνπλ κε θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο. Σα κνιπζκαηηθά απφβιεηα παξάγνληαη απφ ηηο πγεηνλνκηθέο κνλάδεο φπσο: λνζνθνκεία, ηαηξεία, θιηληθέο, εξγαζηήξηα θαη άιινπο αληίζηνηρνπο θνξείο. Η αζθαιήο δηαρείξηζε ηνπο απνηειεί έλα πνιχ κεγάιν δηεζλέο πξφβιεκα πνπ γίλεηαη εληνλφηεξν, δπζηπρψο, ιφγσ ηεο εκθάληζεο λέσλ κνιπζκαηηθψλ αζζελεηψλ γηα ηηο νπνίεο δελ έρνπλ βξεζεί ηξφπνη εμάιεηςεο θαη απνζεξαπείαο θαη πνπ κπνξνχλ λα απνθεπρζνχλ ζήκεξα κφλν κέζσ ηεο πξφιεςεο. 9
1.3. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ ηνλ ειιαδηθφ ρψξν ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο έρεη θαηνρπξσζεί κέζα απφ ην χληαγκα σο δηθαίσκα ηνπ πνιίηε αιιά θαη σο ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο. ην άξζξν 24 παξ.1 ηνπ πληάγκαηνο αλαθέξεηαη φηη «ε πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο απνηειεί ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο θαη δηθαίσκα ηνπ θαζελφο. Γηα ηε δηαθχιαμε ηνπ ην Κξάηνο έρεη ηελ ππνρξέσζε λα παίξλεη ηδηαίηεξα πξνιεπηηθά ή θαηαζηαιηηθά κέηξα ζην πιαίζην ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο» 6. Η δηαρείξηζε ησλ κνιπζκαηηθψλ λνζνθνκεηαθψλ απνξξηκκάησλ είλαη έλα λέν αληηθείκελν κειέηεο, αιιά παξφια απηά, ζρεηηθά κε ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ηνπο, έρνπλ θαζνξηζηεί πξνδηαγξαθέο απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο (WHO) αιιά θαη απφ ηε λνκνζεζία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζπληάρζεθε αξρηθά ε Οδεγία 94/67/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηελ 16 ε Γεθεκβξίνπ 1994 γηα ηελ απνηέθξσζε ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. ήκεξα είλαη ζε ηζρχ ε Οδεγία 2000/76/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ηεο 4 εο Γεθεκβξίνπ 2000, γηα ηελ απνηέθξσζε ησλ απνβιήησλ. Η Οδεγία 2000/76/ΔΚ ζπληάρζεθε πξνθεηκέλνπ λα θαιχςεη ηα θελά ηεο πξνεγνχκελεο. Έηζη κε απηή εθηφο απφ ηελ απνηέθξσζε ησλ κε επηθίλδπλσλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ, ην πεδίν εθαξκνγήο επεθηάζεθε θαη ζηελ απνηέθξσζε ησλ λνζνθνκεηαθψλ απνβιήησλ. Σαπηφρξνλα πεξηιακβάλεη θαη ζέκαηα ειέγρνπ ησλ εθπνκπψλ δηνμηλψλ, πδξαξγχξνπ θαη αησξνπκέλσλ ζσκαηηδίσλ θαηά ηελ απνηέθξσζε ησλ ηαηξηθψλ απνξξηκκάησλ. Η νδεγία ζηεξίδεηαη ζε κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε: ζηηο 6 Η πξψηε λνκνζεηηθή ξχζκηζε πνπ αθνξνχζε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο απφ ηελ ειιαδηθή πνιηηεία έγηλε κε ην Νφκν 1650/86 «Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο» πνπ είρε σο ζηφρνπο: α)ηελ απνηξνπή ηεο ξχπαλζεο θαη ηεο γεληθφηεξεο ππνβάζκηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο αιιά θαη ηε ιήςε ησλ απαξαίηεησλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ β)ηε δηαζθάιηζε ηεο αλζξψπηλεο πγείαο απφ ηηο δηάθνξεο κνξθέο ππνβάζκηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη εηδηθφηεξα απφ ηε ξχπαλζε θαη ηηο νριήζεηο γ)ηε δηαζθάιηζε ηεο δπλαηφηεηαο αλαλέσζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηελ νξζνινγηθή ρξήζε ηνπο δ)ηε δηαηήξεζε ηεο νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο ησλ θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο αλαπαξαγσγηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο 10
ελεκεξσκέλεο νξηαθέο ηηκέο γηα ηηο αηκνζθαηξηθέο εθπνκπέο ζηηο νπνίεο πξνζηίζνληαη νη νξηαθέο ηηκέο ζρεηηθά κε ηηο απνξξίςεηο ζε πδαηηθά ζπζηήκαηα 7. Γηα ηελ ελαξκφληζή καο κε ηηο πξναλαθεξφκελεο δηεζλείο θαη θπξίσο επξσπατθέο πξνδηαγξαθέο, ζπληάρζεθε ε Κνηλή Τπνπξγηθή Απόθαζε 37591/2031 (1/10/2003) Μέηξα θαη φξνη γηα ηε δηαρείξηζε ηαηξηθψλ απνβιήησλ απφ Τγεηνλνκηθέο κνλάδεο ησλ Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, Πεξηβάιινληνο Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ, Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, Τγείαο θαη Πξφλνηαο θαη Γεσξγίαο θαη δεκνζηεχηεθε ζην ππ αξηζκ. 1419 θχιιν ηεο Δθεκεξίαο ηεο Κπβεξλήζεσο ηελ 1 ε Οθησβξίνπ 2003. Η απφθαζε απηή αθνξνχζε ζην ζρεδηαζκφ ελφο νινθιεξσκέλνπ θαη ζχγρξνλνπ ηξφπνπ αληηκεηψπηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ κνιπζκαηηθψλ ηαηξηθψλ απνξξηκκάησλ ζε εζληθφ επίπεδν. Μέζα απφ ηηο δηαηάμεηο απηέο θαζνξίζηεθε ν ηξφπνο δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ, δειαδή πξνζδηνξίζηεθαλ νη ηερληθέο δηαδηθαζίεο θαη νη κέζνδνη κε ηηο νπνίεο πξέπεη λα ζπκκνξθψλνληαη νη πγεηνλνκηθέο κνλάδεο, ζε φια ηα ζηάδηα παξαγσγήο ησλ απνξξηκκάησλ, απνζήθεπζεο ηνπο αιιά θαη ηειηθήο δηάζεζήο ηνπο ζε θαηάιιεια επηιεγκέλνπο πγεηνλνκηθνχο ρψξνπο. Αλαιπηηθφηεξα ε ΚΤΑ απηή έρεη σο ζηφρνπο: 1.) ηνλ θαζνξηζκφ κέηξσλ, φξσλ θαη δηαδηθαζηψλ γηα ηε Γηαρείξηζε ησλ Ιαηξηθψλ Απνβιήησλ θαηά ηξφπν ψζηε: α. λα δηαζθαιίδεηαη ε Γεκφζηα Τγεία θαη ην πεξηβάιινλ β. λα ππάξρεη απνηειεζκαηηθφο έιεγρνο ηεο δηαρείξηζεο ηνπο. 2.) λα ιακβάλνληαη κέηξα γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ηαηξηθψλ απνβιήησλ, γηα ηελ πξφιεςε θαη κείσζε ηεο παξαγσγήο ηνπο, γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο επηθηλδπλφηεηάο ηνπο, ηελ θαηά πξνηεξαηφηεηα επαλαρξεζηκνπνίεζε ηνπο, ηελ αλαθχθισζε θαη αλάθηεζή ηνπο θαζψο θαη γηα ηε βειηηζηνπνίεζε ηεο ζπιινγήο, κεηαθνξάο θαη ηειηθήο δηάζεζεο ηνπο ψζηε: α. λα κε δεκηνπξγνχληαη θίλδπλνη γηα ηνλ άλζξσπν, ηα λεξά, ηνλ αέξα, ην έδαθνο, ηε ρισξίδα θαη ηελ παλίδα β. λα κελ πξνθαινχληαη νριήζεηο απφ ην ζφξπβν ή ηηο νζκέο 7 http://www.erasmus.gr/web/pages.asp?lang=2&page=1591, Έθζεζε γηα ηε Γηαρείξηζε Δπηθίλδπλσλ Απνβιήησλ, ΣΔΔ, Σκήκα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. 11
γ. λα κελ πξνθαιείηαη βιάβε ζην ηνπίν θαη ζε πεξηνρέο πνπ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν νηθνινγηθφ, πνιηηηζηηθφ, αηζζεηηθφ ελδηαθέξνλ (πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο, δάζε, ηνπία ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάινπο, πνιηηηζηηθά κλεκεία θ.ι.π.). Πξφζθαηα, ζηηο 28 Μαξηίνπ 2006, δεκνζηεχηεθε ζην ππ αξηζκ. 383 θχιιν ηεο Δθεκεξίδαο ηεο Κπβεξλήζεσο, ε Κνηλή Τπνπξγηθή Απόθαζε 13588/725, «Μέηξα, φξνη θαη πεξηνξηζκνί γηα ηε δηαρείξηζε επηθηλδχλσλ απνβιήησλ» ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, Πεξηβάιινληνο Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ έξγσλ, Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, Μεηαθνξψλ θαη Δπηθνηλσληψλ θαη Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο. θνπφο ηεο απφθαζεο απηήο είλαη ν θαζνξηζκφο θαηεπζχλζεσλ, κέηξσλ, φξσλ θαη δηαδηθαζηψλ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ, έηζη ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη έλα πςειφ επίπεδν πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηδίσο κέζσ: ηεο πξφιεςεο ηεο κείσζεο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο επηθηλδπλφηεηαο ησλ απνβιήησλ ηεο αμηνπνίεζεο ηνπο κε ηελ αλάπηπμε θαη ρξεζηκνπνίεζε θαζαξψλ ηερλνινγηψλ πνπ δελ ζπλεπάγνληαη ππεξβνιηθφ νηθνλνκηθφ θφζηνο. Παξαηεξνχκε έηζη φηη ε ειιεληθή λνκνζεζία έρεη κεξηκλήζεη γηα ην ζέκα ην πγεηνλνκηθψλ απνβιήησλ δπζηπρψο φκσο, νη ειιεληθέο πγεηνλνκηθέο κνλάδεο παξνπζηάδνπλ δπζθνιίεο ζηελ εθαξκνγή ησλ πξναλαθεξφκελσλ απνθάζεσλ, κε απνηέιεζκα ηα απνξξίκκαηα ηνπο λα απνηεινχλ θίλδπλν ηφζν γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο εξγαδφκελνπο ηνπο φζν θαη γηα ην επξχηεξν πεξηβάιινλ. Αμίδεη ζην ζεκείν απηφ λα επηζεκαλζεί φηη ε Διιάδα παξνπζηάδεη γεληθφηεξν πξφβιεκα ζηε εθαξκνγή ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο αθνχ κφλν κέζα ζην 2004 ε ρψξα θαηεγνξήζεθε γηα ελλέα παξαβάζεηο ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο γηα ζέκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο. Υαξαθηεξηζηηθή ήηαλ ε ηνπνζέηεζε Δπηηξφπνπ γηα ην πεξηβάιινλ ε νπνία δήισζε ε Διιάδα νθείιεη λα αλαβαζκίζεη ηηο πξαθηηθέο ηεο θαη λα θαηαβάιιεη έληνλεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ νξζή εθαξκνγή ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο γηα ην πεξηβάιινλ. 12
Έλαο ζπλδπαζκφο αηηηψλ καο νδήγεζε ζηε ζεκεξηλή θαθή θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηε ρψξα καο ζρεηηθά κε ηα πγεηνλνκηθά απφβιεηα. Γηαγξακκαηηθά νη ιφγνη απηνί παξνπζηάδνληαη ζην ζρήκα 2 : Γηάγξακκα 1. Αίηηα θαθήο δηαρείξηζεο ησλ πγεηνλνκηθώλ απνξξηκκάησλ ζηνλ ειιαδηθό ρώξν. Σν ειιεληθφ λνκηθφ πιαίζην ηεο δηαρείξηζε ησλ επηθίλδπλσλ λνζνθνκεηαθψλ απνβιήησλ δηέπεηαη απφ ηηο ίδηεο αξρέο πνπ αθνινπζεί θαη ε επξσπατθή ζηξαηεγηθή ησλ απνξξηκκάησλ απηψλ. Οη αξρέο απηέο είλαη νη αθφινπζεο ηέζζεξηο 8 : Α.) Αξρή πξνθύιαμεο (precautionary )θαη πξόιεςεο (prevention) Ο θνξέαο πνπ είλαη ν δεκηνπξγφο ησλ απνβιήησλ νθείιεη λα ιακβάλεη φια ηα απαξαίηεηα πξνιεπηηθά κέηξα γηα λα απνθεπρζνχλ ηπρφλ πξνβιήκαηα. Σαπηφρξνλα φκσο πξέπεη λα επηδηψθεη ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ ζπλνιηθνχ φγθνπ ηνπο έηζη ψζηε λα κεηψλνληαη θαη νη επηβιαβήο ζπλέπεηεο γηα ηελ αλζξψπηλε πγεία θαη ην πεξηβάιινλ. Λχζε ζην πξφβιεκα απηφ παξέρεηαη κέζσ ηεο αλαθχθισζεο, ηεο επαλαρξεζηκνπνίεζεο, ηεο αλάθηεζεο ησλ πιηθψλ θαη κέζσ ηεο αλάθηεζεο 8 Αζαλαζνχιε-Ρνγθάθνπ Αζ., Αξαβαληηλφο Α., Βιαζηφο Θ., Κνζκάθε Π, Μπηξπηιε Κ., Παπαγηάλλεο Θ., ΠνιχδνοΙ., θίθνο Γ., ηάκνπ Α., ρεδηαζκφο Πεξηβαιινληηθέο Δπηπηψζεηο θαη Μέζνδνη Δθηηκήζεηο ηνπο, Σφκνο Α, Δ.Α.Π., Πάηξα 1999, ζει. 324. 13
ελέξγεηαο 9. ηφρνο είλαη ε κείσζε ηνπ θνηλσληθνχ θαη νηθνλνκηθνχ θφζηνπο πνπ παξάγνπλ ηα απφβιεηα. Β.) «Ο ξππαίλσλ πιεξώλεη» (polluter pays principle) χκθσλα κε ηελ αξρή απηή απηφο πνπ παξάγεη ηα απνξξίκκαηα νθείιεη λα αλαιάβεη θαη ην θφζηνο γηα ηε νξζή θαη βέιηηζηε δηαρείξηζε ηνπο. ην ζεκείν απηφ αμίδεη λα ηνλίζνπκε φηη ε εθαξκνγή ηεο αξρήο απηήο ζε θακία πεξίπησζε δε λνκηκνπνηεί ηε ξχπαλζε πνπ πξνθαιείηαη απφ θάπνηνλ πνπ είλαη απιά δηαηεζεηκέλνο λα πιεξψζεη θάπνην νηθνλνκηθφ πξφζηηκν. Γ.) Αξρή ηεο εγγύηεηαο (proximity) Η αληηκεηψπηζε ησλ απνξξηκκάησλ πξέπεη λα γίλεηαη ζηελ πεγή ή λα νδεγνχληαη ζε κηα απφ ηηο πιεζηέζηεξεο εγθεθξηκέλεο εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο ή θαη δηάζεζεο, εθφζνλ απηφ είλαη απνδεθηφ θαη νηθνλνκηθά εθηθηφ. Γ.) Αξρή ηεο επαλόξζσζεο ησλ δεκηώλ ζην πεξηβάιινλ. Ο παξαγσγφο πξέπεη λα κεξηκλά γηα ηελ βειηίσζε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο φπνπ δηαηίζνληαη ηα απνξξίκκαηα έηζη ψζηε απηφ λα κπνξεί θάπνηα ζηηγκή λα επαλέιζεη ζηε αξρηθή ηνπ θαηάζηαζε θαη ην νηθνζχζηεκά ηνπ λα δηαηεξεί ηε δπλαηφηεηα αλάθακςεο ηνπ. 9 Αλάθηεζε ελέξγεηαο: ε ρξεζηκνπνίεζε θαπζίκσλ απνξξηκκάησλ, κεκνλσκέλα ή ζε ζπλδπαζκφ, σο κέζνπ παξαγσγήο ελέξγεηαο κε άκεζε θαχζε αιιά θαη κε αλάθηεζε ζεξκφηεηαο. 14
1.4. ΔΘΝΙΚΟ ΥΔΓΙΑΜΟ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΔΠΙΚΙΝΓΤΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ χκθσλα κε ηελ Κνηλή Τπνπξγηθή Απόθαζε 13588/725 ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, Πεξηβάιινληνο Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ έξγσλ, Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, Μεηαθνξψλ θαη Δπηθνηλσληψλ θαη Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, πνπ δεκνζηεχηεθε ζην ππ αξηζκ. 383 θχιιν ηεο εθεκεξίδαο ηεο Κπβεξλήζεσο ζηηο 28 Μαξηίνπ 2006, «Μέηξα, φξνη θαη πεξηνξηζκνί γηα ηε δηαρείξηζε επηθηλδχλσλ απνβιήησλ» θαη ε Διιάδα πιένλ ππνρξενχηαη λα ζπληάζζεη θαη λα αθνινπζεί ηνλ Δζληθφ ρεδηαζκφ αιιά θαη ηηο Γεληθέο θαη Σερληθέο Πξνδηαγξαθέο Γηαρείξηζεο Απνβιήησλ. Ο ειιεληθφο Δζληθφο ρεδηαζκφο Γηαρείξηζεο Δπηθίλδπλσλ Απνβιήησλ εθπνλείηαη απφ ην Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ. θαη εγθξίλεηαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ., Οηθνλνκίαο, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο θαη αλαζεσξείηαη αλά πεληαεηία ή λσξίηεξα εάλ απηφ θξηζεί επηβεβιεκέλν, έηζη ψζηε λα πξνσζνχληαη νη αξρέο πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Δηδηθφηεξα ν εζληθφο ζρεδηαζκφο αλαθέξεηαη: ηηο θαηεγνξίεο, ηελ πνζφηεηα θαη ηελ πξνέιεπζε ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ πνπ ζα πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ ή λα δηαηεζνχλ. ε φιεο ηηο εηδηθέο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. ηηο θαηάιιειεο ηνπνζεζίεο ή εγθαηαζηάζεηο δηάζεζεο ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. Δπίζεο πεξηιακβάλεη: Σα θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα πνπ είλαη εμνπζηνδνηεκέλα γηα ηε δηαρείξηζε ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. Σελ εθηίκεζε ηνπ θφζηνπο αμηνπνίεζεο θαη δηάζεζεο. Σα θαηάιιεια κέηξα γηα ηελ ελζάξξπλζε ηεο νξζνινγηθήο νξγάλσζεο ηεο ζπιινγήο θαη ηεο επεμεξγαζίαο ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. Σα θαηάιιεια κέηξα γηα ηελ παξνρή θηλήηξσλ ζε εγθαηαζηάζεηο πνπ πξνβαίλνπλ ζε αμηνπνίεζε ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. 15
Οη γεληθέο ηερληθέο πξνδηαγξαθέο εθπνλνχληαη απφ ηελ αξκφδηα ππεξεζία Πεξηβάιινληνο ηνπ Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ. θαη εγθξίλνληαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ., Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ. Οη πξνδηαγξαθέο απηέο αθνξνχλ ζηε ζπιινγή, ζηε κεηαθνξά, ζηηο εγθαηαζηάζεηο απνζήθεπζεο, κεηαθφξησζεο, δηάζεζεο θαη αμηνπνίεζεο ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. Δπίζεο πεξηιακβάλεη κειέηεο νξγάλσζεο ησλ δηθηχσλ ζπιινγήο θαη κεηαθνξάο αιιά θαη ησλ εγθαηαζηάζεσλ πνπ έρνπλ επηιεγεί γηα ηε δηάζεζε ησλ απνβιήησλ. ην δηάγξακκα 1 απνηππψλνληαη ηα 5 ζηάδηα πνπ πεξηιακβάλεη ε αζθαιήο δηαρείξηζε ησλ κνιπζκαηηθψλ απνβιήησλ ησλ λνζνθνκείσλ θαη ηα νπνία ζα αλαιπζνχλ ζηα επφκελα θεθάιαηα. 1. 2. 3. 5. Γηαρσξηζκφο Σνπνζέηεζε Απνζήθεπζε 4. Σειηθή απνβιήησλ ησλ απνβιήησλ & Γηεξγαζία Γηάζεζε ζηελ πεγή ζε εηδηθά Μεηαθνξά Απνιχκαλζεο (απφξξηςε) παξαγσγήο. δνρεία. Απνβιήησλ. Απνβιήησλ. Γηάγξακκα 2. ηάδηα αζθαιήο δηαρείξηζε Δπηθίλδπλσλ Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ (ΔΙΑ) 16
2.ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ 2.1. ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΡΟΓΙΟΡΙΜΟΙ Απόβιεην 10 : νξίδεηαη θάζε νπζία ή αληηθείκελν ζε ζηεξεά ή πγξή θαηάζηαζε ή ζε κνξθή ηιχνο, πνπ πεξηιακβάλεηαη ζηνλ Δπξσπατθφ Καηάινγν Απνβιήησλ (ΔΚΑ) θαη πνπ ν θάηνρφο ηεο απνξξίπηεη ή πξνηίζεηαη ή ππνρξενχηαη λα απνξξίπηεη. Δπηθίλδπλν Απόβιεην: α) θάζε απφβιεην πνπ ζηνλ Δπξσπατθφ Καηάινγν Απνβιήησλ (ΔΚΑ) επηζεκαίλεηαη κε αζηεξίζθν θαη πνπ ζεκαίλεη ελ δπλάκεη επηθίλδπλν απφβιεην. β) θάζε άιιν απφβιεην πνπ ηαμηλνκείηαη σο επηθίλδπλν βάζε ηεο απφθαζεο 13588/725. Παξαγσγόο: θάζε θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν ηνπ νπνίνπ ε δξαζηεξηφηεηα παξάγεη επηθίλδπλα απφβιεηα (αξρηθφο παξαγσγφο) ή θαη θάζε θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν ην νπνίν πξαγκαηνπνηεί εξγαζίεο πξνεπεμεξγαζίαο, αλάκεημεο θαη ζχλζεζεο ή άιιεο, πνπ νδεγνχλ ζε κεηαβνιή ηεο θχζεο ή ηεο ζχλζεζεο ησλ απνβιήησλ απηψλ. Κάηνρνο: ν παξαγσγφο ησλ επηθηλδχλσλ απνβιήησλ ή ην θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν πνπ έρεη ζηελ θαηνρή ηνπ ηα επηθίλδπλα απφβιεηα. Φνξέαο Γηαρείξηζεο Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ: ν παξαγσγφο ή ν θάηνρνο επηθίλδπλσλ απνβιήησλ πνπ δηαζέηεη άδεηα λα πξνβαίλεη ζε δηαρείξηζε επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. Γηαρείξηζε Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ (ΓΙΑ): νξίδνληαη σο νη εξγαζίεο πνπ απνζθνπνχλ ζην λα θαηαζηήζνπλ ηα Ιαηξηθά Απφβιεηα (ΙΑ) αβιαβή γηα ηε δεκφζηα Τγεία θαη ην πεξηβάιινλ. Οη εξγαζίεο απηέο αθνξνχλ ζηε ζπιινγή, κεηαθνξά, πξνζσξηλή απνζήθεπζε, επεμεξγαζία, ηειηθή δηάζεζε ηνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο επνπηείαο ησλ εξγαζηψλ απηψλ. 10 Η.Π. 13588/725, «Μέηξα, φξνη θαη πεξηνξηζκνί γηα ηε δηαρείξηζε επηθίλδπλσλ απνβιήησλ», ΦΔΚ 383/28-5-2006, ζει 4695. 17
πιινγή Ι.Α.: νξίδεηαη σο ν δηαρσξηζκφο, ε ζπγθέληξσζε θαη ε ηνπνζέηεζε ησλ ΙΑ ζε θαηάιιειε ζπζθεπαζία ζηνπο ρψξνπο πνπ παξάγνληαη (ζεκεία ζπιινγήο). Μεηαθνξά Ι.Α.: νη εξγαζίεο κεηαθνξάο ησλ ΙΑ απφ ηνπο ρψξνπο ηεο παξαγσγήο (ζεκεία ζπιινγήο) ζε εγθεθξηκέλεο εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο θαη ηειηθήο δηάζεζήο ηνπο. Μεηαθόξησζε: ε θφξησζε ησλ απνβιήησλ απφ ην κέζν κεηαθνξάο κέζσ θηλεηήο κνλάδαο ή κφληκεο εγθαηάζηαζεο, ζε άιιν κέζν κεηαθνξάο. Η κεηαθφξησζε κέζσ θηλεηψλ κνλάδσλ απνηειεί εξγαζία κεηαθνξάο, ελψ ε κφληκε εγθαηάζηαζε κεηαθφξησζεο απνηειεί εξγαζία απνζήθεπζεο. Πξνζσξηλή απνζήθεπζε Ι.Α.: ε απνζήθεπζε ησλ θαηάιιεια ζπζθεπαζκέλσλ ΙΑ ζε εηδηθά ζρεδηαζκέλν ρψξν απνζήθεπζεο, κέρξη λα πξαγκαηνπνηεζεί ε κεηαθνξά ηνπο ζε εγθεθξηκέλε εγθαηάζηαζε επεμεξγαζίαο ή ηειηθήο δηάζεζεο. Δπεμεξγαζία Ι.Α.: ε εθαξκνγή ή ν ζπλδπαζκφο θπζηθψλ, ρεκηθψλ, ζεξκηθψλ θαη βηνινγηθψλ δηεξγαζηψλ πνπ κεηαβάινπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ΙΑ, έηζη ψζηε λα πεξηνξίδεηαη ν φγθνο ηνπο ή νη επηθίλδπλεο ηδηφηεηέο ηνπο, λα δηεπθνιχλεηαη ν ρεηξηζκφο ηνπο θαη λα επηηπγράλεηαη ε αλάθηεζε ρξήζηκσλ πιηθψλ ή ελέξγεηαο. Απνηέθξσζε: ε δηαδηθαζία μεξάο νμείδσζεο ησλ ΙΑ ζε πςειέο ζεξκνθξαζίεο, πνπ κεηψλεη ην νξγαληθφ θαη δπλάκελν λα θαεί θιάζκα ησλ απνβιήησλ, θαζψο θαη άιιεο ηερληθέο ζεξκηθήο επεμεξγαζίαο φπσο ε ππξφιπζε, ε αεξνπνίεζε ή ε ηερληθή πιάζκαηνο. Απνζηείξσζε: ε πγξά ή μεξά ζεξκηθή επεμεξγαζία ησλ ΔΙΑ, ψζηε απηά λα εμνκνησζνχλ, φζνλ αθνξά ζην κηθξνβηαθφ ηνπο θνξηίν, κε ηα νηθηαθά απνξξίκκαηα. Σειηθή δηάζεζε: ε ειεγρφκελε απφζεζε ησλ ΙΑ ή ησλ πξντφλησλ επεμεξγαζίαο ηνπο ζε θαηάιιεινπο γη απηφ ην ζθνπφ ρψξνπο, νη νπνίνη δηαζέηνπλ ηελ θαηάιιειε ππνδνκή θαη εμνπιηζκφ θαηά πεξίπησζε, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηεο εθάζηνηε θείκελεο λνκνζεζίαο. 18
Κέληξν Δπεμεξγαζίαο Μνιπζκαηηθώλ Απνβιήησλ (Κ.Δ.Μ.Α): είλαη ε εγθεθξηκέλε ζχκθσλα κε ηηο θείκελεο δηαηάμεηο εγθαηάζηαζε επεμεξγαζίαο ησλ ΔΙΑ. Τγεηνλνκηθέο Μνλάδεο ( ΤΜ): Θεσξνχληαη ηα αθφινπζα: -Γεκφζηα Θεξαπεπηήξηα -Γεκνηηθνί Τγεηνλνκηθνί ηαζκνί -Ν.Π.Ι.Γ παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο -Ιδησηηθά ζεξαπεπηήξηα -ηξαηησηηθά Ννζνθνκεία -Κέληξα Τγείαο -Κέληξα Αηκνδνζίαο -Γηαγλσζηηθά θαη εξεπλεηηθά εξγαζηήξηα εκβαδνχ άλσ ησλ 200 κ2 ή κε απαζρνινχκελν πξνζσπηθφ άλσ σλ 5 αηφκσλ. -Μηθξνβηνινγηθά εξγαζηήξηα -Κηεληαηξηθά δηαγλσζηηθά θαη εξεπλεηηθά εξγαζηήξηα εκβαδνχ άλσ ησλ 200κ2 ή κε απαζρνινχκελν πξνζσπηθφ άλσ ησλ 5 αηφκσλ. 19
2.2. ΚΑΣΗΓΟΡΙΔ ΙΑΣΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ Χο ηαηξηθά απφβιεηα λννχληαη ηα απφβιεηα πνπ παξάγνληαη ζηηο Τγεηνλνκηθέο Μνλάδεο θαη ηα νπνία αλαθέξνληαη ζηνλ θαηάινγν απνβιήησλ ηνπ Παξαξηήκαηνο ηεο Απφθαζεο 2001/118/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 16 εο Ιαλνπαξίνπ 2001 ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (EEL 47/2001) 11. Δηδηθφηεξα σο ηαηξηθά απφβιεηα (medical waste) ζεσξνχληαη φια εθείλα ηα πιηθά πνπ παξάγνληαη σο ην απνηέιεζκα ησλ πξαθηηθψλ δηάγλσζεο, αλνζνπνίεζεο ή ζεξαπείαο ησλ αζζελψλ φπσο είλαη νη κηαζκέλνη επίδεζκνη, νη ελδνθιέβηνη θαζεηήξεο θ.ι.π. Δλψ ηα κνιπζκαηηθά απφβιεηα (infectious waste) είλαη ην ηκήκα ησλ ηαηξηθψλ απνβιήησλ ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ δπλεηηθά λα κεηαδψζνπλ κηα ινηκψδε λφζν. Σα Ιαηξηθά Απφβιεηα (Ι.Α.) δηαρσξίδνληαη ζηηο θαηεγνξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην ζρήκα 3. ΙΑΣΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ ΑΣΙΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΗΡΑ (ΙΑ-ΑΥ) ΙΑΣΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ (ΙΑ) ΑΛΛΑ ΙΑΣΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ (ΑΙΑ) ΑΜΙΓΧ ΜΟΛΤΜΑΣΙΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΗΡΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ (ΔΙΑ-ΜΥ) ΔΠΙΚΙΝΓΤΝΑ ΙΑΣΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΣΑ (ΔΙΑ) ΑΠΟΒΛΗΣΑ ΜΔ ΣΑΤΣΟΥΡΟΝΑ ΜΟΛΤΜΑΣΙΚΟ & ΣΟΞΙΚΟ ΥΑΡΑΚΣΗΡΑ (ΔΙΑ-ΜΣΥ) ΑΠΟΒΛΗΣΑ ΑΜΙΓΧ ΣΟΞΙΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΗΡΑ (ΔΙΑ-ΣΥ) ρήκα 5. Καηεγνξίεο Ιαηξηθώλ Απνβιήησλ. 11 Πξφθεηηαη γηα ελαξκνληζκέλν θαηάινγν απνβιήησλ πνπ αλαζεσξείηαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, βάζεη λέσλ γλψζεσλ θαη ηδίσο εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ. Η θαηαρψξεζε ελφο πιηθνχ ζηνλ θαηάινγν δελ ζεκαίλεη θαη' αλάγθε φηη ην πιηθφ απηφ είλαη πάληνηε απφβιεην. Η θαηαρψξεζε είλαη έγθπξε κφλνλ εθφζνλ αληαπνθξίλεηαη ζηνλ νξηζκφ ηνπ απνβιήηνπ ζχκθσλα κε ην άξζξν 1 ζηνηρείν α) ηεο νδεγίαο 75/442/ΔΟΚ. Οη δηάθνξεο θαηεγνξίεο απνβιήησλ ηνπ θαηαιφγνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ εμαςήθην θσδηθφ γηα ην απφβιεην θαη αληίζηνηρνπο δηςήθηνπο θαη ηεηξαςήθηνπο θσδηθνχο γηα ηνπο ηίηινπο ησλ θεθαιαίσλ. 20
Α: Ιαηξηθά Απφβιεηα Αζηηθνχ Σχπνπ (ΙΑ-ΑΥ) είλαη εθείλα πνπ πξνζνκνηάδνπλ κε ηα νηθηαθά απνξξίκκαηα (Πίλαθαο 1). Ιαηξηθά Απφβιεηα Αζηηθνχ Σχπνπ (ΙΑ-ΑΥ) Απόβιεηα από ηε παξαζθεπή θαγεηώλ, πνπ πξνέξρνληαη από ηηο θνπδίλεο ησλ πγεηνλνκηθώλ κνλάδσλ Απόβιεηα από δξαζηεξηόηεηεο εζηίαζεο θαη ηα ππνιείκκαηα ησλ ηξνθίκσλ πνπ πξνέξρνληαη από ηα ηκήκαηα λνζειείαο ησλ πγεηνλνκηθώλ κνλάδσλ, εθηόο από εθείλα πνπ πξνέξρνληαη από αζζελείο πνπ πάζρνπλ από κνιπζκαηηθέο αζζέλεηεο, γηα ηνπο νπνίνπο ν ζεξάπσλ ηαηξόο έρεη δηαγλώζεη όηη πάζρνπλ από κηα αζζέλεηα πνπ κπνξεί λα κεηαδνζεί κε απηά ηα ππνιείκκαηα. Γπαιί, ραξηί, ραξηόλη, πιαζηηθό, κέηαιια, πιηθά ζπζθεπαζίαο γεληθά, νγθώδε πιηθά θαζώο θαη άιια κε επηθίλδπλα απόβιεηα πνπ, ιόγσ ηεο πνηόηεηάο ηνπο, εμνκνηώλνληαη κε ηα νηθηαθά. Απόβιεηα παξαγόκελα θαηά ηηο εξγαζίεο θαζαξηζκνύ θνηλνρξήζησλ ρώξσλ. Απόβιεηα από ξνπρηζκό κηαο ρξήζεσο εθηόο εάλ εκπίπηνπλ ζηηο πεξηγξαθόκελεο θαηεγνξίεο απνβιήησλ ηνπ πίλαθα 2 ηεο παξνύζαο ΚΤΑ Απόβιεηα πνπ πξνέξρνληαη από θεπνπξηθέο εξγαζίεο πνπ εθηεινύληαη ζην πεξηβάιινλ ησλ πγεηνλνκηθώλ κνλάδσλ. Οξζνπεδηθνί γύςνη, βξεθηθέο πάλεο θαη πάλεο γηα ελήιηθεο εθηόο εάλ εκπίπηνπλ ζηηο πεξηγξαθόκελεο θαηεγνξίεο απνβιήησλ ηνπ πίλαθα 2. ΔΙΑ ακηγώο κνιπζκαηηθνύ ραξαθηήξα, πνπ έρνπλ ππνζηεί ηε δηαδηθαζία απνζηείξσζεο. Πίλαθαο 1. Ιαηξηθά Απόβιεηα Αζηηθνύ Σύπνπ 21
Β. Δπηθίλδπλα Ιαηξηθά Απφβιεηα Β1. Ακηγψο κνιπζκαηηθνχ ραξαθηήξα απφβιεηα (ΔΙΑ-ΜΥ) (Πίλαθαο2) ηελ θαηεγνξία απηή ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα ΙΑ πνπ πξνζδηνξίδνληαη ζηα ζεκεία 18.01.03 θαη 18.02.02 ηνπ Δπξσπατθνχ Καηαιφγνπ Απνβιήησλ (ΔΚΑ) 12. Ιαηξηθά Απφβιεηα Ακηγψο κνιπζκαηηθνχ ραξαθηήξα (ΔΙΑ-ΜΥ) Σα ΔΙΑ-ΜΥ απνηεινχλ ην 90% ηεο παξαγφκελεο πνζφηεηαο ΔΙΑ. Ιζηνί θαη φξγαλα αλζξσπίλνπ ζψκαηνο. Όια ηα απφβιεηα πνπ πξνέξρνληαη, ζηα νπνία πθίζηαηαη θίλδπλνο βηνινγηθήο κεηάδνζεο δηα ηνπ αέξνο, θαζψο θαη απφ πεξηβάιινληα απνκφλσζεο ζηα νπνία βξίζθνληαη αζζελείο πάζρνληεο απφ κεηαδνηηθφ λφζεκα θαη έρνπλ κνιπλζεί απφ: α) αίκα ή άιια βηνινγηθά πγξά πνπ πεξηέρνπλ αίκα ζε πνζφηεηα ηέηνηα, ψζηε απηφ λα είλαη νξαηφ β) θφπξαλα θαη νχξα ζηελ πεξίπησζε ζπγθεθξηκέλνπ αζζελνχο, ζηνλ νπνίν έρεη αλαγλσξηζηεί θιηληθά απφ ην ζεξάπνληα ηαηξφ κηα λφζνο πνπ κπνξεί λα κεηαδνζεί κε απηά ηα απεθθξίκαηα. γ)ζπέξκα, θνιπηθέο εθθξίζεηο εγθεθαινλσηηαίν πγξφ, αξζξηηηθφ πγξφ, πιεπξηθφ πγξφ, πεξηηνλατθφ πγξφ, πεξηθάξδην πγξφ ή ακληαθφ πγξφ. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη: -Βειφλεο, ζχξηγγεο, ιάκεο, ρεηξνπξγηθά λπζηέξηα -Δξγαιεία γηα θνιπνζθφπεζε θαη ηεζη ΠΑΠ -Οθζαικηθέο ξάβδνη κε απνζηεηξσκέλεο -Οθζαικηθέο ξάβδνη απφ ΣΝΣ -σιήλεο παξνρεηεχζεσλ θαη δηαζσιελψζεσλ 12 Η.Π. 13588/725, «Μέηξα, φξνη θαη πεξηνξηζκνί γηα ηε δηαρείξηζε επηθίλδπλσλ απνβιήησλ», ΦΔΚ 383/28-5-2006, ζει. 4717. 18.01.03 & 18.02.02: απφβιεηα ησλ νπνίσλ ε ζπιινγή θαη δηάζεζε ππφθεηληαη ζε εηδηθέο απαηηήζεηο ζε ζρέζε µε ηελ πξφιεςε µκφιπλζεο 22