Κεντρική Τράπεζα Ρόλος και λειτουργίες της Δρ. Β. Μπαμπαλός ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ & ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
Εισαγωγή Η κορυφή της πυραμίδας του τραπεζικού συστήματος. Επιτελεί διαφορετικό ρόλο από αυτό των εμπορικών τραπεζών. Δεν δέχεται καταθέσεις ιδιωτών και δεν χορηγεί πιστώσεις προς τις επιχειρήσεις. Έχει δυο βασικούς ρόλους:
Κεντρική Τράπεζα:Δυο βασικοί ρόλοι Η ΚΤ συμμετέχει στην χάραξη της οικονομικής πολιτικής μιας χώρας με δυο βασικές αρμοδιότητες: Νομισματοπιστωτική πολιτική Συναλλαγματική πολιτική Εποπτεύει το τραπεζικό σύστημα καθορίζοντας τους κανόνες λειτουργίας των τραπεζών.
Λειτουργίες της Κεντρικής Τράπεζας Διαθέτει το μονοπώλιο της έκδοσης και κυκλοφορίας του νομίσματος. Ασκεί την νομισματική και πιστωτική πολιτική με σκοπό τον έλεγχο της προσφοράς ρ χρήματος και της ρευστότητας της οικονομίας. Ασκεί χρέη θησαυροφυλακίου για το κράτος τηρώντας συγκεντρωτικούς λογαριασμούς για τις εισροές και τις εκροές του Δημοσίου.
Λειτουργίες της Κεντρικής Τράπεζας (συνέχεια) Ασκεί την συναλλαγματική πολιτική παρεμβαίνοντας στην αγορά συναλλάγματος και διατηρεί τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας. Εποπτεύει το τραπεζικό σύστημα της χώρας, θεσμοθετώντας κανόνες και κριτήρια για την φερεγγυότητα και την απρόσκοπτη λειτουργία των τραπεζών. Υπεύθυνη για την αδειοδότηση των εμπορικών τραπεζών. Λειτουργεί ως τελικός χρηματοδότης η των τραπεζών καθορίζοντας το ύψος και το κόστος της χρηματοδότησης που παρέχει στις τράπεζες σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών.
Πιστωτική πολιτική ΚΤ Η ΚΤ ενδιαφέρεται εκτός από την προσφορά χρήματος στην οικονομία και για την ανακατανομή των πόρων της χρηματοδότησης. Για τον σκοπό αυτό η ΚΤ λαμβάνει μέτρα όπως: Η καθιέρωση ημιας υποχρεωτικής τοποθέτησης ης ενός ποσοστού των συνολικών καταθέσεων των τραπεζών σε αγορά κρατικών χρεογράφων.
Πιστωτική πολιτική ΚΤ Η καθιέρωση της υποχρέωσης των τραπεζών να προβαίνουν σε δανειοδοτήσεις ορισμένων κλάδων και δραστηριοτήτων μέχρι ένα συγκεκριμένο ποσό έναντι των καταθέσεων τους. Η καθιέρωση απαγορεύσεων για χρηματοδότηση ορισμένων κατηγοριών δραστηριοτήτων ανάλογα με την κρίση της ΚΤ προκειμένου να περισσεύουν πόροι για άλλες δραστηριότητες.
Εποπτικός ρόλος της ΚΤ Ο συγκεκριμένος ρόλος είναι πολύ σημαντικός υπό το πρίσμα των τάσεων διεθνοποίησης των τραπεζικών συστημάτων όλων των χωρών. Στα πλαίσια της ΕΕ καταργούνται οι περιορισμοί για τα πιστωτικά ιδρύματα στην δημιουργία υποκαταστημάτων σε χώρα μέλος χωρίς να απαιτείται έγκριση από την φιλοξενούσα χώρα. Η εποπτεία σε αυτή την περίπτωση ασκείται από την ΚΤ της χώρας στην οποία έχει την έδρα της η τράπεζα.
Εποπτικός ρόλος της ΚΤ Η ΚΤ είναι υπεύθυνη για την θέσπιση ορισμένων κανόνων λειτουργίας των τραπεζών οι οποίοι αποσκοπούν στην εξασφάλιση της φερεγγυότητας τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων κανόνων είναι: Η εφαρμογή μιας ελάχιστης αναλογίας ιδίων κεφαλαίων προς το σύνολο του ενεργητικού μιας τράπεζας (δείκτης φερεγγυότητας ή δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας).
Εποπτικός ρόλος της ΚΤ Εφαρμογή κανόνων που περιορίζουν τα πιστωτικά ανοίγματα και κατ επέκταση τον πιστωτικό κίνδυνο των τραπεζών. Θέσπιση περιορισμών και απαγορεύσεων που αναφέρονται στις συμμετοχές των τραπεζών στο μετοχικό κεφάλαιο άλλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών ή επιχειρήσεων. Θέσπιση προϋποθέσεων για την χορήγηση άδειας λειτουργίας μιας νέας τράπεζας.
Εποπτεία Τα τελευταία χρόνια, μετά και την κατάργηση διαφόρων περιορισμών και κανονισμών, η εποπτεία των τραπεζών βασίζεται σε δυο κυρίως παραμέτρους: Στην παρακολούθηση της εύρυθμης λειτουργίας τους και Στην τήρηση δυο βασικών προϋποθέσεων: Πρώτον, οι τράπεζες εφαρμόζουν σωστή διαχείριση κινδύνων (risk management) ώστε να ελαχιστοποιείται η ανάληψη περιττών κινδύνων που απειλούν την αξιοπιστία και φερεγγυότητα τους.
Εποπτεία Δεύτερον, οι τράπεζες έχουν κεφαλαιακή επάρκεια, δηλαδή αναλογία Ιδίων Κεφαλαίων προς το σταθμισμένο ενεργητικό των τραπεζών. Σύμφωνα με τις συστάσεις της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (γνωστή ή και ως Κεντρική Τράπεζα των Κεντρικών Τραπεζών) η στάθμιση των στοιχείων του ενεργητικού θα γίνεται βάσει κανόνων που αναπτύσσουν οι τράπεζες. Οι συστάσεις αυτές είναι γνωστές ως Βασιλεία ΙΙ, Βασιλεία ΙΙΙ.
Ανεξαρτησία Κεντρικής Τράπεζας Η Κεντρική Τράπεζα δεν πρέπει να επηρεάζεται από την κυβέρνηση. Η ανεξαρτησία είναι θεσμοθετημένη βάσει Νόμων και έχει ενσωματωθεί στις Συνθήκες που διέπουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανεξαρτησία της ΚΤ είναι απαραίτητη για την διασφάλιση της ακεραιότητας της νομισματικής πολιτικής μακριά από οποιεσδήποτε κυβερνητικές επιδιώξεις.
Ανεξαρτησία Κεντρικής Τράπεζας Οι Κεντρικές Τράπεζες αλλά και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα γίνονται θεματοφύλακες της νομισματικής σταθερότητας Στόχος είναι η διατήρηση ενός χαμηλού ρυθμού πληθωρισμού. Για το στόχο αυτό απαγορεύονται οι ΚΤ να χρηματοδοτούν τα δημοσιονομικά ελλείμματα με έκδοση χρήματος.
Τράπεζα της Ελλάδος Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι η κεντρική τράπεζα της χώρας. Ιδρύθηκε το 1927 και άρχισε να λειτουργεί τον Μάιο του 1928. Έχει συσταθεί με τη μορφή ανωνύμου εταιρίας. Ως έδρα της ορίζεται από το Καταστατικό της η Αθήνα,, ενώ διατηρεί 17 υποκαταστήματα,, 37 πρακτορεία και 9 θυρίδες σε όλη την Ελλάδα.
Τράπεζα της Ελλάδος Από τον Ιανουάριο 2001 αποτελεί αναπόσπαστο μέλος του Ευρωσυστήματος Μέλη του Ευρωσυστήματος: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EKT) και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών ΕΕ που ανήκουν στη ζώνη του ευρώ.
Τράπεζα της Ελλάδος Από το 2001, η Τράπεζα της Ελλάδος συνεισφέρει με τη δράση της στην επίτευξη των στόχων και την εκτέλεση των καθηκόντων του Ευρωσυστήματος, το οποίο χαράσσει και εφαρμόζει τη νομισματική πολιτική στη ζώνη του ευρώ.
Τράπεζα της Ελλάδος Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι αρμόδια: για την εφαρμογή της νομισματικής μ πολιτικής του Ευρωσυστήματος στην Ελλάδα και τη διαφύλαξη της σταθερότητας του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος Ως πρωταρχικός σκοπός ορίζεται από το Καταστατικό της η διασφάλιση της σταθερότητας του γενικού επιπέδου των τιμών.
Σταθερότητα χρηματοπιστωτικού συστήματος Χρηματοπιστωτική σταθερότητα μπορεί να οριστεί ως μια κατάσταση κατά την οποία το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ικανό να αντέξει κραδασμούς, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα εμφάνισης διαταραχών οι οποίες μπορούν δυνητικά να πλήξουν σοβαρά την διαδικασία κατανομής των αποταμιεύσεων σε κερδοφόρες επενδυτικές ευκαιρίες.
Τράπεζα της Ελλάδος Στο βαθμό που δεν επηρεάζεται η επίτευξη του πρωταρχικού ρχ της σκοπού, η Τράπεζα στηρίζει τη γενική οικονομική πολιτική της κυβέρνησης. Oι αρμοδιότητες της Τράπεζας διακρίνονται σε αυτές που εντάσσονται στο πλαίσιο του Ευρωσυστήματος και σε άλλες αρμοδιότητες, και συνοπτικά είναι οι εξής:
Αρμοδιότητες ΤτΕ εντός του ευρωσυστήματος Συμμετέχει στη χάραξη της ενιαίας νομισματικής πολιτικής της ζώνης του ευρώ και την εφαρμόζει στην Ελλάδα. Ασκεί την επίβλεψη των συστημάτων και των μέσων πληρωμών, με σκοπό τη διασφάλιση της σταθερότητας, της αξιοπιστίας και της αποδοτικότητάς τους. Εκδίδει τραπεζογραμμάτια ευρώ, τα οποία κυκλοφορούν ως νόμιμο χρήμα, μετά από έγκριση της ΕΚΤ.
Άλλες αρμοδιότητες της ΤτΕ Εποπτεύει τα πιστωτικά ιδρύματα καθώς και ορισμένες κατηγορίες επιχειρήσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα της οικονομίας. Εποπτεύει και ελέγχει τις ασφαλιστικές και αντασφαλιστικές επιχειρήσεις καθώς και τους διαμεσολαβητές στις ασφαλίσεις.
Άλλες αρμοδιότητες της ΤτΕ Έχει την ευθύνη για τη διαχείριση και τη λειτουργία του Συστήματος Παρακολούθησης Συναλλαγών επί Τίτλων με Λογιστική Μορφή (Άυλοι Τίτλοι). Στο σύστημα αυτό πραγματοποιείται η εκκαθάριση και ο διακανονισμός των συναλλαγών με αντικείμενο άυλους τίτλους που είναι καταχωρισμένοι σε λογαριασμούς φορέων στο Σύστημα.
Άλλες αρμοδιότητες της ΤτΕ Κατέχει και διαχειρίζεται τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας στα οποία περιλαμβάνονται τα σε συνάλλαγμα και χρυσό διαθέσιμα της Τράπεζας της Ελλάδος και του Ελληνικού Δημοσίου. Εξυπηρετεί το Ελληνικό Δημόσιο ως ταμίας και εντολοδόχος του. Καταρτίζει και δημοσιεύει στατιστικά στοιχεία που αφορούν την ελληνική οικονομία και διενεργεί εξειδικευμένες στατιστικές έρευνες.
Άλλες αρμοδιότητες της ΤτΕ Έχει την ευθύνη της λειτουργίας της Ηλεκτρονικής Δευτερογενούς Αγοράς Τίτλων (ΗΔΑΤ). Δημοσιεύει εκθέσεις και διεξάγει ερευνητικό έργο στο πλαίσιο της παρακολούθησης και ανάλυσης της οικονομικής συγκυρίας και της νομισματικής πολιτικής.
Πηγές Ξένη Booth, L., Cleary, W.S., (2010), Introduction to Corporate Finance, Wiley Howells, P., Bain, K., (2009), ΧΡΗΜΑ ΠΙΣΤΗ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, Τόμος Α, Εκδόσεις Κριτική Howells, P., Bain, K., (2009), ΧΡΗΜΑ ΠΙΣΤΗ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, Τόμος Β, Εκδόσεις Κριτική Mishkin, F., (2004), The Economics of Money, Banking & Financial Markets, 7th Edition, The Addison Wesley series in economics Ελληνική Κιόχος, Π., Παπανικολάου, Γ., (2011), ΧΡΗΜΑ ΠΙΣΤΗ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, Εκδόσεις Ελένη Κιόχου Κουρέτας, Γ., Τσούμας, Χ.,(2008), Διαλέξεις στο Μάθημα Αγορές Χρήματος και Αξιόγραφα Σταθερού Εισοδήματος, Τµήµα Οργάνωσης και ιοίκησης Επιχειρήσεων, Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σπύρου, Σ., (2003), Αγορές Χρήματος & Κεφαλαίου,Εκδόσεις Γ. Μπένου Διαδίκτυο www.ecb.europa.eu www.bankofgreece.gr www.hba.gr