ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ & ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΠΕ, MSc, PhD ΑΘΗΝΑ 2009
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η επείγουσα και εντατική φροντίδα έλαβε ξεχωριστή υπόσταση και αναπτύχθηκε κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, αποτελώντας μια σύνθετη και απαιτητική ειδικότητα για τις επιστήμες υγείας, με σκοπό τη φροντίδα του βαριά πάσχοντα αρρώστου και της οικογένειάς του. Η ολιστική φροντίδα των αρρώστων που απειλείται η ζωή τους από κάποιο νόσημα ή βρίσκονται γενικότερα σε κρίσιμη κατάσταση απαιτεί μία πολυσύνθετη διεπιστημονική ομάδα, της οποίας αναπόσπαστο μέλος είναι ο νοσηλευτής. Ο ρόλος του νοσηλευτή είναι θεμελιώδους σημασίας στην παροχή επιστημονικά τεκμηριωμένης φροντίδας στον βαριά πάσχοντα και αποτελεί ταυτόχρονα τον συνδετικό κρίκο και το συντονιστή τις περισσότερες φορές της διεπιστημονικής ομάδας. Οι νοσηλευτές συνεπώς, πρέπει να κατέχουν τα απαραίτητα θεωρητικά και πρακτικά εφόδια για να αναλάβουν ένα συνεχώς αυξανόμενο όγκο κλινικών καθηκόντων σε απόλυτα εξειδικευμένο επίπεδο. Η αξιολόγηση των κλινικών παραμέτρων του αρρώστου, η έγκαιρη και βασισμένη σε ενδείξεις παρέμβαση, σύμφωνα με τις αρμοδιότητές τους, η γνώση του χειρισμού πολύπλοκων μηχανημάτων υποστήριξης των ζωτικών οργάνων και λειτουργιών των αρρώστων, όπως αναπνευστήρες, ενδοαορτικές αντλίες, αντλίες υποστήριξης των κοιλιών της καρδιάς, μηχανήματα συνεχούς υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας κλπ, είναι μόνο κάποιες από τις παραμέτρους που καθορίζουν την αυτόνομη επιστημονική τους δραστηριότητα Το μάθημα «Επείγουσα Νοσηλευτική και Εντατική Νοσηλεία» σκοπό έχει να προσφέρει στο φοιτητή της Νοσηλευτικής τις απαραίτητες γνώσεις, ώστε να παρέχει αποτελεσματική και ποιοτική φροντίδα στον βαριά πάσχοντα άρρωστο. Συνθέτει βασικές γνώσεις από την προηγούμενη μαθησιακή πορεία με την εφαρμογή τους στις ειδικές κατά περίπτωση νοσηλευτικές παρεμβάσεις, προσανατολίζει και χαρτογραφεί τη νοσηλευτική φροντίδα μέσα στο σύγχρονο πλαίσιο της ΜΕΘ και καθοδηγεί τη νοσηλευτική πρακτική στον ιδιαίτερο ρόλο που καταλαμβάνει στα πλαίσια της αγαστής συνεργασίας της διεπιστημονικής ομάδας. Γίνεται μέσα από τη διδασκαλία έντονη προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο διακριτός ρόλος του νοσηλευτή, η αρμονία και αυτοτέλεια του αντικειμένου της επιστήμης μας αλλά και η ωφελιμότητα και αναγκαιότητα της ομαδικής εργασίας. II
Τα κεφάλαια που απαρτίζουν τον τόμο των διδακτικών σημειώσεων έχουν γραφεί από διακεκριμένους επιστήμονες στο πεδίο τους και αποτελούν υποστηρικτικό υλικό των διαλέξεων, οι οποίες είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα icutopics.gr. Τα κεφάλαια αυτά έχουν παραχωρηθεί από τον καθηγητή κ Γ. Ι. Μπαλτόπουλο, από τη γνωστή πια σε όλους τους ενασχολούμενους με την επείγουσα και εντατική ιατρική και νοσηλευτική, βιβλιογραφική βάση ενημέρωσης και τεκμηριωμένης γνώσης των ετήσιων θεματικών συνεδρίων. Μετά τον τίτλο του κάθε κεφαλαίου αναγράφονται τα ονοματεπώνυμα των συγγραφέων. Για όσους επιθυμούν περισσότερα στοιχεία για τους συγγραφείς ή επιπλέον επιστημονικά κείμενά τους, μπορούν να ανατρέξουν στη σχετική ιστοσελίδα όπου βρίσκονται αναρτημένα σε ηλεκτρονική μορφή και τα βιβλία των θεματικών συνεδρίων. Η παραχώρηση των κειμένων για τους εκπαιδευτικούς σκοπούς του μαθήματος συνοδεύτηκε από πολύτιμες και ανεκτίμητες συμβουλές από τον καθηγητή κ. Γ. Ι. Μπαλτόπουλο, για τις οποίες αισθάνομαι ιδιαίτερα ευγνώμων. Ο διδάσκων του μαθήματος «Επείγουσα Νοσηλευτική & Εντατική Νοσηλεία» Θεόδωρος Α. Κατσούλας Νοσηλευτής ΠΕ, MSc, PhD III
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος ΙΙ Περιεχόμενα Απαραίτητος εξοπλισμός για τη λειτουργία της ΜΕΘ / Δομή και οργάνωση ΜΕΘ 1 Π. Μυριανθεύς, Α. Μολές, Γ. Ι. Μπαλτόπουλος Η κατά πάθηση και εξέταση σωστή θέση του αρρώστου 15 Θ.Α.Κατσούλας, Ε. Α. Κλέτσιου, Γ. Ι. Μπαλτόπουλος Οδοί χορήγησης φαρμάκων στη ΜΕΘ και μεθοδολογία 33 Θ. Κατσούλας, Ε. Πισιμίση, Γ. Μπαλτόπουλος Οξυγονοθεραπεία / Γενικές αρχές 41 Σ. Νούκα, Γ. Φιλντίσης Συσκευές χορήγησης οξυγόνου 49 Ε. Γιαλούρη, Γ. Φιλντίσης Επεμβατικός μηχανικός αερισμός 59 Π. Μυριανθεύς, Χ. Μπατιστάκη, Γ.Ι. Μπαλτόπουλος Αιματηρή και αναίμακτη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης 73 Γ. Κοφινάς, Ε. Παπαδάκη Αρτηριακός καθετηριασμός 78 Χ. Μυστακέλλη, Μ. Παπά Κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες Νοσηλευτική φροντίδα 85 Ε. Θεοδοσοπούλου, Σ. Καρακούνος, Ν. Φώτος Καθετηριασμός δεξιών καρδιακών κοιλοτήτων 95 Ε. Τσίγκου Καρδιακές Αρρυθμίες 111 Γ. Γεωργοβασίλης, Θ. Κατσούλας, Γ. Μπαλτόπουλος Απινιδισμός και προσωρινή βηματοδότηση της καρδιάς 147 Α. Κατσαρός, Γ. Λαγουσάκου, Δ. Χρυσός IV
Ενδοαορτική αντλία αντιωθήσεως και μηχανική υποστήριξη καρδιακών κοιλιών 158 Χ. Γιαλαμάς, Ζ. Ψωμαδάκη, Χ. Λαδάκης Shock και Τραύμα 170 Γ. Γκιόκας, Α. Παναγοπούλου, Α. Σακαγιάννη, Μ. Ραιτσίου, Κ. Πουλιάση, Σ. Λαμπρόπουλος Χορήγηση αίματος και παραγώγων του 187 Ε. Γρουζή Υγρά Στόχοι Ανάνηψης 202 Η. Παύλου, Μ. Εφορακοπούλου, Ε. Ιωαννίδου Νοσηλευτική φροντίδα ασθενή με καταπληξία 215 Ε. Θαλασσινού, Α. Μπούκη, Λ. Λουίζου, Η. Μπροκαλάκη Τμήμα Επειγόντων 220 Μ. Αθανασίου, Π. Ραφαηλίδης, Σ. Στρατούλη, Ι. Αλαμάνος, Χ. Αποστολάκος Διαχείριση Αεραγωγού σε Τραυματία / Γενικές αρχές 223 Ε. Μπούτζουκα, Κ. Ιωαννίδης, Ε. Ευωδιά Τραύμα Θώρακα 232 Π. Μίχος, Ι. Γακίδης, Κ. Πόταρης Κοιλιακό τραύμα 247 Γ. Παπαδάκης, Ε. Φωτίου, Κ. Χατζόπουλος, Β. Καλδής Σύνδρομα Διαμερίσματος σε Τραυματίες 258 Γ. Τσολακίδης Ενδοκράνια υπέρταση 269 Κ. Βλάχος, Σ. Συμεωνίδης Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (Κατάγματα κρανίου - Ενδοκράνιες κακώσεις) 276 Κ. Βλάχος, Δ. Παναγόπουλος Διαλογή και Αντιμετώπιση των Ενδοκράνιων Κακώσεων 302 Κ. Βλάχος, Γ. Φραγκάκης Μηχανήματα υποκατάστασης νεφρικής λειτουργίας 312 V
Σ. Κουντούρης, Ν. Κακλαμάνης, Α. Αθανασιάδου, F. Giardina, Β. Κακαβελάκη Εγκαύματα 322 Σ. Κοτζαμπασάκης Σήψη 346 Γ. Γεωργιάδης, Π. Μυριανθεύς Πρόληψη λοιμώξεων στη ΜΕΘ 352 Ε. Σαμαρά VI