ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Γεράσιµος Π. Βανδώρος ΑΙΜΟΦΟΡΑ ΑΓΓΕΙΑ ΑΡΤΗΡΙΕΣ - ΦΛΕΒΕΣ - ΤΡΙΧΟΕΙ Η 1
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ Μεγάλη και µικρή κυκλοφορία Σχηµατική απεικόνιση της µεγάλης και της µικρής κυκλοφορίας 2
Υπάρχουν δύο διακριτοί µηχανισµοί σχηµατισµού αιµοφόρων αγγείων, η νεοαγγειογένεση και η αγγειογένεση. Η διαδικασία δηµιουργίας του αγγειακού συστήµατος ξεκινάει µε τη νεοαγγειογένεση, που πραγµατοποιείται κατά την εµβρυϊκή ζωή και περιλαµβάνει το σχηµατισµό του πρωτογενούς αγγειακού πλέγµατος από τα µεσοδερµικά προγεννητικά κύτταρα (Risau, 1997). Συνεχίζεται µετά την εµβρυϊκή και κατά την ενήλικη ζωή µε τη διαδικασία της αγγειογένεσης µε εξάπλωση νέων τριχοειδών αγγείων. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗΣ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ Από µελέτες φαίνεται ότι νεοαγγειογένεση επιτελείται και σε ενήλικα άτοµα, στα οποία εντοπίστηκαν πρόδροµα κύτταρα ενδοθηλιακών κυττάρων και µάλιστα µε υπεύθυνο τον αυξητικό παράγοντα αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας (VEGF), ο οποίος επάγει τον πολλαπλασιασµό και τη µετανάστευση πρόδροµων ενδοθηλιακών κυττάρων µυελού των οστών (Asahara et al., 1999) ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ 3
ΒΗΜΑΤΑ ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗΣ VEGF Ο αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας - vascular endothelial growth factor (VEGF ή VEGF-A), γνωστός και ως παράγοντας αγγειακής διαπερατότητας - vascular permeability factor (VPF), είναι µια κυτταροκίνη µε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη τόσο της φυσιολογικής, όσο και της παθολογικής αγγειογένεσης. Συνήθως εντοπίζεται και ανιχνεύεται σε µοριακό επίπεδο σε περιπτώσεις νεοπλασµάτων των οποίων τα κύτταρα «παράγουν» τον εν λόγω παράγοντα. VEGF Αγγειακός Ενδοθηλιακός Αυξητικός Παράγων 4
VEGFR Υποδοχέας του αγγειακού ενδοθηλιακού αυξητικού παράγοντα. Απαραίτητος προκειµένου να προσδεθεί σε αυτόν ο VEGF και στη συνέχεια να προκληθεί «επαγωγή» της αγγειογενετικής διαδικασίας. Η ανίχνευσή του σε αγγειακά στοιχεία του στρώµατος νεοπλασµατικών όγκων θεωρείται δυσµενής προγνωστικός δείκτης για την πορεία της νόσου. ΑΙΜΟΦΟΡΑ ΑΓΓΕΙΑ ΑΡΤΗΡΙΕΣ ΦΛΕΒΕΣ ΤΡΙΧΟΕΙ Η 5
ΑΡΤΗΡΙΕΣ Οι αρτηρίες απάγουν το αίµα από την καρδιά και το κατανέµουν, στους διάφορους ιστούς, µε τους κλάδους τους. Είναι τα αγγεία του οργανισµού που µεταφέρουν οξυγονωµένο αίµα από την καρδιά προς τα υπόλοιπα όργανα. ΑΡΤΗΡΙΕΣ Έξω χιτώνας από Συνδετικό ιστό Μέσος χιτώνας από λείες µυϊκές ίνες Έσω χιτώνας - ενδοθήλιο 6
Το αρτηριακό αίµα προωθείται στο εσωτερικό των αρτηριών µε τις συσπάσεις των τοιχωµάτων τους, που συντελούνται µε τη βοήθεια του µυϊκού ιστού που περιέχουν. Κινείται µε µεγαλύτερη ταχύτητα και εµφανίζει και µεγαλύτερη πίεση απ' ότι στις φλέβες..για το λόγο αυτό, όταν οι αρτηρίες πορεύονταισχετικάεπιφανειακά, σφύζουν, δηλαδή γίνεται αντιληπτή µετηνψηλάφησήτουςηπαρουσίατου σφυγµικού κύµατος της καρδιάς. Ελαστικό πέταλο αρτηρίας Ιστολογική απεικόνιση του έσω ελαστικού πετάλου αρτηρίας ΦΛΕΒΕΣ Οι φλέβες είναι αγγεία επαναφοράς του αίµατος στην καρδιά. Πολλές από αυτές διαθέτουν βαλβίδες. 7
ΟΙ ΦΛΕΒΕΣ επαναφέρουν το αίµα από την περιφέρεια στην καρδιά, πλούσιο σε άχρηστα προϊόντα και διοξείδιο του άνθρακα. Τα άχρηστα προϊόντα κατόπιν αποµακρύνονται µέσω των νεφρών, οι οποίοι έχουν ως αποστολή τους τη διήθηση (καθαρισµό) του αίµατος, το δε διοξείδιο του άνθρακα αποµακρύνεται από τους πνεύµονες µε την αναπνοή. Σχηµατική απεικόνιση φλέβας µε την παρουσία των χαρακτηριστικών βαλβίδων Βασικές δοµικές διαφορές φλεβών και αρτηριών 8
ΤΡΙΧΟΕΙ Η ΑΓΓΕΙΑ Τα τριχοειδή αγγεία είναι µικρότατου µεγέθους αγγεία που σχηµατίζουν ένα δίκτυο συνδέοντας τα αρτηρίδια µε τα φλέβια ή φλεβίδια. Τα τριχοειδή αγγεία έχουν λεπτά τοιχώµατα που επιτρέπουν την ανταλλαγή ουσιών µεταξύ αίµατος και κυττάρων. Έχουν τα λεπτότερα τοιχώµατα από όλα τα άλλα αγγεία και είναι τα αγγεία µε τη µικρότερη διάµετρο. εν έχουν βαλβίδες, συνδέουν τα αρτηρίδια µε τα φλεβίδια και γίνεται η ανταλλαγή ουσιών µεταξύ αίµατος και ιστών. Σε λίγες περιοχές του σώµατος (κυρίως στις κορυφές των δακτύλων του χεριού και του ποδιού) οι αρτηρίες και οι φλέβες συνδέονται ΑΜΕΣΑ, χωρίς παρεµβολή τριχοειδικού δικτύου. Αυτές οι συνδέσεις λέγονται αρτηριοφλεβώδεις αναστοµώσεις. 9