ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΙΑΤΑΓΗ ΘΕΜΑ : Σχέσεις Λιµενικού Σώµατος µε τον πολίτη. Πειραιάς 4 Noεµβρίου 2004 1. Όπως είναι γνωστό, οι αρµοδιότητες του Λιµενικού Σώµατος έχουν καθορισθεί από τις διατάξεις του Ν 444/70 (ΦΕΚ Α 39), σε συνδυασµό µε αυτές του άρθρου 136 και εποµένων του Κώδικα ηµοσίου Ναυτικού ικαίου. Σύµφωνα µε το παραπάνω νοµοθετικό διάταγµα η αστυνοµία στο θαλάσσιο χώρο, στα πλοία, στα πάσης φύσεως πλωτά ναυπηγήµατα, στους λιµένες και στη χερσαία ζώνη αυτών ασκείται από τον Υπουργό Εµπορικής Ναυτιλίας δια του Λιµενικού Σώµατος. 2. Στα πλαίσια αυτά και µε γνώµονα τον απόλυτο σεβασµό, στις αρχές της χρηστής διοίκησης της προστατευόµενης εµπιστοσύνης του πολίτη και της ικανοποίησης του δηµόσιου συµφέροντος, έχουν κατά διαστήµατα εκδοθεί εγκύκλιες διαταγές προς το προσωπικό του Λιµενικού Σώµατος, µε τις οποίες επιδιώκεται η εµπέδωση και η διατήρηση του κλίµατος αµοιβαίου σεβασµού και εµπιστοσύνης µεταξύ του πολίτη και του Λιµενικού Οργάνου. 3. Ωστόσο, για την ανάδειξη και εδραίωση προτύπων καλής πρακτικής και συµπεριφοράς, κρίνεται σκόπιµο να παρατεθούν απλοί, σαφείς και µε ακρίβεια προσδιορισµοί, κανόνες δράσης των Λιµενικών Οργάνων και να τεθούν οι γενικότεροι όροι και κατευθύνσεις που θα πρέπει να διέπουν τις σχέσεις τους µε τον πολίτη, σε ότι αφορά στην επικοινωνία και στη διεκπεραίωση των υποθέσεών τους, στη σύλληψη και κράτηση πολιτών και στη γενικότερη αστυνόµευση του πλήθους. 4. Συµπεριφορά Λιµενικών Οργάνων ιεκπεραίωση υποθέσεων πολιτών. α. Τα Λιµενικά Όργανα, κατά την επιτέλεση των υπηρεσιακών τους καθηκόντων, θα πρέπει να είναι αυστηρά προσηλωµένα σε αυτά και να ανταποκρίνονται σε κάθε αίτηµα πολίτη µε ευγένεια και µε απόλυτο σεβασµό στην προσωπικότητά του, χωρίς να γίνονται διακρίσεις σε βάρος µελών οποιασδήποτε κοινωνικής οµάδας. β. Άµεση ανταπόκριση σε αιτήµατα παροχής πληροφοριών και επαγγελµατισµός διαφυλάσσουν και ενθαρρύνουν την εµπιστοσύνη των πολιτών στο Λιµενικό Σώµα και είναι καθοριστικής σηµασίας για τη διαµόρφωση της εικόνας που έχουν για τα Λιµενικά Όργανα και το κράτος γενικότερα. Κατά συνέπεια, απαιτείται πλήρης και εµπεριστατωµένη µελέτη και γνώση του αντικειµένου, το οποίο τα Λιµενικά Όργανα είναι επιφορτισµένα να εκτελέσουν, καθώς και του συγκεκριµένου νοµοθετικού πλαισίου (Νόµοι, Π, ΥΑ, Κανονισµοί Λιµένα) που το διέπει. γ. Επίσης, θα πρέπει να γνωρίζουν καλά τη χερσαία ζώνη του λιµένα, στην οποία τους έχουν ανατεθεί συγκεκριµένα αστυνοµικά καθήκοντα, καθώς και την ευρύτερη περιοχή δικαιοδοσίας της Λιµενικής Αρχής στην οποία υπηρετούν. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να γνωρίζουν τις δηµόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες που χρησιµοποιεί το επιβατηγό κοινό, συµπεριλαµβανοµένου του πως και που µπορεί να έχει κανείς πρόσβαση σε αυτές. Ειδικότερα, τα Λιµενικά Όργανα θα πρέπει: (1) Να αποδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην άψογη εµφάνισή του και να φέρουν κανονικά τις προβλεπόµενες από τον Κανονισµό στολές, - 1 -
(2) Να παρέχουν, µε υποµονή και σύνεση χρησιµοποιώντας πληθυντικό αριθµό, σαφείς και κατανοητές οδηγίες προς τους διακινούµενους επιβάτες και οδηγούς οχηµάτων, (3) Να συµπεριφέρονται µε ευγένεια και προσήνεια προς τους ταξιδιώτες και να παρέχουν πρόθυµα τη βοήθειά τους όποτε τους ζητηθεί, (4) Να υποδείξουν, όταν δεν είναι σε θέση να απαντήσουν σε κάποια ερώτηση ή να παρέξουν την αιτούµενη βοήθεια, το που µπορεί αυτή η πληροφορία ή βοήθεια να βρεθεί και όχι απλά να αποπέµπουν τον ενδιαφερόµενο, (5) Να καλούν βοήθεια, όταν πρόκειται για πρόσωπο που έχει ανάγκη επείγουσας ιατρικής βοήθειας, χωρίς καθυστέρηση και να παραµένουν µε το πρόσωπο αυτό έως ότου φθάσει η βοήθεια, (6) Οι βεβαιώσεις των παραβάσεων να είναι εµπεριστατωµένες, ώστε να µην δηµιουργούνται προϋποθέσεις αµφισβήτησής τους, (7) Να αποφεύγουν τις αντεγκλήσεις και προστριβές µε τους πολίτες, καθόσον η καθηµερινή πρακτική στις σχέσεις µε το εναλλασσόµενο κοινό έχει αποδείξει ότι η µε υποµονή αντιµετώπιση κάθε περίπτωσης και η συγκρατηµένη συµπεριφορά του Οργάνου αφοπλίζει και τον πλέον κακόπιστο οµιλητή και δηµιουργεί κλίµα εµπιστοσύνης συνεργασίας, (8) Να επιδεικνύουν ιδιαίτερη φροντίδα για την προστασία ιδίως των παιδιών, γυναικών, υπερηλίκων, ατόµων µε ειδικές ανάγκες, µελών µειονοτικών οµάδων και να παρέχουν κάθε δυνατή βοήθεια και προστασία σε πρόσωπα που έχουν ανάγκη και (9) Να µην έχουν προκαταλήψεις και να µην προβαίνουν σε διακριτική µεταχείριση ατόµων µε βάση το χρώµα, το φύλλο, την εθνική καταγωγή, την ιδεολογία και τη θρησκεία και την οικονοµική και κοινωνική θέση τους. 5. Σύλληψη, έρευνα και ακινητοποίηση πολιτών. α. Το προσωπικό του Λιµενικού Σώµατος, µε την ιδιότητά του του Γενικού Ανακριτικού Υπαλλήλου, οφείλει και υποχρεούται να καταβάλει κάθε προσπάθεια για την πρόληψη του εγκλήµατος και να µεριµνά σε περίπτωση διάπραξής του, υπό τη διεύθυνση και εποπτεία της αρµόδιας Εισαγγελικής Αρχής, για τη σύλληψη και προσαγωγή των δραστών. β. Η ακινητοποίηση, έρευνα και σύλληψη προσώπων που βρίσκονται στην Ελλάδα, χωρίς διάκριση φυλής, φύλλου, γλώσσας, θρησκείας, κοινωνικής ή άλλης κατάστασης κ.λπ, αποτελεί προσβολή της προσωπικής ελευθερίας και της προσωπικότητάς τους, δικαιωµάτων που προστατεύονται από το Σύνταγµα της χώρας µας, που ορίζει (άρθρο 5 παρ.3) ότι η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαµβάνεται ούτε φυλακίζεται, ούτε µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά µόνον όταν και όπως ο νόµος ορίζει, ενώ σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 6 παρ.1 «Κανένας δεν συλλαµβάνεται ούτε φυλακίζεται χωρίς αιτιολογηµένο δικαστικό ένταλµα που πρέπει να επιδοθεί τη στιγµή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση. Εξαιρούνται τα αυτόφωρα εγκλήµατα» γ. Κατά συνέπεια, για τη σύλληψη κάποιου προσώπου από τα Λιµενικά Όργανα θα πρέπει προηγουµένως να έχει ασκηθεί από τον αρµόδιο Εισαγγελέα ποινική δίωξη και να έχει εκδοθεί από τον ανακριτή (δικαστής) ένταλµα σύλληψης που περιέχει το όνοµα και το επώνυµό του, την κατοικία, ακριβή κατά το δυνατό περιγραφή του προσώπου που πρόκειται να συλληφθεί, σηµείωση του εγκλήµατος και του άρθρου που το προβλέπει και φέρει την επίσηµη σφραγίδα αυτού (του ανακριτή), καθώς και του γραµµατέα. - 2 -
δ. Ωστόσο, τόσο επί των αυτοφώρων εγκληµάτων όσο και όταν επίκειται κίνδυνος από την αναβολή να µαταιωθεί ή δυσχερανθεί η βεβαίωση του εγκλήµατος και η ανακάλυψη του δράστη, το Λιµενικό Όργανο υποχρεούται να επιχειρεί τις αναγκαίες ανακριτικές πράξεις, χωρίς παραγγελία του Εισαγγελέα (αστυνοµική ανάκριση).στις περιπτώσεις αυτές, (σύλληψη βάσει εντάλµατος, σύλληψη, έρευνας και ακινητοποίησης προσώπων στα πλαίσια είτε αυτόφωρου εγκλήµατος είτε διενέργειας αστυνοµικής ανάκρισης), επισηµαίνονται ειδικότερα τα ακόλουθα: (1) ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ (α) Το Λιµενικό Όργανο µπορεί να πραγµατοποιήσει σύλληψη προσώπου - πέραν των περιπτώσεων των εγκληµάτων που διώκονται µε την «επ αυτοφώρω» διαδικασία -, βάσει εντάλµατος σύλληψης, ή λόγω σοβαρών υποψιών παραβίασης του νόµου, που δικαιολογείται µε αντικειµενικά εύλογα κατά περίπτωση δεδοµένα που δείχνουν ότι το πρόσωπο αυτό έχει πράγµατι παραβιάσει το νόµο. (β) Κατά συνέπεια, το Λιµενικό Όργανο θα πρέπει να είναι σε θέση να τεκµηριώσει λεπτοµερώς τα δεδοµένα που προκάλεσαν τις σοβαρές υποψίες του και να περιγράψει τα συγκεκριµένα στοιχεία συµπεριφοράς του προσώπου, καθώς και τυχόν άλλα στοιχεία που καθιστούν αναγκαία τη σύλληψή του και να µην βασίζεται σε αυθαίρετες κρίσεις ή υποθέσεις (π.χ. το πρόσωπο ευρίσκεται σε περιοχή υψηλής εγκληµατικότητας, την απροθυµία συµµόρφωσής του σε απλές υποδείξεις, την ιδιότητά του ως αλλοδαπού, την κοινωνική του θέση, το φύλλο, τη θρησκεία κ.λπ). Σε διαφορετική περίπτωση η σύλληψη αποτελεί παράνοµη κράτηση. Περαιτέρω, το Λιµενικό Όργανο οφείλει: 1/ Να ενηµερώνει τον κρατούµενο, µε την προσαγωγή του στο Λιµενικό Κατάστηµα για το λόγο της κράτησής του. 2/ Να εξηγεί αµέσως στο άτοµο που συνελήφθη τα δικαιώµατά του γνωστοποιώντας στη συνέχεια αυτά και εγγράφως. 3/ Να αντιµετωπίζει το άτοµο που συνελήφθη µε σεβασµό παρέχοντας κάθε δυνατή βοήθεια για την ικανοποίηση εύλογων προσωπικών των αναγκών και να επιτρέπει σε αυτό την προσωπική ή τηλεφωνική επικοινωνία µε συγγενείς του ή πρόσωπα επιλογής του. Η χρήση παράνοµης βίας και η κακοµεταχείριση του συλληφθέντα απαγορεύεται. 4/ Να χρησιµοποιεί χειροπέδες ή άλλα µέσα δέσµευσης µόνο όταν πιθανολογείται µε βάσει συγκεκριµένα στοιχεία ότι το άτοµο θα επιχειρήσει να αποδράσει ή να χρησιµοποιήσει βία. 5/ Να ολοκληρώνει τη διαδικασία σύλληψης στο συντοµότερο δυνατό χρονικό διάστηµα. (2) ΑΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Ακινητοποιήσεις προσώπων επιβάλλονται και δικαιολογούνται µόνον στην περίπτωση που υπάρχουν σοβαρές, µε βάση αντικειµενικά δεδοµένα, υποψίες εγκληµατικής συµπεριφοράς. Στις περιπτώσεις αυτές το Λιµενικό Όργανο θα πρέπει οµοίως να είναι σε θέση να τεκµηριώσει τα δεδοµένα που προκάλεσαν εύλογα τις σοβαρές υπόνοιες ότι το πρόσωπο που έχει σταµατήσει έχει παραβιάσει το νόµο. Περαιτέρω το Λιµενικό Όργανο οφείλει: (α) Να απευθύνει στο ακινητοποιηµένο πρόσωπο ερωτήσεις µόνο για πληροφορίες που είναι απολύτως αναγκαίες και πάντα σε σχέση µε την εγκληµατική συµπεριφορά ή τις εύλογες υποψίες εγκληµατικής συµπεριφοράς. (β) Να µην φωτογραφίζει ή δακτυλοσκοπεί το ακινητοποιηµένο άτοµο. - 3 -
(γ) Να επιτρέπει στο ακινητοποιηµένο άτοµο την προσωπική ή τηλεφωνική επικοινωνία µε συγγενείς ή πρόσωπα της επιλογής του. (δ) Να ολοκληρώνει τη διαδικασία ακινητοποίησης στο συντοµότερο δυνατό χρόνο, εφόσον δεν προκύψουν στοιχεία που δικαιολογούν τη σύλληψη. (3) ΕΞΑΚΡΙΒΩΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ. Η επίδειξη δελτίου ταυτότητας ή άλλου δηµόσιου εγγράφου ταυτοπροσωπίας, απαλλάσσει κατ αρχάς, το άτοµο που ελέγχθηκε από το ενδεχόµενο προσαγωγής του για πρόσθετη εξακρίβωση στοιχείων. Ωστόσο, εάν και εφόσον η συµπεριφορά του προσώπου προξενεί αντικειµενικά εύλογες υποψίες τέλεσης εκ µέρους του αξιόποινης πράξης, είναι επιτρεπτή η προσαγωγή του στο Λιµενικό Κατάστηµα για εξακρίβωση στοιχείων. Στις περιπτώσεις αυτές το Λιµενικό Όργανο οφείλει: (α) Να ζητήσει µε ευγενικό τρόπο να του επιδειχθεί αποδεικτικό έγγραφο της ταυτότητας του προσώπου. Εφόσον το πρόσωπο επιδείξει τέτοιο νόµιµο έγγραφο, το Λιµενικό Όργανο θα αρκείται στην καταγραφή των στοιχείων της ταυτότητας. (β) Εάν το πρόσωπο δεν είναι σε θέση να επιδείξει έγκυρη απόδειξη ταυτότητας, το Λιµενικό Όργανο µπορεί να το προσαγάγει στο Λιµενικό Κατάστηµα για το συγκεκριµένο σκοπό της εξακρίβωσης των στοιχείων, η οποία θα πρέπει να πραγµατοποιείται στο απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστηµα. Οι ερωτήσεις που τίθενται σε αυτούς που προσάγονται, στα πλαίσια της διαδικασίας εξακρίβωσης, οφείλουν να περιορίζονται στις απολύτως αναγκαίες. (4) ΕΡΕΥΝΕΣ (α) Για τη διενέργεια ερευνών προσώπων, οχηµάτων, ιδιωτικών χώρων, που δεν αποτελούν κατοικία, ή αντικειµένων, απαιτείται οµοίως να υπάρχουν σοβαρές και αντικειµενικές υπόνοιες τέλεσης αξιόποινης πράξης. (β) Στις περιπτώσεις αυτές τα Λιµενικά Όργανα οφείλουν να τηρούν τα ακόλουθα: 1/ Η έρευνα πρέπει να γίνεται από βαθµοφόρο ανακριτικό υπάλληλο, εκτός εάν η αναµονή αυτού θα καθιστούσε αδύνατη την έρευνα. 2/ Κατά τη διενέργεια της έρευνας πρέπει να παρευρίσκονται δύο µάρτυρες εκτός εάν αυτό δεν είναι δυνατό. 3/ Η έρευνα θα πρέπει να διενεργείται µε τον πλέον ανώδυνο τρόπο, έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται η ενδεχόµενη προσβολή που µπορεί να προκληθεί από αυτή. Ειδικά κατά τη σωµατική έρευνα, ο εξαναγκασµός του πολίτη σε πρηνή ή άλλη πιθανώς δυσάρεστη θέση, θα πρέπει να επιφυλάσσεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις και να λαµβάνει χώρα µόνον όταν αυτό επιβάλλεται από συγκεκριµένους λόγους, που αφορούν στην ασφάλεια των Λιµενικών Οργάνων ή / και του κοινού. 4/ Τα Λιµενικά Όργανα πρέπει να εξηγούν στο άτοµο που ερευνούν ή στον ιδιοκτήτη του χώρου που ερευνάται, τον λόγο καθώς και τη νοµική βάση της έρευνας. 5/ Σωµατική έρευνα σε γυναίκα γίνεται από γυναίκα Λιµενικό Όργανο. 6/ Τέλος, το Λιµενικό Όργανο που πραγµατοποιεί την έρευνα πρέπει πάντα να ενηµερώνει άµεσα τον αρµόδιο Εισαγγελέα. - 4 -
(5) ΑΛΛΟ ΑΠΟΙ Σύµφωνα µε τη Συνθήκη της Βιέννης του ΟΗΕ «επί των προξενικών σχέσεων» (ν.90/1975) το Λιµενικό Όργανο πρέπει να πληροφορήσει το αλλοδαπής υπηκοότητας άτοµο που έχει συλληφθεί ή βρίσκεται υπό κράτηση για τα δικαιώµατά του. Ειδικότερα, το Λιµενικό Όργανο οφείλει: (α) Να ενηµερώσει τον αλλοδαπό ότι δικαιούται να ζητήσει να ενηµερωθούν οι προξενικές αρχές της χώρας του για τη σύλληψη ή κράτησή του και ότι δικαιούται να επικοινωνήσει ο ίδιος µε αυτές. (β) Να επιτρέψει, εφόσον συναινεί ο αλλοδαπός, στους προξενικούς λειτουργούς της χώρας του να έρθουν σε επικοινωνία µε αυτόν, να αλληλογραφήσουν µαζί του, να τον επισκεφτούν και να ρυθµίσουν το θέµα της νοµικής του εκπροσώπησης. (γ) Σηµειώνεται ότι κάθε Λιµενική Αρχή πρέπει να διαθέτει κατάλογο του συνόλου των ξένων προξενείων στη χώρα µας, καθώς και τις διευθύνσεις και τα τηλέφωνά τους. (δ) Σύµφωνα µε τις διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώµατα ο αλλοδαπός µπορεί να ζητήσει άσυλο στη χώρα µας, εφόσον επικαλεσθεί φόβο βασανιστηρίων ή δίωξης στη χώρα του. Στην περίπτωση αυτή το Λιµενικό Όργανο οφείλει: 1/ Να διαβιβάσει αρµοδίως στην Υπηρεσία Αλλοδαπών της ΕΛΑΣ το σχετικό αίτηµα. 2/ Να µην ειδοποιεί τις αρµόδιες προξενικές αρχές της χώρας του χωρίς γραπτό αίτηµα του αλλοδαπού, καθόσον µπορεί να τεθεί σε κίνδυνο η ασφάλεια του ιδίου ή µελών της οικογένειάς του που βρίσκονται στη χώρα προέλευσής του. (ε) Πέραν των ανωτέρω, το Λιµενικό Όργανο εφόσον συλλαµβάνει, ερευνά ή ακινητοποιεί άτοµα που δεν µιλούν και δεν καταλαβαίνουν την Ελληνική γλώσσα, οφείλει να παρέξει στο άτοµο αυτό κάθε προβλεπόµενη εκ του Κώδικα Ποινικής ικονοµίας πληροφορία για την κράτησή του, την έρευνα ή ακινητοποίησή του και τους λόγους στέρησης της ελευθερίας του, καθώς και τα δικαιώµατά του σε γλώσσα που αυτός αντιλαµβάνεται. Για το σκοπό αυτό, µπορεί να χρησιµοποιήσει, σε περίπτωση που δεν είναι γνώστης της γλώσσας αυτής, άλλο Λιµενικό Όργανο διερµηνέα, προξενικό λειτουργό ή οποιοδήποτε άλλο άτοµο, είτε προσωπικά είτε µέσω τηλεφώνου. (6) ΑΝΗΛΙΚΟΙ (α) Όπως και στην περίπτωση των ενηλίκων έτσι και στους ανήλικους (κάθε πρόσωπο που αποδεδειγµένα, ή κατά δήλωσή του δεν έχει συµπληρώσει ακόµη το 18 ο έτος της ηλικίας του), το Λιµενικό Όργανο τηρεί άψογη συµπεριφορά και αποφεύγει κάθε ενέργεια που προσβάλει την τιµή και την αξιοπρέπειά τους. (β) Επιπρόσθετα, λόγω της ηλικίας αυτών πρέπει, λαµβάνοντας υπόψη τα πραγµατικά περιστατικά κάθε συγκεκριµένης υπόθεσης, να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια αποφυγής οιασδήποτε ενέργειας που µπορεί να τους ταπεινώσει και να εµποδίσει την επανένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο. (γ) Επισηµαίνεται ότι ο ανήλικος έχει δικαίωµα να διατυπώσει τη γνώµη του, είτε ο ίδιος είτε εκπρόσωπός του, σε οποιαδήποτε διοικητική ή δικαστική διαδικασία τον αφορά και απολαµβάνει απόλυτης προστασίας της ιδιωτικής του ζωής επιτρεπόµενης µόνον της ανακοίνωσης των αρχικών του ονοµατεπωνύµου του, εφόσον αυτά δεν οδηγούν στην αναγνώρισή του. - 5 -
(δ) Ειδικότερα, το Λιµενικό Όργανο κατά τη σύλληψη και προσαγωγή ανηλίκου και έχοντας υπόψη του ότι το άτοµο αυτό απολαµβάνει τα δικαιώµατα των ενηλίκων και επιπρόσθετα όσα ειδικότερα προβλέπονται στο νόµο, οφείλει: 1/ Να µην χρησιµοποιεί χειροπέδες, εκτός εάν έχει εκδηλωθεί επικίνδυνη συµπεριφορά (πράξεις βίας) ή διαπιστωθεί κίνδυνος φυγής ή απόδρασής του. 2/ Να εξακριβώνει ότι πράγµατι το άτοµο που έχει συλληφθεί είναι ανήλικο. Το συλληφθέν άτοµο τεκµαίρεται ανήλικο µέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο. 3/ Να ειδοποιεί τους γονείς του για τη σύλληψη, κράτηση ή προσαγωγή του ανήλικου, καθώς και στις περιπτώσεις ασθένειας, τραυµατισµού ή θανάτου ανηλίκου. Ο ανήλικος δικαιούται να ζητήσει να µην ενηµερωθούν οι γονείς του. Στην περίπτωση αυτή αποφαίνεται σχετικά ο αρµόδιος Εισαγγελέας ανηλίκων. 4/ Να επικοινωνεί µε την οικεία προξενική αρχή σε περίπτωση αλλοδαπών ανηλίκων που διαµένουν στη χώρα µας µακριά από τους γονείς τους, ή τον κηδεµόνα τους, εκτός εάν ο ανήλικος δεν συναινεί σε αυτό λόγω πιθανών διώξεων που σηµειώνονται στη χώρα καταγωγής του. Σηµειώνεται, ότι ο εν λόγω ενήλικος έχει το δικαίωµα να ζητήσει άσυλο. 5/ Να ενηµερώνει τον ενήλικο για το δικαίωµά του να επικοινωνήσει µε δικηγόρο ή να ζητήσει νοµική αρωγή, σύµφωνα µε ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο (ν.3226/2004). 6/ Να απευθύνει συστάσεις στον ανήλικο και να µην υποβάλλει µήνυση εφόσον πρόκειται για πταισµατικές παραβάσεις που δεν θεωρούνται κατά την κοινή πείρα και αντίληψη χαρακτηριστικές αντικοινωνικής συµπεριφοράς και εντοπίζονται οι οικείοι του που ασκούν την επιµέλειά του. Παράλληλα θα πρέπει να γίνονται συστάσεις και στους οικείους του προκειµένου αυτοί εποπτεύουν τον ανήλικο επιµελέστερα. 7/ Να µεριµνά για τη λήψη µέτρων προστασίας του ανήλικου εφόσον από τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί υπάρχει πιθανότητα αυτός να είναι θύµα εκµετάλλευσης, εξώθησης σε πορεία, πορνογραφία ή εµπορία. Στην περίπτωση αυτή είναι σκόπιµο να διενεργείται προσαγωγή στο Λιµενικό Κατάστηµα και να ενηµερώνεται σχετικά η αρµόδια Εισαγγελική Αρχή για τη λήψη των ενδεικνυόµενων µέτρων προστασίας του. (7) ΠΡΟΑΝΑΚΡΙΣΗ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΚΡΑΤΗΣΗ ΚΑΙ ΦΥΛΑΞΗ ΑΝΗΛΙΚΟΥ Κατά το στάδιο της προανάκρισης και ειδικότερα όταν λαµβάνεται κατάθεση από τον ανήλικο θύτη ή θύµα το Λιµενικό Όργανο οφείλει: (α) Να απευθύνει ερωτήσεις που περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα στοιχεία ταυτότητάς του, τον τόπο διαµονής και προέλευσής του, καθώς και της οικογένειάς του, καθώς και τις συνθήκες τέλεσης της πράξης για την οποία συνελήφθη ή προσήχθη. Σηµειώνεται ότι η διεξοδικότερη διερεύνηση της υπόθεσης (συνθήκες διαβίωσης, τυχόν προβλήµατα του ανήλικου κ.λπ), γίνεται µετά από εισαγγελική εντολή µε τη λήψη αναλυτικής κατάθεσης του ανηλίκου παρουσία ειδικών επιστηµόνων. (β) Να περιορίζει την ελευθερία του ανήλικου µόνον όταν αυτό επιβάλλεται και µόνον για τον ελάχιστο αναγκαίο χρόνο. Οι ανήλικοι θα πρέπει να κρατούνται χωριστά από τους ανήλικους και να τυγχάνουν κάθε αναγκαίας και κατάλληλης µέριµνας ή βοήθειας (ιατρική, ψυχολογική κ.λπ). (8) ΑΣΤΥΝΟΜΕΥΣΗ ΠΛΗΘΟΥΣ - 6 -
(α) Σύµφωνα µε το Σύνταγµα της χώρας µας (άρθρο 11) οι Έλληνες έχουν το δικαίωµα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα. Μόνον στις δηµόσιες υπαίθριες συναθροίσεις µπορεί να παρίσταται η αστυνοµία. Οι υπαίθριες συναθροίσεις µπορούν να απαγορευτούν µε αιτιολογηµένη απόφαση της αστυνοµικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δηµόσια ασφάλεια, σε ορισµένη δε περιοχή, αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονοµικής ζωής, όπως νόµος ορίζει. (β) Κατά συνέπεια, αποτελεί υπηρεσιακό καθήκον και υποχρέωση του Λιµενικού οργάνου όχι µόνον να προστατεύει το δικαίωµα των πολιτών να συναθροίζονται ειρηνικά, αλλά και να διευκολύνει την έκφραση γνώµης τους και να λαµβάνει κάθε ενδεικνυόµενο µέτρο αποτροπής παρέµβασης τρίτων σε αυτό το δικαίωµα. (γ) Η άσκηση του δικαιώµατος της ειρηνικής συνάθροισης δεν µπορεί να υπαχθεί σε τυχόν άλλους περιορισµούς εκτός από τους προβλεπόµενους από τον νόµο και το Σύνταγµα της χώρας µας και που αποτελούν αναγκαία µέτρα για την δηµόσια τάξη και ασφάλεια, για την πρόληψη και την καταστολή του εγκλήµατος, για την προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας και γενικότερα για την προστασία των δικαιωµάτων και ελευθεριών του κοινωνικού συνόλου. (δ) Συνακόλουθα, όπως γίνεται αντιληπτό, τα δικαιώµατα της συνάθροισης και της ελεύθερης έκφρασης δεν δικαιολογούν βία, παράνοµες ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο την δηµόσια τάξη και ασφάλεια καθώς και προσβολή των περιουσιακών στοιχείων. (ε) Στην περίπτωση αυτή (παράνοµες ενέργειες πλήθους), το Λιµενικό όργανο οφείλει να προστατεύει την ασφάλεια, τα έννοµα αγαθά και τα ανθρώπινα δικαιώµατα του κοινού συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που συµµετέχουν στην συνάθροιση, και να λαµβάνει κάθε προβλεπόµενο µέτρο για την ελαχιστοποίηση των παράνοµων δραστηριοτήτων. (στ) Ειδικότερα, το Λιµενικό όργανο που θα φθάσει στον τόπο που εκδηλώνονται παράνοµες δραστηριότητες οφείλει να: 1/ Να ειδοποιήσει σχετικά τους προϊσταµένους του παραµένοντας σε απόσταση ασφαλείας. 2/ Να δώσει οδηγίες στο πλήθος για διάλυση µόνον εφόσον η προσέγγισή του δεν δηµιουργεί αδικαιολόγητο κίνδυνο για την σωµατική του ακεραιότητα. 3/ Ο προϊστάµενος του κατά τα ανωτέρω Λιµενικού οργάνου οφείλει: α/ Να ανταποκριθεί όσο το δυνατόν ταχύτερα και να δώσει, εφόσον οι δυνάµεις αστυνόµευσης είναι επαρκείς, οδηγίες στο πλήθος για διάλυση επιδιώκοντας µε συµβουλές και πειθώ να επαναφέρει στην τάξη όσους παρεκτρέπονται. Εφόσον απαιτείται ενίσχυση ο προϊστάµενος θα πρέπει να αναφέρει σχετικά ιεραρχικώς. β/ Να επιχειρήσει, εφόσον το πλήθος δεν διαλύεται, να παρατάξει περιµετρικά αυτού τις δυνάµεις αστυνόµευσης ώστε να περικλείσει την εστία διατάραξης και να αποτρέψει άλλους από την είσοδό τους στην περιοχή. Παράλληλα να επιχειρήσει στο µέτρο του δυνατού να εκκενώσει την περιοχή από τους αµέτοχους πολίτες. γ/ Να επιδιώξει, εφόσον οι οδηγίες για διάλυση δεν είναι αποτελεσµατικές να επικοινωνήσει µε τους τυχόν διοργανωτές της συνάθροισης και να τους πείσει να συµφωνήσουν µε την διάλυση του πλήθους. δ/ Να ανακοινώσει κατηγορηµατικά στο πλήθος, εφόσον η προσπάθεια επικοινωνίας αποτύχει, ότι η συνάθροιση είναι παράνοµη και απαιτείται νόµιµα η διάλυση του, ότι σε περίπτωση που δεν διαλυθεί - 7 -
είναι αναγκαία ενέργεια αστυνόµευσής του (διασκορπισµός του πλήθους) και ότι πρόκειται να συλληφθεί όποιος συµµετέχει σε βία ή καταστρέφει περιουσιακά στοιχεία. Για την παραπάνω ανακοίνωση θα πρέπει να χρησιµοποιηθεί επαρκής ηχητική ενίσχυση (µεγάφωνο κλπ) έτσι ώστε να εξασφαλισθεί ότι πράγµατι αυτή περιήλθε σε γνώση του πλήθους. Εφόσον σε αυτό υπάρχουν αλλοδαποί τότε οι οδηγίες και οι ανακοινώσεις θα πρέπει να γίνονται σε όσες περισσότερες γλώσσες είναι δυνατόν. Περαιτέρω σηµειώνεται ότι θα πρέπει να παρασχεθεί στο πλήθος διέξοδος από την περιοχή η οποία να είναι ορατή σε αυτό. Η διέξοδος από την περιοχή θα πρέπει να έχει γνωστοποιηθεί µε την παραπάνω ανακοίνωση. (ζ) Τέλος πέραν των ανωτέρω τα Λιµενικά όργανα κατά την λήψη των αναγκαίων µέτρων αποκατάστασης της δηµόσιας τάξης και ασφάλειας οφείλουν να έχουν υπόψη τους και να τηρούν και τα ακόλουθα: 1/ Η χρήση βίας κατ αρχάς απαγορεύεται. Επιτρέπεται µόνον όταν αυτή είναι απολύτως αναγκαία και µόνο στην ελάχιστα αναγκαία έκταση που απαιτείται για την πραγµατοποίηση κάθε νόµιµου αντικειµενικού σκοπού. (Σύλληψη, προστασία ζωής των Λιµενικών οργάνων, προστασία ζωής ή της περιουσίας τρίτων κλπ). 2/ Ειδικότερα η χρησιµοποίηση βίας που ενδέχεται να προκαλέσει σωµατικές βλάβες συγχωρείται σε περιπτώσεις όπως: αυτοάµυνα, σύλληψη ενόπλων παραβατών, αποτροπή τέλεσης βίαιων κακουργηµάτων, προστασία τρίτων και προστασία δηµόσιων εγκαταστάσεων που περιέχουν επικίνδυνα αντικείµενα, αποτροπή ένοπλης απόπειρας απελευθέρωσης κρατουµένων και αποτροπή αφαίρεσης όπλου από Λιµενικό όργανο. Θανάσιµη βία θα πρέπει να χρησιµοποιείται µόνο εάν υπάρχει άµεση απειλή θανάτου ή σοβαρού σωµατικού τραυµατισµού, ειδικά, σε περιπτώσεις απαγωγής οµήρων. Η χρήση θανάσιµης βίας κατά ενόπλων που βρίσκονται στο πλήθος απαγορεύεται στην περίπτωση που θα µπορούσε από αυτή να τεθεί σε κίνδυνο η σωµατική ακεραιότητα τρίτων ατόµων ή ατόµων που συµµετέχουν πλην όµως δεν είναι οπλισµένα. (η) Σηµειώνεται ότι η παράνοµη χρήση βίας αποτελεί αξιόποινη πράξη και τιµωρείται από τον νόµο. (θ) Εφόσον συντρέχει νόµιµα περίπτωση πραγµατοποίησης συλλήψεων είναι σκόπιµο αυτές να ξεκινούν από τους τυχόν διοργανωτές της συγκέντρωσης και εφόσον είναι επιβεβληµένο, λόγω των επαρκών ενδείξεων παραβίασης του νόµου, να επεκτείνονται ατοµικά. (ι) Οι προφορικές αντιπαραθέσεις και αντεγκλήσεις καθώς και οι εκδηλώσεις και οι συµπεριφορές που είναι αντίθετες µε τα συναισθήµατα του συγκεντρωµένου πλήθους, έχουν ως αποτέλεσµα την επιδείνωση της κατάστασης και σε κάθε περίπτωση δεν επιτρέπονται. (κ) Τέλος κρίνεται σκόπιµο να µαγνητοσκοπούνται όλες οι ενέργειες του προσωπικού του Λιµενικού Σώµατος κατά την διάρκεια διασάλευσης της δηµόσιας τάξης έτσι ώστε να υπάρχουν ασφαλή αποδεικτικά στοιχεία και να προστατεύονται τα Λιµενικά όργανα κατά των ψευδών ισχυρισµών για χρήση υπερβολικής βίας. 6. Η παρούσα να κοινοποιηθεί για ενηµέρωση και πιστή εφαρµογή. Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Μανώλης Κ. Κεφαλογιάννης - 8 -