b 1396 بهار دامپزشكی نشريه 114 شماره b DOI: 10.22034/vj.2017.107810 1396 بهار 114 شماره سازندگی و پژوهش غذایی جیره با شده مکمل ترکیبی جاذب كارآيي ماهي ايمني بهبود و ب 1 آفالتوکسین سمیت کاهش )Oncorhynchus mykiss( کمان رنگین قزلآالي خانی سیران ایران ارومیه ارومیه دانشگاه طبیعی منابع دانشکده شیالت ارشد کارشناس مسئول( )نويسنده مغانلو سروی کوروش ایران ارومیه ارومیه دانشگاه طبیعی منابع دانشکده شیالت گروه استادیار ایمانی احمد ایران ارومیه ارومیه دانشگاه طبیعی منابع دانشکده شیالت گروه استادیار آق ناصر ایران ارومیه ارومیه دانشگاه ارومیه یاچه مطالعات پژوهشکده دانشیار رازی مزدک مقایسهای شناسی بافت گروه استادیار ایران ارومیه ارومیه دانشگاه دامپزشکی دانشکده 1395-۰۳-۲۳ پذيرش: تاريخ 1395-01-17 يافت: تاريخ Email: k.sarvimoghanlou@urmia.ac.ir چکيده و خونی شاخصهای بر ترکیبی جاذب نوعی کارایی و ب 1 آفالتوکسین سم مختلف غلظتهای اثر ارزيابي هدف با حاضر مطالعه قزلآالي ماهی بچه قطعه 414 تعداد منظور این به پذیرفت. انجام رنگینکمان قزلآالی ماهی کبد بافت و خون سرم بیوشیمیایی و )صفر جاذب سطح دو و 50( و 25 0 ppb( آفالتوکسین سطح 3 حاوی جیرههای با تیمار 6 قالب گرم( )9/67±1/20 رنگينکمان مختلف تیمارهای بین داری معنی اختالف خونی شاخصهای نظر از آزمایش پایان شدند. داده پرورش روز 60 مدت به صد( 5 25 ppb جاذب صد 5 حاوی تیمار ترتیب به فسفاتاز آلکالین آنزیم میزان کمترین و بیشترین )0/05>P(. نشد مشاهده ترانسفراز آمینو آسپارتات آنزیمهای فعالیت ولی )0/05 P( شد مشاهده جاذب و آفالتوکسین فاقد تیمار و ب 1 آفالتوکسین سم جاذب و آفالتوکسین متقابل اثر همچنین P(. )0/05 یافت کاهش صد( )5 جاذب تأثیر تحت سرم ترانسفراز آمینو آالنین و گرفت قرار جاذب تأثیر تحت فقط سرم آلبومین غلظت حالیکه بود معنیدار گلوبولین و کل پروتئین شاخصهای میزان بر سیتوپالسم تخریب خونی عروق اتساع )0/05 P(. یافت کاهش کبدی شاخص سم غلظت افزایش با این بر عالوه )0/05 P(. آسیبها این شدت 50 ppb تیمار که شد مشاهده آفالتوکسین با شده تغذیه ماهیان کبد ایمنی سلولهای نفوذ خون تجمع کبدی آنزیمهای فعالیت میزان افزایش و کبد بافت تخریب سبب آفالتوکسین داد نشان آزمایش این نتایج کل یافت. افزایش نداشت. حفاظتی اثر شناختی آسیب تغییرات برابر ایمنی شاخصهای بهبود علیرغم استفاده مورد جاذب و شد رنگینکمان قزلآالی پریبیوتیک بنتونیت ب 1 آفالتوکسین کلیدی: کلمات 173
... غذایی جیره با شده مکمل ترکیبی جاذب كارآيي Veterinary Journal (Pajouhesh & Sazandegi) No 114 pp: 173-182 Capability of dietary supplementation of composite toxin binder in reducing aflatoxin B1 toxicity and Its immunomodulation in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) fingerlings By: Khani. S., MSc Graduate of Fisheries Science, Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, Urmia University, I.R. of Iran. Sarvi Moghanlou, K., (Corresponding author), Assistant Professor, Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, Urmia University, I.R. of Iran. Imani, A., Assistant Professor, Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, Urmia University, I.R. of Iran. Agh, N., Associate Professor, Urmia Lake Research Institute, Urmia University, I.R. of Iran. Razi, M., Assistant Professor, Department of Comparative Histology and Embryology, Faculty of Veterinary Medicine, Urmia University, I.R. of Iran. Email: k.sarvimoghanlou@urmia.ac.ir Received: 2016-04-05 Accepted: 2016-06-12 In the present study, the effects of aflatoxin B1 (AFB1) and a compound binder on blood cell count, biochemical indices of serum and liver histology of rainbow trout was investigated. In this regard, total number of 414 trout fingerlings (9.67±1.20g) were randomly allocated into six different treatments comprising various dietary inclusion levels of AFB1 (0, 25 and 50 ppb) and binder (0 and 5%) for 60 days. At the end of experiment, blood indices did not differ amongst treatments. The highest and lowest levels of ALP activities were observed in treatments fed diets containing 5% binder- 25 ppb AFB1 and the group without any dietary aflatoxin and binder inclusions, respectively (P<0.05). Activities of AST and ALT were only affected by the binder to the extent that its presence led to lower enzymes activity (P<0.05). Interaction of AFB1 and binder significantly affected total protein and globulin content (P<0.05). The albumin content was only affected by the binder (P<0.05). According to the results AFB1 reduced HSI (P<0.05). Blood vessels dilation, cytoplasmic degeneration, blood congestion and hepatic immune cells infiltration were observed in fish fed aflatoxincontaminated diets which were severe in 50 ppb AFB1-recieved groups. In conclusion, The AFB1 resulted in liver tissue damage and despite improving the immune indices; binder did not show remarkable hepato-protective effects. Key words: Aflatoxin B1, Bentonite, Prebiotic, Rainbow trout مقدمه طوری به است جهانی مشکل غذایی مواد مایکوتوکسینها تشکیل قرار قارچی سموم تأثیر تحت شده تولید محصوالت چهارم یک سالیانه که هب را توجهی قابل اقتصادی زیانهای یکسو از ترکیبات این میگیرند. نهایتا و دامی محصوالت سالمتی برای تهدیدی دیگر سوی از و آورده بار آسپرژیلوس شده انجام پژوهشهای اساس بر )16(. میشوند تلقی انسان از فراوانی صد 57 با آفالتوکسین( مولد قارچی جنسهای از )یکی میان از )2(. است برخوردار غذایی جیرههای شیوع میزان بیشترین سمیترین )AFB1( ب 1 آفالتوکسین شده شناسایی آفالتوکسینهای غذا سازمان نظارت تحت طبیعی سرطانزای ترکیب قویترین و فراوانترین )23(. میشود محسوب )FDA( آمریکا داروی و )سوخت انرژی تولید چرخه اختالل موجب میتوانند آفالتوکسینها نوکلئیک اسیدهای با تداخل یا و گردند چربیها( و کربوهیاتها وساز رشد سرعت کاهش سرانجام و سلولها پروتئین تولید کاهش موجب و )خونی ایمنی سیستم سرکوب دیگر سوی از شوند. حیوان بازدهی و سیروز حاد نکروز سرم بیوشیمیایی و خونی فراسنجههای تغییر سلولی( مختلف گونههای جمله از جانوران مرگ نهایت و کبدی تومورهای و Ictalurus( روگاهی ماهی گربه )Labeo rohita( روهو ماهی شامل ماهیان از ناشی )Oncorhynchus mykiss( کمان رنگین آالی قزل و )punctatus 16 )15 است شده گزارش آفالتوکسین به آلوده غذایی جیرههای مصرف عوامل سایر غیاب بیماری بروز ترکیبات این نقش شناسایی 23(. 19 حد از کمتر عملکرد حال این با است. مشکلی امر بیماری وقوع به مربوط کمبود یا محیطی عامل مشخص عفونتهای وجود عدم صورت مطلوب مورد است. قارچی مسمومیتهای بروز احتمال از حاکی تغذیهای و آفالتوکسین به آلوده ماهی پو مصرف اثر بیماری بروز خطر آبزیان کنجاله جمله از گیاهی منشا با غذایی مواد از استفاده افزایش دلیل به بویژه خوراک فرموالسیون برای برنج سبوس و سویا ذرت زمینی بادام دانه پنبه )23(. دارد وجود آبزیان 174
شماره 114 نشريه دامپزشكی بهار 1396 حال حاضر پیشگیری و خنثی نمودن این سموم خوراک از مسائل مهم پیش روی صنعت تولید غذا است که از میان روشهای مختلف مورد استفاده افزودن ترکیباتی معروف به جاذب به جیرههای غذایی را میتوان نام برد )16(. استفاده از فیلوسیلیکاتهایی )Phyllosilicates( نظیر آلومینوسیلیکاتهای آبدار سدیم کلسیم Hydrated sodium calcium aluminosilicates (HSCAS)i خاک رس بنتونیت زئولیت و کربوهیاتهای غیر قابل هضم پیچیده )سلولز پلی ساکارید دیواره سلولی مخمر و پپتیدوگلیکان( جهت کاهش آثار سمی آنها و همچنین کاهش احتمال خطر انتقال این متابولیتها به مصرفکننده نهایی )انسان( مورد پژوهش قرار گرفته است )2 21(. آلومینوسیلیکاتها حاوی یونهای قلیایی و قلیایی خاکی قابل تعویض هستند. این مواد با دارا بودن سطوح تماس واجد بار الکتریکی با بخش بتا-کربونیل ساختار آفالتوکسین موجب تشکیل کمپلکس شده و سرانجام موجب کاهش جذب رودهای این ترکیبات و نتیجه افزایش دفع آنها از طریق مدفوع میشوند )16(. همچنین مخمر آبجو عامل رشد و تحریک کنندهی سیستم ایمنی بوده و از قابلیت مناسبی برای کاهش آثار سمی آفالتوکسین برخوردار است )2(. امروزه مواد آلی که پایه مخمری دارند )نظیر گلوکومانان حاصل از دیواره سلولی مخمر( با نامهای تجاری مختلف به بازار عرضه شده و توانستهاند اثرات قابل مالحظهای جذب مایکوتوکسینها و همچنین تحریک سیستم ایمنی میزبان برجای بگذارند )2 16(. بخش β-d -گلوکان دیواره سلولی مخمر با ایجاد پیوندهای هیوژنی و وانوالسی موجب تشکیل کمپلکس گلوکان- مایکوتوکسین دستگاه گوارش گردیده و از این طریق مانع جذب رودهای آن میشود )16( استفاده از سیلیکات آلومینیوم به عنوان جاذب جیره غذایی آلوده به 500 ppb آفالتوکسین موجب بهبود رشد صد بقاء میزان افزایش وزن ضریب تبدیل غذایی و ضریب کارایی پروتئین میگوی ببری سیاه monodon( )Penaeus شده است )3(. بررسیها حاکی از قابلیت باالی جذب کنندگی AFB1 توسط بنتونیت سدیم میباشد و استفاده از آن جیره غذایی آلوده به آفالتوکسین موجب کاهش بروز تومور کبدی ماهی قزل آالی رنگین شده است )28(. عالوه بر این استفاده از نوعی بنتونیت )Montmorillonite( کاهش آثار سمی فلز سنگین سرب جیرههای آزمایشی ماهی تیالپیای نیل niloticus( )Oreochromis نشانگر کارایی کانیهای رسی کاهش سمیت ترکیبات ناخواسته جیرههای غذای آبزیان است )6(. مطالعه الیس و همکاران )2000( نشان داده است که بنتونیت میتواند بطور مؤثری موجب افزایش دفع و نتیجه کاهش جذب آفالتوکسین موجود جیره غذایی ماهی قزلآالیرنگینکمان گردد )10(. از سوی دیگر چنین به نظر میرسد که افزودن ترکیبات تقویت کننده سیستم ایمنی مانند پریبیوتیکها و پروبیوتیکها میتواند کاهش آثار منفی آفالتوکسین جیرههای غذایی بر سیستم ایمنی آبزیان مؤثر باشد )14 18(. دیواره سلولی مخمر یکی از متداولترین پری-بیوتیکهای مورد استفاده جیرهغذایی آبزیان به شمار میرود که ترکیبات مؤثر آن بتاگلوکان و مانان اولیگوساکارید میباشند. اثر این ترکیبات تقویت سیستم ایمنی انواع آبزیان گزارش شده است )12(. مانان اولیگوساکارید موجود دیواره سلولی مخمر با اتصال به سلولهای پوششی دیواره داخلی روده از تحریک غیر سودمند سیستم ایمنی حیوان کاسته و به این طریق موجب مصونیت حیوان برابر بیماریها میگردد. اینکه آیا این ترکیب بتواند از آثار سوء سم موجودات مختلف از جمله آبزیان بکاهد مشخص نیست. البته کشورهایی نظیر ایاالت متحده از این ترکیب به عنوان نوعی ماده ضد آفالتوکسین یاد میشود )15(. منابع علمی اطالعاتی زمینه استفاده همزمان بنتونیت به عنوان جاذب مایکوتوکسینها و دیواره سلولی مخمر به عنوان پریبیوتیک محرک سیستم ایمنی و جاذب آفالتوکسین جهت کاهش یا مدیریت آثار سوء حضور آفالتوکسین جیره غذایی ماهی قزلآالی رنگین کمان دست نیست. همچنین ترکیب انواع جاذبهای تجاری موجود کشور Polysorb ( Mycosorb Mycofix plus Toxiban Novasil Myco-Ad Formaycine Gold Px و )Milbond TX کانی)های( رسی و دیواره سلولی مخمر به صورت همزمان جدول 1- تیمارهای مختلف آزمایشی تیمار 1 2 3 4 5 6 غذای مورد استفاده غذای تجاری )گروه شاهد( غذای تجاری 25- ppb سم آفالتوکسین ب 1 غذای تجاری 50- ppb سم آفالتوکسین ب 1 غذای تجاری - 5 صد جاذب* غذای تجاری - ppb 25 سم آفالتوکسین ب 1-5 صدجاذب غذای تجاری - ppb 50 سم آفالتوکسین ب 1-5 صدجاذب *)ترکیب بنتونیت و دیواره سلولی مخمر( 175
... غذایی جیره با شده مکمل ترکیبی جاذب كارآيي هدف با حاضر مطالعه بنابراین )16(. ندارند وجود محصوالت این ترکیب جهت مخمر سلولی دیواره و بنتونیت همزمان استفاده قابلیت بررسی غذایی جیره موجود ب 1 آفالتوکسین مختلف سطوح سمیت کاهش بر تاکید با )Oncorhynchus mykiss( کمان رنگین قزلآالي ماهي بچه بافتشناسی و سرم بیوشیمی خونی شاخصهای ایمنی سیستم عملکرد شد. طرحریزی کبد روشها و مواد افزودن با )FFT2 شهرکرد فرادانه )کارخانه تجاری غذایی جیره قارچ اولیه کشت محیط عنوان به صد 20 رطوبت ایجاد و مقطر آب شد. استفاده ب 1 آفالتوکسین سم تولید جهت Aspergillus flavus جه 27 دمای و استریل شرایط روز ده مدت به حاصل مخلوط حاصل ترکیب ب 1 آفالتوکسین میزان سپس شد. نگهداری گراد سانتی HPLC FLD (Waters alliance) کمک به و Immune-affinity روش به جهت ب 1 آفالتوکسین منبع عنوان به آن از و )27( گردید تعیین 2695 قطعه 414 آزمایش این )7(. شد استفاده آزمایشی جیرههای ساخت وزني ميانگين با )Oncorhynchus mykiss( رنگينکمان قزلآالي ماهی بچه مطالعه این شدند. توزیع تیمارها میان تصادفی بطور گرم 9/67±1/20 طرح یک قالب و 2 3 عاملی آزمایش بصورت که بود تيمار 6 شامل به توجه با همچنین 1(. )جدول آمد اجرا به روز 60 طی تصادفی کامال سطوح همراه به آفالتوکسین مختلف مقادیر نظر مورد غذایی تیمارهای مخمر( دیواره صد 30 و بنتونیت صد 70 )شامل سم جاذب از متفاوتی مقدار کردن اضافه با و گردید افزوده شده پو تجاری غذایی جیره به یک کمک به حاصل خمیر شد. تهیه یکنواختی خمیر مقطر آب مناسبی پس و آمده میلیمتر 2 قطر با رشتههایی صورت به صنعتی گوشت چرخ 4 دمای پالستیکی کیسههای هوا جریان معرض کردن خشک از تیمارهای ماهیان غذادهی شدند. نگهداری مصرف زمان تا سانتیگراد جه و آب دمای توجه با و عصر و ظهر صبح غذایی وعده سه روزانه مختلف شد. انجام ماهیان وزن هر از آزمایش انتهای شناسی خون فراسنجههای بررسی جهت انتخاب تصادفي طور به ماهي( قطعه 2 تكرار )هر ماهي 6 تعداد تيمار صورت هپارين به آغشته سرنگهای از استفاده با خونگيري عمل و غلظت )Hct( هماتوكريت صد )RBC( قرمز گلبولهاي تعداد گرفت. و گردید تعیین )WBC( سفيد هاي گلبول تعداد و )Hb( هموگلوبین خونگیری از بعد بیوشیمیایی شاخصهای سنجش منظور به همچنین بعد سرم نمونههای و منعقد اتاق دمای ساعت یک بهمدت نمونهها نهایت شدند. نگهداری گراد سانتی جه 80- دمای سانتریفیوژ از فسفاتاز آلکالین آنزیمهای فعالیت شامل خون بیوشیمیایی فراسنجههای )ALT( آمینوترانسفراز آالنین )AST( آمینوترانسفراز آسپارتات )ALP( راهنمای طبق )GLB( گلوبولین و )ALB( آلبومین )TP( کل پروتئین ليزوزيم فعاليت شدند. سنجیده آزمون( )پارس کیت سازنده شرکت ليزوزيم آنزيم به حساس مثبت گرم باکتري ليز مبناي بر نیز )Lys( St. Louis, USA,3770 Micrococcus lysodeikticus (Sigma, M( )26(. شد اندازهگيري شد. محاسبه ماهی هر بدن وزن از صدی صورت به کبدی شاخص مختلف تیمارهای ماهیان بچه کبد بافت از بافتشناسی مطالعات منظور به تثبیت بوئن محلول ابتدا فوق نمونههای )4(. گرفت صورت نمونهبرداری دبک بافت از میکرونی 5 برشهای بافتها قالبگیری و آبگیری از بعد و نوری میکروسکوپ با آسیبها و شد رنگآمیزی H&E روش به و تهیه گرفت. قرار بررسی مورد )Olympus, Germany( نسخه Minitab آماری افزار نرم از دادهها آماری تحلیل و تجزیه برای واریانس آنالیز از استفاده با دادهها آماری تحلیل و تجزیه شد. استفاده 16 ترتیب به واریانسها همگنی و دادهها بودن نرمال پذیرفت. صورت طرفه دو شد. بررسی بارتلت و کولموگروف-اسمیرنوف آزمونهای از استفاده با تبدیل از آزمایشی گروههای واریانس نمودن همگن برای لزوم صورت بودن معنیدار سطح بررسیها تمام گردید. استفاده باکس-کاکس میانگین صورت به نتایج و شد گرفته نظر 0/05 از کمتر اختالفها گردیدند. گزارش معیار( )اشتباه نتایج شده سنجش مختلف فراسنجههای به مربوط واریانس آنالیز نتایج ماهیان مختلف های فراسنجه بر غذایی جیره جاذب و آفالتوکسین مختلف سطوح اثر واریانس آنالیز 2- جدول Lys GLB ALB TP ALT AST ALP HSI عامل 0/017 0/042 0/006 0/013 0/037 0/939 جاذب 0/172 0/615 0/203 0/056 0/006 0/001 آفالتوکسین 0/037 0/172 0/300 0/604 0/605 آفالتوکسین جاذب- :TP )U/l( ترانسفراز آمینو آالنین :ALT )U/l( ترانسفراز آمینو آسپارتات :AST )U/l( فسفاتاز آلکالین :ALP )صد( کبدی شاخص :HSI.)μg / ml( لیزوزیم :Lys )g/l( گلوبولین :GLB )g/l( آلبومین :ALB )g/l( کل پروتئین 176
شماره 114 نشريه دامپزشكی بهار 1396 تيمارهاي آزمايشی جدول 2 ارائه شده است. نتایج آنالیز واریانس مربوط به تعداد گلبولهای قرمز صد هماتوکریت غلظت هموگلوبین و تعداد گلبولهای سفید خون به دلیل عدم وجود اختالف معنی دار میان تیمارهای مختلف ارائه نشده است )0/05>P(. فعالیت ALP سرم تحت تأثیر اثر متقابل جاذب-آفالتوکسین قرار گرفت حالیکه فعالیت AST و ALT تنها تحت تأثیر جاذب موجود جیرههای آزمایشی بود )جدول 2(. بیشترین و کمترین میزان فعالیت ALP به ترتیب تیمار حاوی 5 صد جاذب 25 ppb سم آفالتوکسین ب 1 و تیمار فاقد جاذب و سم آفالتوکسین ب 1 )گروه شاهد( مشاهده شد )0/05 P جدول 3(. حالیکه با افزودن جاذب به جیره غذایی فعالیت AST و ALT بطور معنیداری کاهش یافت )0/05 P جدول 4(. اثر جاذب و آفالتوکسین و همچنین اثر متقابل آنها بر میزان پروتئین کل و گلوبولین معنیدار بود حالیکه آلبومین تنها تحت تأثیر جاذب قرار داشت )جدول 0/05 P(. 2 بیشترین و کمترین میزان پروتئین کل و گلوبولین سرم به ترتیب مربوط به تیمارهای حاوی صفر ppb سم آفالتوکسین ب 1 و 5 صد جاذب و تیمار حاوی 50 ppb سم آفالتوکسین ب 1 و 5 صد جاذب بود )0/05 P جدول 5(. بیشترین و کمترین میزان آلبومین نیز به ترتیب تیمار های حاوی و فاقد جاذب )به ترتیب 9/58±0/8 و 8/02±0/9( مشاهده شد )0/05 P(. اثر متقابل جاذب-آفالتوکسین بر میزان فعالیت لیزوزیم سرم ماهیان تیمارهای مختلف معنیدار بود )جدول 0/05 P( 2 به نحوی که بیشترین و کمترین میزان فعالیت لیزوزیم سرم خون به ترتیب مربوط به تیمار فاقد آفالتوکسین و دارای 5 صد جاذب و تیمار 50 ppb سم آفالتوکسین ب 1 و 0 صد جاذب بود )جدول 5(. تنها اثر سطوح مختلف آفالتوکسین جیره غذایی بر شاخص کبدی معنی دار بود )جدول P 0/05 ( 2 به طوری که بیشترین و کمترین میزان شاخص کبدی به ترتیب تیمار فاقد سم آفالتوکسین ب 1 و تیمار حاوی ۵۰ ppb سم آفالتوکسین ب 1 مشاهده شد )جدول 6(. اتساع خفیف عروق تخریب سیتوپالسم تجمع خون نفوذ سلولهای ایمنی گروه تغذیه شده با جیرهغذایی حاویppb 25 آفالتوکسین قابل مشاهده بود. همچنین شدت این ضایعات بافتی گروه تغذیه شده با جیرهغذایی حاوی ۵۰ppb سم آفالتوکسین بیشتر بود. استفاده از جاذب اثر مثبتی روی بافت کبد ماهیان یافت کننده آفالتوکسین نداشت )جدول 7 و شکل 1(. بحث کاهش شاخص کبدی از عالئم بالینی مسمومیت مزمن با آفالتوکسین جدول 3- تأثیر سطوح مختلف آفالتوکسین و جاذب جیره غذایی بر ميزان فعاليت آلكالين فسفاتاز سرم ماهیان تیمار ( جاذب آفالتوکسین( 0-0 25-0 50-0 0-5 25-5 50-5 فعالیت آلکالین فسفاتاز )U/l( 596/2 c *)128/5( 1447/8 ab )192/7( 1444/2 ab )202/8( 1671/4 a )140/2( 1857/3 a )134/8( 853/5 bc )83/1( *حروف متفاوت هر ستون نشانه وجود تفاوت آماری معنی دار میان تیمارها می باشد )0/50<P( جدول 4- تأثیر جاذب جیره غذایی بر میزان فعالیت آسپارتات آمینو ترانسفراز و آالنین آمینو ترانسفراز خون ماهیان تیمار فعالیت آسپارتات آمینو ترانسفراز )U/l( فعالیت آالنین آمینو ترانسفراز )U/l( 40/2 a )6/03( 14/7 b )2/8( 61/4 a*)7/1( 31/2 b )5/2( 5 صد جاذب 0 صد جاذب *حروف متفاوت هر ستون نشانه وجود تفاوت آماری معنی دار میان تیمارها می باشد )0/50<P( 177
كارآيي جاذب ترکیبی مکمل شده با جیره غذایی... ب 1 به شمار میرود. این شاخص وضعیت سالمتی حیوان و همچنین میزان ذخایر انرژی آن را نشان میدهد و ماهی شرایط نامناسب محیطی معموال از کبد کوچکتری )با انرژی ذخیره شده کمتر کبد( برخوردار است )8(. تحقیق حاضر بیشترین میزان شاخص کبدی تیمار فاقد آفالتوکسین و کمترین آن تیمار حاوی 50ppb مشاهده شد. این نکته توسط محققین دیگر نیز گزارش شده است. سپهداری و همکاران )2010( مطالعه ایی اثر سطوح مختلف سم آفالتوکسین ب 1 را روی رشد و بقا و تغییرات شاخص کبدی فیل ماهی بررسی نمودند و بیشترین میزان شاخص کبدی را تیمار فاقد سم آفالتوکسین ب 1 گزارش کردند )25(. مطالعه زیکووسکی و همکاران )2013b( نیز کمترین میزان شاخص کبدی تیالپیای نیل تغذیه شده با خوراک آلوده به آفالتوکسین ب 1 مشاهده شد )30( که با نتایج تحقیق حاضر هم سو می باشد. بافت کبد گروه تغذیه شده با جیره غذایی حاویppb 25 سم آفالتوکسین ب 1 اتساع خفیف عروق خونی تخریب سیتوپالسم تجمع خون و نفوذ سلولهای ایمنی قابل مشاهده بود و میزان این تغییرات بافتی ماهیان تغذیه شده با جیره غذایی حاوی 50 ppb سم آفالتوکسین به طور قابل توجهی افزایش یافت. مطالعات قبلی نیز نتایج مشابهی مشاهده شده است. به عنوان مثال نکروز شدید کبد بافتهای خونساز و پانکراس افزایش سلولهای التهابی و ادم سلولهای کبدی گربه ماهیان مواجه شده با مایکوتوکسین گزارش شده است )23(. ماگنولی و همکاران )2011( تأثیر آفالتوکسین ب 1 را به همراه موننسین و بنتونیت بر بافت کبد جوجههای گوشتی مورد بررسی قرار دادند. نتایج آنها نشان داد که تیمارهای حاوی آفالتوکسین ب 1 آسیب بافتی به صورت واکوئله شدن چربی تخریب سیتوپالسم و اتساع عروق قابل مشاهده بود )17( که با تحقیق حاضر هم خوانی دارد. با این حال تحقیق مذکور جاذب بنتونیت سبب کاهش آسیبهای بافت کبد شده بود اما مطالعه حاضر بنتونیت نتوانست کاهش آثار سمی آفالتوکسین مؤثر واقع گردد چرا که تغییرات بافتی و همچنین کاهش HSI ماهیان تغذیه شده با جیره غذایی آلوده به آفالتوکسین ) حضور یا عدم حضور جاذب( نشان دهنده تخریب بافت کبد ماهیان است )30(. البته خاطر نشان می شود که ماهی قزل آال زمره گونههای بسیار حساس به سم آفالتوکسین شناخته شده و ممکن است مقادیر اندکی از سم مورد نظر توسط جاذب )به ویژه بنتونیت( قابل جذب و دفع نباشد و نتیجه جدول 5- تأثیر سطوح مختلف آفالتوکسین و جاذب جیره غذایی بر میزان پروتئین کل گلوبولین و فعالیت لیزوزیم سرم خون ماهیان تیمار )جاذب-آفالتوکسین( میزان پروتئین کل )g/l( میزان گلوبولین )g/l( فعالیت لیزوزیم )μg/ml( 5/07 bc )1/30( 22/13 cd )1/72( 30/7 c * )1/59( 0-0 13/19 abc )2/20( 34/97 bc )6/50( 43/8 bc )7/37( 25-0 1/86 c )0/30( 22/45 cd )1/43( 29/12 c )1/38( 50-0 21/92 a )4/02( 60/43 a )2/34( 70/32 a )2/45( 0-5 16/92 ab )0/40( 49/25 ab )7/14( 58/08 ab )7/70( 25-5 18/30 a )2/5( 13/85 d )5/09( 23/90 c )5/32( 50-5 *حروف متفاوت هر ستون نشانه وجود تفاوت آماری معنی دار میان تیمارها می باشد )0/50<P( جدول 6- تأثیر سطوح مختلف آفالتوکسین جیره غذایی بر شاخص کبدی ماهیان تیمار فاقد آفالتوکسین ۲۵ ppb آفالتوکسین ۵۰ ppb آفالتوکسین شاخص کبدی )صد( 1/56* a )0/07( 1/38 b )0/05( 1/41 b )0/06( *حروف متفاوت هر ستون نشانه وجود تفاوت آماری معنی دار میان تیمارها می باشد )0/50<P( 178
شماره 114 نشريه د امپزشكی بهار 1396 جدول -7 تأثیر سطوح مختلف آفالتوکسین و جاذب جیره غذایی بر بافت ماهیان تیمار (جاذب آفالتوکسین) تخریب سیتوپالسم اتساع عروق تجمع خون نفوذ سلولهای ایمنی نکروز 0-0 25-0 +++ 50-0 +++ 0-5 + + 25-5 +++ +++ +++ 50-5 + خفیف ++ خفیف تا متوسط +++ متوسط ++++ شدید شکل -1 برش عرضی بافت کبد ماهیان تیمارهای مختلف :A. گروه کنترل :B گروه حاوی %5 جاذب :C گروه حاوی ۲۵ ppb آفالتوکسین :D گروه حاوی ۵۰ ppb آفالتوکسین :E گروه حاوی ۲۵ ppb آفالتوکسین و %5 جاذب :F گروه حاوی ۵۰ ppb آفالتوکسین و %5 جاذب :IH. سلول های کبدی سالم :P پیکنوز :N نکروز :VD اتساع عروق :CV تخریب سیتوپالسم (بزرگنمایی.) H&E, 400 179 د ر پژوهش وسازند گی
... غذایی جیره با شده مکمل ترکیبی جاذب كارآيي ماه دو مدت طی و شده ماهیان خون جریان وارد رودهای جذب مسیر از نیازمند خود که گردد حاضر مطالعه شده گزارش تغییرات موجب تغذیه همکاران و الیس مثال بطور است. آتی پژوهشهای بیشتری بررسیهای با کمان رنگین آالی قزل تغذیه از پس هفته یک که دادند نشان )2000( این بقایای بنتونیت حاوی 20( ppb( آفالتوکسین به آلوده غذایی جیره است بوده مشاهده قابل الشه کل و کبد جمله از مختلف های بافت سم.)10( و )ALT( آمينوترانسفراز آالنين )AST( آمينوترانسفراز آسپارتات آسیبهای بررسی جهت نشانگرهایی عنوان به )ALP( فسفاتاز آلکالین سم آمده دست به نتایج طبق )4(. میگیرند قرار استفاده مورد کبدی سرم ALT و AST آنزیمهای فعالیت میزان بر معنیداری اثر آفالتوکسین آفالتوکسین سم تأثیر تحت سرم ALP فعالیت میزان که حالی نداشت )2010( همکاران و هان وجود این با یافت. افزایش معنیداری طور به ماهی ترانسفراز آمینو آالنین آنزیم فعالیت بر را ب 1 آفالتوکسین سم تأثیر گزارش را آنزیم این فعالیت افزایش و بررسی Carassius auratus gibelio وارد آسیبهای از ناشی میتواند آنزیمها این فعالیت افزایش )13(. نمودند آفالتوکسین سم که چرا باشد کبد بافت جمله از مختلف بافتهای به شده سلولهای موجود آنزیم ALP میگردد. کبد بافت تخریب موجب سطح صفراوی مجاری انسداد و تورم با و میباشد صفراوی مجاری پوششی کاهش جاذب حاوی تیمارهای همچنین افزایشمییابد. آن سرمی که شد مشاهده ALP آنزیم افزایش و ALT و AST آنزیمهای میزان نقش )7(. باشد کبدی سلولهای غشا نفوذپذیری تغییر از نشان میتواند و )1( موش زیرالنون مخرب اثرات کاهش HSCAS جاذب مثبت )2014( همکاران و سلیم حال این با است شده گزارش حیوانات سایر را گلوکومانان و HSCAS مخمر دیواره شامل آفالتوکسین جاذب سه تأثیر بچه خون بیوشیمیایی فاکتورهای بر ب 1 آفالتوکسین ۲۰۰ ppb همراه به افزایش از حاکی آنها نتایج دادند. قرار بررسی مورد نیل تیالپیای ماهیان 200 ppb گروه ترانسفراز گلوتامیل گاما و ALP AST ALT فعالیت معنیداری تأثیر آفالتوکسین های جاذب حالیکه بود ب 1 آفالتوکسین پارامترهای آفالتوکسین اثر )24(. نداشتند خونی آنزیمهای فعالیت روی شده گزارش مختلف حیوانات متفاوتی نتایج و است متغیر خونشناسی به آلوده غذای تأثیر بررسی طی )2009( همکاران و فرناندز 25(. )5 است گلبولهای تعداد معنیداری تفاوت ماده برههای ب 1 آفالتوکسین با که )11( نکردند مشاهده هماتوکریت و قرمز های گلبول خون سفید دارد. خوانی هم حاضر تحقیق نتایج ایمنی پاسخ بهبود با سرم گلوبولین و آلبومین پروتئین مقادیر افزایش و تغذیه کلی وضعیت با آنها اندازهگیری و است مرتبط ماهیان ذاتی 22(. )20 است ارتباط کبدی و خونی سیستم عملکرد یکپارچگی میزان کاهش باعث غذایی جیره آفالتوکسین سم وجود حاضر تحقیق جیره به جاذب افزودن با که حالی گردید گلوبولین و کل پروتئین میزان کاهش یافت. افزایش آلبومین و گلوبولین کل پروتئین سطوح غذایی به پروتئین و DNA سنتز مهار علت به است ممکن ایمنی سیستم فعالیت انتقال از جلوگیری با آفالتوکسین که چرا باشد آفالتوکسین سم وسیله پادتن تولیدات کاهش به منجر میتواند m-rnr ترجمه و آمینه اسید و بخشیده بهبود را شده یاد شاخصهای میتوانند جاذبها ولی گردد کاهش ایمنی شاخصهای عملکرد را آفالتوکسین آسیبرسان اثرات کاهش موجب آفالتوکسین باالی غلظت وجود این بر عالوه )23(. دهد لیزوزیم فعالیت سطح جاذب افزودن با اما گردید سرم لیزوزیم فعالیت ۲۵ ppb( آفالتوکسین سم پایین سطوح آنکه دیگر نکته یافت. بهبود سرم مطالعه است. برخوردار ایمنی سیستم تحریک توانایی از مطالعه( این و Sciaenops ocellatus ماهی )2013a,b( همکاران و زیکووسکی سطوح به ایمنی سیستم پاسخ که داد نشان Oreochromis niloticus تبعیت خطی غلظت به وابسته حالت از ب 1 آفالتوکسین سم مختلف ترتیب )به سم غلظتهای برخی مطالعه مورد گونه به بسته و نمیکند گروه به نسبت را سرم تریپسین یا و لیزوزیم فعالیت سطح )ppm3 و 0/1 )2008( همکاران و ال-بوشی مطالعه 30(. و )29 میدهد افزایش شاهد سرم لیزوزیم فعالیت میزان از ب 1 آفالتوکسین سم که گردید مشخص افزایش به منجر 3-1 -بتاگلوکان از استفاده و کاست تیالپیا نیل ماهی خون کنندهی تحریک اثر چنین )9(. گردید خون سرم لیزوزیم فعالیت میزان است مخمر سلولی دیواره ترکیبات حاوی که حاضر جاذب از استفاده 50 ppb حاوی غذایی جیره با شده تغذیه گروه بویژه گروهها تمامی 5 و آفالتوکسین 50 ppb حاوی جیره با شده تغذیه گروه و آفالتوکسین لیزوزیم فعالیت برابری ده )افزایش است مشاهده قابل بخوبی جاذب صد قا شده یاد جاذب از استفاده که میدهد نشان یافته این اخیر(. گروه بچه ایمنی سیستم بر آفالتوکسین کنندگی سرکوب اثر سازی خنثی به آلودگی که است این بر عقیده میباشد. کمان رنگین آالی قزل ماهیان مؤثری عامل میتواند آفالتوکسین اندک مقادیر با حتی غذایی جیره )23(. باشد عفونی بیماریزای عوامل به آبزی حساسیت توجه قابل افزایش گونه آزمایش شرایط استفاده مورد جاذب غلظت نظیر متعددی دالیل به غذایی جیره موجود سم مقدار همچنین و مواجهه زمان مدت ماهی ارتباط میتواند استفاده مورد غذایی جیرههای شیمیایی ترکیب همراه 22(. )16 گردد بیان مختلف مطالعات نتایج همخوانی و همسویی عدم با رفتارهای فیزیولوژیکی مختلف شاخصهای است ممکن این بر عالوه اطالعاتی هنوز دهند. نشان خود از معین آالینده یک برابر متفاوتی پیروی کاری و ساز چه از اینکه و عوامل این گذاری اثر میزان با ارتباط گزارش است مشاهده قابل اثرات این تلفیقی و سطح چه یا و میکنند قطعیت بررسی و عوامل این تک تک به پرداختن قطع طور به است. نشده که است پیوستهای بهم و مداوم مطالعات نیازمند آنها از کدام هر اثرگذاری گردد. آبزیان غذای تولید صنعت ساختن توانمند موجب میتواند آن ک نزدیک شرایطی شده یاد جاذب قابلیت بررسی پی حاضر مطالعه البته است. بوده کشور آبزیان غذای تولید صنعت موجود شرایط به نتیجهگیری میتوان آزمايش اين از آمده دست به نتایج به توجه با کلی طور به و بنتونیت شامل ترکیبی جاذب از استفاده چه اگر که نمود بیان چنین تأثیری ولی شد ایمنی شاخصهای بهبود باعث مخمر سلولی دیواره آال قزل ماهی که داشت توجه باید البته نداشت. کبدی آسیبهای بهبود است ممکن و دارد قرار آفالتوکسین سم به حساس بسیار گونههای زمره و جذب قابل بنتونیت( )بویژه جاذب توسط نظر مورد سم از اندکی مقادیر شده ماهیان خون جریان وارد رودهای جذب مسیر از نتیجه و نباشد دفع 180
شماره 114 نشريه دامپزشكی بهار 1396 10- Ellis, R.W., M. Clements, A. Tibbetts and R. Winfree. 2000. Reduction of the bioavailability of 20 μg/kg aflatoxin in trout feed containing clay. Aquaculture 183(1): 179-188. 11- Fernaindez, A., M. Hernaindez, M.T. Verde and M. Sanz. 2009. Effect of aflatoxin on performance, hematology, and clinical immunology in lambs. The Canadian Journal of Veterinary Research 64: 53-58. 12- Guzman-Villanueva, L.T., F. Ascencio-Valle, M.E. Macis-Rodriguez and D. Tovar-Ramirez. 2014. Effects of dietary β-1,3/1,6- glucan on the antioxidant and digestive enzyme activities of Pacific red snapper (Lutjanus peru) after exposure to lipopolysaccharides. Fish physiology and biochemistry 40(3): 827-837. 13- Han, D., S. Xie, X. Zhu, Y. Yang and Z. Guo. 2010. Growth and hepatopancreas performances of gibel carp fed diets containig low levels of aflatoxin B1. Aquaculture Nutrition 16: 335-342. 14- Kabak, B., E.F. Brandon, I. Var, M. Blokland and A.J. Sips. 2009. Effects of probiotic bacteria on the bioaccessibility of aflatoxin B1 and ochratoxin A using an in vitro digestion model under fed conditions. Journal of Environmental Science and Health, Part B 44(5): 472-480. 15- Kalantar Nistanaki, M. 2011. Medicinal Plant and Plant Products. Marz-e-Danesh Publication, Tehran. 16- Kalantar Nistanaki, M. and J. Salari, 2012. Mycotoxins in Livestock and Poultry Feed stuffs. Marz-e-Danesh Publication, Tehran. 17- Magnoli, A.P., M.P. Monge, R.D. Miazzo, L.R. Cavaglieri, C.E. Magnoli, C.I. Merkis, A.L. Cristofolini, A.M. Dalcero and S.M. Chiacchiera. 2011. Effect of low levels of aflatoxin B1 on performance, biochemical parameters and aflatoxin B1 in broiler liver tissues in the presence of monensin and sodium bentonite. Poultry Scince 90: 48-58. 18- McCormick, S.P. 2013. Microbial detoxification of mycotoxins. Journal of chemical ecology 39(7): 907-918. 19- Mohapatra, S., N.P. Sahu, A.K. Pal, A.K. Prusty, V. Kumar and S. Kumar. 2011. Haemato-immunology and histo-architectural changes in Labeo rohita fingerlings: Effect of dietary aflatoxin and mould inhibitor. Fish physiology and biochemistry 37: 177-186. 20- Oguz, H., T. Kececi, Y.O. Birdane, F.O. Onder, and V. Kurtoglu. 2000. Effect of clinoptilolite on serum biochemical and haematological characters of broiler chickens during aflatoxicosis. Research in Veterinary Science 69(1): 89 93. 21- Papaioannou, D., P.D. Katsoulos, N. Panousis and H. Karatzias. 2005. The role of natural and synthetic zeolites as feed additives on the prevention and/or the treatment of certain farm animal diseases: a review. Microporous and Mesoporous Materials 84(1): 161-170. 22- Pirmohamed, M. and B.K. Park. 1996. Mechanisms of hyper- و طی مدت دو ماه تغذیه موجب تغییرات گزارش شده مطالعه حاضر گردد که خود نیازمند بررسیهای بیشتری پژوهشهای آتی است. تشکر و قدانی این مقاله مستخرج از پایاننامه کارشناسی ارشد رشته تکثیر و پرورش آبزیان می باشد که با حمایت های مالی و معنوی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه صورت پذیرفته است. منابع مورد استفاده 1- Abbès, S., Z. Ouanes, J. ben Salah-Abbès, Z. Houas, R. Oueslati, H. Bacha and O. Othman. 2006. The protective effect of hydrated sodium calcium aluminosilicate against haematological, biochemical and pathological changes induced by Zearalenone in mice. Toxicon 47(5): 567-574. 2- Alinezhad, S., A. Kamalzadeh, A.A. Motalebi, M. Nazeri, M. Razzaghi-Abyaneh, M. Shams-Ghahfarokhi, M. Tolouee, R. Tolouei and M. Yasemi. 2011. Mycobiota and aflatoxin B1 contamination of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) feed with emphasis to Aspergillus section Flavi. Iranian Journal of Fisheries Sciences 10: 363-374. 3- Arunlertaree, C., L. Soonngam and R. Hutacharoen. 2007. Vermiculite and hydrated sodium calcium aluminosilicates as the agent of Aflatoxin B1 absorption for black tiger shrimp diets. Environment and Natural Resources Journal 5(1): 50-58. 4- Bhattacharya, H., Q. Xiao and L. Lun. 2008. Toxicity studies of nonylphenol on rosy barb (Puntius conchonious): A biochemical and histopathological evaluation. Tissue and Cell 40: 243-249. 5- Chowdhury, S.R., T.K. Smith, H.J. Boermans and B. Woodward. 2005. Effects of feed-borne Fusarium mycotoxins on hematology and immunology of turkeys. Poultry Science 84: 1698 1706. 6- Dai, W., H. Du, L. Fu, H. Liu and Z. Xu. 2010. Effect of montmorillonite on dietary lead (Pb) accumulation in tissues of tilapia (Oreochromis niloticus). Applied Clay Science 47(3): 193-195. 7- Deng, S.X., L.X. Tian, F.J. Liu, S.J. Jin, G.Y. Liang, H.J. Yang, Z.Y. Du and Y.J. Liu. 2010. Toxic effects and residue of aflatoxin B1 in tilapia (Oreochromis niloticus O. aureus) during long-term dietary exposure. Aquaculture 307(3): 233-240. 8- Dong, G., S. Xie and X. Zhu. 2012. Responses of yellow catfish (Peletobagrus fulvidraco Richardson) exposed to dietary cyanobacteria and subsequent recovery. Toxicon 60: 1298-1306. 9- El-Boshy, M.E., A.M.M. El-Ashram and N.A.A. El-Ghany. 2008. Effect of dietary beta-1, 3 glucan on immunomodulation on diseased Oreochromis niloticus experimentally infected with aflatoxin B1. In: Proceedings of 8th international symposium on tilapia in aquaculture. Cairo, Egypt. pp.1109-1127. 181
transaminemia. In: Drug-Induced Hepatotoxicity. Springer Berlin Heidelberg, Berlin. 23- Santacroce, M.P. and C. Zizzadoro. 2008. Aflatoxins in aquatic species: metabolism, toxicity and perspectives. Reviews in Fish Biology and Fisheries 18: 99 130. 24- Selim, K.M., H. El-hofy and R.H. Khalil. 2014. The efficacy of three mycotoxin adsorbents to alleviate aflatoxin B1-induced toxicity in Oreochromis niloticus. Aquaculture International 22(2): 523-540. 25- Sepahdari, A., H.A. Ebrahimzade Mosavi, I. Sharifpour, A. Khosravi, A.A. Motallebi, M. Mohseni, S. Kakoolaki, H.R. Pourali and A. Hallajian. 2010. Effects of different dietary levels of AFB1 on survival rate and growth factors of Beluga (Huso huso). Iranian Journal of Fisheries sciences 9(1): 141-150. 26- Siwicki, A.K., D.P. Anderson and G.L. Rumsey. 1994. Dietary intake of immunostimulants by rainbow trout affects non-specific immunity and protection against furunculosis. Veterinary Immunology and Immunopathology 41: 125-139. 27- Stroka, J., E. Anklam, U. Joerissen and J. Gilbert. 2001. Determination of aflatoxin B1 in baby food (infant formula) by immunoaffinity column cleanup liquid chromatography with postcolumn bromination: collaborative study. Journal of AOAC International 84(4): 1116-1123. 28- Winfree, R.A. and A. Allred. 1992. Bentonite reduces measurable aflatoxin B1 in fish feed. The Progressive Fish-culturist 54(3): 157-162. 29- Zychowski, K.E., A.R. Hoffmann, H.J. Ly, C. Pohlenz, A. Buentello, A. Romoser, D.M. Gatlin and T.D. Phillips. 2013a. The effect of aflatoxin-b1 on red drum (Sciaenops ocellatus) and assessment of dietary supplementation of Novasil for the prevention of aflatoxicosis. Toxins 5(9): 1555-1573. 30- Zychowski, K.E., C. Pohlenz, T. Mays, A. Romoser, M. Hume, A. Buentello, D.M. Gatlin and T.D. Phillips. 2013b. The effect of NovaSil dietary supplementation on the growth and health performance of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) fed aflatoxin-b1 contaminated feed. Aquaculture 376: 117 123. 182