ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, XXX COM(2012) 742 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Μια νέα ευρωπαϊκή προσέγγιση για την επιχειρηματική αποτυχία και την αφερεγγυότητα EL EL

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Μια νέα ευρωπαϊκή προσέγγιση για την επιχειρηματική αποτυχία και την αφερεγγυότητα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει σοβαρή οικονομική και κοινωνική κρίση, η Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει μέτρα προώθησης της οικονομικής ανάκαμψης, τόνωσης των επενδύσεων και διασφάλισης της απασχόλησης. Η λήψη μέτρων για τη δημιουργία βιώσιμης ανάπτυξης και ευημερίας αποτελεί υψηλή πολιτική προτεραιότητα 1. Η κρίση χρέους έχει άμεσες επιπτώσεις στους ανθρώπους, την απασχόληση και τις επιχειρήσεις. Η οικονομική κρίση οδήγησε σε αύξηση του αριθμού των προβληματικών επιχειρήσεων. Από την περίοδο 2009-2011, κατά μέσο όρο 200 000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση ετησίως στην ΕΕ. Περίπου το ένα τέταρτο αυτών των πτωχεύσεων έχουν ένα διασυνοριακό στοιχείο. Περίπου το 50% όλων των νέων επιχειρήσεων δεν επιβιώνουν τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής τους. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο χάνονται 1,7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας λόγω των διαδικασιών αφερεγγυότητας. Η ανάπτυξη έχει τεθεί στο επίκεντρο της ατζέντας της Επιτροπής στον τομέα της δικαιοσύνης («Δικαιοσύνη για την ανάπτυξη»), σύμφωνα με τη στρατηγική για την ανάπτυξη «Ευρώπη 2020», την ετήσια έρευνα για την ανάπτυξη και την προσφάτως εγκριθείσα πράξη II για την ενιαία αγορά 2. Ο εκσυγχρονισμός των κανόνων της ΕΕ περί αφερεγγυότητας ώστε να διευκολύνεται η επιβίωση των επιχειρήσεων και να παρέχεται μια δεύτερη ευκαιρία στους επιχειρηματίες έχει αναγνωριστεί ως μια από τις βασικές δράσεις για τη βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς. Το πρόγραμμα της Στοκχόλμης του 2009 για τον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης 3 τόνισε τη σημασία των κανόνων περί αφερεγγυότητας όσον αφορά την υποστήριξη της οικονομικής δραστηριότητας. Η ευρωπαϊκή απάντηση θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος για την αποκατάσταση και την αναδιοργάνωση των επιχειρήσεων, ώστε να μπορούν να επιβιώνουν σε οικονομικές κρίσεις, να λειτουργούν αποτελεσματικότερα και, όταν είναι αναγκαίο, να κάνουν μια νέα αρχή. Αυτό δεν αφορά μόνο τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, αλλά και τις 20 εκατομμύρια μικρές επιχειρήσεις οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των περιπτώσεων αφερεγγυότητας αποτελεί σημαντικό ζήτημα για την ευρωπαϊκή οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο κανονισμός της ΕΕ περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας 4 εκδόθηκε για την αντιμετώπιση των ζητημάτων διασυνοριακής αφερεγγυότητας μέσω της δέουσας αναγνώρισης και του 1 2 3 4 Βλ. επιστολή του Προέδρου κ. Barroso προς τον πρόεδρο του ΕΚ στο πλαίσιο της ομιλίας για την κατάσταση της Ένωσης που εκφωνήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2012. COM(2012) 573. ΕΕ C 115 της 4.5.2010, σ. 1. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1346/2000 του Συμβουλίου περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας, ΕΕ L 160 της 30.6.2000, σ. 1. EL 2 EL

συντονισμού των εθνικών διαδικασιών αφερεγγυότητας και για την αποφυγή κινήτρων για τα μέρη να μεταφέρουν περιουσιακά στοιχεία ή δικαστικές διαδικασίες από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, επιδιώκοντας να επιτύχουν ευνοϊκότερη νομική θέση («forum shopping»). Ωστόσο, ο κανονισμός, δεδομένου ότι το πεδίο εφαρμογής του είναι διασυνοριακό, δεν εναρμόνισε τις νομοθεσίες περί αφερεγγυότητας που χρησιμοποιούνται για τις εθνικές υποθέσεις αφερεγγυότητας. Κατά συνέπεια, οι διαφορές μεταξύ των εθνικών δικαίων παραμένουν, και κατά συνέπεια, οικονομικές δραστηριότητες μπορεί να χαθούν, οι πιστωτές μπορεί να ανακτήσουν λιγότερα από ό,τι θα ανακτούσαν σε διαφορετική περίπτωση και πιστωτές από διαφορετικά κράτη μέλη δεν αντιμετωπίζονται κατά τον ίδιο τρόπο. Επί του παρόντος, η Επιτροπή προτείνει τον εκσυγχρονισμό του κανονισμού της ΕΕ περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας, αλλά οι προτεινόμενες αλλαγές αφορούν μόνο τις διασυνοριακές υποθέσεις. Η σύγχρονη νομοθεσία περί αφερεγγυότητας στα κράτη μέλη θα πρέπει να βοηθά τις υγιείς επιχειρήσεις να επιβιώνουν και να διευκολύνει τους επιχειρηματίες να έχουν μια δεύτερη ευκαιρία. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι διαδικασίες είναι ταχείες και αποτελεσματικές, προς το συμφέρον τόσο των οφειλετών όσο και των πιστωτών, και ότι συμβάλλουν στην προστασία των θέσεων απασχόλησης, βοηθούν τους προμηθευτές να διατηρούν την πελατεία τους και τους ιδιοκτήτες να διατηρούν την αξία σε βιώσιμες επιχειρήσεις. Για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» πρέπει να επικεντρωθούμε στον γενικό αντικειμενικό στόχο να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης στην ΕΕ. Αποτελεσματικά συστήματα απονομής δικαιοσύνης μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη μείωση των κινδύνων και της ανασφάλειας δικαίου και στην ενθάρρυνση των διασυνοριακών επιχειρήσεων, εμπορίου και επενδύσεων. Από την εμπειρία της με τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο ενός προγράμματος οικονομικής ανάκαμψης, η Επιτροπή έχει επισημάνει τον σημαντικό ρόλο των δικαστικών μεταρρυθμίσεων. Οι μεταρρυθμίσεις του εθνικού πτωχευτικού δικαίου αποτελούν σημαντικό εργαλείο για την προώθηση της οικονομικής ανάκαμψης. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 2012 αντικατόπτρισε τον αντίκτυπο των συστημάτων δικαιοσύνης στην οικονομία, με τη διατύπωση συστάσεων σε ορισμένα κράτη μέλη σχετικά με τις αποτελεσματικές διαδικασίες αφερεγγυότητας. Η πρόκληση είναι η επαρκής και ταχεία αντιμετώπιση των χρηματοοικονομικών δυσχερειών του οφειλέτη, με παράλληλη προστασία των νόμιμων συμφερόντων του πιστωτή και εξασφάλιση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη για όλα τα μέρη. Κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια, η ενιαία αγορά έχει αναπτυχθεί ως ένας χώρος χωρίς σύνορα. Αν μια επιχείρηση αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, θα πρέπει να είναι εξίσου εύκολο να λάβει βοήθεια σε διασυνοριακό επίπεδο όσο και σε εγχώριο επίπεδο. Η δημιουργία μιας συγκρίσιμης κατάστασης των εθνικών νομοθεσιών περί αφερεγγυότητας θα πρέπει να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στα συστήματα των άλλων κρατών μελών για τις εταιρίες, τους επιχειρηματίες και τους ιδιώτες που επιθυμούν να ασκήσουν επιχειρηματική δραστηριότητα στην εσωτερική αγορά. Οι αποτελεσματικοί κανόνες περί αφερεγγυότητας βελτιώνουν επίσης την πρόσβαση στην πίστωση, η οποία ενθαρρύνει τις επενδύσεις. Οι πιστωτές είναι πιθανότερο να δανείζουν όταν είναι βέβαιοι ότι θα εξασφαλίσουν την αποπληρωμή των δανείων από τους οφειλέτες τους. Συνεπώς, η μεγαλύτερη συμβατότητα των κανόνων περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Μολονότι η πολυμορφία αποτελεί μέρος του νόμιμου κανονιστικού ανταγωνισμού με βάση τις εθνικές πολιτικές επιλογές, συνήθως οδηγεί στο πρόβλημα του «forum shopping» 5. 5 Ο προβληματισμός αυτός περιγράφεται λεπτομερέστερα στην εκτίμηση αντίκτυπου που συνοδεύει την αναθεώρηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1346/2000 περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας, COM(2012) 744. EL 3 EL

Η παροχή σους επιχειρηματίες μιας δεύτερης ευκαιρία να ξεκινήσουν μια βιώσιμη επιχείρηση και η διασφάλιση της απασχόλησης αποτελούν βασικά στοιχεία της νέας ευρωπαϊκής προσέγγισης στην επιχειρηματική αποτυχία και την πτώχευση. Η προσέγγιση αυτή έχει ως στόχο να δώσει την κατάλληλη ώθηση για την ευρωπαϊκή επιχειρηματική δραστηριότητα στην εσωτερική αγορά. Η πρόταση για επικαιροποίηση του κανονισμού της ΕΕ περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας στο διασυνοριακό πλαίσιο, που εγκρίθηκε παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, βασίζεται ήδη στη νέα αυτή προσέγγιση. Θα υποστηριχθεί επίσης από το προσεχές ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την επιχειρηματικότητα. Η παρούσα ανακοίνωση υπογραμμίζει τους τομείς στους οποίους οι διαφορές μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών περί αφερεγγυότητας έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες για να εμποδίσουν τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού νομικού πλαισίου περί αφερεγγυότητας στην εσωτερική αγορά. Επιδιώκει να επισημάνει τα θέματα στα οποία θα πρέπει να επικεντρωθεί η νέα ευρωπαϊκή προσέγγιση για την επιχειρηματική αποτυχία και την αφερεγγυότητα, ώστε να αναπτυχθεί η κουλτούρα διάσωσης και ανάκαμψης σε όλα τα κράτη μέλη. 2. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΕΡΕΓΓΥΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΓΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΙΟ ΦΙΛΙΚΟΥ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Έχουν ήδη διενεργηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή πολλές έρευνες και αναλύσεις σχετικά με τις εθνικές νομοθεσίες περί αφερεγγυότητας. Τον Νοέμβριο του 2011 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα σχετικά με τις διαδικασίες αφερεγγυότητας 6. Ζήτησε, πρώτον, την αναθεώρηση του κανονισμού περί αφερεγγυότητας, και η προτεινόμενη αναθεώρηση ανταποκρίνεται σ αυτό το αίτημα. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέστησε την εναρμόνιση συγκεκριμένων πτυχών της εθνικής νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας και του εταιρικού δικαίου. Μια μελέτη 7 που εκπονήθηκε κατά παραγγελία του είχε δείξει ότι οι διαφορές μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών περί αφερεγγυότητας μπορεί να δημιουργήσουν εμπόδια, ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και/ή μειονεκτήματα και δυσκολίες για τις επιχειρήσεις με διασυνοριακές δραστηριότητες ή διασυνοριακή ιδιοκτησία εντός της ΕΕ. Η μελέτη διαπίστωσε ότι η εναρμόνιση των διαδικασιών αφερεγγυότητας σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών αφερεγγυότητας και αναδιοργάνωσης των επιχειρήσεων. Αυτό με τη σειρά του θα αυξήσει την αποπληρωμή για τους πιστωτές, αν ληφθεί απόφαση ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων ή βελτίωσης των προοπτικών αναδιοργάνωσης, ενθαρρύνοντας περισσότερους πιστωτές να υποστηρίξουν σχέδια αναδιάρθρωσης. Μαζί τα ανωτέρω θα αυξήσουν την εμπιστοσύνη του εμπορικού και χρηματοπιστωτικού τομέα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της χρηματοοικονομικής υποδομής της ΕΕ. Με βάση τη μελέτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «υπάρχουν ορισμένοι τομείς της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας, στους οποίους η εναρμόνιση είναι επιθυμητή και εφικτή». Ωστόσο, κάθε περαιτέρω ιδέα μεταρρύθμισης της νομοθεσίας περί 6 7 Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15.11.2011 με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με τις διαδικασίες αφερεγγυότητας στο πλαίσιο του εταιρικού δικαίου της ΕΕ. «Εναρμόνιση της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας σε επίπεδο ΕΕ», Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2010, ΕΚ 419.633. Ακολούθησε η μελέτη «εναρμόνιση της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά την κίνηση διαδικασίας, την υποβολή απαιτήσεων και τα σχέδια επαλήθευσης και αναδιοργάνωσης» EΚ 2011, ΕΚ 432.766 EL 4 EL

αφερεγγυότητας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις σε άλλους σημαντικούς τομείς του δικαίου. Η Επιτροπή μελέτησε πρόσφατα την επιχειρηματική δυναμική 8. Από τη μελέτη δεν προέκυψαν αποδεικτικά στοιχεία όσον αφορά τον αντίκτυπο του τύπου του νομικού συστήματος (κοινό δίκαιο/αστικό δίκαιο) στο επίπεδο της επιχειρηματικότητας (ποσοστό δημιουργίας νέων επιχειρήσεων, συνολική επιχειρηματική δραστηριότητα, ποσοστό επιβίωσης επιχειρήσεων). Αυτό σημαίνει ότι η αποτελεσματικότητα των πτωχευτικών διαδικασιών δεν καθορίζεται από τον τύπο ή τον προσανατολισμό του νομικού συστήματος, αλλά από ειδικές διατάξεις, όπως οι εξωδικαστικοί συμβιβασμοί, οι ταχείες διαδικασίες για τις ΜΜΕ, ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και άλλες διατάξεις που επηρεάζουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα του συστήματος. Οι χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις έχουν ένα αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο για την πτώχευση, καθώς και συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Η μελέτη δείχνει ότι σχεδόν όλες οι χώρες που θεωρούνται ότι έχουν πολύ αποτελεσματικό νομικό σύστημα όσον αφορά την πτώχευση θεωρούνται επίσης ότι έχουν εξαιρετικά αποδοτικά μέσα έγκαιρης προειδοποίησης. Ένα σημαντικό ζήτημα για την υποστήριξη της αποτελεσματικής δεύτερης ευκαιρίας 9 είναι ο «χρόνος αποκατάστασης», δηλ. ο χρόνος από τη στιγμή που μια εταιρεία έχει πτωχεύσει (εκκαθάριση) έως ότου να είναι σε θέση να ξαναρχίσει την επιχειρηματική δραστηριότητά της. Η πτωχευτική αποκατάσταση θεωρείται συχνά ως στοιχείο κρίσιμης σημασίας για τη δυνατότητα πραγματοποίησης μιας νέας αρχής. Σήμερα, ο χρόνος αποκατάστασης ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα. Σε ορισμένες χώρες, στις έντιμες πτωχεύσεις επιχειρήσεων χορηγείται αυτοδικαίως έγκριση αποκατάστασης αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης. Σε κάποιες άλλες, οι εταιρείες που έχουν πτωχεύσει πρέπει να υποβάλουν αίτηση αποκατάστασης και σε άλλες, οι εταιρείες που έχουν πτωχεύσει δεν μπορούν να τύχουν αποκατάστασης. Ένας πρόσθετος προβληματισμός όσον αφορά το θέμα της «δεύτερης ευκαιρίας» αφορά την επιχειρηματική επανεκκίνηση του επιχειρηματία που πτώχευσε / υπέστη επιχειρηματική αποτυχία. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει πολιτική δέσμευση για την αντιμετώπιση του θέματος της επιχειρηματικής αποτυχίας και της προώθησης μιας δεύτερης ευκαιρίας. Τα κράτη μέλη έχουν εκπονήσει σχέδια μεταρρύθμισης της εθνικής νομοθεσίας τους περί αφερεγγυότητας, ώστε να υποστηρίξουν τους επιχειρηματίες που αναζητούν μια δεύτερη ευκαιρία. Οι περισσότερες εθνικές νομοθεσίες δεν φαίνεται να διευκολύνουν τους επιχειρηματίες που κάνουν ένα δεύτερο επιχειρηματικό ξεκίνημα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των επιχειρηματιών που κάνουν ένα δεύτερο επιχειρηματικό ξεκίνημα, παρά το γεγονός ότι οι επιχειρηματίες που έχουν αποτύχει έχουν έντονα την τάση να επιστρέψουν στην επιχειρηματική δράση. Το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας του Μαΐου του 2011 ζήτησε να ληφθούν ειδικά μέτρα. Το Συμβούλιο «καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν μια δεύτερη ευκαιρία για τους επιχειρηματίες με τον περιορισμό, στο μέτρο του δυνατού, του χρόνου αποκατάστασης και 8 9 «Επιχειρηματική δυναμική: επιχειρηματικές εκκινήσεις, μεταβιβάσεις και πτώχευση επιχειρήσεων, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Επιχειρήσεις και Βιομηχανία, Ιανουάριος 2011. Η έκθεση αυτή περιλαμβάνει μελέτη για τον οικονομικό αντίκτυπο των νομικών και διοικητικών διαδικασιών πτώχευσης και τις ευκαιρίες για ένα νέο επιχειρηματικό ξεκίνημα μετά την πτώχευση σε 33 ευρωπαϊκές χώρες (27 κράτη μέλη της ΕΕ συν Ισλανδία, Νορβηγία, Κροατία, Τουρκία, Σερβία και Μαυροβούνιο). Βλ. «Μια δεύτερη ευκαιρία για τους επιχειρηματίες: πρόληψη της πτώχευσης, απλούστευση των διαδικασιών πτώχευσης και στήριξη για ένα νέο επιχειρηματικό ξεκίνημα», έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ΓΔ Επιχειρήσεις και βιομηχανία, Ιανουάριος 2011. EL 5 EL

εκκαθάρισης οφειλών για τους έντιμους επιχειρηματίες μετά την πτώχευση σε τρία έτη κατ ανώτατο όριο μέχρι το 2013» 10. 3. ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΠΕΡΙ ΑΦΕΡΕΓΓΥΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΑΠΟΦΕΡΕΙ ΟΦΕΛΗ Με βάση την ανάλυση των ανωτέρω διαπιστώσεων, η Επιτροπή έχει προσδιορίσει ορισμένους τομείς στους οποίους οι διαφορές στις εθνικές νομοθεσίες περί αφερεγγυότητας μπορεί να δημιουργήσουν ανασφάλεια δικαίου και «μη φιλικό» επιχειρηματικό περιβάλλον. Αυτό δημιουργεί ένα λιγότερο ευνοϊκό κλίμα για τις διασυνοριακές επενδύσεις. 3.1. Δεύτερη ευκαιρία για τους επιχειρηματίες στις έντιμες πτωχεύσεις 11 Η αρχή II της «Small Business Act για την Ευρώπη» της Επιτροπής 12 έχει ως στόχο την προώθηση μιας δεύτερης ευκαιρίας για τους έντιμους επιχειρηματίες 13. Η «έντιμη» επιχειρηματική αποτυχία είναι μια περίπτωση στην οποία η επιχειρηματική αποτυχία δεν οφειλόταν σε σφάλμα του ιδιοκτήτη ή του διαχειριστή της, δηλ. οφειλόταν σε λόγους πέρα από τον έλεγχο της διοίκησης της εταιρείας και έγινε με έντιμο τρόπο, σε αντίθεση με τις περιπτώσεις στις οποίες η πτώχευση ήταν δόλια ή οφειλόταν σε ανευθυνότητα της διοίκησης. Ζητά την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών. Οι χρονοβόρες και δαπανηρές πτωχευτικές διαδικασίες αποτελούν σημαντικό περιορισμό για την αποτελεσματική παροχή μιας δεύτερης ευκαιρίας. Επιπλέον, οι έντιμοι πτωχεύσαντες επιχειρηματίες υπόκεινται συνήθως στους ίδιους περιορισμούς στους οποίους υπόκεινται οι δόλιοι επιχειρηματίες. Αυτό συνεπάγεται όχι μόνο τον κίνδυνο κοινωνικού στιγματισμού λόγω πτώχευσης των έντιμων επιχειρηματιών που απέτυχαν, αλλά και την ύπαρξη νομικών και διοικητικών εμποδίων όσον αφορά την έναρξη μιας νέας επιχείρησης. Οι δυσκολίες στην εξεύρεση χρηματοδότησης για μια νέα επιχείρηση θεωρούνται το κύριο πρόβλημα των επιχειρηματιών που κάνουν μια νέα αρχή. Αλλά θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι οι επιχειρηματίες που επιχειρούν να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα μαθαίνουν από τα λάθη τους και, συνήθως, επιτυγχάνουν ταχύτερη ανάπτυξη από ό,τι οι νεοϊδρυόμενες επιχειρήσεις. Θα μπορούσε να αναληφθεί δράση ώστε να γίνεται διάκριση μεταξύ των έντιμων και των ανέντιμων πτωχεύσεων. Τα καθεστώτα αφερεγγυότητας θα μπορούσαν να κάνουν διάκριση μεταξύ των οφειλετών που έχουν ενεργήσει έντιμα όσον αφορά τη συμπεριφορά τους ή των επιχειρήσεων που μερίμνησαν για τη μείωση του χρέους τους, αφενός, και των οφειλετών που έχουν ενεργήσει ανέντιμα, αφετέρου, και θα μπορούσαν, π.χ., να περιλαμβάνουν διάταξη που να προβλέπει ότι η ηθελημένη ή ανεύθυνη μη συμμόρφωση προς τις νομικές υποχρεώσεις του οφειλέτη υπόκειται σε αστικές κυρώσεις και, ενδεχομένως, συνεπάγεται ποινική ευθύνη. Τα τυχόν υποστηρικτικά προγράμματα για τη δημιουργία νέας επιχείρησης θα πρέπει να είναι διαθέσιμα μόνο στους έντιμα πτωχεύσαντες επιχειρηματίες, χωρίς, ωστόσο, οι εν λόγω επιχειρηματίες να απολαμβάνουν μεταχείριση διαφορετική από τους μη πτωχεύσαντες επιχειρηματίες. 10 11 12 13 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έγγραφο 10975/11. Υπάρχει σαφής ανάγκη διάκρισης των «έντιμων» από τις δόλιες επιχειρηματικές αποτυχίες και σαφούς ενθάρρυνσης των τελευταίων. COM(2008) 394 τελικό. Αυτό είχε προηγηθεί της ανακοίνωσης σχετικά με την «εξάλειψη του στίγματος της επιχειρηματικής αποτυχίας για μια πολιτική παροχής δεύτερης ευκαιρίας», COM(2007) 584 τελικό. Αρχή II: «Εξασφάλιση του ότι οι έντιμοι επιχειρηματίες που έχουν κηρύξει πτώχευση έχουν σύντομα μια δεύτερη ευκαιρία». EL 6 EL

Τα ακόλουθα μέτρα θα πρέπει να θεωρούνται ως τα πλέον σημαντικά για την ενίσχυση της παροχής δεύτερης ευκαιρίας: χωριστή διαδικασία εκκαθάρισης για τους έντιμους και τους ανέντιμους επιχειρηματίες εφαρμογή ταχείας διαδικασίας εκκαθάρισης για την έντιμη πτώχευση. 3.2. Περίοδοι πτωχευτικής αποκατάστασης που δεν ενθαρρύνουν μια δεύτερη ευκαιρία Η πτωχευτική αποκατάσταση αποτελεί επίσης το κλειδί για την παροχή δεύτερης ευκαιρίας: η τριετής περίοδος αποκατάστασης και εκκαθάρισης οφειλών θα πρέπει να είναι ένα εύλογο ανώτατο όριο για έναν έντιμο επιχειρηματία και, επίσης, κατά το δυνατόν πιο αυτόματη. Είναι σημαντικό η επιχειρηματικότητα να μην καταλήγει σε «ισόβιες κυρώσεις» αν υπάρξει μια αποτυχία 14. Τα κράτη μέλη συμφώνησαν σχετικά με την ανάγκη εναρμόνισης του «χρόνου αποκατάστασης» σε λιγότερο από τρία έτη στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας του Μαΐου του 2011, μετά την έναρξη της ανασκόπησης της πρωτοβουλίας «Small Business Act» για την Ευρώπη 15. Η συντόμευση και η ευθυγράμμιση του «χρόνου αποκατάστασης» θα είναι σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία ενός πιο φιλικού και πιο καινοτόμου επιχειρηματικού περιβάλλοντος, επιτρέποντας έτσι στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να μπορούν να λειτουργούν επί ίσοις όροις. Θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα προς μια ευρύτερη προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών περί πτώχευσης. 3.3. Διαφορετικές δυνατότητες αναδιάρθρωσης, λόγω των διαφορετικών κανόνων για την έναρξη μιας διαδικασίας Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κριτηρίων για την έναρξη μιας διαδικασίας αφερεγγυότητας. Σε ορισμένα κράτη μέλη οι διαδικασίες αφερεγγυότητας μπορούν να ξεκινήσουν μόνο για οφειλέτες που έχουν ήδη οικονομικές δυσκολίες και είναι αφερέγγυοι. Σε άλλα, οι διαδικασίες μπορούν να ξεκινήσουν για φερέγγυες εταιρείες που αναμένουν αφερεγγυότητα στο άμεσο μέλλον. Περαιτέρω διαφορές μπορεί να βρεθούν με βάση τις δοκιμές αφερεγγυότητας (όπως η δοκιμή ρευστότητας) που θεσπίζονται από τις νομοθεσίες των κρατών μελών. Προφανώς, η ύπαρξη διαφορών μεταξύ των δοκιμών αφερεγγυότητας σημαίνει ότι εταιρείες που βρίσκονται σε παρόμοια χρηματοοικονομική κατάσταση μπορεί να περάσουν με επιτυχία μια δοκιμή σε ένα κράτος μέλος, αλλά όχι σε άλλο. Ως εκ τούτου, οι εταιρείες ενδέχεται να έχουν άνισες ευκαιρίες προσφυγής σε άτυπη εξωδικαστική αναδιάρθρωση για την επίλυση των οικονομικών δυσκολιών τους και να αποφύγουν τη διαδικασία αφερεγγυότητας που περιλαμβάνει τη μερική ή ολική πτωχευτική απαλλοτρίωση του οφειλέτη και τον διορισμό συνδίκου. Ένα άλλο πρόβλημα αφορά τους κανόνες για την υποχρεωτική έναρξη διαδικασίας αφερεγγυότητας. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τις προθεσμίες τις οποίες ο οφειλέτης πρέπει να τηρήσει όταν η έναρξη διαδικασίας αφερεγγυότητας είναι υποχρεωτική. Σε ορισμένα κράτη μέλη ο οφειλέτης έχει προθεσμία δύο εβδομάδων αφότου καταστεί αφερέγγυος για να κηρύξει πτώχευση σε άλλα, ο οφειλέτης 14 15 Αυτό αποτελούσε επίσης σύσταση στο πλαίσιο της προαναφερόμενης έκθεσης της ομάδας εμπειρογνωμόνων για την παροχή μιας δεύτερης ευκαιρίας. COM(2011) 78 τελικό. EL 7 EL

πρέπει να κηρύξει πτώχευση εντός δύο μηνών από την ημερομηνία που θα αντιληφθεί την κατάσταση αφερεγγυότητας σε άλλα δε, ο οφειλέτης πρέπει να κηρύξει πτώχευση το αργότερο 45 ημέρες μετά την παύση πληρωμών. Το μέγεθος της προθεσμίας μπορεί να έχει αντίκτυπο στην ικανότητα του οφειλέτη να επιλύσει κάποιες οικονομικές δυσκολίες. Ενώ οι υπερβολικά πιεστικές προθεσμίες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ικανότητα αυτή, οι μακρές προθεσμίες μπορεί να καθυστερήσουν την παροχή ελάφρυνσης σε μια διαδικασία αφερεγγυότητας και να υπονομεύσουν την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας για όλους τους πιστωτές. 3.4. Ανεκπλήρωτες προσδοκίες των πιστωτών για διαφορετικές κατηγορίες οφειλετών Οι νομοθεσίες των κρατών μελών διαφέρουν ως προς τις δυνατότητες που χορηγούνται στους πιστωτές να κινήσουν διαδικασία αφερεγγυότητας έναντι οφειλετών και σε σχέση με τις διάφορες κατηγορίες οφειλετών. Αυτές οι διαφορές μπορεί να είναι δύσκολο να συνδυαστούν με τις θεμιτές προσδοκίες των πιστωτών. Οι πιστωτές αναμένουν να είναι σε θέση να επιβάλουν διαδικασία αφερεγγυότητας στους οφειλέτες τους και, αντί να προσφύγουν σε ατομική πράξη επιβολής, να μπορούν να κινήσουν συλλογική διαδικασία αφερεγγυότητας. Ένας άλλος τομέας στον οποίο μπορεί να χρειάζεται προσέγγιση είναι η ικανότητα κίνησης διαδικασίας κατά ενός οφειλέτη. Όλα τα κράτη μέλη διαθέτουν συστήματα που επιτρέπουν σε έναν οφειλέτη (φυσικό πρόσωπο ή οντότητα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου) που ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα, σε έναν πιστωτή και στο κράτος να προσφύγει στο δικαστήριο προκειμένου να κινηθεί διαδικασία αφερεγγυότητας κατά ενός οφειλέτη. Ωστόσο, ορισμένες δικαιοδοσίες περιορίζουν την ικανότητα ενός πιστωτή να αρχίσει διαδικασία αφερεγγυότητας με την προσθήκη ειδικών όρων. Η ύπαρξη τυχόν περιορισμών όσον αφορά τη δυνατότητα του πιστωτή να αρχίσει διαδικασία αφερεγγυότητας μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπου ο πιστωτής αντιμετωπίζεται διαφορετικά όταν πρόκειται για έναρξη κύριας και δευτερεύουσας διαδικασίας κατά του ίδιου οφειλέτη. 3.5. Αβεβαιότητα για τους πιστωτές σχετικά με τις διαδικασίες υποβολής και επαλήθευσης απαιτήσεων Για να μειωθεί η αβεβαιότητα και να εξασφαλιστεί ισότιμη μεταχείριση μεταξύ των πιστωτών στα κράτη μέλη, θα πρέπει να εξεταστεί η περαιτέρω προσέγγιση των κανόνων σχετικά με την υποβολή και την επαλήθευση των απαιτήσεων, όπως οι διαδικασίες, οι προθεσμίες, οι κυρώσεις και οι συνέπειες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, καθώς και οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται στους πιστωτές. Η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας υποβολής και επαλήθευσης των απαιτήσεων επηρεάζουν σημαντικά τη δυνατότητα των πιστωτών να επιτύχουν ικανοποιητική έκβαση της πτωχευτικής διαδικασίας. Οι νομοθεσίες των κρατών μελών ρυθμίζουν αυτόν τον τομέα με διαφορετικούς τρόπους. Οι διαφορές που διαπιστώθηκαν περιλαμβάνουν τις προθεσμίες υποβολής των απαιτήσεων και άσκησης των δικαιωμάτων, τη διαθεσιμότητα και την πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία και τις συνέπειες της καθυστερημένης υποβολής των απαιτήσεων. Συχνά, η προθεσμία υποβολής των απαιτήσεων καθορίζεται στην πτωχευτική απόφαση. Η μη τήρηση της προθεσμίας μπορεί επίσης να έχει διαφορετικές συνέπειες σε διαφορετικά κράτη μέλη. Σε ορισμένα, ένας πιστωτής που δεν τήρησε την προθεσμία μπορεί να απολέσει τα δικαιώματά του για να EL 8 EL

προχωρήσει και να επιτύχει ικανοποιητική έκβαση την απαίτησής του σε πτωχευτική διαδικασία, ενώ σε άλλα κράτη μέλη αυτό δεν συμβαίνει. Οι ξένοι πιστωτές έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες από τους εγχώριους πιστωτές να θιγούν από τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των νομοθεσιών των κρατών μελών, λόγω των δυνητικά σοβαρών συνεπειών της μη τήρησης των κανόνων που διέπουν την διαδικασία. Οι συνέπειες αυτές περιλαμβάνουν την απώλεια του δικαιώματός τους να συμμετάσχουν στις διανομές. 3.6. Προώθηση σχεδίων αναδιάρθρωσης Οι κανόνες που ισχύουν για τα σχέδια αναδιάρθρωσης (συμπεριλαμβανομένων του περιεχομένου και συναφών δικονομικών ζητημάτων) διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την επιτυχή αναδιάρθρωση κατά τη διάρκεια διαδικασιών αφερεγγυότητας. Άκαμπτοι και ανέφικτοι κανόνες ενδέχεται να παρεμποδίσουν τις δυνατότητες θέσπισης ενός σχεδίου αναδιάρθρωσης, μη αφήνοντας καμία άλλη εναλλακτική λύση από το να αποφασιστεί η εκκαθάριση της εταιρείας. Το νομικό πλαίσιο για τα σχέδια αναδιάρθρωσης που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη διαφέρει σημαντικά από το ένα κράτος στο άλλο. Οι κύριες διαφορές αφορούν τον προσδιορισμό των μερών που μπορούν να ενεργήσουν ως φορείς υλοποίησης του σχεδίου και επίσης την έγκριση, την τροποποίηση και τον έλεγχο των σχεδίων. Μολονότι οι νομοθεσίες των κρατών μελών δέχονται γενικώς ότι εναπόκειται στον οφειλέτη να προτείνει ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης, οι κανόνες σχετικά με το αν οι πιστωτές μπορούν να προτείνουν το σχέδιο ή να επηρεάσουν την εκπόνησή του ποικίλλουν. Υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές στους κανόνες σχετικά με τη διαδικασία έγκρισης του σχεδίου, συμπεριλαμβανομένου του κατά πόσον οι πιστωτές χωρίζονται σε κατηγορίες και απαιτούμενες πλειοψηφίες. Σε ορισμένα κράτη μέλη δεν χωρίζονται σε κατηγορίες. Οι νομοθεσίες των κρατών μελών περιλαμβάνουν διαφορετικούς κανόνες σχετικά με τις απαιτούμενες πλειοψηφίες για την έγκριση ενός σχεδίου. Οι νομοθεσίες των κρατών μελών διαφέρουν επίσης όσον αφορά τα πρότυπα που εφαρμόζονται από τα δικαστήρια κατά την επανεξέταση του σχεδίου. Σύμφωνα με ορισμένες νομοθεσίες, τα δικαστήρια έχουν ευρύτατες διακριτικές εξουσίες, ενώ σύμφωνα με άλλες νομοθεσίες, οι εξουσίες αυτές είναι μάλλον πιο περιορισμένες. 4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ Η ΕΕ δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ και στο να τους δίνεται μια δεύτερη ευκαιρία. Η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να παρέχεται στήριξη των ΜΜΕ για την αντιμετώπιση οικονομικών δυσκολιών 16 : για πρόληψη για την περίοδο μετά την πτώχευση και για την παροχή δεύτερης ευκαιρίας για εξωδικαστικούς συμβιβασμούς για δικαστικές διαδικασίες. Η αναδιάρθρωση μπορεί να είναι εξαιρετικά δαπανηρή για τις ΜΜΕ και, ως εκ τούτου, συχνά μόνο η πτώχευση είναι βιώσιμη επιλογή. Θα πρέπει να βρεθούν λύσεις μείωσης του 16 «Μια δεύτερη ευκαιρία για τους επιχειρηματίες: πρόληψη της πτώχευσης, απλούστευση των διαδικασιών πτώχευσης και στήριξη για ένα νέο επιχειρηματικό ξεκίνημα», βλ. υποσημείωση 9 ανωτέρω. EL 9 EL

κόστους αναδιάρθρωσης για τις ΜΜΕ. Η θέσπιση ανώτατων ορίων τελών μπορεί να είναι μια λύση. Θα πρέπει να καθιερωθούν εναλλακτικές διαδικασίες ώστε επαρκής λύσεις να είναι διαθέσιμες για όλους τους τύπους των ΜΜΕ. Οι διαδικασίες θα πρέπει να είναι αναλογικές προς το μέγεθος της επιχείρησης. Οι εξωδικαστικές διαδικασίες θα πρέπει να είναι ανοικτές σε όλους τους τύπους των οφειλετών, ανεξάρτητα από τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους. Ενώ ο μέσος χρόνος των εξωδικαστικών διαδικασιών είναι σχετικά σύντομος, το ποσοστό επιτυχίας όσον αφορά την επίτευξη συμβιβασμών είναι πάνω από 50% στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ. Μολονότι οι εξωδικαστικοί συμβιβασμοί και οι διαδικασίες πριν από την αφερεγγυότητα είναι μηχανισμοί που θεσπίστηκαν προσφάτως, χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο από τις ΜΜΕ στην ΕΕ. Οι ΜΜΕ μπορεί επίσης να επηρεάζονται από οικονομικές δυσκολίες τους ως πιστωτών. Ορισμένοι εκπρόσωποι των ΜΜΕ θεωρούν ότι οι πολύ μικρές επιχειρήσεις ως πιστωτές χάνουν ένα μη εύλογο ποσοστό των εκκρεμουσών απαιτήσεών τους στις διαδικασίες αφερεγγυότητας λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών και των εθνικών κανόνων προτεραιότητας. Αξίζει να διερευνηθεί τι μπορεί να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση των ΜΜΕ ως πιστωτών. 5. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΗΦΘΟΥΝ Η Επιτροπή, ως πρώτο βήμα, προτείνει τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας της ΕΕ περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας. Επιπλέον, προτίθεται να θεσπίσει ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την επιχειρηματικότητα, το οποίο θα περιλαμβάνει μέτρα για την προώθηση της αποτελεσματικότητας των πτωχευτικών διαδικασιών και της παροχής δεύτερης ευκαιρίας. Ως περαιτέρω βήμα, η Επιτροπή μελετά τρόπους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από τις διαφορές μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών περί αφερεγγυότητας. Επιμέρους ενέργειες που αναλαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις προκλήσεις που θέτουν οι διεθνικές πτυχές της εσωτερικής αγοράς. Θα ήταν χρήσιμο να αναληφθούν ενέργειες για τη μείωση της ανασφάλειας και για τη δημιουργία ενός πιο φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος. Η πρόκληση είναι να αντιμετωπίζονται επαρκώς και ταχέως οι οικονομικές δυσκολίες του οφειλέτη παράλληλα με τα συμφέροντα του πιστωτή, διευκολύνοντας συγχρόνως τη διάσωση και την αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων. Η Επιτροπή θα συνεχίσει την προσέγγιση που ξεκίνησε στο πλαίσιο του προηγούμενου κύκλου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, στο πλαίσιο της οποίας ορισμένα κράτη μέλη προέβησαν ήδη στη μεταρρύθμιση της εθνικής τους νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας. Συνεπώς, θα μπορούσαν να εκδίδονται, εφόσον είναι αναγκαίο, συστάσεις ανά χώρα που θα καλούν τα κράτη μέλη να επικαιροποιήσουν τη νομοθεσία τους περί αφερεγγυότητας. Επιπλέον, η Επιτροπή προτίθεται να εμβαθύνει την ανάλυσή της σχετικά με τις επιπτώσεις που απορρέουν από τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις εθνικές νομοθεσίες περί αφερεγγυότητας στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα αρχίσει διάλογο με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με βάση την παρούσα ανακοίνωση. Επιπλέον, η Επιτροπή θα ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση, ώστε να λάβει τις απόψεις των ενδιαφερομένων σχετικά με τα ζητήματα που επισημαίνονται στην παρούσα ανακοίνωση και τυχόν άλλες αιτίες ανησυχίας, καθώς και σχετικά με πιθανές λύσεις και επιλογές πολιτικής. EL 10 EL