Αθήνα, 28 Σεπτεμβρίου 2018 ΥΠΟΜΝΗΜΑ Προς την Υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κα Έφη Αχτσιόγλου σε συνέχεια της συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Γενικού Συμβουλίου του ΣΕΒ (25.9.2018)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Γενικές θέσεις Β. Κύρια εργασιακά θέματα 1. Κατώτατος μισθός Ασφαλιστικές εισφορές 2. Πλαίσιο για εργολαβίες / υπεργολαβίες 3. Υπερωρία Υπερεργασία 4. Συλλογικές συμβάσεις εργασίας επέκταση συρροή 5. Υποχρεωτική διαιτησία Γ. Άλλα θέματα 1. Πρόσβαση σε στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ 2. Θέματα υγείας και ασφάλειας 2.1. Ιατροί εργασίας 2.2. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. Σεμινάρια εργαζομένων για εργασίες αμίαντου 2.3. Υπόμνημα ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. για συμμετοχή του Ινστιτούτου στην Εθνική Στρατηγική ΥΑΕ 2016 2020 3. Διασύνδεση οριζόντιων θεμάτων με άλλα Υπουργεία Παράρτημα 1
Α. Γενικές Θέσεις Η χώρα βγήκε από τα Μνημόνια χωρίς να διαθέτει την παραγωγική βάση και την εξωστρέφεια που απαιτείται για να αναπτυχθεί η οικονομία της. Χρειάζεται λοιπόν, συνέχιση και εμβάθυνση των μεταρρυθμίσεων, ώστε να αυξηθούν τα μερίδια των επενδύσεων έναντι της κατανάλωσης και των εξαγωγών έναντι των εισαγωγών στο ΑΕΠ. Ανάλογη συνέχιση και εμβάθυνση πολιτική μεταρρυθμίσεων, εγχώριου σχεδιασμού και κυρίως ελληνικής ιδιοκτησίας χρειάζεται και στον τομέα της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων. Ένας από τους 4 πυλώνες στρατηγικής ανάπτυξης μέχρι το 2020 του ΣΕΒ είναι η αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων με βιομηχανική αναγέννηση, βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος των εργαζομένων και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής μεταποίησης. Η αφαίμαξη που σήμερα υφίσταται η πραγματική οικονομία, με υπερφορολόγηση επιχειρήσεων και παραγωγικά εργαζομένων, προκειμένου να επιτευχθούν τα υπερπλεονάσματα, θα πρέπει, αν μη τι άλλο, να αξιοποιηθεί προς όφελος του παραγωγικού μετασχηματισμού της οικονομίας. Και να μην εξαντληθεί σε έναν ανταγωνισμό προεκλογικής παροχολογίας, που θα βλάψει τις μεσομακροπόθεσμες προοπτικές της οικονομίας και θα στείλει αρνητικά μηνύματα στις διεθνείς αγορές, από τις οποίες παραμένουμε αποκλεισμένοι. Αύξηση π.χ. του κόστους της εργασίας, που δεν υποστηρίζεται από αντίστοιχη αύξηση της παραγωγικότητας, μπορεί να φέρει τελικά αντίθετα αποτελέσματα στην καταπολέμηση της ανεργίας και της αδήλωτης εργασίας. 2
Πρώτη προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής οφείλει να είναι η τόνωση της παραγωγής μέσω της στοχευμένης μείωσης της υπερφορολόγησης της εργασίας, που με τη σειρά της θα φέρει πραγματική αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των εργαζομένων, των επενδύσεων και των θέσεων απασχόλησης. Αποδέκτες αυτής της μείωσης φόρων και εισφορών πρέπει να είναι πρωτίστως οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα και η Ελληνική οικογένεια, που βλέπει μεγάλο τμήμα του εισοδήματός της να κατευθύνεται σε μη ανταποδοτικούς φόρους και εισφορές. Προτεραιότητά μας δεν πρέπει να είναι η επιστροφή σε παλιές κακές συνήθεις και επιλογές σε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο το οποίο παρεμποδίζει την υγιή επιχειρηματικότητα και την ευελιξία επιχειρήσεων και εργαζομένων. Χρειάζεται ένα φορολογικό σύστημα που να επιβραβεύει και όχι να τιμωρεί όσους δουλεύουν περισσότερο και κερδίζουν περισσότερα χρήματα, και όχι να ωθεί τα καλύτερα στελέχη μας στο εξωτερικό, και τις επιχειρήσεις σε αδυναμία στελέχωσης με άτομα που διαθέτουν υψηλές δεξιότητες. Οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, που οδηγούν τις μικρές ιδίως επιχειρήσεις σε παράνομες πρακτικές φοροδιαφυγής, αδήλωτης εργασίας, κ.λ.π., πρέπει να μειωθούν, διότι δεν αφήνουν τις επιχειρήσεις να μεγαλώσουν, να προσλάβουν κόσμο και να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους. 3
Β. Κύρια εργασιακά θέματα 1. Κατώτατος μισθός Ασφαλιστικές εισφορές Σχετικά με την επίσπευση της διαδικασίας για τη διαμόρφωση του κατώτατου μισθού, ο ΣΕΒ παρατήρησε τα εξής: 1) Η επίσπευση της διαδικασίας όπως νομοθετήθηκε σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ακυρώσει τη συστηματική διαβούλευση και την τεκμηρίωση που απαιτείται. Ούτε να μετατρέψει την διαμόρφωση του κατωτάτου μισθού σε εξάρτημα ενός προεκλογικού πολιτικού κύκλου με εκατέρωθεν αντιπολιτευτικές πλειοδοσίες. Το ότι το Υπουργείο Εργασίας παρουσιάζεται, μέσω δημοσιευμάτων, να έχει προαποφασίσει την αύξηση αλλά και το ύψος αυτής, κινδυνεύει να καταστεί όλη η διαδικασία προσχηματική. 2) Η διαμόρφωση των μισθών σε μία οικονομία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομική πορεία της χώρας. Το ύψος των μισθών, και μεταξύ αυτών και το ύψος των κατώτατων μισθών, που μπορεί να έχει μια οικονομία συνδέεται με την παραγωγή και την παραγωγικότητά της. Με την ανταγωνιστικότητά της και την ανάπτυξή της. Ο κίνδυνος μιας τεχνικά μη επαρκώς τεκμηριωμένης αύξησης των μισθών να λειτουργήσει σε βάρος της νόμιμης απασχόλησης, είναι υπαρκτός. 3) Αν υπήρχε λόγος επίσπευσης κατά ένα πεντάμηνο των προθεσμιών αναφορικά με την εκκίνηση της διαδικασίας διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού, υπάρχει τώρα ακόμη σοβαρότερος λόγος ανάλογης επίσπευσης της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών, άμεσα από 1.10.2018 με μια ακόμη τροπολογία. Σύμφωνα με το άρθ.97 του Ν. 4387/2016, είχαν αυξηθεί οι ασφαλιστικές εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων υπέρ της επικουρικής ασφάλισης κατά 0,50% + 0,50% με ημερομηνία λήξης τις 31.5.2019. Ως ένα αρχικό δείγμα γραφής μικρό μεν, έμπρακτο δε, στήριξης του διαθεσίμου εισοδήματος των εργαζομένων, της απασχόλησης και της 4
ανταγωνιστικότητας της εγχώριας παραγωγής, η κυβέρνηση οφείλει να ανακαλέσει άμεσα αυτήν την αύξηση. Ένα άλλο σημαντικό σημείο που τονίστηκε και δεν πρέπει να παραβλεφθεί στην οποιαδήποτε μεταβολή του κατώτατου μισθού είναι το γεγονός ότι μέχρι και το 2012, κάθε φορά που αυξανόταν ο κατώτατος μισθός της ΕΓΣΣΕ από τους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους, το ποσοστά αυτά αποτελούσαν τις ελάχιστες αυξήσεις στις κλαδικές, ομοιοεπαγγελματικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας που δίνονταν στις διαδικασίες μεσολάβησης και ειδικά της υποχρεωτικής διαιτησίας του ΟΜΕΔ, ανεξάρτητα του ύψους των βασικών μισθών που ίσχυαν σε αυτές, ακόμα και στις συμβάσεις του δημοσίου. Επομένως, ενώ βασική πρόθεση όλων είναι η προσαρμογή του κατώτατου μισθού στις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας, στο τέλος οι επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας ήταν πολύ διαφορετικές. Ενισχυτικά, όλα τα ιστορικά στοιχεία των προηγούμενων περιόδων δείχνουν την αύξηση του μισθολογικού κόστους στη χώρα μας λόγω του συγκεκριμένου μηχανισμού (domino effect). 2. Πλαίσιο για Εργολαβίες / υπεργολαβίες Σχετικά με το πρόσφατες διατάξεις (άρθ. 9 Ν. 4549/2018) που αφορούν στις εργολαβίες και υπεργολαβίες, όπως τονίστηκε και από τις επιχειρήσεις μέλη μας, αυτές παραπέμπουν σε κάθε μορφής σύμβασης έργου, άρα σχεδόν σε κάθε μορφή συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων στην Ελλάδα, γεγονός που δημιουργεί πολλά και ποικίλα προβλήματα στις επιχειρήσεις, στρεβλώνει σε μεγάλο βαθμό το επιχειρηματικό περιβάλλον, το οποίο όχι μόνο δεν μετατρέπεται σε φιλικό για τις επενδύσεις, αλλά δημιουργεί πρόσθετα κόστη σε όλες τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Κάποια ενδεικτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, όπως αναφέρθηκαν, είναι, μεταξύ άλλων, τα εξής: 5
Με την εφαρμογή της ρύθμισης, η κάθε εταιρεία που συμβάλλεται με εργολάβο για ένα έργο για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που της επιβάλλει η ρύθμιση, πρέπει να αποκτά τη δυνατότητα να ελέγχει ενδελεχώς αναλυτικά και πλήρως το προσωπικό της εργολάβου, με συστηματική φυσική παρουσία, καθημερινό έλεγχο και εποπτεία, κατά παράβαση της ανεξαρτησίας του διευθυντικού δικαιώματος, ώστε να μπορεί να προβλέψει ενδεχόμενες αξιώσεις. Η αποστολή αποδείξεων πληρωμής και καταβολής ασφαλιστικών εισφορών που αναφέρεται, δεν εξασφαλίζει σε τίποτα τον αναθέτοντα ότι δεν θα προκύψουν προβλήματα μη καταβολής δεδουλευμένων ή μη καταβολής εισφορών, αφού η ακριβής τήρηση προϋποθέτει δυνατότητα ελέγχου, εργαλεία και εξουσία που έχουν μόνο οι ελεγκτικές υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας, βάσει μάλιστα δαιδαλώδους νομοθετικού πλαισίου. Ο αναθέτων το έργο δεν δύναται να ελέγχει τη σωστή τήρηση των όρων σύμβασης εργασίας, έθιμα (που αφορούν σε αποδοχές), επιχειρησιακή συνήθεια, συλλογικές συμβάσεις, ατομικές συμφωνίες, ατομική απασχόληση που εφαρμόζονται στο προσωπικό του εργολάβου. Ούτε ακόμη περισσότερο δεν μπορεί να ελέγχεται το προσωπικό του υπεργολάβου από την αναθέτουσα εταιρεία, αφού δεν τους συνδέει οποιαδήποτε άμεση συμβατική σχέση. Υπάρχει το ζήτημα της τήρησης ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που θα διακινούνται κάθε μήνα. Έτσι ο αναθέτων μία υπηρεσία θα ξέρει τα ονόματα, τα ΑΦΜ, τα ΑΜΚΑ, το ύψος του μισθού, τις πράγματι καταβαλλόμενες αποδοχές, τον αριθμό λογαριασμού Τραπέζης όπου κατατίθεται ο μισθός, εάν ο μισθωτός έχει επικουρική κάλυψη από ειδικά ταμεία, και άλλες ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον «εργολάβο» του και τους «υπεργολάβους» εκείνου. Ο αναθέτων το έργο δεν προστατεύεται με κανέναν τρόπο αν ο εργολάβος ή ο υπεργολάβος δεν τηρεί τις συμβάσεις εργασίας που μόνο αυτός έχει υπογράψει με το προσωπικό του. Επίσης, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί η αναθέτουσα εταιρεία να προβλέψει, να εξασφαλίσει και να ελέγξει ότι ο εργολάβος θα καταβάλει αποζημιώσεις απόλυσης και ότι αυτές θα είναι οι σωστές, όταν αυτές πχ γίνουν 6
ατάκτως και δίχως προειδοποίηση ή μετά το πέρας της σύμβασης έργου; Πως θα εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρχουν απαιτήσεις από εργαζόμενους εργολάβου του, για παράδειγμα 2 χρονιά μετά τη συνεργασία μαζί του; Τίθεται το ζήτημα της αδυναμίας των ελεγκτικών φορέων του Υπουργείου Εργασίας να κάνουν τη δουλειά τους και μετακυλίουν τις ευθύνες τήρησης της εργατικής νομοθεσίας στις επιχειρήσεις. Με τη διάταξη, η κάθε σύμβαση έργου να εξοφλείται 3 χρόνια μετά από τη συμβατική λήξη της, αφού τόση προβλέπεται ότι θα είναι η ισχύς της αλληλέγγυας και εις ολόκληρον ευθύνης αναθέτοντα, εργολάβου και (ενδεχομένως) υπεργολάβου για καταβολή αποδοχών, ασφαλιστικών εισφορών και αποζημιώσεων του προσωπικού του (των) τελευταίων. Αυτό συνιστά παράβαση του άρθρου 694 του Αστικού Κώδικα που αναφέρει ότι η αμοιβή πρέπει να καταβάλλεται κατά την παράδοση του έργου. Από τις διατάξεις είναι απόλυτα ασαφές το σημείο στο οποίο σταματάει η ευθύνη του υπεργολάβου τρίτης, τέταρτης, πέμπτης βαθμίδας έναντι του αναθέτοντος. Σε αυτό το πλαίσιο είχαμε ζητήσει, στο πλαίσιο προσχηματικής όπως αποδείχθηκε, διαβούλευσης του νομοσχεδίου, την απόσυρση / ακύρωση της διάταξης αυτής και την ειλικρινή διαβούλευση του Υπουργείου με τους φορείς της αγοράς, ώστε να προταθούν μέτρα πρόσφορα και αναλογικά. Όπως προτάθηκε από εσάς και από τον Υφυπουργό Εργασίας, κ. Ν. Ηλιόπουλο, είναι κρίσιμη η δημιουργία μιας Επιτροπής η οποία θα ασχοληθεί με τα τεχνικά πρακτικά θέματα της διάταξης. Στο πλαίσιο αυτό, και της κατανόησης από την πλευρά του Υπουργείου Εργασίας του πολύπλοκου και αντιπαραγωγικού για την ανάπτυξη της οικονομίας νέου πλαισίου ρύθμισης των εργολαβιών / υπεργολαβιών, σας καλέσαμε σε τεχνική 7
συνάντηση που θα πραγματοποιήσουμε με εκπροσώπους επιχειρήσεων μελών μας την Τρίτη 2 Οκτωβρίου και ώρα 14.30 στα γραφεία του συνδέσμου, προκειμένου να αποκτήσετε σαφή εικόνα της προβληματικής εικόνας που δημιουργεί στην επιχειρηματική κοινότητα η συγκεκριμένη διάταξη και να προτείνουμε και συμφωνήσουμε από κοινού μέτρα πρόσφορα και αναλογικά στο θέμα αυτό. 3. Υπερωρία / υπερεργασία Το ρυθμιστικό πλαίσιο όπως έχει δημιουργηθεί για τη δήλωση της υπερωρίας / υπερεργασίας δημιουργεί προβλήματα στις επιχειρήσεις, όπου, σε συνθήκες πραγματικής παραγωγής, δεν είναι δυνατόν να τηρείται πάντα η αυστηρή διαδικασία της προηγούμενης καταχώρησης, καθότι η υπερεργασία συχνά συνιστά απασχόληση με έκτακτο λόγο / περίσταση, γεγονός που από τη φύση της δεν επιτρέπει πάντοτε να καταχωρηθεί εγκαίρως πριν την έναρξη πραγματοποίησης της. Για αυτό, είναι απαραίτητη η εκλογίκευση της διαδικασίας γνωστοποίησης της υπερεργασίας και υπερωρίας λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές συνθήκες εργασίας στην αγορά αλλά και η επανακατηγοριοποίηση των προστίμων για τις συγκεκριμένες παραβάσεις (τα οποία ανέρχονται, και σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούν, τα αντίστοιχα της αδήλωτης εργασίας, και μάλιστα χωρίς να παρέχεται η δυνατότητα ακρόασης του εργοδότη) και η μη συμπερίληψη της υπερεργασίας στις περιπτώσεις αυτές. Επίσης, ασαφές και μη λειτουργικό είναι το σύστημα με την αποστολή μηνύματος από κινητό (SMS) ειδικά για τις εταιρείες που έχουν επενδύσει χιλιάδες χρήματα σε διαχειριστικά συστήματα, άρα το SMS δε τους χρησιμεύει ιδιαίτερα, γιατί υπάρχουν εργαζόμενοι οι οποίοι θα πρέπει οι ίδιοι να απασχολούνται εκτάκτως για να δηλώνουν τις μεταβολές των ωραρίων του λοιπού προσωπικού. Είναι κρίσιμο να υιοθετηθούν μέτρα σχετικά με την εφαρμογή της διευθέτησης οργάνωσης του χρόνου εργασίας και θα εισάγουν ένα πλαίσιο σύγχρονο που θα 8
ανταποκρίνεται στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Ανάλογες πρωτοβουλίες πρέπει να αναληφθούν και για το θέμα των βιομηχανιών συνεχούς λειτουργίας. Από την καθημερινή εμπειρία προκύπτει ότι η ανάγκη υπερωρίας είναι πιο συχνή στην Βιομηχανία από ότι στο Εμπόριο. Να σημειώσουμε ότι για το Εμπόριο προβλέπονται 120 ώρες ετησίως, ενώ για την Βιομηχανία 60 (30 +30). Προτείνουμε, μέσω της Υπουργικής Απόφασης η οποία προβλέπεται, τη σταδιακή εξίσωση των ωρών της υπερωρίας στη βιομηχανία μέχρι να εξισωθούν με του Εμπορίου. Επίσης είναι αναντίρρητο ότι στις επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας η υπερεργασία και οι υπερωρίες είναι πραγματικά απρόβλεπτες και ανελαστικές. Λογικό λοιπόν είναι οι υπερωρίες της βάρδιας, που οφείλονται πάντοτε στην αναπλήρωση έκτακτης απουσίας, να μην αφαιρούνται από το ισχύον κάθε φορά εξαμηνιαίο όριο. Αναμένουμε από την Υπουργό Εργασίας, όπως συμφώνησε και η ίδια, να ξεκινήσει εκ νέου μία διαδικασία διαβούλευσης με τον ΣΕΒ και τους λοιπούς κοινωνικούς εταίρους και το Υπουργείο, ώστε να παρουσιαστούν οι τεχνικές δυσκολίες εφαρμογής του συστήματος δήλωσης υπερωρίας / υπεργεργασίας στο ΕΡΓΑΝΗ και να βρεθούν οι απαραίτητες λύσεις προς όφελος όλων. 4. Συλλογικές συμβάσεις εργασίας επέκταση συρροή Η θέση του ΣΕΒ ήταν και είναι ξεκάθαρη ως προς το θεσμικό και ιστορικό του ρόλο. Ανέκαθεν συνήπτε κατά τη διάρκεια της κρίσης και εξακολουθεί να συνάπτει συλλογικές συμβάσεις εργασίας, μέσω ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η εξαγγελία περί «επιστροφής» αφορά ουσιαστικά στην αναβίωση διαφόρων προβληματικών διατάξεων, όπως η επέκταση ισχύος των συμβάσεων στο σύνολο των επιχειρήσεων του εκάστοτε κλάδου, δηλαδή και σε μη συμβαλλόμενα μέλη. Μια 9
πρακτική που ήταν μέρος των αιτίων της κρίσης και είχε ανασταλεί κατά τη διάρκεια των τριών προγραμμάτων. Σήμερα, πλέον, το σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων οφείλει να τηρεί στοιχειώδεις προϋποθέσεις σχετικά με την επέκταση: Να αποκλεισθεί, όπως έχουμε συμφωνήσει, στο πλαίσιο της υποτυπώδους διαβούλευσης που προηγήθηκε, η παθογένεια της επέκτασης των ομοιοεπαγγελματικών ΣΣΕ, καθώς καλύπτουν εργαζόμενους σε τελείως ανόμοιες μεταξύ τους επιχειρήσεις, με πολύ διαφορετική οικονομική κατάσταση και διαφορετικούς κλάδους. Να μην υπάρχει δυνατότητα επέκτασης των ρυθμίσεων που είναι παράγωγα της υποχρεωτικής διαιτησίας, η οποία ούτως ή άλλως αντίκεται στις Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας και επ αυτού έχουν γίνει επανειλημμένες συστάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) προς τη χώρα μας. Να τηρείται η αντιπροσωπευτικότητα τουλάχιστον του 51% των εργαζομένων του κλάδου, ως απαραίτητη προϋπόθεση διαφάνειας και πλήρους σεβασμού της διαδικασίας που ορίζει ο νόμος. Να υπάρξει η δυνατότητα για ρήτρα εξαίρεσης σε επιχειρησιακό επίπεδο, όπως συμβαίνει σε όλα τα εξελιγμένα συστήματα συλλογικών διαπραγματεύσεων στην ΕΕ. Χρήσιμο είναι να καθοριστούν με κοινωνικό διάλογο και τριμερή συμφωνία τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις τις οποίες πρέπει να αποδεικνύουν με τεκμηριωμένα στοιχεία οι επιχειρήσεις ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωσή τους το λεγόμενο opt out. Οι διαδικασίες επέκτασης κλαδικών συμβάσεων και οι σχετικές αποφάσεις θα πρέπει να συνοδεύονται από ανάλυση επιπτώσεων στην αγορά εργασίας, στην απασχόληση και στην ανταγωνιστικότητα του κλάδου τον οποίον αφορούν, ενώ πριν 10
την επέκταση εργοδότες και εργαζόμενοι επί των οποίων η επέκταση θα εφαρμοσθεί, θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να εκφράσουν στις διαδικασίες του ΑΣΕ τις θέσεις τους. Αίτημα των επιχειρήσεων και του ΣΕΒ είναι η ορθή τήρηση της διαδικασίας της επέκτασης, μέσω του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, ώστε να μην επανέλθουν οι παθογένειες και στρεβλώσεις του πρόσφατου παρελθόντος. Αν συμβεί αυτό, θα επιβεβαιώσουμε δυστυχώς ότι δεν μάθαμε τίποτα από τα λάθη που προκάλεσαν την κρίση. 5. Υποχρεωτική διαιτησία Είναι γνωστή η πάγια θέση του ΣΕΒ περί της αντίθεσης του ελληνικού συστήματος της υποχρεωτικής διαιτησίας προς τις διεθνείς συμβάσεις εργασίας, όπου αναγνωρίζουν με σαφήνεια τη συλλογική αυτονομία και το δικαίωμα των εργαζομένων και εργοδοτών να ρυθμίζουν τις σχέσεις τους με ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις υπό καθεστώς ισότητας, δικαιοσύνης και ελευθερίας, και, ως τέτοιες, οφείλουμε όλοι να τις σεβαστούμε. Το γεγονός αυτό άλλωστε κατέδειξε και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας στη Διεθνή Συνδιάσκεψη της Γενεύης τον Ιούνιο του 2018, στην οποία η Επιτροπή Εφαρμογής Διεθνών Κανόνων Εργασίας με απόφασή της κάλεσε την ελληνική κυβέρνηση να συμμορφωθεί και να αλλάξει τον τρόπο εφαρμογής του συστήματος υποχρεωτικής διαιτησίας που ισχύει στην Ελλάδα, εντός των ορίων που θέτει η σχετική απόφαση του ΣτΕ. Προς την κατεύθυνση αυτή, άλλωστε, ο ΣΕΒ είχε προτείνει με επιστολή του στον Μάιο του 2018 (16.5.2018) συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση η οποία είναι αφενός συμβατή με την απόφαση του ΣτΕ, αφετέρου ευθυγραμμίζεται κατά ένα τρόπο με τις διεθνείς συμβάσεις εργασίας. Ειδικότερα, είχαμε υπογραμμίσει τα εξής: 11
«Η μονομερής προσφυγή στη διαιτησία αποτελεί το έσχατο μέσο επίλυσης των συλλογικών διαφορών εργασίας και επιτρέπεται στις εξής περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις: (Α) Αν πρόκειται για τη ρύθμιση σχέσεων εργασίας σε φορείς γενικής κυβέρνησης, όπως αυτοί οριοθετούνται στο συγκεντρωτικό μητρώο που έχει καταρτίσει η ΕΛΣΤΑΤ με βάση τα κριτήρια ταξινόμησης του Κανονισμού ΕΕ 549/2013 (European System of Accounts 2010) ή αν πρόκειται για επιχειρήσεις των οποίων η λειτουργία αποβλέπει στην εξυπηρέτηση βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου, όπως αυτές καθορίζονται στο άρθρο 19 παρ. 2 ν. 1264/1982, όπως ισχύει. (Β) Αν η επίλυση της συλλογικής διαφοράς σε ορισμένο κλάδο επιβάλλεται από λόγους υπαρκτού και ενεστώτος δημοσίου και γενικότερου κοινωνικού συμφέροντος, συνδεόμενου με την λειτουργία της εθνικής οικονομίας. Ως εκ τούτου, σε συλλογικές διαφορές σε επίπεδο επιχείρησης (με εξαίρεση τις επιχειρήσεις που καταλαμβάνονται από την περίπτωση «Α» παραπάνω) και σε ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές διαφορές δεν επιτρέπεται μονομερής προσφυγή στην διαιτησία. (Γ) Αν συντρέχει αδικαιολόγητη άρνηση για έναρξη και διεξαγωγή διαπραγματεύσεων ή συμμετοχής στη μεσολάβηση, η οποία πρέπει να τεκμαίρεται επαρκώς και να αιτιολογείται πλήρως από τον διαιτητή. (Δ) Αν έχουν οριστικά αποτύχει οι διαπραγματεύσεις, η δε αποτυχία αυτή προκύπτει από τη σωρευτική συνδρομή των ακόλουθων δεδομένων: την αδικαιολόγητη άρνηση της μιας πλευράς να αποδεχθεί της ρεαλιστικές προτάσεις της άλλης, την άκαρπη παρέλευση χρονικού διαστήματος μεγαλύτερου του έτους από τη λήξη της προηγούμενης ΣΣΕ, την εξάντληση από τη συνδικαλιστική πλευρά κάθε άλλου μέσου πίεσης. H αποτυχία των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της μεσολάβησης πρέπει να τεκμηριώνεται με πραγματικά γεγονότα και από τα πρακτικά των διαπραγματεύσεων και συζητήσεων. Ως προς τα μέσα πίεσης της εργατικής πλευράς, δεν νοείται προσφυγή στην υποχρεωτική διαιτησία χωρίς να έχει 12
εξαντληθεί προηγουμένως κάθε δυνατότητα πίεσης προς τον εργοδότη μέσα από απεργιακές κινητοποιήσεις. (Ε) Σε κάθε περίπτωση δεν επιτρέπεται η κήρυξη Διαιτητικής Απόφασης ως γενικώς υποχρεωτικής («επέκταση») εάν αυτή εκδόθηκε μετά από μονομερή προσφυγή στη διαιτησία». 13
Γ. Άλλα θέματα 1. Πρόσβαση σε στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ Όπως σας έχουμε εκθέσει και ζητήσει και στο παρελθόν με επιστολές μας, στο πλαίσιο της αντικειμενικής και ουσιαστικής τεκμηρίωσης των θέσεων και προτάσεών μας σχετικά με την κατάσταση στην αγορά εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις, και πάντα με στόχο την αποτελεσματική και καλόπιστη συλλογική διαπραγμάτευση μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών σε όλα τα επίπεδα (τόσο στο πλαίσιο του διμερούς επιπέδου όσο και στο πλαίσιο των άρθρων 15 παρ. 4 και 16 παρ. 5 του Ν. 1876/1990), θεωρούμε κρίσιμη και απαραίτητη τη δυνατότητα πρόσβασης σε αναλυτικά στοιχεία που περιέχονται στο πληροφοριακό σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας, μεταξύ των κύριων σκοπών του οποίου είναι να παρακολουθεί την απασχόληση και την αγορά εργασίας στην Ελλάδα. Η διαθεσιμότητα αξιόπιστων ποιοτικών και ποσοτικών πληροφοριών είναι βασική, ώστε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να λαμβάνουν υπόψη την εξέλιξη της απασχόλησης και της αγοράς εργασίας καθώς και τις οικονομικές επιπτώσεις από τη διαμόρφωση του σχετικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και έναντι των εμπορικών της εταίρων. Μόνο με αυτόν τον τρόπο οι προτάσεις για πολιτικές που εκφράζουμε ως θεσμικοί κοινωνικοί εταίροι μπορούν να λειτουργήσουν ως οδηγός προσανατολισμού, που θα συμβάλει στον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας και τη βιώσιμη ανάπτυξη. 2. Θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία 2.1. Ιατροί εργασίας Με την έκδοση των πρόσφατων Υπουργικών Αποφάσεων, οι εταιρείες παροχής υπηρεσιών ιατρού εργασίας και τεχνικού ασφαλείας (ΕΞΥΠΠ) έχουν σταματήσει να 14
παρέχουν την υπηρεσία του ιατρού εργασίας. Ο αριθμός των εξειδικευμένων ιατρών εργασίας είναι ελάχιστος (μόλις 134 από τον ειδικό κατάλογο) για να καλύψουν τις ανάγκες της αγοράς και είναι ορατό το ενδεχόμενο, με δεδομένο ότι σιγά - σιγά πολλά συμβόλαια εταιρειών λήγουν, να μην υπάρχουν διαθέσιμοι ιατροί εργασίας να καλύψουν τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Αλλά το μεγαλύτερο θύμα σε αυτή την υπόθεση είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που στερούνται τις υπηρεσίες του ιατρού εργασίας. Προτείνουμε να επανεξεταστεί το νομοθετικό πλαίσιο με στόχο τη διεύρυνση των διαθέσιμων ιατρών εργασίας, διευρύνοντας τα αυστηρά κριτήρια και τις προϋποθέσεις. 2.2. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. Σεμινάρια εργαζομένων για εργασίες αμίαντου Έχει δημιουργηθεί ένα θέμα σχετικά με τα ειδικά σεμινάρια που πραγματοποιεί το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. και έχουν θέμα «Εκπαίδευση Επιστημονικού προσωπικού εμπλεκομένου σε εργασίες με αμίαντο και αμιαντούχα υλικά». Το Ινστιτούτο έχει καταθέσει, εφαρμόζοντας την ΚΥΑ 15616/398/31-10-2010, σχετικό φάκελο, όμως στο πλαίσιο εφαρμογής της αντίστοιχης υπουργικής απόφασης, τα προγράμματα αυτά δεν μπορούν να υλοποιηθούν λόγω της μη σύστασης του ΣΥΑΕ. Τα σεμινάρια αυτά προέκυψαν από την επείγουσα ανάγκη για εκπαίδευση του προσωπικού των επιχειρήσεων (ΕΑΚ), που αναλαμβάνουν να εκτελέσουν έργα συντήρησης, αφαίρεσης ή κατεδάφισης αμιαντούχων υλικών και ειδικά στις περιοχές της Αττικής που επλήγησαν από τις πυρκαγιές του περασμένου Ιουλίου. Επισημαίνεται ότι με εξαιρετικά επείγον διαγωνισμό που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Υπουργείο ζητείται από τις αδειοδοτημένες στην αποκομιδή αμιάντου εταιρίες, να διαθέσουν πολύ μεγάλο αριθμό εργαζομένων ώστε να εκτελέσουν με 15
διαδικασίες fast track το έργο αποκομιδής αμιάντου από την ευρύτερη περιοχή του Μαραθώνα, και ειδικά από το Μάτι. Το Ινστιτούτο ανταποκρινόμενο στο έντονο αίτημα των εταιριών, για εκπαίδευση μεγάλου αριθμού εργαζομένων, αλλά και αντιλαμβανόμενο τη σαφή κυβερνητική προτεραιότητα για διεκπεραίωση του έργου με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα, κατέθεσε φακέλους προγραμμάτων με τη διαδικασία του κατ επείγοντος. Να σημειώσουμε ότι από τα 6 προγράμματα που κατατέθηκαν, τα δύο είχαν έναρξη την 17η Σεπτεμβρίου (επομένως έχει ήδη παρέλθει η δυνατότητα διεξαγωγής), ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα έχουν ημερομηνίες διεξαγωγής 24-26/9/2018 (1 ο, έχει επίσης παρέλθει η ημερομηνία διεξαγωγής), 8-10/10/2018 (2ο), 8-10/10/2018 (3ο), 15-17/10/2018 (4ο). Προτείνουμε την έγκριση, για άμεση υλοποίηση των προγραμμάτων, κατ εξαίρεση, δηλαδή χωρίς τη σχετική γνωμοδότηση του ΣΥΑΕ (γνωρίζουμε ότι εξετάζονται ήδη οι φάκελοι των προγραμμάτων από τους αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου οι οποίοι και έχουν την ευθύνη αξιολόγησης της εγκυρότητα και πληρότητά τους), η οποία θα έλυνε το ζήτημα και θα έδινε χρόνο σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για περαιτέρω διερεύνηση και εξεύρεση οριστικής λύσης. 2.3. Υπόμνημα ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. για τη συμμετοχή του Ινστιτούτου στην υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής ΥΑΕ 2016 2020 Επισυνάπτεται στο Παράρτημα 16
3. Διασύνδεση οριζόντιων θεμάτων με άλλα Υπουργεία Τα θέματα της διασύνδεσης της αγοράς εργασίας με την παρεχόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση είναι κρίσιμα για τις επιχειρήσεις. Αίτημα της αγοράς είναι να υπάρχει μία ενιαία αντίληψη μεταξύ των συναρμόδιων Υπουργείων (Εργασίας και Παιδείας) για τα θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (είτε αυτή προσφέρεται από το εκπαιδευτικό σύστημα των διαφόρων βαθμίδων, είτε από ιδιωτικούς φορείς) και, κυρίως, η άμεση και ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στα σχήματα διακυβέρνησης (σε πολλές περιπτώσεις ενώ θα έπρεπε να είναι τριμερής, οι κοινωνικοί εταίροι δεν έχουν κανέναν λόγο τόσο στη διαμόρφωση όσο και στη εφαρμογή των πολιτικών που απευθύνονται στην αγορά εργασίας). 17
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. ΠΡΟΣ ΥΠΟΥΡΓΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε ΣΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΥΑΕ 2016-2020 Το ΕΛΙΝΥΑΕ με την πολυετή παρουσία και εξειδικευμένη τεχνογνωσία και εμπειρία του, ως ανεξάρτητος φορέας των κοινωνικών εταίρων για την Υγεία και Ασφάλεια στη Εργασία, παρά τα επί σειρά ετών οικονομικά προβλήματά του, έχει συμβάλλει και εξακολουθεί με δυναμισμό να καλλιεργεί και να προάγει τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας και να τα αναδεικνύει ως κύρια δείγματα πολιτισμού. Στο κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία για τα έτη 2016-2020 περιγράφονται αναλυτικά οι στρατηγικοί στόχοι της Πολιτείας για την περίοδο αυτή καθώς και οι συγκεκριμένες προτεραιότητες. Με κύριο στόχο την αλλαγή νοοτροπίας - την αναβάθμιση και πιστοποίηση προσόντων τα σύγχρονα συστήματα και εργαλεία για όλους, το ΕΛΙΝΥΑΕ, με αίσθημα ευθύνης έναντι των εργαζομένων και των επιχειρήσεων της χώρας αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας και ιδιαίτερα της νέας γενιάς προσπαθεί να δημιουργήσει γέφυρες αξιοποιώντας συνέργειες και προτείνοντας συνεργασίες στους πιο κάτω τομείς : ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ανάπτυξη σύγχρονων ψηφιακών εφαρμογών για νέους (μαθητές σπουδαστές - νέους εργαζομένους) οι οποίες θα συμβάλουν αποτελεσματικά στην ενημέρωση ευαισθητοποίηση και τελικά στη δημιουργία νοοτροπίας πρόληψης. Συνεργασία με το Υπ. Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής για εκπαίδευση εκπαιδευτικών για θέματα ΥΑΕ και ανάπτυξη ειδικών σύγχρονων διαδραστικών προγραμμάτων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης Συνεργασίες με εξειδικευμένους ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς που προσδίδουν προστιθέμενη αξία στις πιο πάνω ενέργειες και δράσεις. 18
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (ΤΑ) Πέραν των τυπικών προσόντων, όπως αυτά καθορίζονται από το σχετικό νομικό πλαίσιο, η αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων του Τ.Α. εξαρτάται κυρίως από τις ουσιαστικές γνώσεις τους, οι οποίες πρέπει να επικαιροποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το ΕΛΙΝΥΑΕ, ως ανεξάρτητος φορέας, μπορεί να αναπτύξει και να υλοποιήσει ένα σύστημα περιοδικής αξιολόγησης ουσιαστικών προσόντων και γνώσεων των Τ.Α που εγγράφονται στο σχετικό μητρώο, καθώς και των ήδη εγγεγραμμένων. Η δράση αυτή, σε συνεργασία με το ΣΕΠΕ θα διευκολύνει την ομαλή λειτουργία της αγοράς εργασίας συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός υγιούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος. ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Ο σχεδιασμός ενός Συστήματος Ασφάλισης Επαγγελματικού Κινδύνου, καθώς και ο σχεδιασμός των σχετικών πολιτικών απαιτεί την κατάλληλη γνώση τόσο του ύψους του οικονομικού κόστους των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών, όσο και της κατανομής τους στους εμπλεκόμενους. Το ΕΛΙΝΥΑΕ μπορεί να συμβάλει με μελέτη εκτίμησης με κατάλληλες μεθόδους (π.χ. συντελεστής απόδοσης επαγγελματικής αιτιότητας) καθώς και μεταφορά και προσαρμογή καλών ευρωπαϊκών πρακτικών. Επίσης καθοριστικής σημασίας θα μπορεί να είναι η συμμετοχή του ΕΛΙΝΥΑΕ στη δόμηση του απαιτούμενου συστήματος καταγραφής της επαγγελματικής νοσηρότητας, βάσει ευρωπαϊκών προτύπων. ΣΤΗΡΙΞΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ανάπτυξη εθνικών εργαλείων OiRA σε καίριους τομείς ΜΜΕ. Υποστήριξη και αξιολόγηση εφαρμογής αυτών, σε άμεση συνεργασία με τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δομές των κοινωνικών εταίρων. 19
ΥΑΕ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΤΑ Το ΕΛΙΝΥΑΕ μπορεί να συνδράμει τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπ. Εργασίας ώστε να δρομολογηθούν οι απαραίτητες ενέργειες για την προαγωγή των θεμάτων ΥΑΕ στο δημόσιο τομέα καθώς και στους ΟΤΑ Ιδιαίτερα, οι ΟΤΑ, οι οποίοι παρουσιάζουν αυξημένη επικινδυνότητα σε αρκετές εργασίες, μπορούν να αξιοποιήσουν την εμπειρία και τη τεχνογνωσία του ΕΛΙΝΥΑΕ, ώστε να βελτιώσουν τους δείκτες ατυχημάτων και να διευκολύνουν τη διάχυση της νοοτροπίας πρόληψης στους εργαζόμενους, στους δημότες και στην τοπική κοινωνία. Ήδη έχουν αναπτυχθεί από το ΕΛΙΝΥΑΕ, και εφαρμοστεί πιλοτικά με επιτυχία, εξειδικευμένα μεθοδολογικά εργαλεία για βελτίωση της απόδοσης του συστήματος ΥΑΕ σε δήμους. Επιχειρείται δε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο υποστήριξης των ΟΤΑ όπου το ΕΛΙΝΥΑΕ μπορεί να παρέχει υποστήριξη και εξειδικευμένη εκπαίδευση στους εργαζομένους τους. 20