ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην παραγωγή θα αλλάξει δραματικά την αγορά εργασίας τα επόμενα χρόνια. Στον κόσμο της εργασίας θα γίνει κυρίως αισθητός ο αντίκτυπος της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, η νανοτεχνολογία, η 3D εκτύπωση θα προκαλέσει αναστάτωση στα επιχειρηματικά μοντέλα και στην αγορά εργασίας μέσα στα επόμενα χρόνια. Αυτό είναι το συμπέρασμα της νέας έκθεσης για το μέλλον των θέσεων εργασίας ως το 2020, που παρουσιάστηκε Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός. «Χωρίς επείγουσα και στοχευμένη δράση για τη διαχείριση της βραχυπρόθεσμης μετάβασης και την οικοδόμηση ενός εργατικού δυναμικού με δεξιότητες, οι κυβερνήσεις θα βρεθούν αντιμέτωπες με την ολοένα αυξανόμενη ανεργία και οι επιχειρήσεις με τη συρρίκνωση της καταναλωτικής βάσης» δήλωσε ο Klaus Schwab, ιδρυτής και εκτελεστικός πρόεδρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ κατά την ομιλία του. Η έκθεση βασίζεται σε έρευνα των επικεφαλής τμημάτων ανθρώπινων πόρων και κορυφαίων στελεχών της στρατηγικής προσωπικού σε εννέα τομείς της βιομηχανίας που τροφοδοτούν 15 από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου και απασχολούν το 65% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Η έκθεση επισημαίνει ότι η φύση της αλλαγής κατά τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι τέτοια που 7,1 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να χαθούν, λόγω της αυτοματοποίησης λειτουργιών, με τις μεγαλύτερες απώλειες στους υπαλλήλους γραφείου. Η απώλεια αυτή προβλέπεται να αντισταθμιστεί εν μέρει με τη δημιουργία 2,1 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας, κυρίως σε εξειδικευμένες ειδικότητες, όπως οι μηχανικοί υπολογιστών, οι μαθηματικοί ή οι αρχιτέκτονες μηχανικοί. Επιπλέον, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, την επόμενη δεκαετία πάνω από 1 δισεκατομμύριο νέοι θα μπουν στην αγορά εργασίας, κι από αυτούς μόνο το 40% θα εργάζεται σε επαγγέλματα που γνωρίζουμε σήμερα, οι υπόλοιποι θα καλύψουν θέσεις σε επαγγέλματα που θα δημιουργηθούν στον ιδιωτικό τομέα κυρίως (The Economist 29/1/2016). Το βάρος της απώλειας θέσεων εργασίας φαίνεται να πέφτει εξίσου σε γυναίκες (48%) και άνδρες (52%). Καθώς όμως οι άνδρες αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερο μερίδιο στο σύνολο της αγοράς εργασίας σε σχέση με τις γυναίκες, που επιπλέον έχουν χαμηλή συμμετοχή στα 1/6
τεχνολογικά επαγγέλματα, αυτές χάνουν πέντε θέσεις εργασίας για κάθε μία που δημιουργείται, ενώ εκείνοι τρεις προς μία. Καθίσταται επείγον λοιπόν οι ηγέτες να αντιμετωπίσουν το χρόνιο πρόβλημα του περιορισμένου ποσοστού γυναικών σε STEM (Science, Technology, Mechanics, Mathematics) επαγγέλματα. Στόχος τα γυναικεία ταλέντα Η πιο δημοφιλής στρατηγική στη βιομηχανία αυτή τη στιγμή είναι να επενδύει στην ενδυνάμωση των ικανοτήτων των εργαζομένων της. Μεταξύ των λοιπών προτεραιοτήτων είναι η υποστήριξη της κινητικότητας, η εκ περιτροπής εργασία, η προσέλκυση ταλέντων και η προσφορά θέσεων μαθητείας. Πράγματι, η έρευνα δείχνει ότι οι εταιρείες που θέτουν ως προτεραιότητα τον σχεδιασμό του μέλλοντος του εργατικού δυναμικού τους έχουν σχεδόν 50% περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν τους στόχους τους, από εκείνες που δεν το κάνουν. Τα γυναικεία ταλέντα και όχι η εν γένει αύξηση των προσλήψεων, είναι σύμφωνα με την έκθεση, ο στόχος των εταιρειών που προετοιμάζουν από τώρα την αναδιάρθρωση του προσωπικού τους. Οι εργαζόμενοι θα γίνουν πιο δημιουργικοί «Η έμφαση πρέπει να δοθεί στις δεξιότητες» ανέφερε ο Satya Nadella, διευθύνων σύμβουλος της Microsoft. «Θα πρέπει να δαπανήσουμε χρήματα για να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους μας όχι μόνο τους νέους, αλλά και όσους βρίσκονται στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους, έτσι ώστε να μπορούν να καλύψουν τις νέες θέσεις εργασίας». Σε πέντε χρόνια, πάνω από το ένα τρίτο των δεξιοτήτων (35%), οι οποίες θεωρούνται σημαντικές για το σημερινό εργατικό δυναμικό, θα έχει αλλάξει. Η δημιουργικότητα θα αποτελεί μια από τις τρεις κορυφαίες δεξιότητες που θα απαιτούνται. Με τη «χιονοστιβάδα» των νέων προϊόντων, νέων τεχνολογιών και νέων μεθόδων εργασίας, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να γίνουν πιο δημιουργικοί. «Τα ρομπότ μπορεί να μας βοηθήσουν να φτάσουμε εκεί που θέλουμε πιο γρήγορα, αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία των ανθρώπων (ακόμα)» λέει ο Alain Dehaze, διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Adecco. Ωστόσο, σε πέντε χρόνια οι μηχανές θα χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό τον όγκο των δεδομένων που θα καταχωρίζονται, προσφέροντας υλικό για τη λήψη αποφάσεων. Σε παλαιότερη έρευνα που έγινε από την Ατζέντα του Συμβουλίου του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το μέλλον του λογισμικού και της κοινωνίας 2/6
(2014) αναφέρεται ότι οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης θα είναι μέρος του διοικητικού συμβουλίου μιας εταιρείας μέχρι το 2026 και θα τροφοδοτούν τους διευθυντές με τις απαραίτητες πληροφορίες. Η διαπραγματευτική ικανότητα και η ευελιξία ήταν ψηλά στη λίστα των δεξιοτήτων το 2015. Το 2020 υποχωρούν από τις πρώτες θέσεις. Ομοίως, η προσεκτική ακρόαση, που θεωρείται βασικό προσόν σήμερα, δεν θα υπάρχει στη λίστα των 10 βασικών δεξιοτήτων. Αντίθετα, η συναισθηματική νοημοσύνη, η οποία δεν περιλαμβάνεται στο top 10 σήμερα, θα γίνει μια από τις κορυφαίες δεξιότητες που θα απαιτείται από όλους. «Υπάρχουν και δεξιότητες που δεν αποτυπώνονται στη λίστα, αλλά είναι σημαντικές για τις εταιρείες και πολλές φορές βοηθούν τους διευθυντές προσωπικού να επιλέξουν τους υπαλλήλους τους. Το χιούμορ, η τόλμη και η κοινή λογική αποτελούν βασικά συστατικά επιτυχίας για έναν εργαζόμενο» δηλώνει στην «Κ» η Τζένη Τσιμικλή, διευθύντρια ανθρώπινου δυναμικού σε φαρμακοβιομηχανία. «Προσωπικά και επαγγελματικά δίνω ιδιαίτερη βαρύτητα σε δεξιότητες που μας επιτρέπουν να αντιμετωπίζουμε την πολυπλοκότητα και τις συνεχείς αλλαγές που βιώνουμε σε κάθε επίπεδο. Δεξιότητες όπως ευελιξία (flexibility), ανθεκτικότητα (resilience) και συναισθηματική νοημοσύνη (emotional intelligence) τις εκτιμώ ιδιαίτερα και τις αναζητώ στους συνεργάτες μου. Στα επόμενα χρόνια, δεξιότητες που σχετίζονται με τη διαχείριση ανθρώπων, επικοινωνίας, αλλαγών και σύνθετων προβλημάτων θεωρώ ότι θα πρωταγωνιστήσουν στα κριτήρια επιλογής υποψηφίων.» λέει στην «Κ» Νεκταρία Ειρήνη Καραμανή, Διευθύντρια Ανθρώπινου Δυναμικού σε πολυεθνική εταιρία ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ο σκοπός του προγράμματος «Εκπαιδευτική Ρομποτική» είναι η συναρπαστική εκμάθηση της Επιστήμης, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών (Science, Technology, Engineering and Mathematics (S.T.E.M.)), όπου οι μαθητές πρακτικά κατανοούν τις θεωρίες που διδάσκονται, με την ταυτόχρονη περαιτέρω ανάπτυξη δεξιοτήτων εφευρετικότητας, προχωρημένων και πολύπλοκων προγραμματιστικών τεχνικών. Ο ΟΡΟΣ STEM Ο όρος STEM [Science, Technology, Engineering and Mathematics] είναι το ακρωνύμιο το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως από άτομα σχετικά με την εκπαιδευτική πολιτική, για τα πεδία που αναφέρονται στις Φυσικές Επιστήμες, την Τεχνολογία, την Επιστήμη των 3/6
Μηχανικών και τα Μαθηματικά. Ο όρος STEM πρωτοεμφανίσθηκε το 2001 από τη βιολόγο Judith A. Ramaley, η οποία ως Διευθύντρια του Ιδρύματος Φυσικών Επιστημών των ΗΠΑ, ήταν υπεύθυνη για την ανάπτυξη νέων προγραμμάτων σπουδών. Το STEM είναι μια προσέγγιση στην Εκπαίδευση που σχεδιάζεται ώστε στη διδασκαλία των Μαθηματικών και των Φυσικών Επιστημών, που είναι ζωτικής σημασίας για μια βασική κατανόηση του σύμπαντος, να εισαχθούν οι Τεχνολογίες και η Επιστήμη των Μηχανικών, που αποτελούν για τον άνθρωπο τα μέσα αλληλεπίδρασης με το σύμπαν. Είναι ένας νέος μετά επιστημονικός κλάδος! Στο Πανεπιστήμιο της Columbia αναφέρεται ότι το βασικό ερώτημα είναι: Πώς μπορούμε να κάνουμε τη μάθηση να αποκτήσει τέτοιο νόημα για τους μαθητές ώστε να παραμένουν στο σχολείο, να επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις, και με επιτυχία να αποφοιτούν από το λύκειο προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση ή προς μια δουλειά της επιλογής τους; Η απάντηση που δίνουν είναι απλή : Οι μαθητές θα πρέπει να εκπαιδευτούν ώστε να αντιληφθούν ότι η δική τους ευημερία εξαρτάται από την ποιότητα του πλανήτη και η όποια εκπαίδευσή τους θα πρέπει να περιλαμβάνει την εκπαίδευση σε θέματα όπως: την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, τη διατήρηση της εναπομένουσας βιοποικιλότητας, την προστασία και την πρόσβαση σε πηγές νερού κλπ, ώστε οι μαθητές να μπορούν να αντιμετωπίζουν τέτοια θέματα-προκλήσεις τα οποία όμως έχουν περιβαλλοντικές, κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές επιδράσεις. Ένα έθνος με βαθιές γνώσεις όχι μόνο διαβάζει αλλά υπολογίζει, εξετάζει και καινοτομεί. Έτσι ήδη στις Η.Π.Α. παραδέχονται ότι η χώρα τους έχει μείνει πίσω στον τομέα των μαθηματικών και της επιστήμης. Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα ο πρόεδρος Ομπάμα κάλεσε την κοινωνία να πάρει πρωτοβουλίες για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της καινοτομίας. Με το σύνθημα Educate to innovate (εκπαιδεύστε για να καινοτομήσουμε) ξεκίνησε μία μεγάλη εκστρατεία για την εκπαίδευση στο STEM ώστε κάθε παιδί να αναπτύξει τις προσωπικές του δεξιότητες σε ένα ευνοϊκό γι αυτό περιβάλλον μάθησης. Η εκπαίδευση στο STEM αποτελεί πλέον οικονομική επιταγή για την Αμερική διότι σχεδόν όλα από τα 30 αναπτυσσόμενα επαγγέλματα μέσα στην επόμενη δεκαετία θα απαιτήσουν τουλάχιστον κάποιο υπόβαθρο σε γνώσεις τεχνολογίας, μηχανικής, και μαθηματικών. Επιπλέον, σύμφωνα με μια νέα μελέτη του Προγράμματος Πολιτικής Brookings Metropolitan, μητροπολιτικές περιοχές με κατοίκους που έχουν τα υψηλότερα ποσοστά γνώσης STEM έχουν επίσης ισχυρότερη συνολική οικονομία και λιγότερη ανισότητα εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι έχει περισσότερο νόημα από ποτέ για τις κυβερνήσεις, τα σχολεία και τα άλλα θεσμικά όργανα σε όλο τον κόσμο να επενδύσουν στην εκπαίδευση STEM. Σε όλη την Ευρώπη οι χώρες που θέλουν να αναπτύξουν τη βιομηχανία τους προσπαθούν να 4/6
εντάξουν το STEM στην εκπαίδευση (πρωτοβάθμια δευτεροβάθμια και στα παιδαγωγικά της τριτοβάθμιας). Προς αυτή την κατεύθυνση έχει αρχίσει (από το 2009) μια προσπάθεια το Ευρωπαϊκό Σχολικό Δίκτυο, με έδρα τις Βρυξέλλες, ώστε κάποια σχολεία να αναπτύξουν πιλοτικά νέες δραστηριότητες μάθησης και τεχνολογίες στην τάξη, διερευνώντας τη χρήση νέων παιδαγωγικών εργαλείων για τη διδασκαλία STEM. Με το STEM επιχειρείται ο μετασχηματισμός από το επίπεδο της παραδοσιακής δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας στη διδασκαλία όπου κυρίαρχο ρόλο στο αναλυτικό πρόγραμμα θα διαδραματίζει η επίλυση προβλήματος, η ανακαλυπτική-διερευνητική μάθηση, ενώ θα απαιτείται η δημιουργική εμπλοκή των εκπαιδευόμενων στην ανακάλυψη της λύσης. Το STEM παρέχει ευκαιρίες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων ενθαρρύνοντας τα παιδιά να απαντούν σε ερωτήματα και να εμπλέκονται σε παιγνιώδεις δραστηριότητες με θέματα την επιστήμη, τα μαθηματικά, τη μηχανική και την τεχνολογία. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η αλλαγή της εμπλοκής και του ενδιαφέροντος που εμφανίζουν τα παιδιά με τα επιστημονικά πεδία του STEM. Με την εφαρμογή του STEM μέσω projects, οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να αναστοχάζονται στη διαδικασία της επίλυσης αυθεντικών προβλημάτων και αποκτούν δεξιότητες που είναι σχετικές με την παγκοσμιοποίηση στην εκπαίδευση, καθώς εστιάζει στην κριτική σκέψη, στην εργασία σε ομάδες (συνεργασία), ενώ έχει αναφερθεί ότι μειώνει το χάσμα γνώσεων ανάμεσα σε εκπαιδευόμενους από διαφορετικά κράτη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γεννήθηκε το πρόγραμμα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ με σκοπό την εναρμόνιση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για να εξασφαλιστεί η συμβολή όλων στην επίτευξη πραγματικής και μετρήσιμης αύξησης στην επίδοση των νέων της χώρας μας στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανική, και τα μαθηματικά [Science, Technology, Engineering and Mathematics (STEM)]. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το πρόγραμμα απευθύνετε σε μαθητές της Β και Γ Τάξης των Τεχνικών Σχολών. Ο αριθμός μαθημάτων για το Β Έτος είναι 28 ενότητες διάρκειας 90 για Εκπαιδευτική Ρομποτική με LEGO MIndstorms EV3 και για το Γ Έτος επίσης 28 ενότητες διάρκειας 90 για Εκπαιδευτική Ρομποτική με ARDUINO Η Εκπαιδευτική Ρομποτική με LEGO Mindstorms EV3 Το πρόγραμμα Εκπαιδευτική ρομποτική με LEGO Mindstorms είναι σχεδιασμένο για τους μαθητές της Τεχνικής Εκπαίδευσης. Η εμπλοκή στην ομαδική δραστηριότητα κατασκευής ενός λειτουργικά αυτόνομου και πολύπλοκου ρομπότ τους βοηθά να 5/6
απελευθερώσουν τη δημιουργική δύναμή τους και παράλληλα να κατανοήσουν εμπειρικά τις έννοιες που κρύβονται πίσω από τα φυσικά μεγέθη με συναρπαστικό τρόπο. Κάθε ρομποτική κατασκευή για να λειτουργήσει αυτόνομα χρειάζεται εφαρμοσμένο προγραμματισμό που για πρώτη φορά προσεγγίζεται πρακτικά από τη νέα γενιά, μέσω πολύπλοκων αλγορίθμων που τα ίδια τα παιδιά συντάσσουν εύκολα, στο ειδικό προγραμματιστικό περιβάλλον που προσφέρει το Mindstorms EV3 με εικονικό τρόπο. Μέσω της διαθεματικότητας των δραστηριοτήτων θα διδαχθούν θέματα, πρώτα εισαγωγικές και στη συνέχεια προχωρημένες τεχνικές προγραμματισμού και κατασκευής μοντέλων ρομπότ, ειδικά φτιαγμένων ώστε να λύνουν με πρωτότυπο τρόπο αληθινά προβλήματα του κόσμου που τα περιβάλλει. Οι δραστηριότητες που εκπονούν με αυτά τα ρομπότ, βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν εμπειρικά τις έννοιες της απόστασης, του χρόνου, της ταχύτητας και της μάζας που δύσκολα μαθαίνουν λόγω του αφηρημένου τους χαρακτήρα, αλλά και έννοιες των τεχνών της ζωγραφικής και της μουσικής. Οι δεξιότητες του 21 ου αιώνα που άπτονται των επιστημών της Μηχανικής, της Τεχνολογίας και των Μαθηματικών γρήγορα καθίστανται απαραίτητες για το μέλλον των μαθητών. Η πρακτική προσέγγιση της εκπαιδευτικής ρομποτικής μετατρέπει τις αφηρημένες έννοιες σε απτές διδακτικές εμπειρίες και βάζει τους μαθητές στο κέντρο του μαθησιακού περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα τα παιδιά προετοιμάζονται για να συμμετάσχουν, αν το θελήσουν, στον ετήσιο Παγκύπριο Διαγωνισμό Εκπαιδευτικής Ρομποτικής, ένα βήμα πριν την παγκόσμια Ολυμπιάδα της διεθνής Οργάνωσης WRO. Η Εκπαιδευτική Ρομποτική με ARDUINO Το πρόγραμμα Εκπαιδευτική ρομποτική με Arduino είναι σχεδιασμένο για να δίνει στους μαθητές τη δυνατότητα να γνωρίσουν τις έννοιες της κατασκευής κυκλωμάτων και του προγραμματισμού κυκλωμάτων. Κύριος στόχος του προγράμματος είναι η κατασκευή αυτόματων εφαρμογών. Επιπλέον μέσα από τα μαθήματα δίνεται η δυνατότητα να διδαχθούν συνδυαστικές έννοιες φυσικής, μαθηματικών και προγραμματισμού. Η γνωριμία του αντικειμένου θα γίνει μέσα από το βασικό εργαλείο Arduino και μια ψευδογλώσσα προγραμματισμού που ονομάζεται Ardublock και αποτελεί επέκταση του προγράμματος Arduino IDE. Τα αισθητήρια και οι συνδέσεις των εφαρμογών γίνονται μέσα από μια ειδική έκδοση του Arduino (Arduino Grove). Η έκδοση αυτή επιτρέπει εύκολη και άμεση σύνδεση των αισθητήριων με το ολοκληρωμένο κύκλωμα του Arduino, χωρίς την χρήση περίπλοκων μικρο-ηλεκτρονικών γνώσεων. 6/6