ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ

ΕΛΛΑ Α ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΕΑΑ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΥΝΤΑΞΙΟ ΟΤΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΓΑ ΤΗΣ 31 ης ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2005 ΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΙΕΘΝΕΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΕΝΕΥΗ 15-10-2007 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛΙ Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 1. ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ 1.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 1.2 ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΑΚΡΟΙΟΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ 4 4 7 2. ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΞΙΟ ΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΙΚΑ 9 2.1 ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΙΚΑ 9 2.2 ΙΚΑ- ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΠΑΡΟΧΩΝ 10 2.3 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΙΚΑ 10 3. ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΞΙΟ ΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΟΓΑ 13 3.1 ΟΓΑ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΑ Ο ΚΥΡΙΑΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ 14 3.2 ΟΓΑ ΚΛΑ ΟΣ ΚΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΕΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ 15 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι : ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ, ΑΡΧΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 18 1.1 ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 18 1.2 ΜΟΝΤΕΛΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 18 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Προκαταρκτικό Τεχνικό Σημείωμα παρουσιάζει τα αποτελέσματα των αναλογιστικών προβλέψεων για τα συνταξιοδοτικά σχήματα του ΙΚΑ και του ΟΓΑ. Τα περιεχόμενα αντανακλούν τα αποτελέσματα των αναλογιστικών προβλέψεων καθώς και βασική πληροφόρηση σε σχέση με τις βάσεις δεδομένων και τις υποθέσεις που χρησιμοποιήθηκαν για να γίνει το σύνολο των προβλέψεων με το τρέχον καθεστώς παροχών και χρηματοδότησης σχετικά με τα δύο μεγάλα συνταξιοδοτικά συστήματα του ΙΚΑ και του ΟΓΑ. Από τη ιεθνή Χρηματοοικονομική και Αναλογιστική Υπηρεσία του Τμήματος Κοινωνικής Ασφάλισης του ιεθνούς Γραφείου Εργασίας ( ΓΕ) ζητήθηκε, στο πλαίσιο του προγράμματος τεχνικής συνεργασίας μεταξύ ΓΕ και της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής (ΕΑΑ), υπό τον τίτλο «Αναλογιστική υποστήριξη στην Εθνική Αναλογιστική Αρχή (GRE/06/01/GRE)» να παραδώσει ένα σύνολο αποτελεσμάτων ώστε να βοηθήσει την ΕΑΑ να οικοδομήσει τις δικές της εθνικές δυνατότητες και να δοκιμάσει εργαλεία, που εφαρμόζονται κατά τη διεξαγωγή της περιοδικής αναλογιστικής αξιολόγησης του δημόσιου ελληνικού συνταξιοδοτικού συστήματος. Το παρόν Προκαταρτικό Τεχνικό Σημείωμα παρουσιάζει περιορισμένα αποτελέσματα των αναλογιστικών προβλέψεων, ενόψει ενός πιο αναλυτικού τεχνικού σημειώματος το οποίο θα παραδοθεί στην ΕΑΑ στα τέλη Νοεμβρίου του 2007 σύμφωνα με τους συμφωνημένους όρους του προγράμματος ώστε να συμπεριλάβει την πλήρη συζήτηση για τη συλλογή δεδομένων, την εμπειρική ανάλυση, την κατασκευή των υποθέσεων πρόβλεψης, την ανάλυση των αποτελεσμάτων της προβολής καθώς και μία σειρά συστάσεων. Οι αναλογιστικές προβολές γίνονται με ημερομηνία εκτίμησης την 31 η εκεμβρίου 2005. Η περίοδος εκτίμησης είναι 50 έτη, δηλαδή τελειώνει το έτος 2055. Ο αναγνώστης του παρόντος τεχνικού σημειώματος θα συνεκτιμήσει την παρουσίαση των κύριων χαρακτηριστικών και υποθέσεων, επί των οποίων βασίσθηκαν οι προβολές. Είναι σημαντικό να έχει κανείς υπόψη του τον εγγενή υψηλό βαθμό αβεβαιότητας όταν η προβολή αφορά στο μακροχρόνιο ορίζοντα των παροχών του εθνικού συνταξιοδοτικού συστήματος που σε αυτή την περίπτωση είναι 50 έτη. Κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο σε κάθε αναλογιστική αξιολόγηση συνταξιοδοτικού συστήματος. Η ευαισθησία των χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων στις διακυμάνσεις της κάθε μεταβλητής και στο σύνολο θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Το παρόν προκαταρτικό τεχνικό σημείωμα δεν υπεισέρχεται στο πλήρες επίπεδο των λεπτομερειών καθώς η ανάλυση ευαισθησίας θα παρουσιασθεί στο τελικό τεχνικό σημείωμα το οποίο αναμένεται να παραδοθεί στα τέλη Νοεμβρίου του 2007. Στο Τμήμα 1, παρουσιάζονται οι προβολές του συνολικού πληθυσμού και των μακροοικονομικών παραγόντων που επηρεάζουν το εθνικό συνταξιοδοτικό σύστημα. Στα Τμήματα 2 και 3, παρουσιάζονται οι προβλέψεις αλλά και τα όσα αφορούν τα συνταξιοδοτικά συστήματα του ΙΚΑ και του ΟΓΑ ενώ περαιτέρω λεπτομέρειες παρέχονται στο Παράρτημα 1. Ο Γενικός ιευθυντής του ΓΕ εκφράζει την εκτίμησή του προς τον Πρόεδρο της ΕΑΑ για την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη κατά τη διάρκεια της συνεργασίας στον παρόν έργο καθώς επίσης και το προσωπικό της ΕΑΑ για την ανεκτίμητη καθημερινή επαγγελματική υποστήριξη και συνεργασία. 3

ΤΜΗΜΑ 1 ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ Τα μελλοντικά έσοδα και οι δαπάνες του ΙΚΑ και του ΟΓΑ θα συνδέονται στενά με τις αλλαγές στις κύριες μακροοικονομικές και δημογραφικές μεταβλητές, οι οποίες επηρεάζουν συνολικά τη χώρα όπως, μεταξύ άλλων, το μέγεθος και η ηλικιακή δομή του γενικού πληθυσμού, τα επίπεδα απασχόλησης, η μεγέθυνση της οικονομίας και των ημερομισθίων, ο πληθωρισμός και τα επιτόκια. Η προβολή των μελλοντικών μεγεθών των διαφορετικών συνιστωσών του εθνικού συστήματος συνταξιοδότησης αλλά και του ιδίου συνολικά απαιτεί να ξεκινά κανείς από την πρόβλεψη για το γενικό πληθυσμό της Ελλάδος και τις κύριες μεταβλητές που επηρεάζουν την εθνική οικονομική δραστηριότητα. Οι προβολές για το συνολικό πληθυσμό και την οικονομία είναι ένα ενδιάμεσο βήμα προκειμένου να συναχθούν αναλογιστικές προβλέψεις των διαφορετικών συνιστωσών του εθνικού συνταξιοδοτικού συστήματος. Οι προβολές του συνολικού πληθυσμού παρέχουν τη βάση για την εκτίμηση του μεγέθους και της σύνθεσης του εργατικού δυναμικού. Οι προβλέψεις για το ΑΕΠ και για τη μεγέθυνση της παραγωγικότητας των εργαζομένων δείχνουν με τη σειρά τους πόσοι εργαζόμενοι από το εργατικό δυναμικό θα είναι ενεργοί και απασχολούμενοι στην οικονομία καθώς επίσης και ποιο θα είναι το επίπεδο των ατομικών απολαβών τους. εδομένου ότι αυτοί οι παράγοντες είναι τόσο άμεσα όσο και έμμεσα συσχετιζόμενοι για παράδειγμα, οι μεταβολές στο συνολικό πληθυσμό επιδρούν άμεσα στην οικονομία ενώ η απόδοση της οικονομίας έχει με τη σειρά της επίδραση στη μετανάστευση, η οποία προκαλεί αλλαγή στο συνολικό πληθυσμόπληθυσμιακές και οικονομικές προβολές γίνονται μαζί για να διασφαλίσουν ότι οι βασικές συσχετίσεις παραμένουν συνεκτικές καθόλη τη διάρκεια της διαδικασίας προβολής. Οι υποθέσεις έχουν αναπτυχθεί ακoλουθώντας μία ανάλυση τάσεων του παρελθόντος και συνεκτιμώντας μία πιθανή μελλοντική εξέλιξη έχοντας υπόψη τις διάφορες ενδείξεις που παρέχονται από την Ομάδα Εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Γήρανση (EUAWG), στο βαθμό που αυτές είναι σχετικές για την αναλογιστική αξιολόγηση του ελληνικού συνταξιοδοτικού συστήματος. Όταν αποκλίνουμε από την παραπάνω κατάσταση, αυτό γίνεται προσπάθεια να τεκμηριωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Οι κύριες υποθέσεις και προβολές που σχετίζονται με τα γενικά δημογραφικά και οικονομικά δεδομένα της Ελλάδος παρουσιάζονται στις επόμενες υποενότητες. Περαιτέρω λεπτομέρειες μπορούν να βρεθούν στο Παράρτημα 1. 1.1 - ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Οι παράγοντες που διαμορφώνουν τον πληθυσμό στο μέλλον είναι η γονιμότητα, η θνησιμότητα και η καθαρή μετανάστευση. Τα ποσοστά της γονιμότητας καθορίζουν τον αριθμό των γεννήσεων, ενώ τα ποσοστά της θνησιμότητας καθορίζουν πόσοι άνθρωποι και σε ποια ηλικία αναμένεται να πεθάνουν. Η καθαρή μετανάστευση αντιπροσωπεύει τη διαφορά μεταξύ του αριθμού των ανθρώπων οι οποίοι μόνιμα έρχονται και φεύγουν από την Ελλάδα και είναι ο πιο ευμετάβλητος από τους τρεις παράγοντες. Ο μόνιμος πληθυσμός το 2003 εκτιμήθηκε σε 11.006.000 άτομα βασισμένος σε εκτιμήσεις από την EUAWG. Οι παρούσες προβολές χρησιμοποίησαν αυτήν την εκτίμηση ως ένα αρχικό σημείο για την ομαδοποίηση του πληθυσμού με βάση το φύλο και την ηλικία, με εξαίρεση τις προσαρμογές που έγιναν για τις ηλικίες άνω των 90 ετών. Η πρόβλεψη για το συνολικό πληθυσμό ξεκίνησε το 2004. Το συνολικό ποσοστό γονιμότητας αντιπροσωπεύει το μέσο αριθμό παιδιών που κάθε γυναίκα που βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία θα είχε, εάν είχε όλα τα παιδιά της στο συγκεκριμένο έτος. Αν δεν υπάρχει μετανάστευση, το ποσοστό γονιμότητας που απαιτείται για την αναπλήρωση των γενεών στο βάθος του χρόνου είναι 2,1. Το 2003 στην Ελλάδα το ποσοστό γεννητικότητας εκτιμήθηκε στο 1,29 ένα επίπεδο σημαντικά χαμηλότερο από το 4

φυσιολογικό ποσοστό γονιμότητας για την αναπλήρωση του πληθυσμού. Το βασικό σενάριο υποθέτει ότι το ποσοστό γονιμότητας θα αυξηθεί μέχρι το 2025 στο 1,5 και θα παραμείνει σε αυτό το επίπεδο μέχρι το τέλος της περιόδου πρόβλεψης (2055). Η υπόθεση για το συνολικό ποσοστό γονιμότητας βασίζεται σε εκτιμήσεις της EUAWG, ενώ το μοντέλο των ποσοστών γονιμότητας ανά κάθε ηλικία αντιστοιχεί στο μέσο των μεταβλητών προβλέψεων των Ηνωμένων Εθνών. Ο αρχικός προσδόκιμος χρόνος βασίσθηκε σε εκτιμήσεις της EUAWG. Για το βασικό σενάριο ο προσδόκιμος χρόνος κατά τη γέννηση το 2005 είναι 76,8 για αγόρια και 81,8 για κορίτσια. Ο προσδόκιμος χρόνος σε μεγάλες ηλικίες συνιστά παράγοντα-κλειδί για το κόστος των συνταξιοδοτικών παροχών. Στην ηλικία των 65, το υπόλοιπο του προσδόκιμου ζωής είναι 16,8 έτη για τους άνδρες και 20 έτη για τις γυναίκες, αντίστοιχα. Βελτιώσεις στο ποσοστό θνησιμότητας υποθέτουμε ότι συμβαίνουν με το μοντέλο της γρήγορης αύξησης σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ. Η καθαρή μετανάστευση ορίσθηκε σε 45.000 άτομα το 2003 και υποθέτουμε ότι μειώνεται γραμμικά στα 40.000 άτομα το 2010, στα 38.000 το 2020, και στα 35.000 το 2030 παραμένοντας σταθερή στη συνέχεια. Αυτή η υπόθεση βασίσθηκε στις εκτιμήσεις του EUAWG. Από τη μία πλευρά, σημαντικές μεταναστευτικές κινήσεις έχουν παρατηρηθεί στο πρόσφατο παρελθόν και είναι εξαιρετικά πιθανό να λάβουν χώρα και στο μέλλον επίσης. Από την άλλη πλευρά, ο ακριβής αριθμός των μεταναστών εξαρτάται από ένα σύνολο πολιτικών και οικονομικών συνθηκών, οι οποίες είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Υπό τέτοιες συνθήκες, η απλουστευμένη υπόθεση για την καθαρή μετανάστευση κρίθηκε ως η πιο κατάλληλη προσέγγιση αφού τα μεταναστευτικά φαινόμενα θα έπρεπε να είναι πιο έντονα από αυτά που έχουν παρατηρηθεί μέχρι τώρα στον υπό μελέτη πληθυσμό, ώστε να επηρεάσουν σημαντικά τη μακροχρόνια χρηματοοικονομική κατάσταση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Υπάρχει ένας αναπόφευκτος και εγγενώς υψηλός βαθμός βεβαιότητας στην υπόθεση που αφορά στη μετανάστευση. Ο πίνακας 1.1 περιέχει τις βασικές δημογραφικές υποθέσεις που χρησιμοποιούνται σε αυτή την αναλογιστική μελέτη. Πίνακας 1.1 Βασικές υποθέσεις για τις προβολές του συνολικού πληθυσμού Μεταβλητή Υπόθεση Πηγή Συνολικό ποσοστό Αυξάνεται από 1,29 σε 1,50 έως το EUAWG γονιμότητας έτος 2025 και παραμένει εφεξής Βελτιώσεις θνησιμότητας Καθαρή μετανάστευση σταθερό στο 1,50 Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση το 2005 Άνδρες: 76,8 Γυναίκες: 81,8 Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση το 2055 Άνδρες: 82,1 Γυναίκες: 87,0 Μειώνεται γραμμικά από 45.000 σε 40.000 το 2010, σε 38.000 το 2020, σε 35.000 το 2030 και εφεξής παραμένει σταθερή Προσδόκιμος ζωής κατά τη γέννηση το 2005: EUAWG Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση το 2055: Βασισμένο στη μέση μεταβλητή των προβολών του ΟΗΕ EUAWG Το επόμενο Γράφημα 1.1 δείχνει την πρόβλεψη του συνολικού πληθυσμού έως το έτος 2055, σύμφωνα με τις τρεις κύριες κατηγορίες ηλικιών: παιδιά, σε ηλικία εργασίας, σε ηλικία σύνταξης. Οι αλλαγές στο σχετικό μέγεθος κάθε ηλικιακής ομάδας του πληθυσμού καταδεικνύουν την αναπόφευκτη διαδικασία γήρανσης του πληθυσμού που ήδη αντιμετωπίζει ο πληθυσμός της Ελλάδας. Ο αριθμός των παιδιών θα μειωθεί ελαφρά, ενώ ο αριθμός των 5

ατόμων σε ηλικία σύνταξης θα αυξηθεί με πολύ μεγαλύτερο ρυθμό κατά την περίοδο της πρόβλεψης. ΓΡΑΦΗΜΑ 1.1 Εκτίμηση του συνολικού πληθυσμού 2005-2055 (σε χιλιάδες) Ο Πίνακας 1.2 παρουσιάζει τις λεπτομέρειες των προβλέψεων για τον πληθυσμό υπό το βασικό σενάριο. Εάν το σενάριο αυτό επαληθευτεί, τα βασικότερα σημεία είναι: Ο συνολικός πληθυσμός θα αυξηθεί σε 11.500.000 άτομα έως το 2023 και κατόπιν θα αρχίσει να μειώνεται για να φτάσει τα 10.800.000 άτομα έως το 2055. Ο συνολικός πληθυσμός και η ομάδα πληθυσμού σε ηλικία εργασίας θα μειωθούν κατά 3% κατά την περίοδο προβολής, ο αριθμός των γηραιότερων ατόμων μέσα στην πληθυσμιακή ομάδα των ατόμων σε ηλικία σύνταξης (65 και άνω) θα αυξηθεί κατά 75%. Μέχρι το έτος 2055 τα άτομα σε ηλικία σύνταξης (65 ετών και άνω) θα είναι τρεις φορές περισσότερα σε σχέση με την πληθυσμιακή ομάδα των παιδιών. Ο λόγος του αριθμού ατόμων σε ηλικία εργασίας για κάθε άτομο σε ηλικία σύνταξης θα μειωθεί από 3,74 σήμερα σε 1,7 έως το 2055. Αυτή είναι μία τάση στην ίδια γραμμή με άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν ταχεία διαδικασία γήρανσης του πληθυσμού τους. Η προβλεπόμενη αλλαγή στη δομή του πληθυσμού θα επιφέρει ένα αναπόφευκτα βαρύ φορτίο στη μακροχρόνια οικονομική κατάσταση του εθνικού δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος και ειδικότερα στις περιπτώσεις των ΙΚΑ και ΟΓΑ. 6

ΠΙΝΑΚΑΣ 1.2- Πρόβλεψη για το συνολικό πληθυσμό 2005-2055 (σε χιλιάδες) Ηλικιακές Ομάδες 0-14 15-64 65+ Αναλογία Έτος Σύνολο (1) (2) (3) (2):(3) 2005 11.098 1.591 7.502 2.005 3,74 2006 11.142 1.581 7.506 2.055 3,65 2007 11.184 1.575 7.545 2.063 3,66 2008 11.223 1.571 7.576 2.076 3,65 2009 11.259 1.569 7.607 2.083 3,65 2010 11.293 1.566 7.618 2.109 3,61 2011 11.324 1.562 7.620 2.141 3,56 2012 11.352 1.560 7.608 2.183 3,49 2013 11.377 1.559 7.599 2.219 3,42 2014 11.399 1.561 7.597 2.242 3,39 2015 11.419 1.561 7.601 2.257 3,37 2020 11.473 1.527 7.561 2.385 3,17 2025 11.475 1.467 7.470 2.538 2,94 2030 11.441 1.412 7.325 2.704 2,71 2035 11.385 1.375 7.075 2.936 2,41 2040 11.299 1.346 6.785 3.168 2,14 2045 11.171 1.318 6.468 3.386 1,91 2050 11.000 1.284 6.180 3.536 1,75 2055 10.795 1.250 6.017 3.529 1,70 1.2 ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Οι προβλεπόμενες αλλαγές στον πληθυσμό και στο εργατικό δυναμικό παρέχουν τη δυνατότητα παραγωγής πρόσθετου προϊόντος μέσω της αύξησης του αριθμού των εργαζομένων και αυξημένης παραγωγικότητας. Η συμμετοχή κατά ηλικία του ανδρικού πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό υποθέτουμε ότι θα αυξηθεί ελαφρά στις νεότερες και μεγαλύτερες ηλικίες ενώ θα μειωθεί στις μεσαίες ηλικίες. Η συμμετοχή κατά ηλικία των γυναικών στο εργατικό δυναμικό αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά για όλες τις ηλικίες σε συμφωνία και με τις εκτιμήσεις της EUAWG που βασίζονται σε μεθοδολογία ανά ομάδες. Η αύξηση του ΑΕΠ είναι το συνδυασμένο αποτέλεσμα παραγωγικότητας και διακύμανσης της απασχόλησης. Το ονομαστικό επιτόκιο είναι το συνδυασμένο αποτέλεσμα του πραγματικού επιτοκίου του 2,9% και του είκτη Τιμών Καταναλωτή (πληθωρισμού) στο 2% κατά το έτος αναφοράς. Κατά συνέπεια, υποθέτουμε ότι το ονομαστικό επιτόκιο θα βρεθεί στο 5% κατ έτος. Ο Πίνακας 1.3 παρουσιάζει τις βασικές οικονομικές υποθέσεις που χρησιμοποιούνται στην παρούσα αναλογιστική μελέτη. Περισσότερες λεπτομέρειες μπορούν να βρεθούν στο Παράρτημα 1. 7

Πίνακας 1.3 Βασικές υποθέσεις για τις βασικές μακροοικονομικές μεταβλητές Μακροοικονομική μεταβλητή Πραγματικό ΑΕΠ (ετήσιο, σε εκατ. Ευρώ) είκτης τιμών καταναλωτή (% κατ έτος) Μεταβολή του αποπληθωριστή ΑΕΠ (% κατ έτος) Πραγματικό ποσοστό απόδοσης (% κατ έτος) Ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό είκτης μεταβολής παροχών ΙΚΑ και ΟΓΑ (benefit indexation rate) 2005 έως 2007 (πραγματικό) 2008 και μετά 2005 έως 2007 (πραγματικό) 2008 και μετά Υπόθεση Αυξάνεται από 170.418 το 2005 σε 313.344 το 2050 Μειώενται στο 2% το 2008 2% ετησίως Μειώνεται στο 2% το 2008 2% ετησίως Σταθερό στο 2,9% ετησίως Ποσοστά ανά ηλικία είκτης Τιμών Καταναλωτή +0,5% Πηγή EUAWG EUAWG ΓΕ-εκτίμηση ΓΕ-εκτίμηση EUAWG ΓΕ-εκτίμηση Το Γράφημα 1.2 δείχνει το μοντέλο των βασικών οικονομικών υποθέσεων για την περίοδο προβολής έως το έτος 2055. Αυτό επιτρέπει την εκτίμηση της συνεκτικότητας ανάμεσα τους. Ο πληθωρισμός και η κατά κεφαλή παραγωγικότητα ακολουθούν το ίδιο μοντέλο, μειούμενα κατά τα πρώτα χρόνια της προβολής και παραμένοντα σταθερά στη συνέχεια. Σύμφωνα με την υπόθεση που χρησιμοποιήθηκε, ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ ισούται με τον είκτη Τιμών Καταναλωτή (πληθωρισμό) καθόλη την περίοδο της προβολής. Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ και η παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο χρησιμοποιήθηκαν ως συνιστώσες για τη μοντελοποίηση των μελλοντικών επιπέδων αύξησης των μισθών. Γράφημα 1.2 Προβλεπόμενη μορφή των κύριων μακροοικονομικών μεταβλητών 2005-2055 8

2. ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΞΙΟ ΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΙΚΑ Οι αναλογιστικές προβλέψεις πραγματοποιούνται με ημερομηνία εκτίμησης την 31 η εκεμβρίου 2005. Η περίοδος εκτίμησης είναι 50 έτη, δηλαδή τελειώνει το έτος 2055. Αυτή η ενότητα παρουσιάζει και αναλύει προβολές του ΙΚΑ για τα έτη 2006 έως 2055. Ο σκοπός αυτών των προβλέψεων είναι να αναγνωρισθεί η μακροχρόνια τάση από πλευράς εσόδων και δαπανών, περιορισμένων σε εισφορές και παροχές, προκειμένου να αξιολογηθούν οι κύριοι παράγοντες της οικονομικής βιωσιμότητας του συστήματος του ΙΚΑ. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι αναλογιστικές προβλέψεις βασίσθηκαν στην προβολή του συνολικού πληθυσμού και στις κύριες μακροοικονομικές μεταβλητές, όπως παρουσιάσθηκαν στην ενότητα 1, καθώς επίσης και σε μία εκτεταμένη σειρά ειδικών υποθέσεων για το ΙΚΑ, οι οποίες προήλθαν από μια μακροχρόνια μελέτη της επίδοσης κατά το παρελθόν, ώστε να προσαρμοσθεί η αρχική βάση δεδομένων και να εξαχθούν υποθέσεις για την πιθανότερη πορεία στο μέλλον. Οι προβολές υποθέτουν ότι οι προβλέψεις χρηματοδότησης και παροχών του ΙΚΑ, όπως αυτές ήταν στις 31 εκεμβρίου 2005, παραμένουν αναλλοίωτες στο μέλλον 1. 2.1 ημογραφικές προβλέψεις για το ΙΚΑ Ο Πίνακας 2.1 δίνει την προβαλλόμενη δημογραφική εξέλιξη για το ΙΚΑ υπό τις βασικές υποθέσεις της πρόβλεψης. Ο λόγος του αριθμού των ενεργών συνεισφερόντων για κάθε συνταξιούχο θα είναι το 2055 λιγότερος από το μισό από ό,τι ήταν το 2005, δηλαδή θα μειωθεί από 2,51 εισφέροντες ανά συνταξιούχο το 2005 σε 0,98 εισφέροντα ανά συνταξιούχο το 2055. Αυτό φαίνεται να αντανακλά όχι μόνο τη γενική διαδικασία γήρανσης αλλά επίσης και την επίδραση της πιθανότητας ενεργά άτομα να συνταξιοδοτούνται σχετικά νωρίς καθώς το προσδόκιμο ζωής τους αυξάνεται. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1- Πρόβλεψη δημογραφικών εξελίξεων για το ΙΚΑ 2005-2055. Αριθμός εισφερόντων* (1) Αριθμός συνταξιούχων Γήρατος Αναπηρίας Χηρείας Συνολικός Αριθμός Συνταξιούχων (2) Αναλογία (1):(2) Έτος 2005 2.355.971 557.715 134.571 247.580 939.866 2,51 2006 2.397.875 560.465 137.333 249.055 946.853 2,53 2007 2.442.395 563.418 140.162 250.472 954.052 2,56 2008 2.482.030 566.332 143.167 251.764 961.263 2,58 2009 2.532.232 569.449 146.366 253.052 968.867 2,61 2010 2.576.495 573.016 149.808 254.342 977.166 2,64 2011 2.616.298 577.246 153.566 255.637 986.449 2,65 2012 2.651.906 582.281 157.609 256.931 996.821 2,66 2013 2.685.074 588.138 161.931 258.341 1.008.410 2,66 2014 2.717.436 594.828 166.515 259.717 1.021.060 2,66 2015 2.749.045 602.411 171.341 260.921 1.034.673 2,66 2020 2.795.689 652.584 199.332 266.328 1.118.244 2,50 2025 2.782.333 732.489 233.983 269.066 1.235.538 2,25 2030 2.720.854 850.315 274.097 270.965 1.395.377 1,95 2035 2.620.345 1.008.456 316.147 277.138 1.601.741 1,64 2045 2.384.062 1.356.923 381.723 320.776 2.059.422 1,16 2055 2.254.391 1.508.789 400.190 398.615 2.307.594 0,98 * Αριθμός ασφαλισμένων ατόμων που συνεισφέραν τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια του έτους 1 Εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά, η νομισματική αξία των προβλέψεων που παρουσιάζονται στο τμήμα 2 εκφράζονται σε ευρώ (2005). 9

2.2 ΙΚΑ-Προβλέψεις παροχών Ο πίνακας 2.2 πιο κάτω παρουσιάζει τις χρηματοοικονομικές προβλέψεις για το ΙΚΑ με όρους συνολικής δαπάνης ανά κατηγορία παροχών και συνόλου ασφαλιστέων αποδοχών. Επίσης, παρουσιάζεται το μοντέλο του μέσου ποσοστού αναπλήρωσης, που ορίζεται ως μέσος όρος παροχών δια μέσου όρου ασφαλιστέων αποδοχών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ώριμο σύστημα του ΙΚΑ θα προσφέρει παροχές (κατά μέσο όρο), οι οποίες προβλέπεται να αυξάνονται σχεδόν τρεις φορές σε σχέση με τις μέσες ασφαλιστέες αποδοχές. Πίνακας 2.2 Προβλέψεις δαπανών ΙΚΑ ανά κατηγορία παροχών 2005-2055 Συντάξεις, επιδόματα και παροχές (σε εκατομμύρια Ευρώ) Παροχές ως Παροχές Γήρατος Αναπηρίας Χηρείας Σύνολο ποσοστό των ως ασφαλιστέων ποσοστό Έτος αποδοχών του ΑΕΠ 2005 4.534 842 1.316 6.692 26,1% 3,79% 2006 4.809 903 1.387 7.099 26,0% 3,79% 2007 5.106 967 1.460 7.533 25,8% 3,80% 2008 5.348 1.021 1.514 7.883 25,5% 3,79% 2009 5.606 1.081 1.572 8.259 25,2% 3,79% 2010 5.883 1.145 1.631 8.659 25,0% 3,81% 2011 6.183 1.215 1.693 9.091 24,9% 3,84% 2012 6.509 1.291 1.759 9.559 24,9% 3,87% 2013 6.863 1.372 1.828 10.063 24,8% 3,91% 2014 7.245 1.460 1.900 10.605 24,8% 3,95% 2015 7.658 1.554 1.973 11.185 24,8% 3,99% 2020 10.241 2.135 2.399 14.775 25,9% 4,40% 2025 14.018 2.958 2.917 19.893 28,5% 5,03% 2035 27.198 5.637 4.420 37.255 37,9% 7,04% 2045 50.983 9.630 7.173 67.786 53,9% 9,76% 2055 77.831 13.994 11.736 103.561 60,2% 11,06% 2.3 Χρηματοοικονομικές προβολές ΙΚΑ Οι συνολικές χρηματοοικονομικές προβλέψεις συνοψίζονται παρακάτω στον Πίνακα 2.3. Περιορίζονται στα έσοδα από εισφορές, υποθέτοντας ότι το σημερινό ποσοστό εισφορών παραμένει σε ισχύ και ότι οι δαπάνες παροχών θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται σύμφωνα με τις παρούσες προβλέψεις παροχών και με υποθέσεις που προέρχονται από εξέταση προηγούμενων επιδόσεων του συστήματος. 10

Πίνακας 2.3 ΙΚΑ χρηματοοικονομικές προβλέψεις 2005-2055 (σε εκ.ευρώ) Έτος Έσοδα από εισφορές απάνη Παροχών Ετήσιο Έλλειμμα Ετήσιο έλλειμμα ως % του ΑΕΠ 2005 5.355 6.691-1.336 0,76% 2006 5.705 7.098-1.393 0,74% 2007 6.085 7.532-1.447 0,73% 2008 6.456 7.884-1.428 0,69% 2009 6.839 8.254-1.419 0,65% 2010 7.211 8.659-1.448 0,64% 2011 7.601 9.092-1.491 0,63% 2012 8.009 9.558-1.549 0,63% 2013 8.434 10.062-1.628 0,63% 2014 8.889 10.604-1.715 0,64% 2015 9.375 11.185-1.810 0,65% 2020 11.859 14.775-2.916 0,87% 2025 14.534 19.892-5.358 1,36% 2035 20.445 37.255-16.810 3,18% 2045 26.167 67.786-41.619 5,99% 2055 35.774 103.562-67.788 7,24% Το γράφημα 2.1 παρουσιάζει την αναμενόμενη μακροχρόνια εξέλιξη των εσόδων από εισφορές, τις δαπάνες παροχών και το επαγόμενο καθαρό ετήσιο έλλειμμα. Εκφράζεται ως ποσοστό επί του ονομαστικού ΑΕΠ. Γράφημα 2.1 ΙΚΑ -Μακροχρόνια εξέλιξη των εσόδων από εισφορές, έξοδα παροχών και καθαρό ετήσιο έλλειμμα 2005-2055 -ποσοστό επί του ονομαστικού ΑΕΠ. Η επαγόμενη δια της προβολής χρηματοοικονομική απόδοση του ΙΚΑ μπορεί να συνοψισθεί σε δύο κύριους μακροοικονομικούς δείκτες: Το γενικό μέσο ασφάλιστρο, δηλαδή το μέσο ποσοστό των εισφορών που απαιτείται για την προβαλλόμενη περίοδο 2005-2055, ώστε να καλυφθεί πλήρως το προβαλλόμενο σύνολο των δαπανών για τις παροχές. Κατ αυτή την περίοδο το μέσο ασφάλιστρο μπορεί επίσης να υπολογισθεί διαιρώντας την παρούσα αξία των 11

δαπανών για παροχές με την παρούσα αξία των ασφαλιστέων αποδοχών για την περίοδο της πρόβλεψης. Το ποσοστό κόστους pay-as-you-go σε ένα δεδομένο χρόνο αναφοράς, δηλαδή το πραγματικό κόστος των δαπανών για παροχές για αυτό το έτος αναφοράς με όρους των ασφαλιστέων αποδοχών για το ίδιο έτος αναφοράς. Σημειώνεται, εδώ ότι το διοικητικό κόστος δεν περιλαμβάνεται στον υπολογισμό των δύο παραπάνω δεικτών. Το pay-as-you-go ποσοστό κόστους υπολογίζεται ως το γινόμενο δύο λόγων, οι οποίοι δείχνουν τη μελλοντική του εξέλιξη: Το λόγο εξάρτησης του συστήματος, ο οποίος δίνεται από τον αριθμό των δικαιούχων διαιρούμενο με τον αριθμό των ενεργά εισφερόντων, όπως φαίνεται στο Γράφημα 2.2. Το λόγο αναπλήρωσης του συστήματος, ο οποίος δίνεται από τη μέσο όρο παροχών διαιρούμενο με το μέσο όρο ασφαλιστέων αποδοχών. Γράφημα 2.4 ΙΚΑ Προβαλλόμενο ποσοστό κόστους, 2005-2055 (% επί των ασφαλιστέων αποδοχών) Πίνακας 2.4 - ΙΚΑ Πρόβλεψη του ποσοστού των παροχών τα έτη 2005,2025 και 2055 ως ποσοστό επί των εισφορών έτος αναφοράς % επί των ασφαλιστέων αποδοχών Μέσο % εισφορών 2005 21,0 Μέσο ασφάλιστρο 2005-2055 35,5 PAYG % κόστους 2005 26,1 PAYG % κόστους 2025 28,5 PAYG % κόστους 2055 60,2 Το ποσοστό κόστους PAYG το 2005 ήταν 26.1% επί των ασφαλιστέων αποδοχών, δηλαδή περισσότερο από 5,1 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από το ποσοστό των εισφορών την ίδια χρονιά (το οποίο ανάλογα με την ασφαλιστική κλάση, ήταν ανάμεσα στο 20 και στο 23 τοις εκατό των ασφαλιστέων αποδοχών. Το μέσο ασφάλιστρο προβλέπεται να φτάσει το 35,5% των ασφαλιστέων αποδοχών για την περίοδο από το τέλος του 2005 ως το 2055. Αυτό είναι επίσης σημαντικά ψηλότερο από τα τρέχοντα νόμιμα ποσοστά των εισφορών που κυμαίνονται μεταξύ 20 και 23 τοις εκατό επί των ασφαλιστέων αποδοχών. Αν δε ληφθούν μέτρα ώστε να αυξηθούν οι πηγές εσόδων του ΙΚΑ ή να μειωθούν οι δαπάνες παροχών του, η οικονομική βιωσιμότητα του ΙΚΑ θα συνεχίσει να χειροτερεύει σημαντικά στο μέλλον. 12

3. ΟΓΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ Οι αναλογιστικές προβλέψεις γίνονται με ημερομηνία εκτίμησης την 31 η εκεμβρίου 2005. Η περίοδος εκτίμησης είναι 50 έτη, δηλαδή τελειώνει το έτος 2055. Το τμήμα 3 παρουσιάζει και αναλύει τις προβλέψεις για τον ΟΓΑ, τα έτη 2006-2055. Ο σκοπός αυτών των προβολών είναι να αναγνωρισθεί η μακροχρόνια τάση από πλευράς εσόδων και δαπανών περιοριζόμενη ιδιαίτερα σε εισφορές και παροχές, προκειμένου να αξιολογηθούν οι κύριοι παράγοντες της χρηματοοικονομικής βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος του ΟΓΑ. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι αναλογιστικές προβλέψεις βασίσθηκαν στην προβολή του συνολικού πληθυσμού και στις κύριες μακροοικονομικές μεταβλητές όπως αυτές παρουσιάσθηκαν στο τμήμα 1, όπως επίσης και σε μία εκτεταμένη σειρά ειδικών υποθέσεων για τον ΟΓΑ, οι οποίες προήλθαν από μια μακροχρόνια μελέτη της επίδοσης κατά το παρελθόν, ώστε να προσαρμοσθεί η αρχική βάση δεδομένων και να προκύψουν υποθέσεις για την πιθανότερη πορεία στο μέλλον 2. Οι προβλέψεις υποθέτουν ότι η χρηματοδότηση και οι παροχές του ΟΓΑ, όπως αυτές ήταν στις 31 εκεμβρίου 2005, παραμένουν αναλλοίωτες στο μέλλον 3. Το τμήμα 3.1 αναφέρεται στο βασικό κλάδο παροχών του ΟΓΑ (προνοιακή σύνταξη ΟΓΑ) και το τμήμα 3.2 αναφέρεται στους κλάδους κύριας και πρόσθετης παροχής (σύνταξη) του ΟΓΑ. Ενόψει του κλάδου βασικής παροχής (προνοιακός) που λειτουργεί στη βάση μίας σχεδόν κλειστής ομάδας δικαιούχων, οι χρηματοοικονομικές προβλέψεις του καθαρού ελλείμματος (ετήσια έσοδα από εισφορές μείον οι ετήσιες δαπάνες για παροχές/συντάξεις) παρουσιάζουν μείωση, όπως φαίνεται στο Γράφημα 3.1. Από την άλλη πλευρά, η σημασία των κλάδων κύριας και πρόσθετης σύνταξης παρουσιάζουν σημαντική αυξητική τάση, καθώς οι κλάδοι αυτοί ωριμάζουν όλο και περισσότερο από την έναρξή τους το 1997 και το 1987, αντίστοιχα. Το Γράφημα 3.1 συνοψίζει τα προβλεπόμενα ετήσια ελλείμματα για καθένα από τους κύριους κλάδους του ΟΓΑ, έτσι ώστε συνολικά θα μειωθεί από το 1,5% του ΑΕΠ σήμερα σε ελαφρώς λιγότερο από 0,9% του ΑΕΠ το 2055, εάν οι υποθέσεις πραγματοποιηθούν. Γράφημα 3.1 Προβλεπόμενο καθαρό ετήσιο έλλειμμα του ΟΓΑ, 2005-2055, ως ποσοστό του ονομαστικού ΑΕΠ 2 Έχοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά του ασφαλιζόμενου πληθυσμού στον ΟΓΑ, τα οποία είναι λιγότερο εύκολα να εντοπισθούν απ ότι στην περίπτωση του ΙΚΑ, μεγαλύτερος αριθμός υποθέσεων και απλοποιήσεων έπρεπε να γίνει. Αυτά θα αναπτυχθούν με περισσότερη λεπτομέρεια στο επόμενο τεχνικό σημείωμα που θα παρουσιασθεί στα τέλη Νοεμβρίου του 2007. 3 Εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά, οι προβλέψεις που παρουσιάζονται στο τμήμα 3 εκφράζονται σε ευρώ. 13

Έτος 3.1 ΟΓΑ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΑ Ο ΒΑΣΙΚΗΣ (ΠΡΟΝΟΙΑΚΗΣ) ΣΥΝΤΑΞΗΣ Οι δημογραφικές και χρηματοοικονομικές προβλέψεις παρουσιάζονται στους Πίνακες 3.1 και 3.2, αντίστοιχα. Με ημέρα αποτίμησης την 31 η εκεμβρίου 2005, ο συνολικός αριθμός των ασφαλισμένων ατόμων εκτιμάται σε 675.000 άτομα περίπου, ενώ ο συνολικός αριθμός των συνταξιούχων ήταν σχεδόν 900.000 άτομα και εκτιμάται ότι 40.000 επιδόματα (έξοδα) κηδείας πληρώθηκαν τον προηγούμενο χρόνο εξαιτίας της σχετικά μεγάλης ηλικίας των συνταξιούχων. Και οι δύο αριθμοί εκτιμάται ότι θα μειωθούν καθώς ο κλάδος βασικής σύνταξης του ΟΓΑ κλείνει. Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός συντάξεων του κλάδου βασικής σύνταξης του ΟΓΑ, ο οποίος αναμένεται να πληρωθεί στους αποκαλούμενους ανασφάλιστους υπερήλικες που δεν έχουν δικαίωμα για άλλη σύνταξη γήρατος στο ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα και έρχονται στον ΟΓΑ για να δικαιωθούν σύνταξης. εν είναι εύκολο να υποθέσουμε τον αριθμό και τα χαρακτηριστικά αυτών εξαιτίας της αβεβαιότητας και της έλλειψης σαφών στοιχείων για τον αριθμό τους κλπ. Πίνακας 3.1 ΟΓΑ ημογραφικές προβλέψεις για τον κλάδο βασικής σύνταξης 2005-2055 Αριθμός ασφαλισμένων Αριθμός συνταξιούχων Γήρατος Αναπηρίας Χηρείας Ανασφάλιστοι υπερήλικες Συνολικός Αριθμός Συνταξιούχων 2005 674.842 674.942 146.014 4.000 71.188 896.171 Έξοδα Κηδείας Όχι διαθέσιμα 2006 668.094 658.105 145.464 4.524 72.566 880.659 42.007 2007 661.413 641.723 144.780 5.082 72.899 864.484 40.994 2008 654.799 625.930 143.996 5.601 73.575 849.102 40.175 209 648.251 611.209 143.133 6.048 74.469 834.859 39.578 2010 641.768 597.627 142.177 6.418 76.108 822.330 38.927 2011 635.350 584.790 141.151 6.727 78.283 810.951 38.558 2012 628.997 571.408 140.036 6.997 81.012 799.453 38.118 2013 622.707 555.905 138.861 7.247 84.061 786.074 37.801 2014 616.480 539.882 137.646 7.476 87.037 772.041 37.466 2015 610.315 524.423 136.392 7.686 89.851 758.352 37.243 2020 580.404 449.637 130.122 8.432 102.577 690.768 35.326 2025 551.958 391.598 124.296 8.618 115.381 639.893 31.031 2035 0 202.016 86.045 6.333 138.826 433.220 20.290 2045 0 75.834 50.563 3.704 158.125 288.226 13.104 2055 0 12.423 23.543 1.852 166.155 203.973 5.591 14

Πίνακας 3.2 ΟΓΑ Χρηματοοικονομικές ημογραφικές προβλέψεις για τον κλάδο βασικής σύνταξης 2005-2055 (σε εκατ. Ευρώ) Συντάξεις, παροχές και επιδόματα Έτος Γήρατος Αναπηρίας Χηρείας Ανασφάλιστοι Έξοδα Κηδείας Συνολικό Σύνολο ως % του ΑΕΠ 2005 1.912 534 13 212 Όχι διαθέσιμα 2.671 1,51% 2006 1.962 534 12 224 27 2.759 1,47% 2007 1.960 546 11 234 27 2.778 1,40% 2008 1.956 557 10 245 27 2.795 1,34% 209 1.952 567 10 257 28 2.814 1,29% 2010 1.948 576 9 273 28 2.834 1,25% 2011 1.942 585 9 292 28 2.856 1,20% 2012 1.930 592 8 314 29 2.873 1,16% 2013 1.908 599 8 339 29 2.883 1,12% 2014 1.881 605 8 365 30 2.889 1,08% 2015 1.851 610 7 391 30 2.889 1,03% 2020 1.628 619 6 536 32 2.821 0,84% 2025 1.305 599 4 719 32 2.659 0,67% 2035 609 486 1 1.196 27 2.319 0,44% 2045 190 341-1.826 22 2.379 0,34% 2055 21 194-2.532 12 2.759 0,29% 3.2 ΟΓΑ - Κλάδος κύριας και πρόσθετης σύνταξης Το γενικό μέσο ασφάλιστρο είναι το μέσο ενιαίο ποσοστό εισφοράς που απαιτείται κατά την περίοδο πρόβλεψης (2006-2055) προκειμένου να καλυφθούν οι συνολικές δαπάνες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Το μέσο ασφάλιστρο υπολογίζεται ως ο λόγος της παρούσας αξίας των συνολικών δαπανών (παροχές και διοικητικά κόστη) δια της παρούσας αξίας της ασφαλιστέας βάσης. Το ποσοστό κόστους PAYG είναι το ποσοστό εισφορών, με το οποίο τα ετήσια έσοδα από εισφορές καλύπτουν ακριβώς τις ετήσιες δαπάνες για παροχές. Πίνακας 3.3 - ΟΓΑ Κύρια και πρόσθετη ασφάλιση- Βασικές αναλογιστικές προβλέψεις έτος αναφοράς % επί των ασφαλιστέων αποδοχών Τρέχον Μέσο ποσοστό 2005 21,0 εισφορών Γενικό Μέσο ασφάλιστρο 2005-2055 41,5 PAYG ποσοστό κόστους 2005 19,5 PAYG ποσοστό κόστους 2025 41,3 PAYG ποσοστό κόστους 2055 59,3 Σημείωση: τα παραπάνω ποσοστά κόστους παροχών δεν λαμβάνουν υπόψη τις δαπάνες διοίκησης 15

Πίνακας 3.4: ΟΓΑ Κύριος και Πρόσθετος κλάδος Προβλέψεις εξόδων, 2005-2055 (σε εκατ. Ευρώ) Συντάξεις, παροχές και επιδόματα Έτος Γήρατος Αναπηρίας Χηρείας Συνολικό Παροχές ως % της βάσης υπολογισμού της σύνταξης 2005 600 85 6 691 19,5% 2006 680 82 9 771 20,9% 2007 744 93 11 848 22,2% 2008 806 105 13 924 23,5% 209 869 117 15 1.001 24,8% 2010 934 130 17 1.081 26,2% 2011 1.002 143 20 1.165 27,6% 2012 1.068 157 22 1.247 28,9% 2013 1.129 171 25 1.325 30,0% 2014 1.188 186 28 1.402 31,0% 2015 1.250 202 31 1.483 31,9% 2020 1.581 291 49 1.921 36,4% 2025 1.991 398 72 2.461 41,3% 2035 3.234 651 129 4.014 52,6% 2045 4.793 904 198 5.895 59,5% 2055 6.220 1.186 273 7.679 59,3% Πίνακας 3.5 ΟΓΑ Κύριος και Πρόσθετος κλάδος Προβλέψεις εσόδων, δαπανών και ελλείμματος 2005-2055 (σε εκατ. Ευρώ) Έτος έσοδα ( έσοδα από εισφορές) Ονομαστικό Σε % του ΑΕΠ απάνες (Παροχές) Ονομαστικό Σε % του ΑΕΠ Ετήσιο Έλλειμμα 2005 748 0,42% 690 0,39% 58 2006 781 0,42% 771 0,41% 10 Ετήσιο Έλλειμμα ως % του ΑΕΠ Όχι διαθέσιμα Όχι διαθέσιμα 2007 803 0,40% 848 0,43% -45 0,02% 2008 826 0,40% 924 0,44% -98 0,05% 2009 847 0,39% 1.001 0,46% -154 0,07% 2010 866 0,38% 1.081 0,48% -215 0,09% 2011 885 0,37% 1.165 0,49% -279 0,12% 2012 906 0,37% 1.247 0,51% -342 0,14% 2013 927 0,36% 1.325 0,51% -398 0,15% 2014 950 0,35% 1.402 0,52% -452 0,17% 2015 976 0,35% 1.483 0,53% -508 0,18% 2020 1.108 0,33% 1.921 0,57% -814 0,24% 2025 1.252 0,32% 2.461 0,62% -1.209 0,31% 2035 1.604 0,30% 4.014 0,76% -2.410 0,46% 2045 2.082 0,30% 5.895 0,85% -3.814 0,55% 2055 2.718 0,29% 7.679 0,82% -4.961 0,53% 16

Πίνακας 3.6 ΟΓΑ Κύριος κλάδος Προβλέψεις για τον αριθμό των εισφερόντων και των συνταξιούχων 2005-2055 Έτος Αριθμός εισφερόντων Σύνολο συνταξιούχων Γήρατος Αναπηρίας Χηρείας Συνολικός αριθμός συνταξιούχων Αναλογία εισφερόντων προς συνταξιούχους 2005 674.842 198.815 23.274 6.969 229.058 2,95 2006 668.094 215.916 26.869 8.011 250.796 2,66 2007 661.413 231.722 30.394 9.195 271.311 2,44 2008 654.799 246.525 33.852 10.474 290.851 2,25 209 648.251 260.994 37.246 11.814 310.054 2,09 2010 641.768 275.187 40.560 13.185 328.932 1,95 2011 635.350 289.112 43.785 14.568 347.465 1,83 2012 628.997 301.151 46.906 15.945 364.002 1,73 2013 622.707 310.223 49.924 17.308 377.455 1,65 2014 616.480 317.721 52.857 18.646 389.224 1,58 2015 610.315 324.885 55.713 19.956 400.554 1,52 2020 580.404 345.999 68.701 25.966 440.666 1,32 2025 551.958 348.535 79.122 30.859 458.516 1,20 2035 499.181 333.715 90.169 35.234 459.118 1,09 2045 451.450 321.356 89.772 34.142 445.270 1,01 2055 408.284 295.258 84.626 32.037 411.921 0,99 Πίνακας 3.7 ΟΓΑ Πρόσθετος κλάδος Προβλέψεις για τον αριθμό των εισφερόντων και των συνταξιούχων 2005-2055 Αριθμός συνταξιούχων Έτος Γήρατος Αναπηρίας Χηρείας Συνολικός αριθμός συνταξιούχων 2005 261.997 26.237 Όχι διαθέσιμα 288.234 2006 251.846 25.820 83 277.748 2007 241.061 25.372 161 266.595 2008 229.652 24.893 229 254.774 209 217.646 24.380 281 242.307 2010 205.094 23.831 318 229.242 2011 192.055 23.245 345 215.645 2012 178.608 22.621 369 210.598 2013 164.853 21.958 390 187.201 2014 150.907 21.256 408 172..571 2015 136.848 20.513 423 157.784 2020 70.750 16.260 393 87.403 2025 24.279 11.629 236 36.143 2035 4 4.520 104 4.628 2045 0 1.579 93 1.672 2055 0 415 81 496 ύο βασικοί δείκτες που είναι χρήσιμοι για την αξιολόγηση της επίδοσης ενός σχήματος κοινωνικής ασφάλισης είναι οι συνιστώσες του ποσοστού PAYG: ο δημογραφικός και ο λόγος αναπλήρωσης του συστήματος. Το Γράφημα 2.3 δείχνει την αναμενόμενη εξέλιξή τους για τις μακροχρόνιες παροχές, η οποία δεν περιλαμβάνει τις δαπάνες διοίκησης. Ο δημογραφικός λόγος υπολογίζεται διαιρώντας τον αριθμό των συνταξιούχων με τον αριθμό των ασφαλισμένων. Ο λόγος αναπλήρωσης του συστήματος είναι η μέση σύνταξη επί της μέσης ασφαλιστέας βάσης. Το PAYG είναι το γινόμενο των δύο αυτών λόγων. 17

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ, ΑΡΧΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Ι.1 ημογραφικές και οικονομικές υποθέσεις Η παρούσα αναλογιστική μελέτη χρησιμοποιεί την αναλυτική μεθοδολογία, η οποία αναπτύχθηκε από τη ιεθνή Χρηματοοικονομική και Αναλογιστική Υπηρεσία του Τμήματος Κοινωνικής Ασφάλισης του ΓΕ για τη μελέτη της μακροχρόνιας αναλογιστικής κατάστασης ενός εθνικού συνταξιοδοτικού συστήματος. Αυτή η μελέτη έγινε με την μετατροπή της γενικής εκδοχής των εργαλείων προβολής του ΓΕ έτσι ώστε να προσαρμοσθεί στην ειδική περίπτωση του ΙΚΑ. Τα εν λόγω εργαλεία προβολής περιλαμβάνουν ένα μοντέλο για τον πληθυσμό, ένα οικονομικό μοντέλο, ένα μοντέλο για το εργατικό δυναμικό, ένα μοντέλο ημερομισθίων, ένα μοντέλο για την τρίτη ηλικία, μοντέλα για τις παροχές αναπηρίας και επιζώντων καθώς και ένα μοντέλο για τις παροχές εργατικών ατυχημάτων. Η αναλογιστική αποτίμηση ξεκινά με μία προβολή του μελλοντικού ελληνικού δημογραφικού και οικονομικού περιβάλλοντος. Κατόπιν, παράγοντες της πρόβλεψης που συνδέονται ειδικά με το ΙΚΑ, ορίζονται και χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με το δημογραφικό/οικονομικό πλαίσιο για να εκτιμηθούν μελλοντικές χρηματοοικονομικές ροές και αποθέματα. Η επιλογή των υποθέσεων λαμβάνει υπόψη της τόσο την πρόσφατη εμπειρία όσο και τις μελλοντικές προσδοκίες, με την έμφαση να δίνεται στις μακροχρόνιες τάσεις περισσότερο παρά το να δίνεται αδικαιολόγητο βάρος στην πρόσφατη εμπειρία. Ι.2 Μοντέλα για τις δημογραφικές και οικονομικές εξελίξεις Ο συνολικός ελληνικός πληθυσμός έχει προβλεφθεί ξεκινώντας με τα δεδομένα της απογραφής του 2003 και με την εφαρμογή των κατάλληλων υποθέσεων για τη θνησιμότητα, τη γονιμότητα και τη μετανάστευση. Ο συνολικός ρυθμός γονιμότητας εκτιμήθηκε στο 1,29 για το 2003 υποθέτοντας ότι θα αυξηθεί ραγδαία στο 1,5 το 2025, παραμένοντας σταθερός εφεξής. Το μοντέλο των ποσοστών γονιμότητας ανά ηλικία ανταποκρίνεται σε μία ενδιάμεση παραλλαγή προβλέψεων των Ηνωμένων Εθνών. Πίνακας ΑΙ.1 Ποσοστά γονιμότητας σε καθορισμένες ηλικίες 2005-2055 ηλικία 2005 2010 2020 2025-2055 20 0,067 0,073 0,079 0,080 25 0,087 0,095 0,101 0,101 30 0,066 0,067 0,067 0,067 35 0,030 0,031 0,032 0,032 40 0,008 0,010 0,011 0,012 Συνολικό ποσοστό γονιμότητας 1,29 1,39 1,49 1,50 Τα ποσοστά θνησιμότητας ορίσθηκαν σύμφωνα με την ενδιάμεση παραλλαγή των προβλέψεων των Ηνωμένων Εθνών. Έλεγχοι συνέπειας πραγματοποιήθηκαν προκειμένου να διασφαλισθεί ότι αναπαράγεται ένας λογικός βαθμός ακρίβειας του αριθμού των θανάτων στον πληθυσμό και ανάμεσα στους συνταξιούχους του ΙΚΑ. Τα ποσοστά θνησιμότητας της πληθυσμιακής βάσης παρουσιάζονται στον Πίνακα ΑΙ.2 18

Πίνακας ΑΙ.2 Ποσοστά θνησιμότητας 2005-2055 Άντρες Γυναίκες Ηλικία 2005 2055 2005 2055 20 0,0008 0,0002 0,0003 0,0001 25 0,0010 0,0003 0,0004 0,0001 30 0,0009 0,0003 0,0004 0,0002 35 0,0010 0,0004 0,0006 0,0002 40 0,0015 0,0007 0,0009 0,0005 45 0,0023 0,0015 0,0014 0,0008 50 0,0041 0,0022 0,0022 0,0011 55 0,0061 0,0040 0,0032 0,0017 60 0,0095 0,0061 0,0049 0,0027 65 0,0151 0,0093 0,0076 0,0045 70 0,0239 0,0153 0,0130 0,0078 75 0,0428 0,0255 0,0248 0,0148 80 0,747 0,0441 0,0488 0,0267 85 0,1230 0,734 0,0904 0.0472 90 0,1920 0,1281 0,1554 0,0854 95 0,2806 0,2147 0,2438 0,1668 Ο Πίνακας ΑΙ.3 δείχνει τα προσδόκιμα ζωής σε κάποιες ηλικίες Πίνακας ΑΙ.3 Προσδόκιμα ζωής Άνδρες Γυναίκες Προσδόκιμο 2005 2030 2055 2005 2030 2055 ζωής στη(ν): Γέννηση 76,8 79,7 82,1 81,8 84,8 87 Ηλικία 60 20,7 22,8 24,6 24,4 26,7 28,6 Ηλικία 65 16,8 18,7 20,4 20 22,1 24 Η καθαρή μετανάστευση ορίσθηκε σε 45.000 άτομα για το έτος 2003 υποθέτοντας ότι μειώνεται γραμμικά στα 40.000 άτομα το 2010, στα 38.000 το 2020, και στα 35.000 το 2030 παραμένοντας σταθερή εφεξής. Η προβολή του εργατικού δυναμικού, δηλαδή του αριθμού των ανθρώπων που είναι διαθέσιμοι για εργασία, προκύπτει εφαρμόζοντας υποτιθέμενα ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό σε προβαλλόμενο αριθμό ανθρώπων στο συνολικό πληθυσμό. Η συνολική συμμετοχή για τις ηλικίες 15-64 αλλάζει με το χρόνο εξαιτίας των μεταβολών στην ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού. Ο Πίνακας ΑΙ.4 δείχνει για συγκεκριμένες ηλικίες το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό ανά ηλικιακή ομάδα. Πίνακας ΑΙ.4 Ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό συνολικά και ανά ηλικία (ενεργά άτομα ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού) άνδρες γυναίκες Πληθυσμός 15-64 Ηλικία 2005 2055 2005 2055 έτος άνδρες γυναίκες 17 12% 12% 6% 6% 2005 69% 66% 22 61% 63% 47% 50% 27 91% 90% 77% 72% 32 96% 95% 73% 76% 2030 66% 62% 37 97% 96% 70% 78% 42 97% 97% 70% 79% 47 96% 97% 61% 78% 2055 57% 54% 52 88% 92% 50% 70% 57 75% 79% 36% 55% 62 47% 46% 23% 38% 67 22% 22% 10% 10% 19

Το προβλεπόμενο πραγματικό ΑΕΠ εκτιμάται εφαρμόζοντας την προβλεπόμενη παραγωγικότητα εργασίας ανά εργαζόμενο στον αριθμό των εργαζόμενων που απαιτούνται για να παράγουν το συνολικό προϊόν. Η ανεργία υπολογίζεται από υποτιθέμενα ποσοστά ανεργίας και εργατικού δυναμικού. Απαιτούνται εκτιμήσεις για τις αυξήσεις στα συνολικά ημερομίσθια και στο μέσο ημερομίσθιο. Θεωρείται ότι οι αυξήσεις του ετήσιου μέσου πραγματικού ημερομισθίου είναι ίσες με την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας καθώς αναμένεται ότι οι μισθοί θα προσαρμοσθούν σε επίπεδα αποτελεσματικότητας σε βάθος χρόνου. Τέτοιες αυξήσεις θεωρείται ότι μειώνονται σταδιακά στα πρώτα χρόνια της περιόδου προβολής από 2,6% το 2005 σε 1,2% το 2010, μετά αυξάνονται σε 1,9% το 2016 και παραμένουν σταθερές στο επίπεδο του 1,8% εφεξής. Η υπόθεση του αποπληθωριστή του ΑΕΠ επιδρά στις αυξήσεις του ονομαστικού μέσου ημερομισθίου. 20

Σημείωση 1: Η κρατική επιχορήγηση, τα διοικητικά κόστη, η εισφοροδιαφυγή και εισφοροαποφυγή ΕΝ έχουν ληφθεί υπόψη. Σημείωση 2: Τα γραφήματα που αναφέρονται στο ελληνικό κείμενο βρίσκονται μόνο στο αγγλικό κείμενο. 21