Τα «κόκκινα» κριτήρια της Greenpeace για τις µη βιώσιµες υδατοκαλλιέργειες Ο προσδιορισµός των πρακτικών υδατοκαλλιέργειας που θα έπρεπε να περιλαµβάνονται σε µία κόκκινη λίστα είναι µία περίπλοκη διαδικασία. Κάθε πρακτική υδατοκαλλιέργειας που περιλαµβάνεται στην κόκκινη λίστα της Greenpeace, αξιολογήθηκε µε βάση µία αυστηρή µεθοδολογία µε συγκεκριµένα κριτήρια. Με τον τρόπο αυτό είναι εφικτός ο εντοπισµός των λιγότερο βιώσιµων πρακτικών που η Greenpeace υποστηρίζει ότι πρέπει να αποφεύγονται και τις κατατάσσει στην κόκκινη κατηγορία. Χρήση των κριτηρίων 1. Τα κριτήρια µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τους προµηθευτές αλιευµάτων στο λιανεµπόριο και γενικότερα στη βιοµηχανία τροφίµων, µε στόχο τη συµπερίληψή τους σε µία πολιτική προµήθειας βιώσιµων αλιευµάτων η οποία θα κινείται γύρω από τρεις βασικούς άξονες: Απόσυρση των χειρότερων Υποστήριξη των καλύτερων Βελτίωση των υπόλοιπων 2. Τα κριτήρια έχουν χρησιµοποιηθεί για τη δηµιουργία της κόκκινης λίστας της Greenpeace στις χώρες όπου έχει εκδοθεί, καθώς και για τη δηµιουργία της κόκκινης λίστας της ιεθνούς Greenpeace. Οι κόκκινες λίστες περιλαµβάνουν τα είδη για τα οποία υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να προέρχονται από µη βιώσιµη αλιεία ή µη βιώσιµες ιχθυοκαλλιέργειες (βλ. σχετικά τα Κόκκινα κριτήρια για τη µη βιώσιµη αλιεία). Πώς χρησιµοποιούνται τα κριτήρια; Η διαδικασία αξιολόγησης των ειδών βασίζεται σε µία σειρά από ερωτήσεις που αφορούν τις «χειρότερες πρακτικές» διαφόρων πλευρών των πρακτικών της υδατοκαλλιέργειας. Για κάθε µία από τις ερωτήσεις, η θετική απάντηση απευθείας κατατάσσει την πρακτική της υδατοκαλλιέργειας στην κόκκινη κατηγορία. Η σειρά των ερωτήσεων δεν προκύπτει από το βαθµό σπουδαιότητάς τους, αντίθετα είναι τέτοια ώστε κατά την αξιολόγηση να τίθεται ο ελάχιστος αριθµός ερωτήσεων και να διενεργείται η βασική απαιτούµενη έρευνα ώστε να εκτιµηθεί εάν µία συγκεκριµένη πρακτική υδατοκαλλιέργειας κατατάσσεται στην κόκκινη κατηγορία. Οι πρακτικές υδατοκαλλιέργειας αξιολογούνται κατά είδος εκτροφής, κατά χώρα και κατά είδος υδατοκαλλιέργειας για παράδειγµα, υδατοκαλλιέργεια σολοµού σε θαλάσσιους κλωβούς στη Χιλή, ή υδατοκαλλιέργεια µπαραµούντι σε κλειστό σύστηµα στη Βρετανία. Κάθε κριτήριο περιλαµβάνει µία ή δύο ερωτήσεις κλειδιά, καθώς και συνοδευτικές πληροφορίες και βασικές αναφορές (τα στοιχεία αυτά αναλύονται περαιτέρω στην εκτεταµένη έκθεση της Greenpeace για τις υδατοκαλλιέργειες Challenging the Aquaculture Industry on Sustainability ) 1 : 1. Προµήθεια αυγών ή νεαρών ατόµων από άγριους πληθυσµούς 2. Εισαγωγή ξενικών ειδών 3. Μεταφορά ασθενειών σε άγριους πληθυσµούς 4. Τοποθέτηση υδατοκαλλιεργειών σε ευάλωτες περιοχές

5. Χρήση άγριων ψαριών ως ιχθυοτροφή 6. Καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωµάτων 7. Άλλες γενικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα 8. Χρήση µη βιώσιµων συστατικών στις ιχθυοτροφές Για το τελευταίο κριτήριο, η αξιολόγηση πρέπει να γίνει στο επίπεδο κάθε ξεχωριστής υδατοκαλλιέργειας. Χρήση των στοιχείων Η ποιότητα της αξιολόγησης εξαρτάται από τις πληροφορίες στις οποίες βασίζεται. Γι αυτό το λόγο πρέπει να χρησιµοποιούνται στοιχεία των τελευταίων 5 ετών, σε διαφορετική περίπτωση πρέπει να αποδεικνύεται ότι τυχόν παλαιότερα στοιχεία δεν αποκλίνουν από την παρούσα κατάσταση. Μπορεί να γίνει αξιολόγηση ξεχωριστών υδατοκαλλιεργειών; Η µεθοδολογία µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την αξιολόγηση µικρότερων περιοχών και ξεχωριστών υδατοκαλλιεργειών, αλλά πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι σωρευτικές επιπτώσεις από περισσότερες υδατοκαλλιέργειες σε µία περιοχή. Πώς επιλέγονται τα είδη που περιλαµβάνονται στις κόκκινες λίστες της Greenpeace; Για την επιλογή των ειδών που περιλαµβάνονται στις κόκκινες λίστες της Greenpeace έχουν αξιολογηθεί οι κυριότεροι ιχθυοπληθυσµοί και υδατοκαλλιέργειες από τα οποία προέρχονται τα είδη µε τη µεγαλύτερη εµπορική σηµασία σε κάθε χώρα. Στην περίπτωση που η αξιολόγηση κατατάσσει στο κόκκινο το µεγαλύτερο µέρος των ιχθυοπληθυσµών ή των υδατοκαλλιεργειών ενός είδους, τότε αυτό εντάσσεται στην κόκκινη λίστα. Οι λίστες κάθε εθνικού γραφείου της Greenpeace διαφέρουν, καθώς επικεντρώνονται στα είδη µε τη µεγαλύτερη εµπορική σηµασία στην εκάστοτε χώρα. Η απουσία κάποιου είδους από τις κόκκινες λίστες της Greenpeace δε συνεπάγεται αυτόµατά τη βιωσιµότητά του. Αφενός, οι κόκκινες λίστες επικεντρώνονται στα είδη που κινδυνεύουν περισσότερο διεθνώς, αφετέρου, η απουσία ενός είδους µπορεί να σηµαίνει ότι αυτό δεν πωλείται σε µία συγκεκριµένη χώρα. Γιατί οι λίστες δεν περιλαµβάνουν πράσινη κατηγορία; Οι λίστες δεν περιλαµβάνουν πράσινη κατηγορία για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, ο εντοπισµός των αλιευµάτων ή των υδατοκαλλιεργειών που είναι πραγµατικά βιώσιµα είναι µία περίπλοκη διαδικασία, κατά την οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη οι άµεσες επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς και οι επιπτώσεις στο ευρύτερο περιβάλλον (ιδιαίτερα σε ό,τι έχει σχέση µε τις κλιµατικές αλλαγές και τη ρύπανση), καθώς και στις τοπικές κοινότητες. Γι αυτό το λόγο οι αξιολογήσεις της Greenpeace επικεντρώνονται στις αλιευτικές δραστηριότητες και τις υδατοκαλλιέργειες που είναι σαφέστατα οι πιο καταστροφικές και για τις οποίες υπάρχει άµεση ανάγκη να ληφθούν µέτρα µε αυτό τον τρόπο η κόκκινη λίστα της Greenpeace διαχωρίζει τους πληθυσµούς που βρίσκονται στη χειρότερη κατάσταση από τους υπόλοιπους. εύτερον, κατά την επιλογή βιώσιµων αλιευµάτων πρέπει να λαµβάνονται υπόψη µία σειρά από παράγοντες, όπως η µεταφορά, η µεταποίηση και η συσκευασία. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι απαραίτητο να γίνονται οι απαραίτητες συγκρίσεις µεταξύ διαφορετικών επιλογών που παρουσιάζουν θετικά στοιχεία, έτσι ώστε να µειωθούν οι

περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις που προκύπτουν από την κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών. Η Greenpeace έχει κριτήρια για τη βιώσιµη αλιεία τα οποία µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τους λιανέµπορους ως οδηγός για να εντοπιστούν οι καλύτερες επιλογές. Τα κριτήρια αυτά βρίσκονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.greenpeace.org/greece/press/118523/4493195 Κριτήριο 1: Προµήθεια αυγών ή νεαρών ατόµων από άγριους πληθυσµούς Μερικές υδατοκαλλιέργειες ανατροφοδοτούν τις δεξαµενές τους µε νεαρά άτοµα ή οστρακόδερµα που προέρχονται από άγριους πληθυσµούς. Αυτή η πρακτική δεν είναι βιώσιµη στις περιπτώσεις όπου η συλλογή νεογνών συρρικνώνει περαιτέρω τους άγριους πληθυσµούς, ή όπου η αλιευτική πρακτική είναι καταστροφική για άλλα είδη ή για το οικοσύστηµα. Για παράδειγµα, στην περίπτωση του χελιού στην Ευρώπη 2 και του ερυθρού τόνου στη Μεσόγειο 3, άγρια άτοµα αλιεύονται από πληθυσµούς που βρίσκονται σε µείωση, και εκτρέφονται σε υδατοκαλλιέργειες. Κάποιοι άγριοι πληθυσµοί γαρίδας βρίσκονται σε κατάσταση υπερεκµετάλλευσης ως συνέπεια της συλλογής των αυγών τους 4, 5 ενώ η αλιεία της γαρίδας έχει ως αποτέλεσµα µεγάλο ποσοστό παρεµπιπτόντων αλιευµάτων. 6, 7 Λίγες υδατοκαλλιέργειες βασίζονται στην ανατροφοδότηση µε µικρό αριθµό αυγών, νεαρών ή ενήλικων ατόµων για τη διατήρηση της γενετικής ποικιλίας στους πληθυσµούς που εκτρέφουν. Όπου οι αριθµοί αυτοί είναι αµελητέοι σε σχέση µε την αλιευτική δραστηριότητα στην περιοχή, οι επιπτώσεις θεωρούνται ελάχιστες (για παράδειγµα, 1 µε 10 γάδοι που αλιεύονται κάθε 1 µε 3 χρόνια για εκτροφή σε υδατοκαλλιέργεια, ενώ στην περιοχή αλιεύονται για απευθείας πώληση κατά µέσο όρο 1 µε 10 γάδοι την ώρα 8 ). 1. Το κύριο σύστηµα παραγωγής της υδατοκαλλιέργειας βασίζεται στην ανατροφοδότηση µε αυγά ή νεαρά άτοµα από άγριους πληθυσµούς ΚΑΙ αυτή η αλίευση νεογνών θα κατατασσόταν στην κόκκινη κατηγορία από την αξιολόγηση για τον άγριο πληθυσµό; Ναι, αλλά οι επιπτώσεις είναι ελάχιστες επειδή αλιεύεται πολύ µικρός αριθµός ειδών. Πήγαινε στην επόµενη ερώτηση. Κριτήριο 2: Εισαγωγή ξενικών ειδών Ο φυσικός περιορισµός των ξενικών ειδών, των εκτρεφόµενων ειδών ή µεταλλαγµένων ψαριών δε µπορεί να διασφαλιστεί από τις περισσότερες υδατοκαλλιέργειες, και η διαφυγή στο περιβάλλον µπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στους άγριους πληθυσµούς και τη βιοποικιλότητα. Τα ψάρια που διαφεύγουν από τις υδατοκαλλιέργειες απειλούν τα ενδηµικά είδη επειδή τρώνε τα µικρά τους, ανταγωνίζονται για φαγητό και ενδιαιτήµατα, µεταδίδουν ασθένειες ή/και αποτελούν απειλή για τη γενετική ποικιλία των άγριων πληθυσµών. 9, 10, 11, 12, 13, 14

2α. Το κύριο σύστηµα παραγωγής παράγει µεταλλαγµένους οργανισµούς; 2β. Το κύριο σύστηµα παραγωγής συνδέεται µε διαφυγές µεγάλων αριθµών µη ενδηµικών ή εκτρεφόµενων ειδών που έχουν, ή είναι πιθανό να έχουν, αρνητικές επιπτώσεις στα άγρια είδη; Κριτήριο 3: Μεταφορά ασθενειών σε άγριους πληθυσµούς Οι βακτηριακές, ιικές και παρασιτικές ασθένειες είναι ιδιαίτερα προβληµατικές στις υδατοκαλλιέργειες όπου υπάρχει υψηλή πυκνότητα πληθυσµού. Οι άγριοι πληθυσµοί ψαριών που βρίσκονται κοντά σε υδατοκαλλιέργειες µπορεί επίσης να επηρεαστούν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα στην υδατοκαλλιέργεια σολοµού είναι η παρασιτική ψείρα της θάλασσας που τρέφεται από το δέρµα, τις βλέννες και το αίµα του σολοµού και µπορεί να προκαλέσει το θάνατό του. Υπάρχουν αποδείξεις ότι άγριοι πληθυσµοί σολοµού επηρεάστηκαν από ψείρες που µεταδόθηκαν από υδατοκαλλιέργειες στον Καναδά 15, 16 και τη Νορβηγία. 17 3. Το κύριο σύστηµα παραγωγής συνδέεται µε περιπτώσεις αυξηµένων επιπέδων ασθενειών σε άγριους πληθυσµούς σε περιοχές κοντά στις υδατοκαλλιέργειες; Αυξηµένα επίπεδα: δηµοσιευµένα επιστηµονικά στοιχεία καταδεικνύουν περισσότερες περιπτώσεις ασθενειών σε άγριους πληθυσµούς σε περιοχές κοντά στις υδατοκαλλιέργειες, σε σχέση µε άλλες περιοχές ή/και την παρουσία ασθενειών σε άγριους πληθυσµούς, οι οποίες δεν είχαν προηγουµένως αναφερθεί στην περιοχή, εκτός από τις υδατοκαλλιέργειες. Κριτήριο 4: Τοποθέτηση υδατοκαλλιεργειών σε οικολογικά ευάλωτες περιοχές Η τοποθέτηση υδατοκαλλιεργειών σε οικολογικά ευάλωτες περιοχές µπορεί να είναι µία φυσική απειλή για το περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν απαιτούνται µεταβολές υψηλής κλίµακας (για άλλες φυσικές απειλές, βλ. κριτήριο 7). Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η κατασκευή δεξαµενών για την υδατοκαλλιέργεια γαρίδας, η οποία έχει οδηγήσει στην καταστροφή χιλιάδων εκταρίων µαγκρόβιων δασών και παράκτιων οικοσυστηµάτων σε πολλές χώρες. 18, 19, 20, 21, 22 Τα µαγκρόβια δάση φιλοξενούν µεγάλο αριθµό θαλάσσιων ειδών (ανάµεσά τους εµπορικά είδη ψαριών 23, 24 ) καθώς και χερσαία είδη, προστατεύουν τις ακτές από καταιγίδες και είναι σηµαντικά για την επιβίωση πολλών παράκτιων κοινοτήτων. 4. Η κατασκευή του κύριου συστήµατος παραγωγής προκάλεσε µακράς κλίµακας µεταβολές στα χερσαία οικοσυστήµατα ή το θαλάσσιο πυθµένα σε υψηλά ευάλωτες οικολογικά περιοχές;

Μακράς κλίµακας µεταβολές στην ξηρά: περιλαµβάνει, εκτός των άλλων, κοπή δέντρων και άλλης χλωρίδας, αλλαγή στην κατεύθυνση υδάτινων ρευµάτων ή κατασκευή φραγµάτων, περιορισµός στην κινητικότητα ζώων από ένα µέρος της περιοχής στο άλλο λόγω της κατασκευής δρόµων, περιφράξεων ή άλλων υποδοµών. Μακράς κλίµακας µεταβολές στο θαλάσσιο πυθµένα: περιλαµβάνει, εκτός των άλλων, εκσκαφή του θαλάσσιου πυθµένα, κατασκευή υποδοµών που αλλάζουν τη συµπεριφορά ή την κίνηση του νερού στο θαλάσσιο πυθµένα ή παράκτια. Υψηλά ευάλωτο οικολογικά: αναφέρεται σε οικοσυστήµατα που µπορεί να επηρεαστούν αρνητικά από εξωτερικούς παράγοντες που προκαλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες ή φυσικά φαινόµενα και αναµένεται να αποκατασταθούν µετά από ένα πολύ µεγάλο χρονικό διάστηµα, δηλαδή 10 χρόνια ή µέχρι και 25 χρόνια (χαµηλή ικανότητα αποκατάστασης, ή έλλειψή της). 25 Χαρακτηριστικά παραδείγµατα αποτελούν οι παράκτιοι υδροβιότοποι, τα µαγκρόβια δάση και τα οικοσυστήµατά τους, καθώς και οι περιοχές που φιλοξενούν είδη απειλούµενα, σε κίνδυνο, σε κρίσιµο κίνδυνο, ή προστατευόµενα είδη που περιλαµβάνονται σε εθνικές ή διεθνείς λίστες προστασίας. Κριτήριο 5: Χρήση άγριων ψαριών ως ιχθυοτροφή Τα ιχθυάλευρα και τα ιχθυέλαια που χρησιµοποιούνται στις ιχθυοτροφές των υδατοκαλλιεργειών σε µεγάλο βαθµό προέρχονται από µικρά λιπαρά ψάρια που αποτελούν τροφή άλλων ειδών, όπως ο γαύρος, η φρίσσα του Ατλαντικού, η ρέγκα και η σαρδέλα, τα οποία αλιεύονται στα πλαίσια της βιοµηχανικής αλιείας. Ιδιαίτερα η υδατοκαλλιέργεια σαρκοβόρων ειδών εξαρτάται σε πολύ µεγάλο βαθµό από τη χρήση ιχθυάλευρων και ιχθυελαίων στη συνθετική διατροφή. Η πρωτεΐνη ψαριού που παράγεται τελικά έχει αρνητικό πρόσηµο, δεδοµένου ότι ο αριθµός άγριων ψαριών που χρησιµοποιείται ως ιχθυοτροφή µπορεί να ξεπεράσει σε ποσότητα τον αριθµό των ψαριών της υδατοκαλλιέργειας, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις των σαρκοβόρων θαλάσσιων ιχθύων και των γαρίδων. Κατά µέσο όρο, απαιτούνται περίπου 3 κιλά άγριων ψαριών για την παραγωγή 1 κιλού σολοµού ή γαρίδας, περίπου 5 κιλά για την παραγωγή 1 κιλού ψαριών όπως ο γάδος 26, και περίπου 20 κιλά για την παραγωγή 1 κιλού τόνου 27. Εποµένως, αντί να µειώνει την πίεση στα άγρια ιχθυαποθέµατα, η υδατοκαλλιέργεια σαρκοβόρων ειδών αυξάνει την αλιευτική πίεση, ακόµα και αν αυτή ασκείται σε διαφορετικά είδη. 5. Το κύριο σύστηµα παραγωγής χρησιµοποιεί ιχθυοτροφές που απαιτούν περισσότερα από 3 κιλά άγριων ψαριών που αλιεύονται για χρήση σε ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια, για κάθε 1 κιλό παραγόµενου ψαριού υδατοκαλλιέργειας; Σηµείωση: Χρησιµοποιούνται δηµοσιευµένες εκτιµήσεις για τα πιο κοινά είδη υδατοκαλλιέργειας, κατά προτίµηση για τη χώρα που αξιολογείται, ή γίνονται εκ νέου υπολογισµοί. Για να υπολογιστεί η Αποδοτικότητα Μετατροπής Ιχθύων (FCE) απαιτείται καταρχήν µία εκτίµηση για το ποσοστό µετατροπής των πελαγικών ψαριών σε ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια. Μία γενικά αποδεκτή εκτίµηση είναι 4 ή 5 κιλά ψαριών για την παραγωγή 1 κιλού ιθχυοτροφής (στην παρούσα µεθοδολογία ο αριθµός που χρησιµοποιείται είναι 4,5), αν και ο αριθµός αυτός ποικίλει σηµαντικά για ιχθυέλαια από είδος σε είδος,

εποµένως ο υπολογισµός µπορεί να απαιτεί διαφορετικά δεδοµένα όπου είναι γνωστά τα είδη από τα οποία προέρχονται τα ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια. 28 FCE = Αποδοτικότητα µετατροπής ιχθύων (κιλά άγριων ψαριών που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή ενός κιλού ψαριών υδατοκαλλιέργειας) FCR = Ποσοστό µετατροπής ιχθυοτροφής (κιλά ιχθυοτροφής που απαιτούνται για την παραγωγή ενός κιλού ψαριών υδατοκαλλιέργειας) FCE = [(FCR x ποσοστό επί τοις εκατό ιχθυάλευρων στην ιχθυοτροφή) + (FCR x ποσοστό επί τοις εκατό ιχθυελαίων στην ιχθυοτροφή)] x 4.5, για παράδειγµα το FCE για το σολοµό (διεθνής µέσος όρος) = [(1.3 x.35) + (1.3 x.25)] x 4.5 = 3.51 Κριτήριο 6: Καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωµάτων Μία σειρά από παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων συνδέονται µε τις υδατοκαλλιέργειες στις αναπτυσσόµενες χώρες, επηρεάζοντας τόσο τις τοπικές κοινότητες όσο και τους εργαζόµενους στις υδατοκαλλιέργειες. Οι επιπτώσεις στις τοπικές κοινότητες αφορούν την απώλεια παραδοσιακών πηγών διατροφής και αλιευτικών πεδίων, τη βίαιη απόσπαση εδαφών χωρίς αποζηµίωση, το µεγάλης κλίµακας εκτοπισµό κοινοτήτων, απειλές και εκφοβισµό, καθώς και βία που περιλαµβάνει επιθέσεις, απαγωγές, βιασµούς και δολοφονίες. 29, 30 Οι εργαζόµενοι στις υδατοκαλλιέργειες έρχονται αντιµέτωποι µε ένα συνδυασµό από ανεπαρκείς ή ανύπαρκτους κανονισµούς ασφαλείας στις υδατοκαλλιέργειες και τις εγκαταστάσεις µεταποίησης, χαµηλούς µισθούς, πολλές ώρες εργασίας, έλλειψη σεβασµού στα δικαιώµατα µητρότητας και συνεχή σεξουαλική παρενόχληση των γυναικών. 31, 32, 33, 34, 35, 36 6. Το κύριο σύστηµα παραγωγής συνδέεται µε εµπεριστατωµένα στοιχεία από ανεξάρτητους φορείς σχετικά µε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων ή/και έλλειψη εργασιακών δικαιωµάτων τα τελευταία 5 χρόνια; Κριτήριο 7: Άλλες γενικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα Άλλες επιπτώσεις στην τοπική βιοποικιλότητα µπορεί να προέρχονται από τη µείωση των περιοχών διατροφής, τη διατάραξη των µεταναστευτικών διαδροµών, τη διατάραξη των περιοχών ωοτοκίας, την παγίδευση σε δίχτυα ή κλωβούς καθώς και τη χρήση ηχο-αποθητικών ή τακτικούς πυροβολισµούς πουλιών ή θηλαστικών που προσπαθούν να τραφούν µε τα είδη που εκτρέφονται στις υδατοκαλλιέργειες. Επιπλέον, µπορεί να υπάρχουν βλαβερές απορρίψεις από τις εγκαταστάσεις των ιχθυοκαλλιεργειών. Οι απορρίψεις προκαλούν µείωση στην ποιότητα των υδάτων και του εδάφους, καθώς και ευρύτερες επιζήµιες συνέπειες. 37, 38, 39, 40, 41, 42 Χηµικά όπως διεγερτικά ανάπτυξης, φαρµακευτικές ουσίες και αντιρρυπαντικές ουσίες επηρεάζουν άµεσα άλλους οργανισµούς, ενώ η ρύπανση από τις θρεπτικές ουσίες µπορεί να µειώσει τη βιοποικιλότητα γύρω από τα κλουβιά. Τα οργανικά απόβλητα και οι θρεπτικές ουσίες προκαλούν ευτροφισµό ή/και ανοξία, ή διαταράσσουν τα βενθικά ενδιαιτήµατα εντός ή κοντά στις περιοχές όπου βρίσκονται οι υδατοκαλλιέργειες. Τα απόβλητα µπορεί επίσης να λειτουργήσουν ως θρεπτικές ουσίες για φυτά, και σε περιοχές όπου η κυκλοφορία των υδάτων είναι περιορισµένη, µπορεί επίσης να οδηγήσουν στην αυξηµένη ανάπτυξη συγκεκριµένων ειδών φυκιών, κάποια από τα

οποία µπορούν να προκαλέσουν το θάνατο σε µία σειρά από θαλάσσια είδη αλλά και να προκαλέσουν δηλητηρίαση από οστρακόδερµα στους ανθρώπους. 7. Το κύριο σύστηµα παραγωγής συνδέεται µε αρνητικές επιπτώσεις σε πληθυσµούς ειδών της περιοχής; Αρνητικές επιπτώσεις: πρόκληση µεγαλύτερης µείωσης των ειδών ή εκτοπισµός ειδών από την περιοχή. Κριτήριο 8: Χρήση µη βιώσιµων συστατικών στην ιχθυοτροφή Το παρόν κριτήριο αναφέρεται α) σε φυτά που χρησιµοποιούνται στις ιχθυοτροφές, και β) σε άγρια ψάρια που χρησιµοποιούνται στις ιχθυοτροφές. α) Οι µεταλλαγµένοι οργανισµοί συνδέονται µε µία σειρά από πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, γενετική επιµόλυνση συµβατικών καλλιεργειών, ενώ έχουν προκαλέσει µεγάλες ανησυχίες σχετικά µε την ασφάλεια των τροφίµων, που επίσης παραµένουν άλυτες. 43 Η σόγια χρησιµοποιείται όλο και περισσότερο στις ιχθυοτροφές ως µία εναλλακτική πηγή πρωτεΐνης στη θέση των άγριων ψαριών 44, ενώ εξετάζεται και η χρήση πυρηνελαίων φοίνικα στις υδατοκαλλιέργειες 45. Ενώ είναι σηµαντική η εύρεση εναλλακτικών ιχθυοτροφών στη θέση των άγριων ψαριών, η Greenpeace αντιτίθεται στη χρήση µεταλλαγµένων οργανισµών, καθώς και στην αποψίλωση τροπικών ή/και αρχέγονων δασών για την καλλιέργεια σόγιας 46 και φοινικόδεντρων 47. β) Πολλά ιχθυαποθέµατα σε παγκόσµιο επίπεδο αλιεύονται µε µη βιώσιµο τρόπο. 48, 49, 50 Η µείωση των ιχθυαποθεµάτων µπορεί να επηρεάσει και άλλα είδη που τρέφονται µε αυτά, όπως τα θαλασσοπούλια. 51, 52 Επειδή τα στοιχεία αυτά ποικίλουν σηµαντικά από προµηθευτή σε προµηθευτή και από υδατοκαλλιέργεια σε υδατοκαλλιέργεια, ενώ παράλληλα είναι δύσκολο να βρεθούν σχετικές πληροφορίες, το κριτήριο αυτό εφαρµόζεται για την αξιολόγηση κάθε υδατοκαλλιέργειας ξεχωριστά. 8α. Το κύριο σύστηµα παραγωγής της υδατοκαλλιέργειας χρησιµοποιεί φυτικά συστατικά στις ιχθυοτροφές που προέρχονται από µεταλλαγµένους οργανισµούς, ή/και από καλλιέργειες που συνδέονται µε την αποψίλωση τροπικών ή/και αρχέγονων δασών; 8β. Το κύριο σύστηµα παραγωγής της υδατοκαλλιέργειας χρησιµοποιεί ιχθυοτροφές που περιλαµβάνουν συστατικά που προέρχονται από ιχθυαποθέµατα που κατατάσσονται στην κόκκινη λίστα της Greenpeace για τα άγρια ιχθυαποθέµατα; Ναι. ΚΟΚΚΚΙΝΟ Όχι. Το είδος που εκτρέφεται στη συγκεκριµένη υδατοκαλλιέργεια δεν κατατάσσεται στην κόκκινη λίστα. Βιβλιογραφικές αναφορές

1 Allsopp M, Johnston P, Santillo, D (2008). Challenging the aquaculture industry on sustainability: Technical overview. Greenpeace Research Laboratories Technical Note 01/2008. Greenpeace, Amsterdam, The Netherlands. http://www.greenpeace.to/publications/aquaculture_report_technical.pdf 2 FAO (2008). Fisheries and aquaculture fact sheets> Cultured aquatic species fact sheets> European eel (Anguilla anguilla). Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy. Ηµεροµηνία πρόσβαση: Απρίλιος 2008 http://www.fao.org/fishery/culturedspecies/anguilla_anguilla 3 Greenpeace (2006). Where have all the tuna gone? Greenpeace, Amsterdam, The Netherlands. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://oceans.greenpeace.org/raw/content/en/documentsreports/tuna-gone.pdf 4 Islam MS, Wahad MA, Tanaka M (2004). Seed supply for coastal brackish water shrimp farming: Environmental impacts and sustainability. Marine Pollution Bulletin 48: 7 11. 5 Islam MS, Haque M (2004). The mangrove-based coastal and nearshore fisheries of Bangladesh: Ecology, exploitation and management. Reviews in Fish Biology and Fisheries 14: 153 80. 6 Islam MS, Wahad MA, Tanaka M (2004). Seed supply for coastal brackish water shrimp farming: Environmental impacts and sustainability. Marine Pollution Bulletin 48: 7 11. 7 Sarkar SK, Bhattacharya AK (2003). Conservation of biodiversity of coastal resources of Sundarbans, Northeast India: An integrated approach through environmental education. Marine Pollution Bulletin 47: 260 4. 8 ICES (2008). ICES> Marine world> ICES FishMap> Basic> Cod. ICES website. International Council for the Exploration of the Sea (ICES), Copenhagen, Denmark. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.ices.dk/marineworld/fishmap/ices/default.asp?id=cod 9 Anderson L (2004). Genetically engineered fish new threats to the environment. Greenpeace, Amsterdam, The Netherlands. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.greenpeace.org 10 Pérez JE, Alfonsi C, Nirchio M, Muñon C, Gómez JA (2003). The introduction of exotic species in aquaculture: A solution or part of the problem? Interciencia 28 (4): 234 8. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://redalyc.uaemex.mx/redalyc/pdf/339/33907910.pdf 11 Goldberg RJ, Elliot MS, Naylor RL (2001). Marine aquaculture in the United States. Environmental impacts and policy options. Pew Oceans Commission, Philadelphia, PA, USA. 44 pp. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://cesp.stanford.edu/items/pubs/12217/marine_aquaculture_pew_2001.pdf 12 Naylor R, Hindar K, Fleming IA, Goldburg R, Williams S, Volpe J, Whoriskey F, Eagle J, Kelso D, Mangel M (2005). Fugitive salmon: Assessing the risks of escaped fish from net-pen aquaculture. BioScience 55 (5): 427 37. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.sfu.ca/cstudies/science/fugitivesalmon.pdf 13 Scottish Executive Central Research Unit (2002). Review and synthesis of the environmental impacts of aquaculture. The Scottish Association for Marine Science and Napier University. Scottish Executive Central Research Unit. The Stationery Office, Edinburgh, UK. 71 pp. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.scotland.gov.uk/publications/2002/08/15170/9405 14 Tetreault I (2006). Seafood Watch Seafood Report: Farmed Tilapia. Monterey Bay Aquarium, Monterey, CA, USA. 38 pp. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.montereybayaquarium.org/ 15 Naylor RL, Eagle J, Smith WL (2003). Salmon aquaculture in the Pacific Northwest. A global industry. Environment 45 (8): 18 39. 16 Krkošek M, Ford JS, Morton A, Lele S, Myers RA, Lewis MA (2007). Declining wild salmon populations in relation to parasites from farm salmon. Science 318 (5857): 1772 5. 17 Goldberg RJ, Elliot MS, Naylor RL (2001). Marine aquaculture in the United States. Environmental impacts and policy options. Pew Oceans Commission, Philadelphia, PA, USA. 44 pp. 18 Beveridge MCM, Ross LG, Stewart JA (1997). The development of mariculture and its implications for biodiversity. In: Marine Biodiversity: Patterns and Processes (eds. Ormond RFG, Gage JD, Angel 8

MV), Ch. 16, pp. 105 28. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom. 19 Singkran N, Sudara S (2005). Effects of changing environments of mangrove creeks on fish communitites at Trat Bay, Thailand. Environmental Management 35 (1): 45 55. 20 Flaherty M, Karnjanakesorn C (1995). Marine shrimp aquaculture and natural resource degradation in Thailand. Environmental Management 19 (1): 27 37. 21 Das B, Khan YSA, Das P (2004). Environmental impact of aquaculture-sedimentation and nutrient loadings from shrimp culture of the southeast coastal region of the Bay of Bengal. Journal of Environmental Sciences 16 (3): 466 70. 22 Boyd CE (2002). Mangroves and coastal aquaculture. In: Responsible Marine Aquaculture (eds. Stickney RR, McVey JP). Ch. 9, pp. 145 58. CABI Publishing, New York, NY, USA. 23 Rönnbäck P (1999). The ecological basis for economic value of seafood production supported by mangrove ecosystems. Ecological Economics 29: 235 52. 24 Kathiresan K, Rajendran N (2002). Fishery resources and economic gain in three mangrove areas on the south-east coast of India. Fisheries Management and Ecology 9: 277 83. 25 Marine Biological Association (2008). Species and habitats> Sensitivity assessment rationale. Marine Life Information Network (MarLIN) website. Marine Biological Association of the UK, Plymouth, UK. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://busybee.mba.ac.uk/sah/baskitemplate.php?sens_ass_rat 26 Naylor RL, Goldberg RJ, Primavera JH, Kautsky N, Beveridge MCM, Clay J, Folke C, Lubcheno J, Mooney H, Troell M. (2000). Effect of aquaculture on world fish supplies. Nature 405: 1017 23. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.nature.com/nature/journal/v405/n6790/fig_tab/4051017a0_t2.html 27 Volpe JP (2005). Dollars without sense: The bait for big-money tuna ranching around the world. BioScience 55 (4): 301 2. 28 Tacon AGJ (2005). State of information on salmon aquaculture feed and the environment. Report prepared for the WWF US initiated salmon aquaculture dialogue. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.worldwildlife.org/cci/pubs/feed_final_resaved2.pdf 29 Marquez JV (2008). The human rights consequences of inequitable trade and development expansion: Abuse of law and community rights in the Gulf of Fonseca, Honduras. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.mangroveactionproject.org/issues/shrimp-farming/shrimp-farming 30 EJF (2003). Smash & grab: Conflict, corruption and human rights abuses in the shrimp farming industry. Environmental Justice Foundation (EJF), London, UK. 31 Pizarro R (2006). APP No. 37: The ethics of world food production: The case of salmon-farming in Chile. Paper presented at the Conference Ethics of Globalization Cornell, 29 30 September 2006. Publicaciones Fundacion Terram, Santiago, Chile. 32 Phyne J, Mansilla J (2003). Forging linkages in the commodity chain: The case of the Chilean salmon farming industry. Sociologica Ruralis 43 (2): 108 27. 33 Barrett G, Caniggia MI, Read L (2002). There are more vets than doctors in Chiloé : Social and community impact of the globalization of aquaculture in Chile. World Development 30 (11): 1951 65. 34 Pizarro R (2006). APP No. 37: The ethics of world food production: the case of salmon-farming in Chile. Paper presented at the Conference Ethics of Globalization Cornell, 29 30 September 2006. Publicaciones Fundacion Terram, Santiago, Chile. 35 Barrett G, Caniggia MI, Read L (2002). There are more vets than doctors in Chiloé : Social and community impact of the globalization of aquaculture in Chile. World Development 30 (11): 1951 65. 36 Santiago Times (2007). Unions scrutinize labor problems in Chiles salmon industry. 5th December 2007. 37 Gräslund S, Bengtsson BE (2001). Chemicals and biological products used in south-east Asian shrimp farming, and their potential impact on the environment A review. The Science of the Total Environment 280: 93 131. 38 Scottish Association for Marine Science and Napier University (2002). Review and Synthesis of the Environmental Impacts of Aquaculture. Scottish Executive Central Research Unit, Edinburgh, UK. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.scotland.gov.uk/resource/doc/46951/0030621.pdf 39 Goldberg R, Naylor R (2005). Future seascapes, fishing, and fish farming. Frontiers in Ecology and the Environment 3 (1): 21 8. 40 Mente E, Pierce GJ, Santos MB, Neofitou C (2006). Effect of feed and feeding in the culture of

salmonids on the marine aquatic environment: A synthesis for European aquaculture. Aquaculture International 14: 499 522. 41 Hargrave BT (2003). Far-field environmental effects of marine finfish aquaculture. In: Fisheries and Oceans Canada (2003). A scientific review of the potential environmental effects of aquaculture in aquatic ecosystems. Volume 1. Canadian Technical Report of Fisheries and Aquatic Sciences 2450: ix + 131 pp. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://govdocs.aquake.org/cgi/reprint/2004/410/4100140.pdf 42 Buschmann AH, Riquelme VA, Hernández-Gonález D, Varela D, Jiménez JE, Henríquez LA, Vergara PA, Guíñez R, Filún L (2006). A review of the impacts of salmonid farming on marine coastal ecosystems in the southeast Pacific. ICES Journal of Marine Science 63: 1338 45. 43 Greenpeace and Gene Watch UK (2007). GM contamination register. GM contamination register website. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 www.gmcontaminationregister.org 44 Brown PB, Smith K (2007). Soybean Use Aquaculture. Fact sheet. Soybean Meal Information Centre, Urbandale, IA, USA. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.soymeal.org/pdf/aqua.pdf 45 Ng W-K (2003). The potential use of palm kernel meal in aquaculture feeds. Aquaculture Asia 8 (1): 38 9. 46 Greenpeace (2006). Eating up the Amazon. Greenpeace International, Amsterdam, The Netherlands. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.greenpeace.org.uk/files/pdfs/migrated/multimediafiles/live/fullreport/7555.pdf 47 Greenpeace (2007). How the palm oil industry is cooking the climate. Greenpeace International, Amsterdam, The Netherlands. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.greenpeace.org/raw/content/international/press/reports/cooking-the-climate-full.pdf 48 Huntington TC (2004). Feeding the fish: Sustainable fish feed and Scottish aquaculture. Report to the Joint Marine Programme (Scottish Wildlife Trust and WWF Scotland) and RSPB Scotland. Poseiden Aquatic Resource Management Ltd, Hampshire, UK. 49 pp. 49 Deutsch L, Gräslund S, Folke C, Troell M, Huitric M, Kautsky N, Lebel L (2007). Feeding aquaculture growth through globalization: Exploitation of marine ecosystems for fishmeal. Global Environmental Change 17: 238 49. 50 Tacon AGJ (2005). State of information on salmon aquaculture feed and the environment. Report prepared for the WWF US initiated salmon aquaculture dialogue. Ηµεροµηνία πρόσβασης: Απρίλιος 2008 http://www.worldwildlife.org/cci/pubs/feed_final_resaved2.pdf 51 Anker-Nilssen T, Barrett RT, Krasnov JK (1997). Long- and short-term responses of seabirds in the Norwegian and Barents Seas to changes in stocks of prey fish. Forage Fishes in Marine Ecosystems. Proceedings of the International Symposium on the Role of Forage Fishes in Marine Ecosystems. University of Alaska Fairbanks, Fairbanks, AK, USA, pp. 683 98. 52 Frederiksen M, Wanless S, Harris MP, Rothery P, Wilson LJ (2004). The role of industrial fisheries and oceanographic change in the decline of the North Sea black-legged kittiwakes. Journal of Applied Ecology 41: 1129 39.