Ο Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης (Σ.Π.Ε.)

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ -Π. Τ. Ν. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΙ ΙΚΗΣ & ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣΑΓΩΓΗΣ (ΕΡ.Ε.Θ.Α.) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Ο Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης (Σ.Π.Ε.) Αναγκαιότητα θεσµοθέτησης της ειδίκευσης Σκοπός Στην εργασία µας αυτή θα ασχοληθούµε µε το προσωπικό υποστήριξης των παιδιών µε ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες στο συνηθισµένο σχολείο και συγκεκριµένα µε το Συντονιστή Παιδαγωγό Ένταξης/Ενσωµάτωσης-Σ.Π.Ε. Αναλύεται η έννοια της υποστηρικτικής αυτής υπηρεσίας και η χρησιµότητά της στην εκπαίδευση των προσώπων µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, γενικά, αλλά και ειδικότερα στην υποστήριξη της ισότιµης συνεκπαίδευσης των προσώπων µε σοβαρές και σύνθετες δυσκολίες στη µάθηση στο κοινό σχολείο. Προσδοκώµενα αποτελέσµατα Με την ολοκλήρωση του κεφαλαίου αυτού κάθε ειδικευόµενος θα είναι σε θέση να: αναφέρει και να αναλύει τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τους στόχους της ειδίκευσης του Σ.Π.Ε. αναλύει την επικρατούσα κατάσταση στην περιοχή της υποστήριξης των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών των παιδιών µε σύνθετες και πολλαπλές αναπηρίες στο γενικό σχολείο, µε στόχο την εξασφάλιση ισότιµης συνεκπαίδευσης στα πρόσωπα αυτά αναφέρει τις διαφορετικές ευκαιρίες υποστήριξης, οι οποίες είναι διαθέσιµες για το πρόσωπο µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο γενικό σχολείο. προτείνει τρόπους µε τους οποίους µπορούν να εµπλουτισθούν οι διαθέσιµες, για το πρόσωπο µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο γενικό σχολείο, υπηρεσίες. Έννοιες κλειδιά Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης Ένταξη iσυνεκπαίδευση Ενσωµάτωση iισότιµη συνεκπαίδευση 2004 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσµο

2 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Είναι κοινά παραδεκτό ότι ο καταλύτης στη χηµική αντίδραση της διδασκαλίας και της µάθησης είναι ο παιδαγωγός. Η διεθνής έρευνα έχει σταθεί κατ επανάληψη στο σηµείο αυτό και υ- πάρχουν σηµαντικές µελέτες που αναδεικνύουν το ρόλο του. Παράλληλα, η κοινή καθηµερινή πρακτική µάς βεβαιώνει ότι η ποιότητα της διεργασίας διδασκαλίας/µάθησης, από την οποία ωφελείται σηµαντικά το παιδί -το κάθε παιδί- βασίζεται στην προσωπικότητα, την επιστηµονική και την επαγγελµατική επάρκεια των παιδαγωγών και του διευθυντή της σχολικής µονάδας. Η επιστη- µονική και επαγγελµατική επάρκεια των ειδικών έχει απασχολήσει την επιστηµονική κοινότητα, η οποία έχει αναπτύξει, µετά από σοβαρή µελέτη και έρευνα, σταθερές που εγγυώνται την ποιότητα του παρεχόµενου έργου (Teacher Training Agency, 1999 & Council for Exceptional Children, 1997). H γενική, ωστόσο, επιστηµονική και επαγγελµατική ικανότητα του παιδαγωγού δεν επαρκεί. Συχνά, τα προβλήµατα που θα πρέπει να αντιµετωπιστούν είναι ιδιαίτερα απαιτητικά. Στις περιπτώσεις αυτές, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να έχουν εξειδικευµένες γνώσεις και δεξιότητες και οι συνθήκες εφαρµογής των προγραµµάτων θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα επιµεληµένες. Σε πολλά κράτη γίνεται προσπάθεια να εφαρµοστούν νέες ιδέες και να υλοποιηθούν νέες προσεγγίσεις στο ιδιαίτερα σηµαντικό αυτό θέµα. Στη διεθνή πρακτική της υποστήριξης της σχολικής µονάδας που προσπαθεί να εντάξει και να συνεκπαιδεύσει παιδιά µε ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες στο κοινό σχολείο συναντήσαµε, στην ξενόγλωσση ερευνητική αρθρογραφία, τον όρο Συντονιστής Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών (Special Educational Needs Co-ordinator-SENCO), τον οποίο µελετήσα- µε, αλλά και το πιο σηµαντικό- είχαµε την ευκαιρία, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράµµατος Socrates/Comenius να γνωρίσουµε µε επιτόπιες επισκέψεις σε σχολικές µονάδες µιας τοπικής εκπαιδευτικής αρχής στη Μεγάλη Βρετανία, της Kirklees Local Education Authority (L.E.A.). Στα πλαίσια της ενασχόλησής µας αυτής µε το θεσµό του Συντονιστή Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών, προσεγγίσαµε ζητήµατα που αφορούσαν τόσο τη φιλοσοφία και το θεωρητικό του υπόβαθρο όσο και τα ερευνητικά αποτελέσµατα από την υλοποίηση της καινοτοµίας αυτής και τις πρακτικές επιπτώσεις της στο σχολικό οικοσύστηµα και την κοινωνία. 1. Τι είναι ο Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης (Σ.Π.Ε.) Στην αγγλόφωνη, κυρίως, βιβλιογραφία τα πρόσωπα που µπορεί να προσφέρουν υποστήριξη σε παιδιά και νέους µε ειδικές ανάγκες αναφέρονται µε µια σειρά από όρους που ξεπερνούν τους είκοσι (Balshaw, 2000, σ. 6 Department for Education and Employment, 1997). Από τις ειδικεύσεις αυτές ιδιαίτερα αποτελεσµατική έχει αποδειχθεί εκείνη του Special Educational Needs Coordinator (SENCO). Κύριο καθήκον της νέας αυτής επιστηµονικής ειδίκευσης είναι η υποστήριξη

Ο Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης (Σ.Π.Ε.) 3 της παροχής ποιοτικής εκπαίδευσης στα πρόσωπα µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες µε την εξασφάλιση όλων των απαραιτήτων εκείνων υπηρεσιών που σχετίζονται τόσο µε την προσαρµογή του αναλυτικού προγράµµατος, την εξασφάλιση των καταλλήλων συνθηκών παροχής των υπηρεσιών, αλλά και µε τη διασύνδεση της σχολικής κοινότητας µε την τοπική κοινωνία και τις υπηρεσίες της Πολιτείας. Σε µια προσπάθεια να εγκλιµατίσουµε στην ελληνική πραγµατικότητα την ορολογία του SENCO αποδώσαµε τον όρο, ώστε να εκφράζει τις αρµοδιότητες, το ρόλο και τη δυναµική της νέας αυτής υπηρεσίας. 1.1 Ο νέος αυτός ειδικός επιστήµων επιβάλλεται να είναι, κατά κύριο λόγο, Παιδαγωγός. Να έχει δηλ. επαρκή γνώση της Παιδαγωγικής Επιστήµης, αλλά και της διαχείρισης των ιδιαιτέρων εκπαιδευτικών αναγκών του παιδιού, του κάθε παιδιού, µε έµφαση στο παιδί που έχει ιδιαίτερες και απαιτητικές ή λιγότερο απαιτητικές εκπαιδευτικές ή άλλες ανάγκες. Να µπορεί να σχεδιάζει µε επιστηµονική επάρκεια τη µέρα µε τη µέρα εµπλοκή του παιδιού στη διδακτική/µαθησιακή διεργασία, να στηρίζει την αλληλεπίδρασή του µε τους άλλους µαθητές, τη σχολική κοινότητα και την τοπική κοινωνία, αλλά και να ενισχύει και να αναβαθµίζει το ρόλο της οικογένειας στο σύνολο της ιδιαίτερα απαιτητικής αυτής προσπάθεια. 1.2 Θα πρέπει να κατέχει δεξιότητες Συντονιστή, επειδή οι ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες δεν είναι ούτε και θα ήταν αποδοτικό να γίνουν και να παραµείνουν υπόθεση ενός και µόνο ειδικού. Η υποστήριξη των προσώπων µε αναπηρίες, είναι µια απαιτητική διεπιστηµονική και συνεργατική υπόθεση µε επίκεντρο πάντα τον ίδιο το µαθητή. Αν και θα ήταν εξαιρετικά χρήσιµο και µη διαχωριστικό, οι λειτουργίες και οι ρόλοι που σχετίζονται µε τα πρόσωπα µε ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες να ανατίθενται σε όλο το προσωπικό του σχολείου, σε συνεργασία και µε την ενεργό συµµετοχή των γονέων, ωστόσο, τουλάχιστον προς το παρόν, στο υπαρκτό, το κοινό σχολείο κάτι τέτοιο θα ήταν, εξαιρετικά δύσκολο ή και ανεφάρµοστο! Θεωρούµε, κατά συνέπεια, ότι µια ρεαλιστική λύση θα µπορούσε να είναι η καινοτοµία του ενός εξειδικευµένου επιστήµονα, του Σ.Π.Ε., ως ισότιµου συνεργάτη των άλλων εµπλεκοµένων και αποκλειστικού συντονιστή της διαχείρισης των εκπαιδευτικών αναγκών των παιδιών της σχολικής µονάδας. 1.3 Θα πρέπει να στοχεύει στην Ένταξη/Ενσωµάτωση i του παιδιού µε ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες στη συνηθισµένη τάξη, στη µικρή σχολική κοινότητα, αλλά και στην ευρύτερη τοπική κοινωνία. Μπορεί ο όρος «ενσωµάτωση» να έχει δεχθεί κριτική από τα ίδια τα άτοµα µε ιδιαίτερες ανάγκες, θεωρούµε ωστόσο ότι δεν είναι οι λέξεις που δηµιουργούν τη διαφορά αλλά τα έργα και οι πρακτικές. Στην εργασία µας αυτή οι όροι ένταξη/ενσωµάτωση θα σηµαίνουν τη δέσµευση των θεσµών και των προσώπων να παρέµβουν αντισταθµιστικά και να στηρίξουν µια πορεία προς την ισότιµη συνεκπαίδευση του παιδιού µε ειδικές ανάγκες στην κοινή τάξη και στην τοπική κοινωνία.

4 Η πρώτη αυτή εφαρµογή του θεσµού δίνει τα πρώτα στοιχεία που αφορούν τις προδιαγραφές του νέου θεσµού στο ελληνικό σχολικό και στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ενός θεσµού εξαιρετικά απαιτητικού, τόσο σε επίπεδο επιστηµονικής γνώσης όσο και σε επίπεδο δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ξεκινήσει µια συζήτηση των θεσµικών οργάνων (ΥΠ.Ε.Π.Θ., Π.Ι.,.Ο.Ε., Ο.Λ.Μ.Ε., επιστηµονικές οργανώσεις εκπαιδευτικών και άλλων ειδικών ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης κλπ.), ώστε να γίνει δυνατή η πιστοποίηση του θεσµού µετά από εξειδικευµένες σπουδές και πρακτική άσκηση µε επίβλεψη ειδικών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. ραστηριότητα 1 Αφού µελετήσετε τα προαπαιτούµενα της ειδίκευσης του Σ.Π.Ε., παρακαλούµε να κρίνετε και να σχολιάσετε αν θεωρείτε τα αναφερόµενα επαρκή για ένα έργο τόσο σηµαντικό όπως η αγωγή και εκπαίδευση του προσώπου µε πολλαπλές και σύνθετες αναπηρίες στο γενικό σχολείο. Θεωρείτε ότι η ειδίκευση του Σ.Π.Ε. βελτιώνει την υπάρχουσα κατάσταση; ικαιολογήστε µε συντοµία τις απόψεις σας (περιοριστείτε στις 200 λέξεις). 2. Η αναγκαιότητα της ειδίκευσης του Σ.Π.Ε. στην υποστήριξη των προσώπων µε σοβαρές και σύνθετες δυσκολίες στη µάθηση Στην παρούσα συγκυρία, µε τη χώρα µας να προσπαθεί να σταθεί ισότιµα σε ένα ανταγωνιστικό παγκοσµιοποιηµένο περιβάλλον, θεωρούµε ότι τα προβλήµατα µπορούν να αντιµετωπιστούν µόνο µε γενναίες πολιτικές αποφάσεις. Μόνο µε πολιτικές αποφάσεις που έρχονται σε αντίθεση µε τους νόµους της αγοράς και σέβονται βαθιά την ιδιαιτερότητα και το δικαίωµα των µειονοτήτων -έγχρωµων, πολιτισµικά και γλωσσικά διαφορετικών, γυναικών και αναπήρων- είναι εφικτό να βρεθούν και να αξιοποιηθούν οι απαραίτητοι πόροι, να αξιοποιηθεί το υπάρχον επιστηµονικό δυναµικό και να ειδικευτεί νέο. Έχουµε ανάγκη από µια πολιτική που να στηρίζεται στις πανάρχαιες αρχές της δηµοκρατίας, της ισότητας και της ισοπολιτείας και να τις αναβαθµίζει. Να προσπαθεί καθηµερινά να διατηρήσει ή και να αναβαθµίσει ένα αποδεκτό επίπεδο κοινωνικής πρόνοιας και µέριµνας για το αδύναµο και το διαφορετικό, το γνωσιακά και το σωµατικά µειονεκτικό πρόσωπο. Χρειαζόµαστε πολίτες και πολιτικούς που να σέβονται τη διαφορά και τη διαφορετικότητα και να αγωνίζονται για τον άνθρωπο ως αξία. Μια σειρά από καθηµερινές εµπειρίες που όλοι µας, πολίτες και επαγγελµατίες, ζούµε κατά τη µέρα µε τη µέρα εµπλοκή µε το ανάπηρο κράτος και όσους ιδιοτελώς στηρίζουν τη διατήρησή του, µας οδηγούν σε προβληµατισµούς, οι οποίοι ελπίζουµε σύντοµα να δηµιουργήσουν αντίρροπες δυνάµεις αντίδρασης και να καταλήξουν σε αποφάσεις και δεσµεύσεις. Γιατί στην κατάσταση αυτή έχουµε, βέβαια, ΟΛΟΙ το µερίδιό µας! Στις σκέψεις που διατυπώσαµε στην εργασία µας «Ετεροχρονισµένες Σκέψεις για την Παγκόσµια Η- µέρα των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες» (Χαρούπιας, 1999), αναγνωρίζουµε πρόσωπα καθηµερινά

Ο Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης (Σ.Π.Ε.) 5 και οικεία, απόψεις, στάσεις και ενέργειες που επιτρέπουν να υπάρχει και να διατηρείται σε µεγάλη έκταση η απαράδεκτη αυτή πολιτική απέναντι στο συνάνθρωπό µας, το πρόσωπο µε τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες, το πρόσωπο µε τις ειδικές ανάγκες. Τα πρόσωπα µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και µια σειρά από άλλες ειδικές δυσκολίες και µειονεξίες αναγνωρίζονται από τους εκπαιδευτικούς όλο και πιο νωρίς και παραπέµπονται όλο και πιο συχνά στις ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες του ν.1565/85 ή στα Κέντρα ιάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης (Κ..Α.Υ.) για εξειδικευµένη διάγνωση (Mόττη-Στεφανίδη, 1999). Παρά τις αδυναµίες του συστήµατος αναγνώρισης, διάγνωσης (χρονικές καθυστερήσεις εξαιτίας του ιδιαίτερα περιορισµένου προσωπικού σε σχέση µε τους ειδικούς πληθυσµούς που καλείται να εξυπηρετήσει) και παρά τις αντιρρήσεις ως προς το χώρο στον οποίο θα πρέπει να παρέχουν τις υπηρεσίες τους τα Κ..Α.Υ., το είδος και το περιεχόµενο των υπηρεσιών, τη διασύνδεσή τους µε το υπαρκτό σχολείο και το προφίλ που τα Κ..Α.Υ. θα πρέπει να διαµορφώσουν, η υπηρεσία αυτή θεωρείται από όλους απαραίτητη. Το πρόβληµα, ωστόσο, προκύπτει από τη στιγµή που θα καταγραφούν, και επίσηµα πλέον, οι δυσκολίες και θα ανακοινωθούν στους γονείς και στους αρµόδιους φορείς εκπαίδευσης. Οι εναλλακτικές λύσεις υποστηρικτικής παρέµβασης που προσφέρει το δηµόσιο σύστηµα αγωγής και εκπαίδευσης για τους µαθητές αυτούς είναι ελάχιστες, αποσπασµατικές και µπορούν να καταταγούν, σε γενικές γραµµές, στις πιο κάτω κατηγορίες: Το παιδί (α) θα συνεχίσει να παρακολουθεί τα µαθήµατα στην τάξη µε µια αυξηµένη φροντίδα και προσοχή από τους εκπαιδευτικούς που ήδη διδάσκουν στη συγκεκριµένη τάξη και κάποιες ελάχιστες προσαρµογές της διδακτικής µεθοδολογίας (περισσότερες διευκρινήσεις, διδασκαλία που απευθύνεται σε περισσότερες από µία αισθήσεις κ.τ.ό.) ή του περιβάλλοντος µάθησης (περισσότερα εποπτικά µέσα, αυξηµένη χρήση του γραπτού λόγου, περιλήψεις εργασιών κ.τ.ό.), (β) θα επωφεληθεί από τις υπηρεσίες ενισχυτικής διδασκαλίας από πρόσθετο εκπαιδευτικό του σχολείου (συνήθως χωρίς ιδιαίτερη εξειδίκευση), (γ) θα αποµακρύνεται για δύο ή τρεις ώρες την εβδοµάδα στο επονοµαζόµενο Τµήµα Ένταξης, µετά από την αυτόµατη µετονοµασία των Ειδικών Τάξεων και την εφαρµογή του γράµµατος και όχι του πνεύµατος του ν. 2817/2000. Εκεί θα δέχεται υποστηρικτικές υπηρεσίες από ειδικούς ή «ειδικούς» (το εκπαιδευτικό µας σύστηµα διαθέτει ελάχιστους εκπαιδευτικούς εξειδικευµένους στην αντιµετώπιση των ειδικών µαθησιακών δυσκολιών) ή (δ) θα ενταχθεί στο συνηθισµένο πρόγραµµα αντι- µετώπισης των γενικού τύπου δυσκολιών στη µάθηση. Είναι φανερό ότι το σύστηµα έχει σοβαρές αδυναµίες! Ούτε η αποµάκρυνση από την τάξη για ένα παιδί που, για τις περιπτώσεις των ειδικών µαθησιακών δυσκολιών, έχει συνήθως ανώτερη του µέσου όρου νοηµοσύνη αποτελεί λύση στο πρόβληµα, ούτε και οι υπηρεσίες που θα ήταν δυ-

6 νατό να παρασχεθούν από την πλειοψηφία των δασκάλων ειδικής αγωγής θα µπορούσαν να είναι αρκούντως εξειδικευµένες και σε αντιστοιχία µε το είδος και την ιδιοµορφία των δυσκολιών του παιδιού. Είναι γνωστό, άλλωστε, σε όσους παρακολουθούν τα τεκταινόµενα στην ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση ότι υπάρχει σηµαντικό έλλειµµα στον τοµέα αυτό (Τα ιδασκαλεία της Επικράτειας δεν είναι σε θέση -προς το παρόν τουλάχιστον- να προσφέρουν ειδίκευση σε περιοχές όπως είναι: (α) οι ειδικές µαθησιακές δυσκολίες και (β) η υποστήριξη των προσώπων µε σύνθετες και σοβαρές αναπηρίες στο γενικό σχολείο, αφού ούτε ανάλογο εξειδικευµένο διδακτικό και επιστηµονικό προσωπικό διαθέτουν, ούτε και τα προγράµµατα σπουδών τους προβλέπουν παρόµοιες εξειδικεύσεις). Ποια θα µπορούσε κατά συνέπεια να είναι η λύση για ένα πρόβληµα τόσο σηµαντικό; Στη διεθνή βιβλιογραφία µπορούµε να βρούµε, ανάλογα µε το επίπεδο και τις ιδιαιτερότητες της χώρας από την οποία αντιµετωπίζεται το πρόβληµα, ιδιαιτερότητες και διαφορετικές λύσεις. Οι κυριότερες προτάσεις σε σχέση µε το πρόβληµα αφορούν λύσεις υποστήριξης των προσώπων µε ειδικές µαθησιακές δυσκολίες και σύνθετες και πολλαπλές αναπηρίες στην τάξη από πρόσθετο εκπαιδευτικό (support teacher) ή από το Συντονιστή των Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών (Special Education Needs Coordinator SENCO). Τα καθήκοντα των νέων αυτών ειδικοτήτων αναφέρονται τόσο στην υποστήριξη του παιδιού στην τάξη, τη συνεργασία µε τον εκπαιδευτικό της τάξης για την υποστήριξη του παιδιού, την αποµάκρυνση του παιδιού για περιορισµένο χρονικό διάστηµα για εξατοµικευµένη εκπαιδευτική βοήθεια και τη συνεργασία µε τους γονείς. Βέβαια οι ανάγκες των προσώπων µε ιδιαίτερες δυσκολίες στη µάθηση δεν καλύπτονται πλήρως από τις νέες αυτές ειδικεύσεις, θεωρούµε, ωστόσο, ότι θα συντελέσουν στην ανάδειξη του προβλήµατος της εξειδικευµένης υποστήριξης των προσώπων αυτών και θα βοηθήσουν σηµαντικά στην αναβάθµιση των υπαρχόντων υπηρεσιών αγωγής και εκπαίδευσης. Με την ολοκλήρωση της ενότητας αυτής, παρακαλούµε επιστρέψτε στα Προσδοκώµενα α- ποτελέσµατα και ελέγξτε αν και κατά πόσο είστε σε θέση: να αναφέρετε και να αναλύετε τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τους στόχους της ειδίκευσης του Σ.Π.Ε., να αναλύετε την επικρατούσα κατάσταση στην περιοχή της υποστήριξης των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών των παιδιών µε σύνθετες και πολλαπλές αναπηρίες στο γενικό σχολείο, µε στόχο την εξασφάλιση ισότιµης συνεκπαίδευσης στα πρόσωπα αυτά και να αναφέρετε τις διαφορετικές ευκαιρίες υποστήριξης που είναι διαθέσιµες για το πρόσωπο µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο γενικό σχολείο και πώς αυτές µπορούν να εµπλουτισθούν.

Ο Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης (Σ.Π.Ε.) 7 ραστηριότητα 2 Στο υποκεφάλαιο 2 αναφέρονται οι εναλλακτικές λύσεις υποστηρικτικής παρέµβασης που προσφέρει το δηµόσιο σύστηµα αγωγής και εκπαίδευσης για τους µαθητές µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Με βάση τις εµπειρίες σας από το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα και τις γνώσεις και τις πληροφορίες που έχετε αποκτήσει από το Πρόγραµµα εξειδίκευσης που παρακολουθείτε, σχολιάστε την κατάσταση που επικρατεί και προτείνετε λύσεις αντιµετώπισης των πιθανών προβληµάτων (περιοριστείτε στις 200 λέξεις). ραστηριότητα 2 Στα παράλληλα κείµενα βρείτε και µελετήστε την εργασία: Ετεροχρονισµένες Σκέψεις για την Παγκόσµια Ηµέρα των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες. Καταγράψτε σε µια στήλη, τηλεγραφικά, αρνητικές ενέργειες που παρατηρούνται στην καθηµερινότητα έναντι των προσώπων µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναπηρίες. Προτείνετε τρόπους για αλλαγές νοοτροπίας και συνηθειών προκειµένου να εγκαθιδρυθεί ένα καθεστώς ισοτιµίας, ισονοµίας και να πραγµατικής δηµοκρατίας (περιοριστείτε στις 150 λέξεις). Βιβλιογραφία Balshaw, Maggie (2000). Help in the Classroom. London: David Fulton Publishers. Council for Exceptional Children (1997). Code of Ethics and Standards of Practice. http://www.cec.sped.org/ps/code.html Department for Education and Employment, (1997). Green Paper. London, U.K. Mόττη-Στεφανίδη, (1999). Αξιολόγηση της νοηµοσύνης των παιδιών σχολικής ηλικίας και εφήβων. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. UNESCO (1994) «ιακήρυξη της Σαλαµάνκα και Πλαίσιο ράσης για την Ειδική Αγωγή» Παγκόσµια ιάσκεψη για την Ειδική Αγωγή, Σαλαµάνκα, Ισπανία 7-10 Ιουνίου 1994. Έκδοση της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO, Αθήνα. Χαρούπιας, Α.Π. (1999). Ετεροχρονισµένες Σκέψεις για την Παγκόσµια Ηµέρα των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες. Εφηµ. ΙΑΠΑΙ ΑΓΩΓΗΣΗ, Αθήνα.

8 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Χαρούπιας, Α.Π. (Σεπτ. 1999). Ετεροχρονισµένες Σκέψεις για την Παγκόσµια Ηµέρα των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες. Εφηµ. ΙΑΠΑΙ ΑΓΩΓΗΣΗ, Αθήνα. Ετεροχρονισµένες σκέψεις για την Εθνική Ηµέρα των Ατοµών µε Ειδικές Ανάγκες Για µια ακόµη σχολική χρονιά γιορτάσαµε την Εθνική Ηµέρα των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες σε ανταπόκριση στο υπ αριθµ.47/88 ψήφισµα της 89 ης Ολοµέλειας της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών που έγινε στις 16/12/1992 -και συστρατευθήκαµε λεκτικά τουλάχιστον- στον αγώνα κατά του ιδιόµορφου κοινωνικού ρατσισµού εκείνου των διακρίσεων και της ανισοτιµίας απέναντι στην ευαίσθητη και χειµαζόµενη αυτή οµάδα του πληθυσµού. Ταυτόχρονα σχεδόν -ορισµένοι τουλάχιστον από µας- µε πράξεις ή παραλείψεις ενεργούν διαχωριστικά, ανισότιµα, ρατσιστικά. Μετρούν, ως µέλη γνωµοδοτικών συµβουλίων, το οικονοµικό κόστος της παροχής πρόσθετης εκπαιδευτικής ή άλλης βοήθειας σε όσα από αυτά τα παιδιά ή τους νέους την έχουν άµεση ανάγκη για να παραµείνουν στο σχολείο των άλλων µαθητών και το βρίσκουν υπερβολικό, διαπιστώνουν την έλλειψη νοµοθεσίας που να καλύπτει την περίπτωση, ενεργούν -στα παρασκήνια συνήθως- για να µην ιδρυθεί µια νέα ή για να καταργηθεί µια ειδική τάξη (µε τον νέο Νόµο 2817/2000 τις µετονοµάσαµε σε τµήµατα ένταξης), να υπολειτουργήσει ένα ειδικό σχολείο, να αποσπασθεί κάποιος ειδικός από το προσωπικό των Σχολικών Μονάδων Ειδικής Αγωγής (ΣΜΕΑ) σε άλλες περισσότερο επείγουσες κρατικές υποθέσεις, να µην προχωρήσουν προτάσεις για καινοτόµα και ριζοσπαστικά προγράµµατα ισότιµης συνεκπαίδευσης (inclusion)! Στο γενικό σχολείο, συντάσσoυν έγγραφα-καταπέλτες για την καταστροφή της σχολικής ζωής και την υπονόµευση της ψυχικής και σωµατικής υγείας, την υποβάθµιση της ποιότητας εκπαίδευσης της πλειοψηφίας των παιδιών του σχολείου του (sic) από το παιδί µε διαταραγµένη συµπεριφορά, το παιδί µε συναισθηµατικές διαταραχές, το παιδί µε αυτισµό, που η Πολιτεία δεν εδέησε (µέχρι σήµερα τουλάχιστον!) να του εξασφαλίσει αποδεκτές υπηρεσίες και ανθρώπινες µεταβατικές λύσεις και παραµένει κατ ανάγκη και ουσιαστικά αβοήθητο εκεί στο γενικό σχολείο, στο σχολείο των άλλων. Ως µέλος επιτροπών παιδείας ή άλλων οργάνων: (α) δεν µεριµνά ώστε να εξασφαλιστούν ανθρώπινες στεγαστικές συνθήκες για τις Σ.Μ.Ε.Α. και δεν υποστηρίζει µε θέρµη την ανάγκη να υπάρξει ίση µεταχείριση ανάµεσα στις γενικές και ειδικές σχολικές µονάδες, όταν πολύ καλά γνωρίζει ότι ακόµα και αυτό δεν είναι αρκετό αφού το ζητούµενο είναι η εξασφάλιση αντισταθµιστικών δηλαδή θετικά ανισότιµων υπηρεσιών, (β) δεν πιέζει ώστε το σχολείο, η δηµόσια υπηρεσία, η εκκλησία, η βιβλιοθήκη κ.τ.ό. να γίνουν προσβάσιµα στα πρόσωπα που έχουν ανάγκη από αµαξίδιο για να µετακινηθούν στην απάνθρωπη αυτή πόλη που ζούµε (!), (γ) αφήνει κάποιες Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης σε ανήλιαγους, υ- γρούς και σκοτεινούς ηµιυπόγειους χώρους και επινοεί τρόπους για να µην αυλίζονται (τουλάχιστον) και να µη συγχρωτίζονται τα παιδιά µε ιδιαίτερες ανάγκες µε τα άλλα παιδιά, (δ) βρίσκει (και µπορούν να επινοηθούν πολλά!) επιχειρήµατα για να πείσει και τους άλλους ευαίσθητους γονείς και πολίτες για να ψηφίσουν οµόφωνα τις προτάσεις του και σπεύδει να τις εφαρµόσει στην πλέον διαχωριστική εκδοχή τους!

Ο Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης/Ενσωµάτωσης (Σ.Π.Ε.) 9 Ως πολίτης αφήνει το µοτοποδήλατο πάνω στο πεζοδρόµιο, το αυτοκίνητο στον πεζόδροµο, αφήνει τα οικοδοµικά υλικά στη µέση του δρόµου χωρίς ανάλογη προειδοποιητική σήµανση και κάνει τη ζωή του τυφλού ή αυτού µε τις κινητικές δυσκολίες επαρκώς ανυπόφορη. ασκαλεύει το παιδί του να µην συγχρωτίζεται, να µην µιλά καν στο παιδί µε το σύνδροµο Down και αν καµιά φορά τολµήσει η µητέρα του να το φέρει να παίξει µε τα άλλα παιδιά στην παιδική χαρά, το παίρνει βιαστικά να φύγει, ή το αποµακρύνει σε κάποια ασφαλή άκρη για να µπορεί να παίξει ανενόχλητο! Υπερβολές, θα µου πείτε! Εµείς οι Έλληνες δεν είµαστε ρατσιστές, είµαστε φιλόξενοι και ανεκτικοί στη διαφορετικότητα. Αγαπάµε και στηρίζουµε τον αναξιοπαθούντα, στεκόµαστε στο πλευρό όσων από µια παραξενιά της µοίρας πληρώνουν ένα τίµηµα που δεν τους αναλογεί γιατί δεν είναι, συνήθως, οι ίδιοι υπεύθυνοι για όσα εξαιτίας της διαφορετικότητάς τους βιώνουν! Αυτά που αναφέρετε µπορεί να συµβαίνουν, είναι όµως σπάνια φαινόµενα και εν πάσει περιπτώσει- δεν γίνονται από µας, δεν συµβαίνουν στα σχολεία µας, δεν συµβαίνουν στα πεζοδρόµια της γειτονιάς µας, ούτε στην κοντινή παιδική χαρά που πηγαίνουµε εµείς τα παιδιά µας. Τα παιδιά στο σχολείο µας είναι φιλικά και δοτικά στα παιδιά ενός... κατώτερου θεού! εν θα βρεις στην περιφέρειά µας περιπτώσεις διαχωρισµού και κοινωνικής αποµόνωσης. Αν είναι έτσι α- γαπητοί και όλα όσα επισηµαίνουµε είναι αποκυήµατα της φαντασίας µας, σας ζητούµε ειλικρινά συγνώµη που αφιερώσατε λίγο από τον πολύτιµο χρόνο σας στην ανάγνωση αυτών των σκέψεων. Σας υποσχόµαστε την υπόλοιπη χρονιά να σας αφήσουµε να χαρείτε τη µακάρια βεβαιότητα σας ότι ζούµε σε µία µη διαχωριστική κοινωνία, µια κοινωνία αγγέλων! Επιτρέψτε µας µόνο να επανέλθουµε για λόγους εθιµοτυπικούς και πάλι του χρόνου, στις 3 εκεµβρίου του 2000! Ως τότε, όσοι από σας είναι δυνατό να πειστούν ότι όλα όσα σας έχουµε παραθέσει γίνονται και στο δικό µας ή στο διπλανό σχολικό συγκρότηµα, στο δικό µας ή στο σπίτι του γείτονα, στη δική µας ή στη διπλανή γειτονιά και ότι µπορεί µε την ανοχή µας, τη µη ενεργητική αντίδρασή µας να τα ενισχύουµε, ας κάνουν τον κόπο να πληροφορηθούν µε ποιους τρόπους, ποιες ε- νέργειες µπορούν να βοηθήσουν ώστε να γίνει η ζωή των προσώπων µε ιδιαίτερες ανάγκες περισσότερο ανθρώπινη! Ας µελετήσουν και στη συνέχεια ας προσπαθήσουν να διαδώσουν µε την επιχειρηµατολογία τους και το παράδειγµά τους και στους άλλους τις αρχές της «ιακήρυξης της Σαλαµάνκα» (UNESCO, 1994). Ίσως τότε να µην έχουµε πια ανάγκη από µία ηµέρα το χρόνο αφιερωµένη στον εορτασµό της Εθνικής Η- µέρας των Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες. ρ. Αριστείδης Χαρούπιας Σχολικός Σύµβουλος Ε.Α. Αθηνών i Η διαδικασία υποστήριξης του παιδιού µε ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες, όπως είναι λογικό, αρχίζει µε την ένταξή του στη σχολική κοινότητα (στην περίπτωση που το παιδί δεν φοιτά ήδη στο σχολείο) και για το λόγο αυτό και προκειµένου να αντιστοιχεί µε την ορολογία του νέου νόµου 2817/2000, η καινοτοµία µπορεί να αναφέρεται ως Συντονιστής Παιδαγωγός Ένταξης Σ.Π.Ε..