Ο Πλάτων (427 π.χ. - 347 π.χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Αθήνα, ο πιο γνωστός μαθητής του Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Το έργο του με τη μορφή φιλοσοφικών διαλόγων έχει σωθεί ολόκληρο (του αποδίδονται ακόμα και μερικά νόθα έργα) και άσκησε τεράστια επιρροή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και γενικότερα στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέχρι τις ημέρες μας. Ο Πλάτων, μεταξύ άλλων, έγραψε την Απολογία του Σωκράτους, η οποία θεωρείται ως μια σχετικά ακριβής καταγραφή της απολογίας του Σωκράτη στη δίκη που τον καταδίκασε σε θάνατο, το Συμπόσιο όπου μιλά για την φύση του έρωτα, ενώ σε δύο μακρούς διαλόγους, την Πολιτεία και τους Νόμους, περιέγραψε την ιδανική πολιτεία. O Πλάτων γεννήθηκε στην Αθήνα και καταγόταν από αριστοκρατική αθηναϊκή οικογένεια. Πατέρας του ήταν ο Αρίστωνας, ο οποίος καταγόταν από το γένος του βασιλιά Κόδρου, και μητέρα του ήταν η Περικτιόνη, η οποία ήταν αδερφή του Χαρμίδη, ενός από τους Τριάκοντα τυρράνους, και ανιψιά του Κριτία, επίσης μέλος των Τριάκοντα, με καταγωγή από το γένος του νομοθέτη Σόλωνος. Αδέρφια του ήταν οι Αδείμαντος και Γλαύκων. Το πρώτο του όνομα ήταν Αριστοκλής, αλλά αργότερα ονομάστηκε Πλάτωνας γιατί είχε ευρύ στέρνο και πλατύ μέτωπο. Γνώρισε τον Σωκράτη σε ηλικία 20 ετών και έμεινε κοντά του μέχρι τον θάνατο του μεγάλου δασκάλου (399 π.χ.). Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη για λίγο καιρό κατέφυγε στα Μέγαρα, κοντά στον συμμαθητή του Ευκλείδη. Ύστερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη 1 / 10
συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με τον μαθηματικό Θεόδωρο, και τέλος στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τους πυθαγόρειους, από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε αποφασιστικά. Μετά πέρασε στη Σικελία. Στην αυλή του βασιλιά των Συρακουσών Διονυσίου Α γνώρισε τον βασιλικό γυναικάδελφο Δίωνα, με τον οποίον συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία όμως αυτή προκάλεσε τις υποψίες του Διονυσίου για συνωμοσία, γι' αυτό έδιωξε τον Πλάτωνα από τη Σικελία. Στην Αίγινα κινδύνεψε να πουληθεί ως δούλος αλλά τον εξαγόρασε ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερης. Επιστρέφοντας στην Αθήνα άνοιξε τη φιλοσοφική σχολή του, την Ακαδημία (387 π.χ.). Η προσπάθεια όμως των δύο φίλων να προσηλυτίσουν στις ιδέες τους τον νέο ηγεμόνα Διονύσιο τον Πρεσβύτερο απέτυχαν. Για τρίτη φορά ήρθε στην αυλή των Συρακουσών το 361 π.χ., με σκοπό να συμφιλιώσει τον Δίωνα με τον Διονύσιο. Αυτή τη φορά κινδύνεψε και η ζωή του. Τον έσωσε η επέμβαση του πυθαγόρειου Αρχύτα. Αλλά ο Δίωνας δεν γλίτωσε. Δολοφονήθηκε το 353 π.χ.. Έτσι ο Πλάτωνας έχασε τον άνθρωπο στον οποίο στήριξε τις ελπίδες του για την επιβολή των πολιτικών του ιδεών. Από τότε και μέχρι τον θάνατό του ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων. Τα έργα του Πλάτωνα είναι 36 και όλα, εκτός από την Απολογία, διαλογικά. Στον Πλάτωνα αποδίδονται και 13 επιστολές, η γνησιότητα των οποίων γενικά αμφισβητείται, εκτός από την Επιστολή Ζ' όπου περιγράφει ο Πλάτωνας τη δράση του στη Σικελία. Και στη συγγραφή ο φιλόσοφος μιμήθηκε τη διδασκαλία του Σωκράτη, ο οποίος δίδασκε διαλογικά. Οι διάλογοί του επιγράφονται με το όνομα κάποιου από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, π.χ. Τίμαιος, Γοργίας, Πρωταγόρας, κλπ. Τρεις μόνο διάλογοι, το Συμπόσιο, η Πολιτεία και οι Νόμοι τιτλοφορούνται από το περιεχόμενό τους. Σ' όλους τους διαλόγους τη συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης, εκτός από τους Νόμους όπου απουσιάζει εντελώς. Στους παλαιότερους διαλόγους διατηρεί την εικόνα του πραγματικού Σωκράτη, ενώ στους νεότερους, όπως εικάζουν οι φιλόλογοι, κάτω από το πρόσωπο του δάσκαλου κρύβεται ο ίδιος ο μαθητής. 2 / 10
Το σύνολο του πλατωνικού έργου διακρίνεται σε τρεις περιόδους με βάση τη χρονολογική σειρά, ωστόσο υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των φιλολόγων για την ακριβή σειρά συγγραφής των έργων στο εσωτερικό κάθε περιόδου. Το βέβαιο είναι ότι άρχισε να γράφει τα έργα του μετά τη θανάτωση του Σωκράτη και ότι έγραφε ως το τέλος της ζωής του: (α) Περίοδος νεότητας (400 π.χ. - 387 π.χ.). Σ αυτήν ανήκουν οι διάλογοι: * Απολογία: με την πλατωνική εκδοχη της απολογίας του Σωκράτη στο δικαστήριο, * Κρίτων: με θέμα το δίκαιο και την αδικία, * Χαρμίδης: όπου αναπτύσσεται η έννοια της σωφροσύνης, * Πρωταγόρας: για το αν μπορεί να διδαχτεί η αρετή, * Λάχης, * Ευθύφρων, * Ιππίας Μείζων, 3 / 10
* Ιππίας Ελάσσων, * Ίων * Λύσις. (β) Περίοδος ωριμότητας (386 π.χ. - 367 π.χ.). Σ' αυτήν ανήκουν οι διάλογοι: * Μενέξενος: στο μεγαλύτερο μέρος του ένας επιτάφιος λόγος * Κρατύλος: όπου συζητώνται γλωσσολογικά ζητήματα * Ευθύδημος, * Γοργίας, * Μένων, * Παρμενίδης, 4 / 10
* Φαίδων: όπου περιγράφονται οι τελευταίες στιγμές του Σωκράτη. Ο ίδιος ο Πλάτωνας απουσίαζε αφού, όπως λέει ένας από τους συνομιλιτές, «Πλάτων δὲ οἶμαι ἠσθένει» («Ο Πλάτωνας νομίζω ότι ήταν άρρωστος») [59b]. * Φαίδρος, * Πολιτεία: εκτεταμένη περιγραφή μίας ιδανικής πολιτείας * Συμπόσιον: για την φύση του έρωτα, * Θεαίτητος. και (γ) Περίοδος γήρατος (366 π.χ. - 348 π.χ.). Περιλαμβάνονται οι διάλογοι: * Σοφιστής, * Πολιτικός, * Φίληβος, 5 / 10
* Τίμαιος: για την δημιουργία του κόσμου * Κριτίας: ένας ημιτελής διάλογος με αναφορές στην Ατλαντίδα, * Νόμοι: διάλογος σε 12 βιβλία όπου ο Πλάτωνας επανέρχεται στο ζήτημα των ορθών νόμων για μία πολιτεία * Έβδομη επιστολή: με αυτοβιογραφικές πληροφορίες για τη δράση του στη Σικελία Πηγή... Πλατωνικά έργα 01.- Αλκιβιάδης Α η Περί Ανθρώπου Φύσεως, μαιευτικός. 02.- Αλκιβιάδης Β ή Περί Προσευχής, μαιευτικός. 6 / 10
03.- Απολογία Σωκράτους, ηθικός. 04.- Γοργίας ή Περί Ρητορικής, ανατρεπτικός. 05.- Επινομις ή Νυκτερινος Σύλλογος, πολιτικός. 06.- Επιστολαί, ηθικαί. 07.- Ερασταί ή Περί Φιλοσοφίας, ηθικός. 08.- Ευθύδημος ή Εριστικός, ανατρεπτικός. 09.- Ευθύφρων ή Περί του Οσίου. 10.- Θεάγης ή Περί Φιλοσοφίας, μαιευτικός. 11.- Θεαίτητος ή Περί Επιστήμης, πειραστικός. 12.- Ιππαρχος ή Φιλοκερδής, ηθικός. 13.- Ιππίας ελάσσων ή Περί του Ψεύδους, ανατρεπτικός. 14.- Ιππίας μείζων ή Περί του Καλού, ανατρεπτικός. 7 / 10
15.- Ίων ή Περί Ιλιάδος, πειραστικός. 16.- Κλειτοφών ή Προτρεπτικός, ηθικός. 17.- Κρατύλος ή Περί Ονομάτων Ορθότητος, λογικός. 18.- Κριτίας ή Ατλαντικός, ηθικός. 19.- Κρίτων ή Περί του Πρακτέου, ηθικός. 20.- Λάχης ή Περί Ανδρείας, ηθικός. 21.- Λύσις ή Περί Φιλίας, μαιευτικός. 22.- Μενέξενος ή Επιτάφιος, ηθικός. 23.- Μένων ή Περί Αρετής, πειραστικός. 24.- Μίνως ή Περί Νόμου, πολιτικός. 25.- Νόμοι ή Περί Νομοθεσίας, πολιτικός. 8 / 10
26.- Παρμενίδης ή Περί Ιδεών, λογικός. 27.- Πολιτεία ή Περί Δικαίου, πολιτικός. 28.- Πολιτικός ή Περί της Βασιλείας, λογικός. 29.- Πρωταγόρας ή Σοφισταί, επιδεικτικός. 30.- Σοφιστής ή Περί του Όντος, λογικός. 31.- Συμπόσιον ή Περί Αγαθού, ηθικός. 32.- Τίμαιος ή Περί Φύσεως, φυσικός. 33.- Φαιδρος ή Περί Έρωτος, ηθικός. 34.- Φαίδων ή Περί Ψυχής, ηθικός. 35.- Φίληβος ή Περί Ηδονής, ηθικός. 36.- Χαρμίδης ή Περί Σωφροσύνης, πειραστικός. 9 / 10
10 / 10