Η πλατωνική θεωρία της Δικαιοσύνης και η κριτική του Karl Popper

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η πλατωνική θεωρία της Δικαιοσύνης και η κριτική του Karl Popper"

Transcript

1 Η πλατωνική θεωρία της Δικαιοσύνης και η κριτική του Karl Popper ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Επιβλέπων Καθηγητής: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΛΑΓΓΕΣΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011

2 Σ αυτούς που υπήρξαν, σ αυτούς που υπάρχουν και σ αυτόν που ήρθε.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 Ο ΜΕΡΟΣ: Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 1. Ο Πλάτων, η εποχή και το έργο του 2. Η Πολιτεία i) Το θέμα της Πολιτείας και οι απόψεις των συνομιλητών του Σωκράτη για την φύση της δικαιοσύνης ii) Ο Σωκράτης και η αρετή της δικαιοσύνης iii) Οι αρετές iv) Η Πλατωνική Ψυχή και τα Μέρη της α) Λογιστικόν β) Θυμοειδές γ) Επιθυμητικόν v) Ο ρόλος της Αγωγής vi) Τα πολιτεύματα σύμφωνα με τον Πλάτωνα vii) Η έννοια της Πλατωνικής Δικαιοσύνης viii) Ταύτιση Ευτυχίας και Δικαιοσύνης ix) Η γνώση του Αγαθού 2 Ο ΜΕΡΟΣ: Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ POPPER ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 1. Ο Popper 2. Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι Εχθροί της 3. Ο Popper και ο ιστορικιστής Πλάτων 4. Ο Popper, η Κλειστή Κοινωνία και ο Ολοκληρωτισμός 5. Η κριτική του Popper στην Πλατωνική Δικαιοσύνη 6. Το ζήτημα της Ευτυχίας και η «Πλάνη» του Πλάτωνα 7. Κριτική στην κριτική του Popper 3 Ο ΜΕΡΟΣ: ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Μια από τις ειρωνίες της ιστορίας είναι ότι ο αθηναίος πολίτης που άσκησε τη μεγαλύτερη πολεμική στις αρχές της δημοκρατίας, είναι ένα γνήσιο τέκνο της» 1. Σκοπός της εργασίας είναι η παρουσίαση ενός ζητήματος που απασχόλησε αιώνες τώρα τους μεγάλους στοχαστές, που προκάλεσε προβληματισμούς, διχογνωμίες και φιλοσοφικές έριδες, που στάθηκε η αφορμή για την δημιουργία ιδεολογικών στρατοπέδων και το κίνητρο για περαιτέρω πνευματικές αναζητήσεις. Η πλατωνική θεωρία της δικαιοσύνης ή καλύτερα, η δικαιοσύνη στον Πλάτωνα, είναι το ζήτημα για το οποίο γράφτηκαν πάρα πολλά, που πολλοί επιχείρησαν να αναλύσουν και κυρίως να εξηγήσουν. Σίγουρα η έκταση μιας πανεπιστημιακής εργασίας αποδεικνύεται ελάχιστη, μπροστά στις πολλές προσεγγίσεις που έχουν καταγραφεί για το θέμα εδώ και δεκαετίες έργου διανόησης. Ωστόσο, καλούμαστε να εξετάσουμε και να αντιπαραβάλουμε στην πλατωνική θεωρία της δικαιοσύνης, τις απόψεις του Karl Popper, οι οποίες καταδικάζουν απερίφραστα τον Πλάτωνα ως ιστορικιστή, ως υπέρμαχο του ολοκληρωτισμού και ως εχθρό της δημοκρατίας και της ελευθερίας του ατόμου. Καταρχάς, θα επιχειρήσουμε να «φωτίσουμε» την προσωπικότητα και το έργο τόσο του Πλάτωνα όσο και του Popper, και στη συνέχεια, παράλληλα με την ανάγνωση της Πολιτείας και της Ανοιχτής Κοινωνίας, θα εκθέσουμε τα βασικά στοιχεία γύρω από την θεωρία της δικαιοσύνης του πρώτου και από την θεωρία του ολοκληρωτισμού του δεύτερου. Τα αδιαμφισβήτητα δεδομένα βάσει των οποίων γίνεται η προσέγγιση του θέματος, είναι ότι ο Πλάτων υπήρξε το πνεύμα -ορόσημο στην πορεία της ιστορίας της φιλοσοφίας, ότι το έργο του επηρέασε γενιές πνευματικών ανθρώπων και ότι για πολλούς στάθηκε η αφορμή των φιλοσοφικών τους αναζητήσεων. Επίσης, αναμφίβολα ο Popper είναι ο μελετητής του πλατωνικού έργου, που στάθηκε απέναντί του, που όρθωσε το φιλοσοφικό του ανάστημα και απομυθοποίησε τον, για άλλους, αγνό ιδεολόγο. Ο Popper ανήκει στους λίγους, που επέμειναν και κατά κάποιο τρόπο κατάφεραν να υπερκεράσουν με τα επιχειρήματά τους, τις προσπάθειες εξιδανίκευσης των προθέσεων του Πλάτωνα. 2

5 Ο Πλάτων πρότεινε μια πολιτική θεωρία, θεμέλιο για την οικοδόμηση της ιδανικής πολιτείας, στην οποία θα έβρισκε έμπρακτη εφαρμογή το φιλοσοφικό του σύστημα. Ωστόσο, οι επικριτές του, ανάμεσά τους και ο Popper, διέγνωσαν ότι στην ιδανική αυτή πολιτεία του, αναδεικνύεται ένα αυστηρά ολοκληρωτικό καθεστώς, ένα αντι-δημοκρατικό πολίτευμα. Με μια απροκάλυπτη καχυποψία, δεν αναγνώρισαν κανένα ελαφρυντικό στον Πλάτωνα και απαξίωσαν κάθε προσπάθεια δόμησης της ιδανικής πολιτείας, χαρακτηρίζοντάς την ως σκοπιμότητα για την επιβολή των αντιδημοκρατικών αρχών και για την επικράτηση της αριστοκρατικής παράταξης. Στα πλαίσια της λογικής αυτής, καταδικάστηκε ως έντονα αυταρχική η θεωρία της δικαιοσύνης, που αναλύεται εκτενώς στην Πολιτεία. Ο Popper στο έργο του Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι Εχθροί της προτείνει τη δημιουργία μιας κοινωνίας, που απέχει κατά πολύ από την «κλειστή» κοινότητα που προέβαλε ο Πλάτων. Σε αυτή, η ελευθερία του ατόμου δεν καταπατάται, καθώς επικρατεί η αρχή του ατομικισμού, δηλαδή ο διαχωρισμός του ιδιωτικού από τον δημόσιο βίο, όπως επίσης η δικαιοσύνη δεν συγχέεται με την έννοια της οικειοπραγίας. Η αντιπαραβολή των δύο πολιτικών θεωριών και η κριτική ανάλυση του Popper όμως, δεν μπορεί να είναι εντελώς ακριβείς. Κι αυτό γιατί οι εποχές των δύο φιλοσόφων απέχουν, οι κοινωνικές συνθήκες διαφέρουν και οι νοοτροπίες έχουν σαφώς αλλάξει. Ο Popper αντιλαμβάνεται τις έννοιες με τις οποίες καταπιάνεται υπό το πνεύμα του Διαφωτισμού και με μια σύχρονη ματιά, που σε τίποτα δεν θυμίζει την κλασική εποχή. Για τους Έλληνες της εποχής που έζησε ο Πλάτων, ο άνθρωπος δεν μπορούσε να φτάσει στην προσωπική ολοκλήρωση έξω από την πόλη κράτος, δεν μπορούσε να κατανοήσει τη θέση του έξω από το κοινωνικό σύνολο. Γι αυτό και είναι ξεκάθαρα άδικο, να αντιμετωπίζεται ο Πλάτων και οι προθέσεις του ως ολοκληρωτικές και αντι-δημοκρατικές, όταν δεν λαμβάνονται υπόψη τα κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά μιας ολόκληρης εποχής, που για τους σύγχρονους παραμένει άγνωστη. Ίσως ο Πλάτων αντιλήφθηκε τις αδυναμίες της εποχής του, ίσως τον προβλημάτιζε πραγματικά η πορεία της κοινωνίας του, ίσως ως αγνός ιδεολόγος επιδίωκε να εξυγιάνει την πολιτική κατάσταση της πατρίδας του, η οποία είχε εκτραχυνθεί, και γι αυτό ανέλαβε την ευθύνη να δομήσει, έστω και μέσω του φιλοσοφικού του έργου, την ιδανική πολιτεία. Μπορεί ο τρόπος που επέλεξε να αποδείχθηκε αυταρχικός και αντι-δημοκρατικός, ωστόσο θα πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω οι προθέσεις του. Μόνο υπό αυτό το πρίσμα, μπορεί να εξασφαλιστεί η μεθοδολογική ορθότητα στην εξέταση και ανάλυση του ζητήματος, και μόνο αν 3

6 καταφέρουμε να παρακάμψουμε την ελκυστικότητα των λόγων του Popper, που ως σύγχρονος διανοούμενος εμφανίζεται οικείος σε εμάς, θα κρίνουμε τον Πλάτωνα όπως πραγματικά του αξίζει. Κλείνοντας τον πρόλογό μου θα ήθελα να εκφράσω ιδιαιτέρως τις ευχαριστίες και την εκτίμησή μου στον καθηγητή μου, κ. Γιάννη Πλάγγεση για την συμπαράσταση και καθοδήγηση που μου παρείχε κατά την εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας αλλά και κατά την διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών μου. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους καθηγητές μου στα μαθήματα του μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών για τις ποικίλες γνώσεις που μου πρόσφεραν στους τομείς της συστηματικής φιλοσοφίας και της ιστορίας της φιλοσοφίας, αλλά και που επιβεβαίωσαν με τον καλύτερο τρόπο την ορθότητα της επιλογής μου για συνέχιση των αναζητήσεών μου στον γεμάτο ενδιαφέρον και εκπλήξεις κόσμο της φιλοσοφίας. Άννα Παπαδοπούλου Θεσσαλονίκη, Μάρτιος

7 Ι. Πλάτων π.χ π.χ. 5

8 1 Ο ΜΕΡΟΣ: Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 1. Ο Πλάτων, η εποχή και το έργο του Ο Πλάτων, γιος του Αρίστωνα και της Περικτιόνης, γεννήθηκε το π.χ. και πέθανε σε ηλικία ογδόντα ή ογδόντα ενός ετών το π.χ. Η γέννηση του Πλάτωνα τοποθετείται στο τέταρτο έτος του Αρχιδάμειου πολέμου, πρώτο έτος μετά το θάνατο του Περικλή, και ο θάνατός του μόλις δέκα χρόνια πριν τον πόλεμο της Χαιρώνειας. Καταγόταν από ευκατάστατη και επιφανή οικογένεια, η οποία και από τις δύο πλευρές ήταν από τις πιο διαπρεπείς των Αθηνών κατά την εποχή του Περικλή. Σύμφωνα με την παράδοση η γενιά του πατέρα του αναγόταν στους παλιούς βασιλείς των Αθηνών και διαμέσου αυτών στον θεό Ποσειδώνα. Η καταγωγή της μητέρας του ήταν εξίσου επιφανής και πιο τεκμηριωμένη ιστορικά, τυχαίνει να την έχει καταγράψει και ο ίδιος ο Πλάτων στον Τίμαιο. Η Περικτιόνη είχε αδελφό τον Χαρμίδη και εξάδελφο τον Κριτία, δύο από τους πρωτεργάτες της σύντομης «ολιγαρχικής» αναρχίας που ακολούθησε την κατάρρευση των Αθηνών στο τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου (404-3 π.χ.). Πρόγονός της ήταν ο Δρωπίδης, που ήταν στενά συνδεδεμένος με τον Σόλωνα. Αδέλφια του Πλάτωνα από τους ίδιους γονείς ήταν ο Αδείμαντος και ο Γλαύκων, που εμφανίζονται στην Πολιτεία, και η Ποτώνη. Ο Αρίστων πρέπει να πέθανε όταν ο Πλάτων ήταν ακόμα παιδί. Η μητέρα του παντρεύτηκε τον θείο της Περιλάμπη, εξέχοντα υποστηρικτή της πολιτικής του Περικλή 2. Η ανατροφή του Πλάτωνα στάθηκε η αφορμή για τον πολιτικό Πλάτωνα. Ήταν παράδοση να διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στον δημόσιο βίο. Αν και ο Πλάτων μεγάλωσε στο σπίτι του πατριού του και σαφώς δέχθηκε της αντιλήψεις που δέσποζαν στην δημοκρατία του Περικλή, κατηγορήθηκε για «αντιδημοκρατική προκατάληψη». Αν αυτό αληθεύει, η προκατάληψή του δεν πρέπει να αποδοθεί στο περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε. Στα νιάτα του πρέπει να εμποτίστηκε με το πνεύμα της «περίκλειας» πολιτικής. Η κατοπινή του αντιπάθεια για την πολιτική αυτή, αν και εφόσον υπήρξε, εξηγείται καλύτερα ως συνέπεια του ότι έζησε «τα παρασκήνια». Αν πραγματικά αντιπαθούσε τη δημοκρατία, δεν την αντιπαθούσε από άγνοια, αλλά επειδή γνώριζε πολλά. 6

9 Ο ίδιος ο Πλάτων σε μια επιστολή που έγραψε στο τέλος της ζωής του δίνει μια αληθοφανέστερη ερμηνεία. Μας λέει ότι το π.χ., εποχή του ολιγαρχικού σφετερισμού της εξουσίας, τότε που ήταν ακόμα νέος, σκόπευε να σταδιοδρομήσει ως πολιτικός, και ότι ορισμένοι συγγενείς του (Κριτίας, Χαρμίδης) τον παρακινούσαν να κάνει την είσοδό του στον δημόσιο βίο υπό την αιγίδα τους, αλλά εκείνος περίμενε να δει πρώτα ποια θα ήταν η πολιτική τους. Δεν άργησε να διαπιστώσει ότι άρχισαν να δείχνουν σημάδια ανομίας και βίας, και τελικά απογοητεύτηκε όταν προσπάθησαν να ενοχοποιήσουν τον φίλο του Σωκράτη ως συνεργό στην παράνομη σύλληψη και εκτέλεση ενός συμπολίτη που ήθελαν να του κατάσχουν την περιουσία. Όταν αποκαταστάθηκε η δημοκρατία, οι πράξεις των ιθυνόντων της ήταν ακόμα χειρότερες. Οι εκπρόσωποί της έφτασαν να θανατώσουν τον Σωκράτη με την αβάσιμη κατηγορία της ασέβειας προς τα θεία 3. Αυτό το γεγονός έβαλε τέρμα στις πολιτικές φιλοδοξίες του Πλάτωνα. Γίνεται αντιληπτό λοιπόν, ότι η πρώτη φιλοδοξία του Πλάτωνα ήταν να αναμορφώσει την κοινωνία και τους νόμους και όχι να αναδειχθεί ως στοχαστής ή ως επιστήμονας 4. Άλλωστε, ο ίδιος αναφέρει στην Έβδομη Επιστολή του ότι το μόνο που τον ενδιέφερε από τα πολύ νεανικά του χρόνια ήταν η πολιτική κι αυτή στάθηκε ο μόνος και κυρίαρχος έρωτάς του από την πρώτη του νεότητα ως τα βαθειά γεράματα 5. Σύμφωνα με τους Woods, ο Πλάτων ήταν γνήσιος αριστοκράτης, όχι όμως με την υβριστική έννοια που χρησιμοποιούν κάποιοι από τους επικριτές του. Για τον Πλάτωνα η αριστοκρατία ήταν συνώνυμη με τη συγκεκριμένη κοινωνική τάξη κληρονομικής διαδοχής, της οποίας τα μέλη διέπονται από κοινό κώδικα συμπεριφοράς και ποιότητα καλλιέργειας. Ο Πλάτων πίστευε ότι ο ρόλος της τάξης αυτής ήταν επιφορτισμένος με την διάσωση της αθηναϊκής κοινωνίας από την διαρκή παρακμή, και μάλιστα ο ίδιος είχε αποδεχτεί με υπευθυνότητα να συμβάλλει σε αυτό. Ωστόσο, δεν άργησε να συνειδητοποιήσει ότι οι κοινωνικές συνθήκες δεν επέτρεπαν την ενεργό συμμετοχή στα πολιτικά, και ότι η αρετή, την οποία ταύτιζε με την αριστοκρατική ποιότητα, μπορούσε να εξασφαλιστεί μόνο μέσω της αποχής. Στις μέρες του, η αριστοκρατία είχε φτάσει σε πλήρη αποσύνθεση, ενώ για πολύ καιρό ήταν η άρχουσα τάξη και αυτή που χειρίζονταν τα πολιτικά, κοινωνικά και πνευματικά ζητήματα, ακόμα και κατά την περίοδο της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Σταδιακά όμως, άρχισε να χάνει τη θέση της και να αλλοιώνεται ο χαρακτήρας της, γεγόνος που στάθηκε περισσότερο μοιραίο, ακόμα και από την προσχώρηση σε αυτή των πλουσίων των μεσαίων τάξεων. Ο Πλάτων επιχείρησε να ενθαρρύνει τους νεαρούς αριστοκράτες που αναγκάζονταν να αποτραβηχτούν από την πολιτική σκηνή λόγω του εχθρικού 7

10 περιβάλλοντος, προκειμένου να συμβάλλουν στην αναβίωση των αριστοκρατικών ιδανικών. Η προσπάθειά του ήταν κάτι περισσότερο από απλή επίκληση των νοσταλγικών ημερών της κυριαρχίας της αριστοκρατίας. Το όραμά του ήταν να αναμορφώσει την ίδια την πολιτεία. Για τον λόγο αυτό, η επαναστατική φύση της πλατωνικής πολιτικής θεωρίας εστιάζεται στην «αριστοκρατικοποίηση» της πολιτείας και στην πολιτικοποίηση της αριστοκρατίας 6. Αφού λοιπόν δεν ανέλαβε ενεργό ρόλο στην αθηναϊκή πολιτική σκηνή, αποφάσισε να ασχοληθεί με την φιλοσοφία και ίδρυσε την Ακαδημία 7. Ο Πλάτων λέει ότι επέλεξε τη φιλοσοφία γιατί μέσω αυτής μπορούσε να προσφέρει περισσότερα στην πολιτική 8. Η ίδρυση της Ακαδημίας 9 αποτελεί την κρίσιμη καμπή της ζωής του, καθώς ύστερα από μακρόχρονη αναμονή, ο Πλάτων είχε βρει τον αληθινό σκοπό της ζωής του. Η Ακαδημία αποκτά μια διττή υπόσταση. Από τη μια αναδεικνύει απόφοιτους καινοτόμους μαθηματικούς και νομοθέτες, με σκοπό να παρέχει στην πολιτεία διοικητικά στελέχη με σκέψη στραμμένη στην αφιλοκερδή αναζήτηση της αλήθειας, με την μορφή εκπαιδευτικού συστήματος για την ανατροφή του Φύλακα - Φιλοσόφου 10, όπως επίσης την ανάδειξη συμβούλων για τους ηγέτες και τις πολιτείες του Μεσογειακού κόσμου, γύρω από θέμα διακυβέρνησης, νομοθεσίας και πολιτικής λειτουργίας 11. Από την άλλη είναι το πολιτικό κέντρο όπου διαπαιδαγωγείται η αριστοκρατία, ώστε να αναλάβει τα ηνία της εξουσίας. Αναμφισβήτητα, είναι ένα μέγιστο πνευματικό κέντρο, που συγκεντρώνει τις γνώσεις που είχε ως τότε κατακτήσει ο ελληνικός κόσμος 12. Οι λόγοι που οδήγησαν τον Πλάτωνα στην επιλογή του συγκεκριμένου τρόπου ζωής είναι πολλοί, δύο εκ των οποίων είναι η επιρροή του Σωκράτη και η απογοήτευσή του από την σύγχρονή του πολιτική κατάσταση στην Αθήνα 13. Αυτή, μεταφράζεται από την κρίση της αθηναϊκής δημοκρατίας, την κατάρρευση των παραδοσιακών ηθικών αξιών και από τις συνέπειες του πελοποννησιακού πολέμου. Αυτές υπήρξαν ανυπολόγιστες τόσο λόγω της διατάραξης των οικονομικών ισορροπιών όσο και λόγω της διεύρυνσης του χάσματος ανάμεσα στους φτωχούς και τους πλούσιους. Στη συνείδηση του φιλοσόφου κυρίαρχος ήταν ο φόβος της διάσπασης της κοινωνίας ακριβώς εξαιτίας των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων και γι αυτό εξηγείται η εμμονή του για την ενότητα της πολιτείας 14. Γνώρισε τον Σωκράτη και έγινε μαθητής του αμέσως μετά την περίοδο της εφηβικής του ηλικίας, αποδεχόμενος τη βασική φιλοσοφική του θεώρηση και το διαλεκτικό τρόπο συζήτησης 15. Επηρεάστηκε από την κριτική που ασκούσε ο δάσκαλός του σε διάφορα κοινωνικά και πολιτικά θέματα και ασπάστηκε τις αντιλήψεις του με σκοπό να περιορίσει την ηθική και κοινωνική κατάπτωση της 8

11 αθηναϊκής κοινωνίας. Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Πλάτωνα στάθηκε η ισόβια πεποίθησή του ότι το επιτακτικό καθήκον του φιλοσόφου 16 είναι η υπέρτατη θυσία να αφιερώσει το καλύτερο μέρος της ανδρικής του ηλικίας στην υπηρεσία των συνανθρώπων του ως πολιτικός και νομοθέτης, αν και εφόσον του δοθεί η ευκαιρία 17. Αναζητώντας την ευκαιρία να συνδυάσει τη φιλοσοφία με την πολιτική πράξη, ο Πλάτων ταξίδεψε στη Σικελία το 367 π.χ. με σκοπό να διδάξει στο νέο κυβερνήτη των Συρακουσών, Διονύσιο τον Νεότερο, την τέχνη της φιλοσοφικής διακυβέρνησης. Αν και το πείραμά του απέτυχε, ο Πλάτων επανέλαβε το ταξίδι του στις Συρακούσες το 361 π.χ., αλλά οι προσπάθειές του δεν ευοδώθηκαν για ακόμη μια φορά. Από τα τρία συνολικά ταξίδια του στην Σικελία, τα δύο τελευταία ήταν απόπειρες να υλοποιήσει το σχέδιο της Πολιτείας του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε διδάσκοντας στην Ακαδημία και συγγράφοντας 18. Ο Πλάτων επιχείρησε να πραγματώσει την εξουσία των Φυλάκων Φιλοσόφων, μετατρέποντας έναν βασιλιά σε φιλόσοφο και μάλλον απέτυχε παταγωδώς. Με τον τρόπο αυτό, επιδίωκε να συνδυάσει τις αρετές της διανοητικής τελειότητας, οι οποίες απαιτούν να αφιερώσει κανείς ολόκληρη την ζωή του στην μελέτη, με τις αρετές της πρακτικής δράσης, οι οποίες απαιτούν να βελτιώσει κανείς τον πολιτικό κόσμο που είναι σε κατάσταση παρακμής 19. Το πλατωνικό έργο περιλαμβάνει 36 διαλόγους και 13 επιστολές. Ωστόσο, έχει γίνει αντικείμενο αντιπαράθεσης η αυθεντικότητα κάποιων διαλόγων και των περισσότερων επιστολών, καθώς και η χρονολογική σειρά τοποθέτησής τους στο πλατωνικό σώμα έργων, το λεγόμενο «Σωκρατικό πρόβλημα» και το ερώτημα της ενότητας ή όχι στην ανάπτυξη της πλατωνικής σκέψης 20. Οι διάλογοι του Πλατωνικού έργου χωρίζονται σε τρεις περιόδους: την πρώιμη, με έργα όπως την Απολογία, τον Κρίτωνα, τον Λάχη, τον Λύση, τον Χαρμίδη, τον Ευθύφρωνα, τον Ιππία τον Ελάσσονα και τον Ιππία τον Μείζοντα, τον Πρωταγόρα, τον Γοργία και τον Ίωνα, την μέση ή ύστερη περίοδο, με διαλόγους όπως τον Μένωνα, τον Φαίδωνα, την Πολιτεία, το Συμπόσιο, τον Φαίδρο, τον Ευθύδημο, τον Μενέξενο και τον Κρατύλο και τέλος, την όψιμη περίοδο με έργα, όπως τον Παρμενίδη, τον Θεαίτητο, τον Σοφιστή, τον Πολιτικό, τον Τίμαιο, τον Κριτία, τον Φίληβο και τους Νόμους 21. Ανάμεσα στους διαλόγους των τριών αυτών περιόδων υπάρχουν πολλές και σημαντικές διαφορές στον τρόπο συγγραφής τους 22. Οι πρώιμοι διάλογοι διέπονται από την ερευνητική προσπάθεια του κύριου ομιλητή Σωκράτη, να διαλευκάνει ένα θέμα, σε συζήτηση με κάποιο από τα πρόσωπα που αποτελούν τον κύκλο των 9

12 συνομιλητών του στην αγορά. Το εγχείρημα της ελεγκτικής μεθόδου του Σωκράτη τελειώνει κάθε φορά, χωρίς να έχει επιτευχθεί κάποιο ικανοποιητικό συμπέρασμα, δηλαδή με την λεγόμενη «απορία». Στους διαλόγους αυτής της φάσης είναι σαφές ότι ο Πλάτων προσπαθεί να διατηρήσει κάτι από τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του Σωκράτη που γνώριζε. Γι αυτό άλλωστε και οι διάλογοι αυτοί, της πρώτης φάσης, είναι γνωστοί και ως «Σωκρατικοί διάλογοι» 23. Οι διάλογοι της μέσης περιόδου διαφέρουν από την έλλειψη της δραματικότητας, που βοηθά στην πλοκή και στο ξετύλιγμα του διαλόγου. Το φιλοσοφικό τους υπόβαθρο βρίσκεται στην ύπαρξη μακροσκελών εκθέσεων ιδεών από τον Σωκράτη ή μερικών άλλων συνομιλητών του, που συζητούν με γνωστά πολιτικά πρόσωπα της εποχής. Τα έργα αυτά μπορούν να συγκαταλέγονται στις πραγματείες και όχι στους διαλόγους. Αισθητή είναι η όλο και λιγότερη κεντρική παρουσία του Σωκράτη, μιας και οι ιδέες που εκφράζονται αποδίδονται περισσότερο στον ίδιο τον Πλάτωνα παρά στον δάσκαλό του Σωκράτη 24. Τέλος, τα έργα της όψιμης περιόδου διαφοροποιούνται έντονα ως προς το περιεχόμενό τους από όλα τα προηγούμενα. Η προσοχή τους επικεντρώνεται κυρίως σε ηθικά ερωτήματα, ερευνάται η φύση των αρετών και της ηθικής γνώσης, καθώς τα ενδιαφέροντα του Πλάτωνα γίνονται περισσότερο αφηρημένα και μεταφυσικά. Η κεντρική διαφορά που παρατηρείται ανάμεσα στο περιεχόμενο των πρώιμων και των όψιμων έργων του, είναι η εμφάνιση της θεωρίας των Ιδεών, η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο από τα έργα της μέσης περιόδου και έπειτα

13 Πολιτεία 11

14 2. Η Πολιτεία Το αποκορύφωμα της κατάθεσης του Πλάτωνα, όσον αφορά στην Πολιτική του φιλοσοφία, συμπίπτει με την συγγραφή της Πολιτείας. Είναι το πιο γνωστό και περιεκτικό έργο του, γραμμένο, όπως είδαμε παραπάνω, στα μέσα της ζωής του και στο απόγειο της δημιουργικότητάς του. Είναι ένα κείμενο, που αποτελεί ορόσημο στην πορεία της ιστορίας της φιλοσοφίας. Είναι πολύπλοκο και πολυδιάστατο, πλούσιο σε μεταφορές, εικόνες και παράδοξα. Κάθε μέρος του είναι μια ξεχωριστή οντότητα, και όλα μαζί σχηματίζουν έναν ζώντανο οργανισμό που, σύμφωνα με τον Pappas, αποτελείται από τέσσερα μέρη: α) τον πρόλογο, που αναπτύσσεται στο πρώτο βιβλίο και όπου τίθεται το ερώτημα «Τι είναι δικαιοσύνη;». β) Το επιχείρημα, που αναπτύσσεται στο δεύτερο, τρίτο, τέταρτο, όγδοο και έννατο βιβλίο και τεκμηριώνει ότι τόσο το άτομο όσο και η πολιτεία φέρουν μέσα τους δυνάμεις που αντιτίθενται η μια στην άλλη, δηλαδή τις κοινωνικές τάξεις της πολιτείας και τα διαφορετικά μέρη της ψυχής του ανθρώπου. Και στις δύο περιπτώσεις η δικαιοσύνη συνίσταται στην ύπαρξη αρμονίας μεταξύ αυτών των δυνάμεων. Όταν αυτές δεν βρίσκονται σε αρμονική σχέση μεταξύ τους, το αποτέλεσμα είναι η δυστυχία. Όσο μεγαλύτερη είναι η αναρχία τόσο περισσότερη θα είναι και η δυστυχία. Άρα, η δικαιοσύνη είναι αποδοτική. γ) Τον επίλογο, που αναπτύσσεται στο δέκατο βιβλίο και αναφέρεται στην Ποίηση και στην Αθανασία, και δ) την παρέκβαση, που αναπτύσσεται στο πέμπτο, έκτο και έβδομο βιβλίο και αναφέρει ότι η δίκαιη πόλη θα διαφέρει από τις υπάρχουσες στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις γυναίκες, τα παιδιά και την ιδιοκτησία της άρχουσας τάξης. Οι κυβερνήτες της θα είναι φιλόσοφοι, διότι μόνο η φιλοσοφία μπορεί να οδηγήσει στη γνώση των Ιδεών και του καθαυτού καλού 26. Σύμφωνα με τους κατοπινούς μελετητές, στην Πολιτεία υποβόσκουν νοήματα που σαφώς παραπέμπουν σε διαχρονικά ζητήματα και που διαχωρίζονται από το κεντρικό θέμα της δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, τα δύο πρώτα βιβλία της παρουσιάζουν μια θεωρία της καταγωγής της δικαιοσύνης και μια γενεαλογία της ηθικής. Στο τρίτο βιβλίο ξεδιπλώνεται η επιχειρηματολογία σύμφωνα με την οποία τόσο το άτομο όσο και η πολιτεία φέρουν μέσα τους δυνάμεις που αντιτίθενται η μια στην άλλη, τις κοινωνικές τάξεις της πολιτείας. Το τέταρτο βιβλίο, αναφέρεται στα διαφορετικά μέρη της ψυχής του ανθρώπου και αναλύει έτσι μια ψυχολογία, που παραπέμπει σε εκείνη του διαιρεμένου και συγκρουσιακού «Εγώ». 12

15 Στο πέμπτο και έκτο βιβλίο της Πολιτείας εντοπίζονται τα πρώτα ψήγματα της κομμουνιστικής ουτοπίας, που δεν είναι άλλα από την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας και της έννοιας της οικογένειας. Στο έβδομο, παρατίθεται ένα εξαιρετικό δοκίμιο αντιεμπειρικής επιστημολογίας των μαθηματικών. Στο όγδοο, μια ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη παράλληλη κριτική του πολιτεύματος της δημοκρατίας με αυτό της τυραννίας. Η Πολιτεία είναι το έργο που στάθηκε η αφορμή να χαρακτηριστεί ο Πλάτων ως ο ουτοπιστής στοχαστής που ονειρεύτηκε έναν διαφορετικό κόσμο, ως ο πρώτος «ολοκληρωτικός», αλλά και ως δημοκρατικός, ολιγαρχικός, αντιδραστικός και ριζοσπάστης. Το κείμενο δίχασε τους μελετητές και δημιούργησε πιστούς φίλους και αμείλικτους εχθρούς. Αναφορικά με το κείμενο, πρόκειται για μια αφήγηση του Σωκράτη σε ακροατές, σχετικά με την συνομιλία που είχε ο ίδιος και ο μεγαλύτερος αδελφός του Πλάτωνα, ο Γλαύκων, την προηγούμενη μέρα, με τον πλούσιο μέτοικο από τις Συρακούσες, Κέφαλο και με τον νεαρό Αδείμαντο 27. Η Πολιτεία είναι ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα, που επιχειρεί να απαντήσει σε ερωτήματα γύρω από πλήθος θεμάτων, ηθικού, πολιτικού, γνωσιολογικού και μεταφυσικού ενδιαφέροντος. Σε αντίθεση με τους απορητικούς διαλόγους της πρώτης περιόδου, ο κριτικός έλεγχος αντικαθίσταται από μια θετική ή και δογματική έκθεση των διανοημάτων. Για την πλήρη κατανόηση της πολιτικής θεωρίας της πλατωνικής Πολιτείας, είναι ωφέλιμο να προσδιοριστεί ο δραματικός και ο ιστορικός χρόνος της. Ο χρόνος συγγραφής της υπολογίζεται γύρω στα μέσα της δεκαετίας του π.χ., ενώ ο δραματικός χρόνος μεταξύ του διαστήματος π.χ. και πιο συγκεκριμένα στην περίοδο συνομολόγησης της Νικείου Ειρήνης, δηλαδή γύρω στο 421 π.χ 28. Επίσης, επιβάλλεται να γίνει μια τριμερής προσέγγιση του έργου, η οποία θα καλύπτει τρεις από τους βασικούς προσανατολισμούς της φιλοσοφικής κοσμοθεωρίας του φιλοσόφου. Σύμφωνα με αυτές η Πολιτεία προϋποθέτει ότι α) υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στη συγκρότηση της πολιτείας και της ψυχής, ανάμεσα στη δίκαιη πολιτεία και τη δίκαιη ψυχή, β) όπως δεδομένη είναι και η τριμερής άρθρωση της ψυχής, το ίδιο δεδομένη είναι και η τριμερής άρθρωση της πολιτείας και γ) ο αισθητός κόσμος είναι ο κόσμος της πολλαπλότητας και της μεταβολής, είναι δηλαδή ένας φαινομενικός κόσμος 29. Στην πορεία της ανάλυσης, θα θιγούν τα παραπάνω ζητήματα και θα αναφερθούν διεξοδικά όλες οι παράμετροι. 13

16 i) Το θέμα της Πολιτείας και οι απόψεις των συνομιλητών του Σωκράτη για την φύση της δικαιοσύνης Το κεντρικό της θέμα είναι η φύση της δικαιοσύνης και της αδικίας, αλλά και το αν και κατά πόσο ο άδικος ή δίκαιος άνθρωπος κατακτά την ευτυχία τόσο σ αυτή όσο και στην άλλη ζωή. Σύμφωνα λοιπόν με τον Πλάτωνα, αφού ο τέλεια δίκαιος άνθρωπος είναι ο αγαθός και ευτυχισμένος σε κάθε τομέα της ζωής του, γίνεται σαφές ότι η ευτυχία και η δικαιοσύνη εμφανίζονται στην Πολιτεία ως έννοιες ταυτόσημες 30. Αφορμή για την εκκίνηση της συζήτησης στάθηκε η ανησυχία του ηλικιωμένου Κέφαλου για την τύχη της ψυχής του μετά θάνατον και για το αν οι αδικίες που διέπραξε στην επίγεια ζωή σταθούν αιτίες για την τιμωρία του στον Άδη 31. Από το σημείο αυτό, ως και τα μέσα του δεύτερου βιβλίου 32, ο Πολέμαρχος, ο Θρασύμαχος, ο Γλαύκων και ο Αδείμαντος αναζητούν την ουσία της δικαιοσύνης και προσπαθούν να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά της 33. Πιο συγκεκριμένα, ο Κέφαλος υποστηρίζει ότι η δικαιοσύνη είναι η εντιμότητα στις συναλλαγές, (ο ίδιος ως πλούσιος μπορεί να είναι δίκαιος εφόσον δύναται να εξοφλά τα χρέη του) και συνίσταται στην τήρηση ορισμένων απλοϊκών κανόνων, όπως π.χ. το να μην ψεύδεται κανείς, να μην οικειοποιείται πράγματα που δεν του ανήκουν κα 34. Ο Σωκράτης όπως ήταν αναμενόμενο δεν αποδέχεται ως ορθή την «δοσοληπτική» αυτή εξήγηση περί δικαίου 35. Όταν το λόγο παίρνει στη συνέχεια ο Πολέμαρχος, ισχυρίζεται ότι η δικαιοσύνη είναι ταυτόσημη με την απόδοση του καλού στο φίλο και του κακού στον εχθρό 36. Ωστόσο, η θεωρία του εμφανίζει πολλές αδυναμίες τις οποίες επισημαίνει ο Σωκράτης, καθώς παρακάμπτει εντελώς το ενδεχόμενο ότι ο φίλος μπορεί να είναι άδικος ενώ ο εχθρός να είναι δίκαιος, όπως επίσης ότι το δίκαιο είναι αρετή, άρα εκ φύσεως καλό, γεγονός που αντιτίθεται στην πιθανότητα ότι μπορεί να προκαλέσει κακό έστω και στον εχθρό. Σε αυτό το σημείο, οι Cross και Woozley ενώ κρίνουν την επιχειρηματολογία του Σωκράτη αποτελεσματική, μιας και κατάφερε να αντικρούσει την άποψη του Πολέμαρχου, την χαρακτηρίζουν ελλιπή, γιατί φαίνεται ότι αποδέχεται πολλά συμπεράσματα χωρίς νωρίτερα να τα εξετάζει 37. Σκληρότερος συνομιλητής αποδεικνύεται ο σοφιστής Θρασύμαχος 38, ο οποίος δηλώνει ότι ο όρος «δικαιοσύνη» καθορίζεται από το συμφέρον του ισχυρότερου, δηλαδή του άρχοντα. «Δίκαιο» είναι η συμμόρφωση του λαού προς τους νόμους που θεσπίζει η ιδιοτελής άρχουσα τάξη, υπό το καθεστώς του φόβου της τιμωρίας σε περίπτωση ανυπακοής 39. Ως απάντηση στον αντίλογο του Σωκράτη, ο οποίος υποστηρίζει ότι οι άρχοντες νομοθέτες αποβλέπουν στο κοινό καλό 14

17 παρόλα τα σφάλματά τους, ο Θρασύμαχος συνεχίζει και κατατάσσει την δικαιοσύνη στην περιοχή της κακίας και της ανοησίας, ενώ την αδικία στην περιοχή της αρετής και της σοφίας. Χαρακτηρίζει τον άδικο ως ισχυρό, αυτάρκη και ευφυή, εφόσον προνοεί για το προσωπικό του συμφέρον, ενώ τον δίκαιο ως κακό και ανόητο, εφόσον ωφελεί τους άλλους και όχι τον εαυτό του. Οι άνθρωποι δηλαδή για τον σοφιστή, επιλέγοντας την αδικία, εξασφαλίζουν μια ζωή σαφώς καλύτερη. Ο Σωκράτης και σε αυτή την περίπτωση, αντικρούει τις ακραίες αυτές θέσεις και κατοχυρώνει ακόμα μια διαλλεκτική νίκη. Όταν τον λόγο παίρνει ο Γλαύκων, φαίνεται ότι προσεγγίζει το ζήτημα της δικαιοσύνης βάσει της καθημερινότητας στην οποία δρουν και δραστηριοποιούνται οι πολίτες 40. Αποδέχεται ότι το δίκαιο είναι κάτι επιθυμητό, αλλά αντιπαρέρχεται την αντίληψη, ότι πρόκειται για έμφυτη αρετή του ατόμου. Υποστηρίζει ότι είναι αποτέλεσμα κοινωνικών συμβιβασμών, που επέρχονται μετά τις πιέσεις που ασκούν οι αδύναμοι στην κοινή γνώμη για την αποφυγή κάθε είδους αδικίας. Και αυτό γιατί δεν μπορούν να διαπράξουν αδικίες χωρίς μετά να υποστούν τις συνέπειές τους. Έτσι, ο Γλαύκων υποστηρίζει ότι όποιος θα μπορούσε να αδικήσει χωρίς να γίνει αντιληπτός, σε καμία περίπτωση δεν θα το απέφευγε, καθώς κανείς δεν είναι από την φύση του δίκαιος, αλλά αναγκάζεται να γίνει προκειμένου να αποφύγει την τιμωρία 41. Σημασία δεν έχει λοιπόν να είναι κανείς δίκαιος, αλλά να φαίνεται. Τελευταίος που εκφράζει τη γνώμη του περί δικαιοσύνης και που ταυτόχρονα παρακινεί τον Σωκράτη να μην περιοριστεί σε μια αφηρημένη περιγραφή της είναι ο Αδείμαντος 42. Στρέφεται εναντίον όσων προάγουν την αρετή της δικαιοσύνης, χωρίς όμως να εισχωρούν στην ουσία της, με την πρόφαση ότι η κατάκτησή της είναι έργο δύσκολο και κουραστικό. Αυτοί, είναι οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι ιερείς 43, οι οποίοι ουσιαστικά διδάσκουν τους νέους να αποζητούν όχι την πραγματική δικαιοσύνη, αλλά την φαινομενική, (π.χ. μέσω ικεσιών και τελετών προς τους Θεούς) και να καρπώνονται τα οφέλη της αδικίας 44. ii) Ο Σωκράτης και η αρετή της δικαιοσύνης Αφού λοιπόν, οι συνομιλητές ολοκλήρωσαν την επιχειρηματολογία τους σχετικά με το θέμα της δικαιοσύνης, τον λόγο παίρνει ο Σωκράτης. Αποφασίζει να προσεγγίσει το θέμα αρχικώς από το γενικό, δηλαδή υπό το συλλογικό πρίσμα, μέσω της κοινωνίας, και να φτάσει στο επιμέρους, δηλαδή στο άτομο 45. Επιχειρεί να γνωρίσει την ουσία της δικαιοσύνης μέσα από τη δημιουργία της κοινωνίας 46. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, επιδιώκει να αποδείξει ότι ο άνθρωπος είναι η αληθινή 15

18 πολιτεία σε σμίκρυνση και ότι η πολιτεία είναι ο αληθινός άνθρωπος σε μεγέθυνση 47. Ο Πλάτων αντιμετωπίζει αρχικά τον άνθρωπο ως ον στην κοινωνική του διάσταση, του οποίου οι ανάγκες είναι εκ φύσεως κοινωνικά καθορισμένες και δεν είναι τυχαίο ότι στρέφεται στα κοινωνικά φαινόμενα πριν από τα ατομικά 48. Αντιλαμβάνεται ότι η μέθοδος αυτή μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικότερα για την κατάκτηση της αλήθειας και έτσι ξεκινά τον συλλογισμό του από την σύσταση της πρώτης πολιτείας. Σύμφωνα με τον Σωκράτη, ο άνθρωπος δημιούργησε την πρώτη πολιτική κοινότητα 49 προκειμένου να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την διαβίωση και την επιβίωσή του. Οι φυσικές του ανάγκες ήταν τέτοιες, ώστε στράφηκε στη συνεργασία με τους άλλους ανθρώπους. Ο Πλάτων αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι πρώτες ανάγκες ήταν αυτές της τροφής, της κατοικίας και της ένδυσης. Μεσά στο κοινωνικό αυτό σύνολο, επετεύχθη η εξειδίκευση και ο καταμερισμός των καθηκόντων 50 και έτσι, καθένας γνώριζε την εργασία που έπρεπε να επιτελεί 51 σύμφωνα με την κλίση του, με σκοπό να παρέχει τις υπηρεσίες του ώστε να λαμβάνει εξίσου τις υπηρεσίες των συμπολιτών του 52. Οι άνθρωποι της πρώτης αυτής κοινωνίας, αναλαμβάνουν ρόλους σύμφωνα με τις φυσικές τους διαφορές, με μοναδικό κριτήριο το κοινό καλό. Η ορθή εκμετάλλευση των διάφορων κλίσεων εξασφαλίζει την αρτιότερη συνεργασία, άρα την σωστότερη λειτουργία του συνόλου. Τα μέλη της κοινότητας δηλαδή, αλληλοσυμπληρώνονται, ακολουθώντας το καθένα πιστά την φυσική του κλίση και αποφεύγοντας την ενασχόληση με κάτι διαφορετικό 53. Με την συγκέντρωση όμως πληθώρας ατόμων, προκύπτουν περισσότερες ανάγκες, άρα γίνεται επιτακτικότερη η παρουσία περισσότερων αρμοδιοτήτων και περισσότερων υπηρεσιών και αγαθών. Έτσι, σύμφωνα με τον Σωκράτη, απαιτούνται νέες ικανότητες των μελών, προκειμένου να καλυφθούν οι νέες ανάγκες. Για τον λόγο αυτό, δημιουργούνται διαφορετικές κατηγορίες «επαγγελμάτων», ακόμα περισσότερο εξειδικευμένων, στις οποίες απορροφώνται νέες κατηγορίες πολιτών. Την πρώτη αυτή κοινότητα, την χαρακτηρίζει ο Σωκράτης «υγιή» και «αληθινή», καθώς αποτελείται από ανθρώπους που είναι ηθικά αθώοι και που δεν καλούνται να επιλέξουν το δίκαιο από το άδικο, μιας και δεν υπάρχουν τέτοιου είδους διλήμματα. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του καλός και παραμένει τέτοιος όσο απουσιάζουν κοινωνικοί ανταγωνισμοί και όσο δεν απειλείται η κοινωνική ειρήνη και ασφάλεια. Ωστόσο, διαφορετική γνώμη έχουν οι συνομιλητές του Σωκράτη. Χαρακτηρίζουν την «γνήσια πόλη» του ως «πόλη των χοίρων», καθώς δεν παρέχει τις απολαύσεις και τα αγαθά της σύγχρονης κοινωνίας, γεγονός που κρατά χαμηλά το βιοτικό επίπεδο των πρώτων πολιτών. 16

19 Η ικανοποίηση όμως των παραπάνω επιδιώξεων, οδηγεί σε πολλαπλές απαιτήσεις, σε ενίσχυση της εξείδικευσης και τέλος στην δημιουργία μιας συνθετότερης κοινωνικής μονάδας. Αυτή, χαρακτηρίζεται από τον Σωκράτη «τρυφώσαν» 54 και «φλεγμαίνουσαν» 55, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των κατοίκων και της πολυτελούς τους ζωής 56. Με την σειρά του ο υπερπληθυσμός γεννά την ανάγκη αναζήτησης μεγαλύτερης έκτασης και εξασφάλισης περισσότερου χώρου, οι οποίες είναι και οι βασικότερες αιτίες πολέμου. Ο πόλεμος και η αντιπαλότητα, στέκονται οι αφορμές για την δημιουργία στρατού, του οποίου ο ρόλος ανάγεται σε προεξέχοντα, ανάμεσα σε όλα τα υπόλοιπα επαγγέλματα. Ο στρατός αυτός θα απαρτίζεται από τους Φύλακες, οι οποίοι θα διακρίνονται για την ανδρεία, τη σοφία, την ευφυΐα και την σωματική τους δύναμη, οι οποίοι αργότερα και με τη σωστή εκπαίδευση θα μετατρέπονται σε άρχοντες της πολιτείας 57. Ο Σωκράτης στη συνέχεια, προσπαθώντας να δομήσει το ιδεώδες κράτος δικαίου κατά τη διάρκεια του διαλόγου, αναφέρει ξεκάθαρα ότι θα υπάρχουν άρχοντες 58. Αυτοί πρέπει να είναι οι πιο άξιοι ανάμεσα στους γεροντότερους 59, να διαθέτουν καλή σωματική διάπλαση, οξύνεια και να ενδιαφέρονται πραγματικά για την πολιτεία, φροντίζοντας για όλα όσα την ωφελούν και αποφεύγοντας όλα όσα την βλάπτουν 60. Ο Σωκράτης ονομάζει τους άρχοντες αυτούς Φύλακες και διασαφηνίζει ότι οι δοκιμασίες για την επιλογή τους θα είναι σκληρές και θα ξεκινούν ήδη από την παιδική ηλικία. Από την τάξη των Φυλάκων λοιπόν, αναδεικνύονται τόσο οι «κυρίως Φύλακες» όσο και οι «Επίκουροι». Στους πρώτους ανήκουν όσοι καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν στις κοινωνικές απαιτήσεις, οι οποίοι αναλαμβάνουν μετά τα πενήντα τους χρόνια την διακυβέρνηση της πόλης και αφιερώνονται αποκλειστικά στην εξασφάλιση της ευδαιμονίας του συνόλου, ενώ τη δεύτερη απαρτίζουν όσοι αδυνατούν να προχωρήσουν και περιορίζονται στον ρόλο των πολεμιστών 61. Βασικό τους καθήκον είναι να προστατεύουν την πολιτεία σε περιόδους πολέμων και να ασκούν στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα σε καιρούς ειρήνης. Εκτός από τις δύο αυτές κατηγορίες, υπάρχει και μια τρίτη, αυτή των Δημιουργών. Αυτή είναι η κατώτερη των τριών και αποτελείται από τους χειρώνακτες, οι οποίοι ενώ αποκλείονται από την εξουσία, δύνανται να διαθέτουν περιουσία 62. Την ίδια στιγμή, αναλαμβάνουν τον ρόλο να συντηρούν τις άλλες δύο κατηγορίες πολιτών, εφόσον αυτές οι τελευταίες δεν δικαιούνται να έχουν στην κατοχή τους οποιοδήποτε είδος ιδιοκτησίας 63. Αφού αναδειχθούν οι κυρίως Φύλακες, ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι πρέπει να διηγηθούν ένα μύθο στους υπόλοιπους πολίτες, προκειμένου να τους πείσουν ότι 17

20 όλοι είναι γεννημένοι από την ίδια μητέρα και ότι συνδέονται με αδελφικούς δεσμούς οι οποίοι εξασφαλίζουν αισθήματα αγάπης, ότι η ανατροφή και η παιδεία ήταν αποκύημα της φαντασίας και ότι όλοι ήταν διαμορφωμένοι ως χαρακτήρες ήδη πριν από την εμφάνισή τους στον κόσμο. Στον ίδιο μύθο, φαίνεται ο θεός να έπλασε από χρυσό τους ικανούς κυβερνήτες, από άργυρο τους Επίκουρους και από σίδηρο και χαλκό τους χειρώνακτες. Αν οι χρυσοί ή οι αργυροί γονείς γεννήσουν χάλκινα παιδιά, οφείλουν να τα στείλουν εκεί που πραγματικά ανήκουν, και αντιστρόφως. Σύμφωνα με τον μύθο αυτό, αποδεικνύεται ότι η πολιτεία του Πλάτωνα είναι αριστοκρατική βάσει αξιοκρατίας και όχι κληρονομικού δικαιώματος, και νομιμοποιούνται οι ταξικές διαφορές 64. Το τρίτο βιβλίο της Πολιτείας ολοκληρώνεται με το πώς πρέπει να είναι η ζωή των Φυλάκων. Ο Σωκράτης ξεκαθαρίζει και εμμένει στο γεγονός ότι απαγορεύεται οι Φύλακες να διαθέτουν ατομική περιουσία, καθώς διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος να σφετεριστούν τα αγαθά αυτών που καλούνται να προστατεύσουν. Οι Φύλακες καλλιεργώντας το ήθος και τον χαρακτήρα τους φθάνουν σε μια ευαρμοστία της ψυχής, που τους επιτρέπει να επιτελέσουν το έργο της φύλαξης της πόλης. Δεν πρέπει να υπόκεινται στον πειρασμό της φιλοχρηματίας και δεν πρέπει να έχουν περιουσία. Τα παιδιά και οι γυναίκες θα είναι κοινά. Με την εξάλειψη της οικογένειας αποτρέπεται και ο τελευταίος πειρασμός εγωισμού, απληστίας, διχόνοιας και μια μεγάλη πηγή ανησυχίας και άγχους για την τάξη των Φυλάκων, που υπαγορεύεται από τις ευθύνες και τις οικογενειακές 65. Θα μένουν όλοι μαζί σε στρατόπεδα και θα συντηρούνται από την τάξη των Δημιουργών, οι οποίοι θα τους προσφέρουν τα αναγκαία για την διαβίωσή τους 66. Εκτός από την διακυβέρνηση της πολιτείας, εντός των αρμοδιοτήτων τους είναι η αποπομπή όλων των διασπαστικών στοιχείων του πληθυσμού που προκύπτουν από οικονομικές ανισότητες 67, η διασφάλιση του ιδανικού μεγέθους της πολιτείας και της ομοιογένειας των κοινωνικών τάξεων, με την επαναφορά των παιδιών στην τάξη που ανήκουν από την τάξη που γεννήθηκαν 68. Ο Πλάτων στην Πολιτεία του φαινεται να μη δίνει μεγάλη βαρύτητα στην έννοια των νόμων, δηλαδή στην νομοθεσία. Η εδραίωση των κρατικών θεσμών και η τήρησή τους εξαρτάται από τους ικανούς Φύλακες. Επομένως, οι μόνοι νόμοι που επιβάλλεται να προστατεύονται είναι όσοι θεμελιώνουν και οργανώνουν την εκπαίδευση των Φυλάκων και όχι όσοι καθορίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών 69. Όσο οι Φύλακες είναι αγαθοί και δίκαιοι, θα αποτρέπεται κάθε μορφή εκμετάλλευσης των κατώτερων κοινωνικών ομάδων. Το ιδεώδες κράτος του Πλάτωνα λοιπόν, θα υλοποιηθεί όταν μια μερίδα ανθρώπων 18

21 επιθυμούν τη συνταύτιση των δικών τους συμφερόντων με εκείνα της πόλης ως όλου και όταν αυτοί ως κυβερνήτες θα παραμένουν αδιάφθοροι. iii) Οι αρετές Αφού λοιπόν, ο Σωκράτης περιέγραψε στους συνομιλητές κάποια από τα στοιχεία που πρέπει να χαρακτηρίζουν την ιδανική πολιτεία, στρέφεται στον πραγματικό στόχο της συζήτησης, που αφορά στην ουσία της δικαιοσύνης. Πριν όμως αναφερθεί διεξοδικά σε αυτή, κρίνει σκόπιμο και απαραίτητο να αναφερθεί στις υπόλοιπες τρεις αρετές του κοινωνικού συνόλου, την σοφία, την ανδρεία και τη σωφροσύνη, με βασική προϋπόθεση ότι η νέα πόλη είναι αγαθή και θεμελιωμένη σε σωστές βάσεις 70. Ο Σωκράτης ουσιαστικά προσεγγίζει τις τρεις αρετές, προκειμένου να οδηγηθεί στην τέταρτη, η οποία και τον ενδιαφέρει άμεσα, δηλαδή στην δικαιοσύνη. Αρχικώς, καταπιάνεται με την έννοια της σοφίας, την ανάγει στον χώρο της πολιτικής και την περιγράφει ως την γνώση του τρόπου διακυβέρνησης της πολιτείας με σκοπό το κοινό καλό. Επιβάλλεται να είναι κύριο χαρακτηριστικό των Φυλάκων, το οποίο εξασφαλίζει σύνεση και ορθή κρίση και τους καθιστά τέλειους άρχοντες. Αυτοί με την σειρά τους θα μετουσιώνουν τη σοφία σε ορθή πολιτική πράξη, και με τον τρόπο αυτό θα γίνεται χαρακτηριστικό ολόκληρης της κοινότητας. Στη συνέχεια ο Σωκράτης αναφέρεται στην αρετή της ανδρείας, την οποία αναμφισβήτητα κατατάσσει στα κυριότερα προτερήματα των Επίκουρων. Οι γενναίοι πολεμιστές προφυλάσσουν την πόλη από τους κινδύνους και με το θάρρος τους καθιστούν ολόκληρη της πολιτεία ανδρεία. Ωστόσο, και στην περίπτωση της συγκεκριμένης αρετής, ο Σωκράτης αποκαλεί την ανδρεία πολιτική 71 (όπως ακριβώς έκανε και με την σοφία), γεγονός που αποκαλύπτει ότι περιγράφει μια περιορισμένη μορφή ανδρείας. Πέρα όμως, από την προθυμία στην υπεράσπιση του συνόλου, ο Σωκράτης δίνει και μια διαφορετική διάσταση στην έννοια της ανδρείας. Περικλύει σε αυτή και όλες εκείνες τις πεποιθήσεις για το τι πρέπει να φοβάται και τι όχι κανείς, και πως μπορεί να αποδεσμεύεται από συναισθήματα που τον επηρεάζουν 72. Οι πεποιθήσεις αυτές υιοθετούνται μέσω της παιδείας, όπως την αντιλαμβάνεται ο Πλάτων, και τις διαθέτουν μόνο όσοι πολίτες είναι δημιουργήματά της. Επομένως, η ανδρεία είναι προϊόν της καλλιέργειας του ήθους, εναρμονίζεται με την ανωτερότητα της πολιτείας και δεν απορρέει από βίαιες και εθιστικές συμπεριφορές

22 Τρίτη και τελευταία αρετή που αναγνωρίζει ο Πλάτων, πριν ανοίξει το μεγάλο κεφάλαιο της Πολιτείας του, δηλαδή αυτό της δικαιοσύνης, είναι η σωφροσύνη. Αυτή διακατέχει τους πολίτες και των τριών κοινωνικών τάξεων 74, είναι ταυτόχρονα πολιτική και ατομική αρετή, ταυτίζεται με την αρμονία, την ομόνοια και την χαλιναγώγηση των επιθυμιών και αποτελεί θεμέλιο λίθο του ευνομούμενου κράτους. Όταν ο Σωκράτης κάνει λόγο για ομοφωνία εννοεί την συμφωνία που επέρχεται ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, για το ποια θα αναδειχθεί σε κυρίαρχη, βάσει αξιοκρατικών κριτηρίων, δηλαδή αξιοσύνης και ικανότητας. Επομένως, σωφροσύνη διαθέτουν τόσο οι Φύλακες, ώστε να γνωρίζουν ότι είναι οι κατάλληλοι για το δύσκολο έργο της διακυβέρνησης της πολιτείας, όσο και οι αρχόμενοι (Επίκουροι Δημιουργοί), οι οποίοι έχουν επίγνωση της ανικανότητάς τους να αναλάβουν το ύψιστο πολιτικό αξίωμα 75. Ταυτόχρονα, ο Σωκράτης πιστεύει ότι η σωφροσύνη κατακτιέται εντός της ανθρώπινης ψυχής, όταν το καλό επικρατήσει πάνω στο κακό. Πιο συγκεκριμένα, ο φιλόσοφος υποστηρίζει ότι στην ανθρώπινη ψυχή υπάρχει ένα «βέλτιον» και ένα «χείρον» μέρος, και αναλόγως κάθε φορά με το ποιο θα επικρατήσει, ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται ηθικά ανώτερος ή κατώτερος 76. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, η σωφροσύνη εμφανίζεται ως μια εσωτερική διεργασία, που ταυτίζεται τόσο με την αυτοκυριαρχία του ατόμου όσο και με την αυτοσυγκράτηση του συνόλου. Άρα και αυτή η αρετή αποκτά για τον Σωκράτη πολιτική διάσταση 77. iv) Η Πλατωνική Ψυχή και τα Μέρη της Ο Σωκράτης αφού διατύπωσε την πεποίθησή του ότι η οικειοπραγία είναι έννοια ταυτόσημη με αυτή της δικαιοσύνης, επιχειρεί να εξετάσει αν η αρχή αυτή βρίσκει εφαρμογή και στην ατομική ψυχή 78, αν δηλαδή είναι αρετή της ψυχής. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο Πλάτων επιχειρεί μια προσέγγιση του θέματος από το γενικό, δηλαδή την πολιτεία, στο επιμέρους, δηλαδή το άτομο. Έχοντας λοιπόν αναπτύξει το πρώτο σκέλος της συλλογιστικής του, επιχειρεί να αναλύσει το δεύτερο, στηριζόμενος σε αντιστοιχίες 79. Ο Πλάτων καλλιέργησε μέσα του την ανάγκη για την συγκρότηση μιας κοινωνίας, όπου θα κυριαρχεί η αρετή και οι άνθρωποι θα είναι ευτυχισμένοι. Μια τέτοια κοινωνία, αφού θα στοχεύει στο καλό των ανθρώπων που τη συγκροτούν, θα πρέπει, πρωτίστως να συνάδει προς την ουσία τους, να αντιστοιχεί στη διάρθρωση της ψυχής τους, μιας και η τελευταία αυτή αποτελεί το ουσιαστικό κομμάτι της ύπαρξής τους. Ο δίκαιος άνθρωπος θα είναι όμοιος με την δίκαιη πολιτεία στην 20

23 οποία ζει 80, καθώς τα ηθικά γνωρίσματα που διέπουν την πόλη, ταυτίζονται με εκείνα που έχει το κάθε άτομο ξεχωριστά μέσα του. Επομένως, η πόλη θα είναι δίκαιη, όταν οι πολίτες της είναι γενικώς δίκαια άτομα. Μόνο η δικαιοσύνη που πηγάζει από μέσα τους μπορεί να καταστήσει την πολιτεία δίκαιη. Τον Πλάτωνα δεν τον απασχολεί το Κράτος, αλλά ο άνθρωπος, δεν τον απασχολεί αυτή καθ εαυτήν η πολιτεία, αλλά η δίκαιη πολιτεία, μια πολιτεία στην οποία θα μπορούσε να ζήσει ένας δίκαιος άνθρωπος, ένας Σωκράτης, που να μην φοβάται ότι θα καταδικαστεί σε θάνατο. Ο Πλάτων υποστηρίζει ότι είναι αδύνατο να διερευνηθεί ο άνθρωπος ξεχωριστά από την πολιτεία. Η ψυχολογική δομή του ατόμου και η κοινωνική δομή της πολιτείας βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία μεταξύ τους 81. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η ανθρώπινη συμπεριφορά διαχωρίζεται σε τρία είδη, των οποίων η εκδήλωση καθιστά τον άνθρωπο ως πολύπλοκο και σύνθετο ον. Το καθένα από αυτά τα είδη τοποθετείται σε ένα διαφορετικό κομμάτι της ψυχής του ατόμου, η οποία είναι τριμερής, και που αυτά με τη σειρά τους αντιστοιχούν στις τρεις τάξεις του ιδανικού κράτους. Πιο συγκεκριμένα, ο Πλάτων διέκρινε στην ψυχή του ανθρώπου τρία επίπεδα, το λογιστικό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό και αντιλαμβανόταν την διαστρωμάτωση της κοινωνίας αντίστοιχη προς την διάρθρωση αυτή της ψυχής. Με βάση αυτή τη διάκριση ο Πλάτων υποστήριξε ότι η κοινωνία θα πρέπει να διαιρεθεί σε τρεις τάξεις: στους απλούς πολίτες, στους φύλακες και στους άρχοντες. α) Λογιστικόν: Είναι το μέρος της ψυχής μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η μάθηση 82 και ο συλλογισμός 83. Αποκαλείται «το μέρος που αγαπά την σοφία και την μάθηση». Οι κύριες λειτουργίες του είναι δύο. Η πρώτη είναι η αναζήτηση της αλήθειας και η αύξηση των γνώσεων 84. Επιδίωξη είναι η ανακάλυψη του πραγματικού τόσο στην πρακτική όσο και στην νοητική σφαίρα. Είναι το μέρος που εξασφαλίζει ευφυείς πρακτικές επιλογές. Η δεύτερη είναι η διακυβέρνηση της ψυχής και κατ επέκταση του κράτους της πολιτείας. Η λειτουργία αυτή αντιστοιχεί στους Φύλακες, οι οποίοι επιβάλλεται να κυβερνούν τις άλλες δύο τάξεις. Αρμόζει σε αυτούς να κυβερνούν την πολιτεία, όπως αρμόζει στο λογιστικό να κυβερνά την ψυχή. Κι αυτό γιατί είναι το μόνο μέρος της ψυχής που φροντίζει για το σύνολο και όχι για το επιμέρους, και γιατί ο βίος που διαμορφώνεται με την καθοδήγησή του είναι καλύτερος για τον άνθρωπο, λόγω της συνεχούς αναζήτησης της αλήθειας 85. Το λογιστικό είναι το μέρος της ψυχής που μεριμνά για το συμφέρον της ψυχής και όχι μόνο για το δικό του καλό 86, σε αντίθεση με τα άλλα δύο είδη που αδιαφορούν για το όλον, του οποίου αποτελούν μέρη. 21

24 β) Θυμοειδές: Είναι το μέρος της ψυχής που αποκαλείται «το μέρος που αγαπά την τιμή και τη νίκη» 87. Ο Πλάτων αναφέρεται από την μια στην τάση για επιθετικότητα 88, επιβολή ή ανταγωνισμό και για αυτό αναφέρει την άποψη ότι το θυμοειδές βρίσκεται στα παιδιά και στα ζώα 89, και από την άλλη στο μέρος που αντλεί ευχαρίστηση από την νίκη και τις τιμές, και από την επίτευξη εκείνου που γίνεται αντιληπτό ως ορθό. Σε πολλές περιπτώσεις το θυμοειδές φαίνεται να είναι χοντροκομμένο κι άλλοτε φαίνεται να μοιάζει πολύ με το λογιστικό. Ο Πλάτων έχει την γνώμη ότι πρόκειται για εκφάνσεις του ίδιου είδους κινήτρου, διότι επισημαίνει ανεπεξέργαστα συναισθήματα που μπορούν με την κατάλληλη εκπαίδευση να γίνουν κάτι πιο σύνθετο. Δεν αφορά σε θυμό ή σε κάποιο συναίσθημα γενικώς. Δεν υποδηλώνει απλώς μιαν αντίδραση στις πράξεις των άλλων, αλλά διαμορφώνει ένα ολόκληρο και ανεξάρτητο πρότυπο συμπεριφοράς. Κινητοποιεί το άτομο μόνο όταν υπάρχει λόγος. Το θυμοειδές αντιστοιχεί στους Επίκουρους, το ήθος των οποίων τους οδηγεί να αποστρέφονται τους στόχους που προσβάλλουν τα ιδανικά τους, στερούμενοι όμως λογικής κατανόησης του τρόπου ζωής 90. Σύμφωνα με την άποψη της J. Annas, είναι προτιμότερο να χαρακτήριζεται το Θυμοειδές με δύο έννοιες, γιατί αφενός έχει να κάνει με το «εγώ» το οποίο μπορεί να απορρίψει μια επιλογή που δεν εναρμονίζεται με την εικόνα του ατόμου ως ανθρώπου, και αφετέρου με ιδανικά, σύμφωνα με τα οποία μπορεί να αποδεχτεί μια επιλογή επειδή προσβάλλει κάθετι που ο άνθρωπος αναγνωρίζει ως αγαθό και δίκαιο. Σύμφωνα με αυτό, ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι το Θυμοειδές μοιάζει με το Λογιστικό, με τη διαφορά όμως ότι το πρώτο είναι κατασκευασμένο ώστε να βοηθάει και να υποτάσσεται στις επιταγές του δεύτερου 91. γ) Επιθυμητικόν: Είναι το μέρος της ψυχής «που επιθυμεί» 92. Ο Πλάτων δεν ενδιαφέρεται για τον τρόπο της επιθυμίας, αλλά για το γεγονός ότι η επιθυμία του περιορίζεται στο αντικείμενό της χωρίς να λαμβάνει υπόψη της άλλα ζητήματα. Το επιθυμητικό θεωρείται πολλαπλό και συχνά χαοτικό, επειδή η επιθυμία μπορεί να προσηλωθεί σε οποιοδήποτε αντικείμενο χρήμα, φαγητό, ποτό, ερωτικές απολαύσεις 93. Τίποτα δεν ενοποιεί όλες τις περιπτώσεις επιθυμίας, εκτός από το ότι επιδιώκεται κάποιο επί μέρους πράγμα. Στην πολιτεία το επιθυμητικό υποτίθεται ότι είναι ανάλογο με την τάξη των δημιουργών, οι οποίοι δεν έχουν κάποιο ενοποιητικό ιδανικό, αλλά ο καθένας χωριστά θέτει τον δικό του ιδιαίτερο στόχο. Το μέρος που παίρνει το όνομά του από την επιθυμία λέγεται ότι είναι αλόγιστο. Όλη αυτή η έμφαση στην βασική και ισχυρή φύση των επιθυμιών δίνει την εντύπωση ότι καμία γνωστική λειτουργία δεν πρέπει να αποδοθεί σε αυτό το μέρος της ψυχής. Το επιθυμητικό δεν βλέπει κανένα ζήτημα, πέρα από την επίτευξη αυτών που αποζητά. 22

25 Σχετίζεται με το υποκειμενικό, δηλαδή με ότι επηρεάζει άμεσα το άτομο και όχι το σύνολο 94. Όσον αφορά τώρα και τα τρία μέρη της ψυχής, όλα τους διαθέτουν επαρκή γνωστική ικανοτότητα ώστε το ένα να αναγνωρίζει το ρόλο του άλλου, την κυριαρχία δηλαδή του λογιστικού επί των άλλων δύο μερών και την υποταγή του θυμοειδούς και του επιθυμητικού στο λογιστικό, έτσι ώστε να αναπτύσσουν φιλικές και αρμονικές σχέσεις μεταξύ τους. Υπάρχει, ωστόσο, το ενδεχόμενο λέει ο Σωκράτης να αλληλοσυγκρουστούν προκαλώντας εμφύλιο πόλεμο εντός της ψυχής. Και αυτό επειδή το επιθυμητικό, το οποίο καταλαμβάνει τη μεγαλύτερη έκταση της ψυχής και είναι εκ φύσεως το πιο ακόρεστο, ίσως να προσπαθήσει να σφετεριστεί κάποιο ρόλο που δεν είναι δικός του. Με τη συνεργασία όμως του λογιστικού και του θυμοειδούς καθώς και με τη σωστή ανατροφή που θα λάβουν, θα τιθασεύσουν το επιθυμητικό και έτσι θα επανέλθει στην ψυχή η γαλήνη και η αρμονία. v) Ο ρόλος της Αγωγής Η πλατωνική πολιτεία είναι κυρίως εκπαιδευτική, καθώς η πολιτική ενότητα θα πρέπει να επιτευχθεί με την παιδεία, που διαπλάθει το ήθος του ατόμου. Ο Πλάτων υποστηρίζει ότι οι νόμοι απλώς καθορίζουν τη συμπεριφορά των ατόμων, και ότι η εκάστοτε νομοθεσία αποκαλύπτει την έλλειψη μιας ολοκληρωμένης κοινότητας. Οι νόμοι δεν μπορούν να αγγίξουν τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, να διαμορφώσουν τη στάση του στο δημόσιο βίο και να καλύψουν όλο το φάσμα της ηθικά επιθυμητής συμπεριφοράς. Αυτά σύμφωνα με τον φιλόσοφο, επιτυγχάνονται μόνο με την σωστή παιδεία 95. Για να είναι η πολιτεία ενιαία, πρέπει η παιδεία να είναι ενιαία. Για να είναι δίκαιη και ενάρετη η πολιτεία, πρέπει οι αρχές της αρετής και της δικαιοσύνης να έχουν εντυπωθεί σε όλα τα παιδιά της και μάλιστα από την τρυφερή ηλικία 96. Όπως προαναφέρθηκε, στην Πολιτεία προβάλλονται τα μέρη που συγκροτούν την ψυχή και οι λειτουργίες που συνθέτουν την πολιτεία σε ένα στενό αλληλοσυσχετισμό, έτσι ώστε ο καθένας άνθρωπος να μοιάζει με μια πολιτεία σε μικρογραφία και η κάθε πολιτεία με έναν άνθρωπο σε μεγέθυνση 97. Στην διάπλαση αυτών των δυνάμεων βασικό ρόλο διαδραματίζει η παιδεία, η οποία πλάθει το ήθος και τη διάνοια των ανθρώπων προκειμένου να μπορέσουν να θεμελιώσουν μια πολιτεία δικαιοσύνης 98. Η παιδεία για τον Πλάτωνα είναι το μόνο μέσο που εξασφαλίζει τους σκοπούς της δίκαιης πολιτείας, καθώς μπορεί να ωθήσει το άτομο 23

26 στο να θέλει να γίνει ο «τέλειος πολίτης», είτε αναλαμβάνοντας την διακυβέρνηση, είτε υπακούοντας στις εντολές της πολιτικής ηγεσίας 99. Το θέμα της παιδείας ήταν φλέγον για τον Πλάτωνα και διατρέχει σχεδόν όλο το κείμενο της Πολιτείας. Η αρχαϊκή παραδοσιακή αγωγή, υπερβολικά απλή και λιτή, 100 δεν επαρκούσε πλέον. Δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες της Αθήνας, η οποία είχε καταστεί μεγάλη ναυτική δύναμη, πρωτεύουσα μιας εκτεταμένης επικράτειας, εμπορικό και οικονομικό κέντρο του ελληνικού κόσμου. Την ίδια στιγμή ο φιλόσοφος θεωρούσε επιβλαβή για τη διάπλαση του χαρακτήρα των νέων την παιδεία που υπηρετούσαν οι σοφιστές και οι ρήτορες, καθώς διαμόρφωνε αστραφτερούς και ανήθικους τυχοδιώκτες και αντικαθιστούσε την ανδρεία, την τιμή και την αφοσίωση με την απόλαυση, την εξουσία και την τυραννία 101. Η παιδεία όπως την εννοεί ο Πλάτων, αφορά αποκλειστικά στην τάξη των Φυλάκων και αποτελεί το κύριο κριτήριο βάσει του οποίου θα γίνει ο τελικός διαχωρισμός των «κυρίως Φυλάκων» από τους «Επίκουρους Φύλακες» 102. Οι Δημιουργοί εξαιρούνται από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και η διαπαιδαγώγησή τους εξασφαλίζεται μέσω της ορθής άσκησης της εξουσίας από τους άρχοντες, της νομοθεσίας, των θεσμών και κυρίως μέσω της διαδικασίας πειθούς, ώστε να αποδεχτούν τη δικαιοσύνη ως υπέρτατο αγαθό και την κοινωνική τους θέση ως απόρροια των ικανοτήτων τους 103. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα 104 της ιδανικής πολιτείας του Πλάτωνα αποτελείται από τέσσερα στάδια - αντικείμενα, τη γυμναστική, τη μουσική, τα μαθηματικά και τη διαλεκτική 105. Ο κάθε εκπαιδευόμενος θα μεταβαίνει από το ένα στάδιο στο άλλο, με μοναδική προϋπόθεση την επιτυχή ολοκλήρωση της φοίτησης. Εφόσον ολοκληρωθεί η διαδικασία, θα πραγματοποιηθεί η τελική επιλογή των Φυλάκων, οι οποίοι θα αναλάβουν και την διακυβέρνηση της πόλης 106. Ουσιαστικά, η παιδεία του Πλάτωνα έχει ως στόχο να διαπλάσει τους ικανούς άρχοντες, να διαμορφώσει τον χαρακτήρα τους, να αναπτύξει τις νοητικές τους ικανότητες και να παράσχει γνώσεις, ώστε να καταφέρουν να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στον υπέρτατης σημασίας κοινωνικό τους ρόλο. Η απαίτηση του Πλάτωνα για γνήσια φιλοσοφική εκπαίδευση αυτών που θα κυβερνήσουν είναι εμφανής 107. Οι επιστήμες που θα καθορίσουν το πρόγραμμα εκπαίδευσης έχουν ένα σκοπό: να ανυψώσουν την καθαρισμένη ψυχή από το «γίγνεσθαι» στο «είναι» 108, δηλαδή στο βασίλειο των Ιδεών και στην πιο υψηλή του κορυφή, στην Ιδέα του Αγαθού. Ο αληθινός πολιτικός που θα γεννηθεί από αυτήν την εκπαίδευση θεωρείται κάτοχος της γνώσης του καλού και του κακού και τόσο ικανός ώστε να μπορεί να διακρίνει ποιο είναι το συμφέρον της πόλης και πως μπορεί να το 24

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ενότητα: 2 η Ελένη Περδικούρη Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Ενότητα 2 η Πλάτων Βιογραφία και έργα Γεννήθηκε τὸ 428/7 π. Χ. στην Αθήνα. Πέθανε το 347 π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

Πλάτωνος Βιογραφία Δευτέρα, 23 Μάιος 2011 01:55

Πλάτωνος Βιογραφία Δευτέρα, 23 Μάιος 2011 01:55 Ο Πλάτων (427 π.χ. - 347 π.χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Αθήνα, ο πιο γνωστός μαθητής του Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Το έργο του με τη μορφή φιλοσοφικών διαλόγων έχει σωθεί ολόκληρο

Διαβάστε περισσότερα

ἐπιθυμητικόνἐ θ ό Πλάτωνος Πολιτεία ή Περί δικαίου (380 π.χ.) δικαιοσύνη = οἰκειοπραγία: κάθε μέρος ενός συνόλου ή

ἐπιθυμητικόνἐ θ ό Πλάτωνος Πολιτεία ή Περί δικαίου (380 π.χ.) δικαιοσύνη = οἰκειοπραγία: κάθε μέρος ενός συνόλου ή Τριπουλά Ιωάννα 1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις Πλάτωνος Πολιτεία ή Περί δικαίου (380 π.χ.) δικαιοσύνη = οἰκειοπραγία: κάθε μέρος ενός συνόλου ή μέλος μιας ομάδας πράττει το έργο που του αντιστοιχεί αναλόγως

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. 2 Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κεφάλαιο 1 ο 1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 1/6 Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό,

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός http://users.uoa.gr/~dhatziha/ Διαφάνεια:

Διαβάστε περισσότερα

«Ο πλατωνικός διάλογος»

«Ο πλατωνικός διάλογος» «Ο πλατωνικός διάλογος» Εισαγωγή στους πλατωνικούς διαλόγους Τρόποι ανάγνωσης και ερµηνείας του πλατωνικού έργου ιάλογος και διαλεκτική Γιώργος Καµπάλιος Το έργο «ΑΚΑ ΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2014-2015

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β1.Ο Πρωταγόρας παρουσιάζει στο σημείο αυτό μια ιδιαιτέρως ρηξικέλευθη τοποθέτηση σχετικά με την έννοια και το σκοπό της τιμωρίας. Η τιμωρία, σύμφωνα με τον Πρωταγόρα δεν είναι εκδίκηση και

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Η παιδαγωγική διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ Για τον Αριστοτέλη, όλες οι ενέργειες των ανθρώπων γίνονται για κάποιο τέλος, δηλαδή για κάποιο σκοπό που είναι ο ανώτερος όλων των αγαθών, την ευδαιμονία. Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις Σελίδα 1 από 5 Απαντήσεις Β.1 Το συγκεκριμένο απόσπασμα αντλήθηκε από το 8 ο βιβλίο των Πολιτικών του Αριστοτέλη, που έχει ως θέμα του την παιδεία. Ήδη, από την πρώτη φράση του αποσπάσματος (ὅτι μέν οὖν

Διαβάστε περισσότερα

323 Α) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

323 Α) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α 323 Α) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Για όποιον εξετάζει το πολίτευμα, δηλαδή ποια είναι η ουσία του κάθε πολιτεύματος και ποια τα χαρακτηριστικά του, το πρώτο

Διαβάστε περισσότερα

Η διατύπωση του ερωτήματος κρίνεται ως ασαφής και μάλλον ασύμβατη με το

Η διατύπωση του ερωτήματος κρίνεται ως ασαφής και μάλλον ασύμβατη με το ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΑΡΑΡΓΥΡΗ ΓΙΟΥΛΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: B ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη φυσιογνωμία και στον ρόλο

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα κινδυνεύουμε είτε να μας απορροφήσουν τα δεινά του βίου και να μας εξαφανίσουν κάθε

Σήμερα κινδυνεύουμε είτε να μας απορροφήσουν τα δεινά του βίου και να μας εξαφανίσουν κάθε Οι Έλληνες φώτισαν τον κόσμο με τα δικά τους έργα σήμερα πρέπει να βρούμε ξανά τις δικές τους ιδιότητες Περίληψη: Η σοφία της ψυχής είναι μια ξεχασμένη ιδιότητα που ο άνθρωπος πρέπει πάλι να την βρει για

Διαβάστε περισσότερα

Ομάδα μαθητών :Τρασάνη Κλαρίσα, Μάλλιαρη Ελένη, Πολυξένη Αθηνά Τσαούση, Κοτσώνη Ζωή Ανθή, Αθανασοπούλου Ευφροσύνη, Θεοδωροπούλου Θεώνη

Ομάδα μαθητών :Τρασάνη Κλαρίσα, Μάλλιαρη Ελένη, Πολυξένη Αθηνά Τσαούση, Κοτσώνη Ζωή Ανθή, Αθανασοπούλου Ευφροσύνη, Θεοδωροπούλου Θεώνη Ερευνητικό υποερώτημα: «Ποια τα κίνητρα και οι παράγοντες που επηρεάζουν τους νέους στην επιλογή του επαγγέλματος» Ομάδα μαθητών :Τρασάνη Κλαρίσα, Μάλλιαρη Ελένη, Πολυξένη Αθηνά Τσαούση, Κοτσώνη Ζωή Ανθή,

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Θέµα Α1 Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των φιλοσόφων (στήλη Α) και δίπλα την έννοια (στήλη Β) που συνδέεται µε τον καθένα: Α

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια»

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» «ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» 1 ο Γενικό Λύκειο Πάτρας Ερευνητική Εργασία Β Τάξης Σχολικού έτους 2012-2013 Ομάδα Ε Ας φανταστούμε μία στιγμή το σχολείο των ονείρων μας.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Για τη δημοκρατία έγιναν κινήματα, εξεγέρσεις, επαναστάσεις, εμφύλιοι πόλεμοι. διώχθηκαν, βασανίστηκαν άνθρωποι και τιμήθηκαν τυραννοκτόνοι. Αποτέλεσε όχι μόνο το σκοπό κοινωνικών και

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί της ενότητας 1. Δισσοί λόγοι: τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο 2. Δίκαιο και εξουσία 1.Τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Θέµα Α1 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των φιλοσόφων (στήλη Α) και δίπλα την έννοια (στήλη Β) που συνδέεται µε τον

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια 18 ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια χαρακτηριστικά αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο το οποίο λέμε

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες;

Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες; Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες; Δρ. Δημήτριος Γκότζος 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Αξία: Θα ήταν ουτοπικό να δοθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ. Σελίδα 1

ΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ. Σελίδα 1 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 2014-2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΑΝΘ ΚΩΔΙΚΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ: ΘΕΜΑ 162ον (17691) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 11/12/14 ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ 1. Φ.Β. Σελ. 86 Ήδη όμως, κύριοι βουλευτές...για τα συμφέροντα

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο του Σταμάτη Σουρμελή*

Άρθρο του Σταμάτη Σουρμελή* Άρθρο του Σταμάτη Σουρμελή* Το ζήτημα της αποτελεσματικής Διοίκησης - Ηγεσίας, απασχόλησε, απασχολεί και θα απασχολεί όλους εκείνους που επιδιώκουν την αποτελεσματικότητα, την προσωπική βελτίωση, την κοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 5

Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 5 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : Νεοελληνική Γλώσσα / Γ ΕΠΑΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 03/01/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Μη λογοτεχνικό κείμενο Α1. Πρόταση 1. Η λέξη πρόοδος ισοδυναμεί με βελτίωση της ζωής σε όλους τους τομείς. Σωστό/ Λάθος

Διαβάστε περισσότερα

Εισηγητής Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος. Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος

Εισηγητής Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος. Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος Εισηγητής Δύναμη: Η πιθανότητα που έχει ο «άνθρωπος» να είναι σε θέση να «περάσει» τις δικές του επιθυμίες μέσα από μία κοινωνική σχέση παρά την αντίσταση. Εξουσία: Η εξουσία ορίζεται ως το νόμιμο δικαίωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ. Θέμα: Απόδειξη του ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί είναι η ίδια η αγωγή των νέων στην Αθήνα.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ. Θέμα: Απόδειξη του ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί είναι η ίδια η αγωγή των νέων στην Αθήνα. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ Θέμα: Απόδειξη του ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί είναι η ίδια η αγωγή των νέων στην Αθήνα. Οι φορείς της αγωγής στην Αθήνα Βαθμίδες αγωγής Παιδευτικά μέσα A).. α).......

Διαβάστε περισσότερα

Επαναληπτικά θέματα 2018 Έκθεση (1)

Επαναληπτικά θέματα 2018 Έκθεση (1) Επαναληπτικά θέματα 2018 Έκθεση (1) Η κατοχύρωση των ατομικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων δεν αποτελεί δώρο ή παραχώρηση από την πλευρά της Πολιτείας, αλλά προϋποθέτει έναν διαρκή αγώνα τον οποίο ο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕ. Λ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στην ΑΣΠΑΙΤΕ / Παράρτημα

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλη "Ηθικά Νικομάχεια" μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ» ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-10 Μετάφραση ΕΝΟΤΗΤΑ 1η Αφού λοιπόν η αρετή είναι δύο ειδών, απ τη μια διανοητική και απ την άλλη ηθική, η διανοητική στηρίζει και την προέλευση και την αύξησή

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νικόλαος Χ. Μπέκας Greek classroom of Masterστην "Κοινωνική Παιδαγωγική και μάχη ενάντια στη νεανική

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Η οικογένεια είναι το κατ εξοχήν περιβάλλον στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το παιδί. Αντιλαμβάνεται λοιπόν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν»

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν» 1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ (ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ) Σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Αριστοτέλη, υπάρχουν τρία είδη κοινωνικών οντοτήτων ή διαφορετικά, ομάδων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΡ. ΜΠΟΥΡΑΣ Σκοπός του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή στη

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ : ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ

PROJECT ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ : ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ PROJECT 2013-2014 ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ : ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΑΡΚΟΣ ΛΕΝΤΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΡΑΤΣΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΟΛΥΖΟΣ 1 Με τον όρο επάγγελμα εννοούμε το "είδος της βιοποριστικής εργασίας", δηλαδή

Διαβάστε περισσότερα

2.5. ΗΘΙΚΗ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ

2.5. ΗΘΙΚΗ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ 2.5. ΗΘΙΚΗ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ [94] ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΟΙ ΑΞΙΕΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΖΟΝΤΑΙ υλικές-οικονομικές πολιτικές πνευματικές ηθικές κοινωνικές αισθητικές θρησκευτικές ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ Οικογένεια

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας

VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας Παραδείγματα διδακτικής αξιοποίησης video στο μάθημα των Αρχών Φιλοσοφίας (Β Λυκείου Γενική Παιδεία) 3 ο ΓΕ.Λ. ΠΕΙΡΑΙΑ 27 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 Μαλεγιαννάκη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κουσερή Γεωργία Φιλόλογος Δρ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΚΕΡΚΥΡΑ ΜΑΙΟΣ 2017 Περιεχόμενα της παρουσίασης Το ιστορικό ερώτημα Το

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού

Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Σεντελέ Αικατερίνη, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αξιολόγησα τους μαθητές μου θεωρώντας την αξιολόγηση σαν μια διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

GEORGE BERKELEY ( )

GEORGE BERKELEY ( ) 42 GEORGE BERKELEY (1685-1753) «Ο βασικός σκοπός του Berkeley δεν ήταν να αμφισβητήσει την ύπαρξη των εξωτερικών αντικειμένων, αλλά να υποστηρίξει την άποψη ότι τα πνεύματα ήταν τα μόνα ανεξάρτητα όντα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C)

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ο Πρωταγόρας εξηγεί στον Σωκράτη τι διδάσκει στους νέους που παρακολουθούν τα μαθήματά του. Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη. «Το μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η λειτουργία της παιδείας

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η λειτουργία της παιδείας Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 16 Ιουνίου 2018 12.02. Ο ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η λειτουργία της παιδείας Η Πολιτεία, καθώς πορεύεται μέσα στον ιστορικό χρόνο, έχει

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Το να είσαι γονιός δεν είναι εύκολο πράγμα. Δεν υπάρχει ευκαιρία για πρόβα, δεν υπάρχουν σχολεία. Το μόνο που κουβαλάμε

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

Νέα Ελληνική Γλώσσα. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων Α1.

Νέα Ελληνική Γλώσσα. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων Α1. 8 Ιουνίου 2018 Νέα Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων Α1. Το θέμα του κειμένου αφορά τον συσχετισμό «παιδείας» και «εκπαίδευσης». Αρχικά, η

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Κείμενο Κλίση και επάγγελμα Σωκράτης Γκίκας Υπάρχει η αντίληψη ότι κάθε εκλογή επαγγέλματος, που γίνεται με βάση τις κλίσεις μας και τις έμφυτες ικανότητές μας,

Διαβάστε περισσότερα

37 ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ 18 Απριλίου 2002

37 ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ 18 Απριλίου 2002 37 ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ 18 Απριλίου 2002 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, «ΠΛΑΤΩΝΑ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ» ΤΑΞΗ: Γ, ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: Αρετή Πότσιου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗΣ: Νίκος Κοκκινάκης

Διαβάστε περισσότερα

Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας

Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας Το πραγματικό ταξίδι της ανακάλυψης δεν συνίσταται στην αναζήτηση νέων τοπίων, αλλά στην απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

Σ Υ Ν Ε Σ Μ Ο Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ω Ν Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Ω Ν. Χαιρετισµός. κ. Οδυσσέα Κυριακόπουλου. Προέδρου του ΣΕΒ. στην Ηµερίδα που διοργανώνει

Σ Υ Ν Ε Σ Μ Ο Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ω Ν Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Ω Ν. Χαιρετισµός. κ. Οδυσσέα Κυριακόπουλου. Προέδρου του ΣΕΒ. στην Ηµερίδα που διοργανώνει Σ Υ Ν Ε Σ Μ Ο Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ω Ν Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Ω Ν Χαιρετισµός κ. Οδυσσέα Κυριακόπουλου Προέδρου του ΣΕΒ στην Ηµερίδα που διοργανώνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο µε θέµα: «Οικονοµία Επιχειρηµατικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ A') ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΡΙΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΟΜΑ Α Α Α.1 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθµούς της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθµό το γράµµα της Στήλης Β, που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ Το σχολείο, ως ένας κατεξοχήν κοινωνικός θεσμός, δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτο μπροστά στις ραγδαίες

Διαβάστε περισσότερα

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ»

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 4 Οκτωβρίου 2014 Τμήμα Α Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ 7 ΑΙΩΝΕΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων

Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ο Ρόλος του Κριτικού Στοχασμού στη Μάθηση και Εκπαίδευση Ενηλίκων Ενότητα 13: Ζητήματα Αποτίμησης της Μάθησης του Κριτικοστοχαστικού Εκπαιδευτή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ. Ηγεσία

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ. Ηγεσία ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Ηγεσία Διδάσκουσα: Αφροδίτη Δαλακούρα ΔΙΟΙΚΗΣΗ: ΟΙ ΡΟΛΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΥ ΗΓΕΤΗΣ MANAGER COACH 1 Κλασική-μηχανιστική αντίληψη Το παλιό μοντέλο διοίκησης: οικονομικές-υλικές

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 9: Η σχέση μεταξύ νόμου και ελευθερίας. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 9: Η σχέση μεταξύ νόμου και ελευθερίας. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 9: Η σχέση μεταξύ νόμου και ελευθερίας Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί ενότητας 1. Διττός χαρακτήρας Συντάγματος 2. Διάκριση θεσμού-κανόνα 3. Η σχέση λόγου - πνεύματος

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 4: Η έννοια της δικαιοσύνης. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 4: Η έννοια της δικαιοσύνης. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 4: Η έννοια της δικαιοσύνης Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί ενότητας 1. Η έννοια της δικαιοσύνης στον Πλάτωνα 2. Δικαιοσύνη σε σχέση με νόμους 1.Η έννοια της δικαιοσύνης

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική δράση Teachers4Europe

Εκπαιδευτική δράση Teachers4Europe Εκπαιδευτική δράση Teachers4Europe 2015-16 Δικαίωμα στο όνειρο Εκπαιδευτικός: Φωτοπούλου Ιωάννα Σχολείο: 33ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών Τμήμα: Α2 Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής δράσης Teachers4Europe 2015-16

Διαβάστε περισσότερα

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Κοινή Γνώμη Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Έννοια, ορισμός και ανάλυση Κοινής Γνώμης Κοινή γνώμη είναι η γνώμη της πλειοψηφίας των πολιτών, πάνω σε ένα ζήτημα που αφορά την

Διαβάστε περισσότερα

Εξάντας Ελλήνων. Γονέων

Εξάντας Ελλήνων. Γονέων Εξάντας Ελλήνων Γονέων Δεν επιλέγουμε τους γονείς Η επιμέλεια και η τάξη έχουν τους ίδιους γονείς. Η υπερβολική αγάπη των γονέων οδηγεί σε τυραννία. Ντροπή, μέθοδος ελέγχου συμπεριφοράς των παιδιών. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ( σελίδες σχολικού βιβλίου 123 127, έκδοση 2014 : σελίδες 118 122 ) 3.3 ιεύθυνση 3.3.1 Ηγεσία Βασικές έννοιες Οι επιχειρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος ΤΙ ΡΟΛΟ ΠΑΙΖΕΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η ανατροφή των παιδιών, οι αξίες, τα κίνητρα που δίνει

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντά του. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών.

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Ορισμός του παιδιού Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Άρθρο 1 Απαγόρευση διακρίσεων Κάθε παιδί πρέπει να αντιμετωπίζεται χωρίς διακρίσεις λόγω χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, άποψης, χώρας

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Διοικώ 1 Επαγγελματική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Διοικώ 1 Επαγγελματική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Επαγγελματική Βελτίωση Διοικώ 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Τι είναι «διοίκηση» 2. Η «διοίκηση»

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Βεμπεριανές απόψεις για την Εκπαίδευση Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 12ο (σελ. 274 282) 2 Max Weber (1864 1920) Βεμπεριανές απόψεις για

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Η Επιστήµη της Κοινωνιολογίας

Η Επιστήµη της Κοινωνιολογίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η Επιστήµη της Κοινωνιολογίας 1. Ορισµός και αντικείµενο της Κοινωνιολογίας 1.1. Κοινωνιολογία και κοινωνία Ερωτήσεις του τύπου «σωστό λάθος» Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασµένες,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3) Α1. Επειδή βλέπουμε ότι η

Διαβάστε περισσότερα

20 Νοεμβρίου Κυρίες και κύριοι, Καλησπέρα σας.

20 Νοεμβρίου Κυρίες και κύριοι, Καλησπέρα σας. Ομιλία Αλεξάνδρας Πάλλη στην Ημερίδα της ΕΣΕΕ με θέμα: «Στηρίζουμε τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, προωθούμε τη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων» 20 Νοεμβρίου 2013 Καλησπέρα σας. Θα ήθελα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΩΝ (E.F.P.P.A.)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΩΝ (E.F.P.P.A.) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΩΝ (E.F.P.P.A.) ΜΕΤΑ-ΚΩΔΙΚΑΣ ΗΘΙΚΗΣ 1. Προοίμιο Οι ψυχολόγοι αναπτύσσουν ένα έγκυρο και αξιόπιστο σύνολο γνώσεων βασισμένων στην έρευνα και εφαρμόζουν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013 Κείμενο Τηλεόραση και νέοι Η τηλεόραση επηρεάζει τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις συμπεριφορές των τηλεθεατών, δεν τους επηρεάζει όλους, όμως,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ον/μο:.. Α Λυκείου Γεν. Παιδείας 19-01-14 ΚΕΙΜΕΝΟ : Η αξία του διαλόγου Ο διάλογος ως κανόνας ζωής γεννήθηκε στον τόπο αυτόν που ζούμε. Και δεν εξυπονοούμε μονάχα το φιλοσοφικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ B1. δ.λάθος. ε.σωστό Β2.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ B1. δ.λάθος. ε.σωστό Β2. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Το κείμενο διερευνά το περιεχόμενο των όρων παιδεία και εκπαίδευση και τη μεταξύ τους σχέση. Ο Μαρωνίτης αρχικά εξετάζοντας τη σημασία τους διαχρονικά, ξεκινώντας από την αρχαιότητα, διακρίνει

Διαβάστε περισσότερα

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015 ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Αθ. Κανελλοπούλου-Μαλούχου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

Ηγεσία. 12 ο Κεφάλαιο

Ηγεσία. 12 ο Κεφάλαιο Ηγεσία 12 ο Κεφάλαιο Μαθησιακοί στόχοι (1) Μετά τη μελέτη του κεφαλαίου, θα είστε σε θέση να: 1. Κατανοήσετε τι σημαίνει να είσαι ηγέτης. 2. Συνοψίσετε τι θέλουν οι άνθρωποι και τι χρειάζονται οι επιχειρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Υποέργο 1: «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οδηγών για τον εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτεύματα Πολιτειακές εξελίξεις

Πολιτεύματα Πολιτειακές εξελίξεις Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.χ) Πολιτεύματα Πολιτειακές εξελίξεις Σελ. 92-94 1 Δεμοιράκου Μαρία, φιλόλογος Ο Θεσμός της πόλης-κράτους και τα πολιτεύματα Μέσα στο θεσμό της πόλης κράτους λειτούργησαν κοινωνικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Αγωγή α) Σύνολο από σκόπιμες, προγραμματισμένες και μεθοδευμένες ενέργειες και επιδράσεις (β) Διαδικασίες και επιδράσεις του ευρύτερου κοινωνικο-πολιτιστικού περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας 29.05.2015 Ερωτήματα που μας απασχολούν Τι κάνουμε όταν αμφιβάλλουμε για το αν θα τα καταφέρουμε να κρατήσουμε

Διαβάστε περισσότερα