Διδακτική Μεθοδολογία

Διδακτική Μεθοδολογία Εαρινό εξάμηνο 2013-14 Ευέλικτες/καινοτόμες προσεγγίσεις στη διδασκαλία

Σύγχρονες μεθοδολογικές προσεγγίσεις 1. Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία 2. Σχέδιο συνεργατικής έρευνας (project) 3. Διαθεματική προσέγγιση 4. Ερευνητική-ανακαλυπτική μέθοδος 5. Παίξιμο ρόλων δραματοποίηση 6. Προσομοίωση 7. Μάθηση από παρουσιάσεις 8. Βραχύχρονες ομαδοποιήσεις 9. Βιωματική μάθηση 10. Διδασκαλία με τη χρήση ΝΤ 11. Διδασκαλία επικεντρωμένη στη δημιουργική σκέψη: Synectics 12. Καταιγισμός ιδεών (ιδεοθύελλα) (brain storming) 13. Διδακτική αξιοποίηση της εικόνας

Μη παραδοσιακή μορφή διδασκαλίας: Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία

Πώς γίνεται φανερή η ομαδοσυνεργατική μορφή διδασκαλίας?

Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία (1) Χαρακτηριστικά: - Μικρός αριθμός μαθητών με εύκολη αλληλεπίδραση μεταξύ τους. - Αμοιβαία αλληλοεξαρτώμενοι στόχοι. - Αμοιβαία κατανοητές κοινές διαδικασίες. - Ατομική ευθύνη και υπευθυνότητα. - Αίσθηση συνεργασίας μεταξύ των μελών.

Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία (2) Ερωτήματα που θέτει στον εαυτό του ο δάσκαλος: - Στόχοι: Ποιος είναι ο σκοπός που θέτω; - Διαδικασίες: Πώς πρέπει να δομηθεί η εργασία; - Χρονικό πλαίσιο: Πώς θα πρέπει να δομηθεί ο χρόνος; - Σύνθεση ομάδων: Ποιους θα βάλω σε κάθε ομάδα; - Φυσική διευθέτηση: Πού θέλω να εργαστεί η ομάδα; - Νόρμες: Ποιους κανόνες χρειαζόμαστε; - Ρόλοι: Τι λειτουργίες χρειαζόμαστε; - Λήψη αποφάσεων: Πώς θα πρέπει να λαμβάνονται οι αποφάσεις από τα μέλη των ομάδων; - Αποτέλεσμα: Τι θέλω να προκύψει από αυτήν την εργασία;

Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία (3) Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία (3) Τύποι ομαδικής εργασίας: Συζήτηση Ομαδική έρευνα Επίλυση προβλημάτων Παιχνίδι ρόλων Δραστηριότητες παιχνιδιού Προσομοιώσεις Βραχύχρονες ομάδες Ανοικτή συνομιλία με ακροατές

Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία Ρόλοι στην ομάδα: συντονιστής (συζήτηση-ανακαιφαλαίωση) φροντιστής γραμματέας-αναγνώστης εμψυχωτής υπεύθυνος εργασίας παρατηρητής

Λειτουργικές φάσεις της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας 1. Εισαγωγή: Εστιασμός στο θέμα Σκοπός Δημιουργία κινήτρων Διαδικασία 2. Κύριο σώμα: παρακολούθηση της ομάδας, καθοδήγηση, επίλυση αποριών, ενθάρρυνση, διαχείριση χρόνου κ.λπ. 3. Συμπεράσματα: περίληψη, στοχαστική ερμηνεία των αποτελεσμάτων, συνδέσεις, προεκτάσεις.

Χαρακτηριστικά ομάδας Αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβασμός των μελών Άμεση διαπροσωπική επικοινωνία Κοινοί σκοποί και στόχοι Κοινή ανάληψη πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων Κοινή αντιμετώπιση προβλημάτων Κατανομή αρμοδιοτήτων Συνεργασία, συνευθύνη

Κινεζική παροιμία: Ακούω και ξεχνώ Βλέπω και θυμάμαι Κάνω και καταλαβαίνω

Στρατηγικές ανάδειξης των νοητικών παραστάσεων των μαθητών Κάνουμε τους μαθητές να σκέφτονται με βάση την άρνηση Τους τοποθετούμε μπροστά σε γεγονότα ή δηλώσεις φαινομενικά αντιφατικές και τους προκαλούμε να αναπτύξουν συζήτηση Τους βάζουμε να παίξουν παιχνίδια ρόλων Τους βάζουμε να τοποθετηθούν σε σχέση με παλιές ή σύγχρονες πεποιθήσεις

Διαφοροποίηση της διδασκαλίας

Χρήση στρατηγικών για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας: Για ποιο σκοπό;

Στρατηγικές Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας Διαφοροποιώ τη διδασκαλία ανάλογα με το ατομικό επίπεδο δυσκολίας που μπορεί να χειρισθεί ο μαθητής Δατυπώνω ερωτήσεις διαφόρων επιπέδων δυσκολίας Χρησιμοποιώ το «συμπιεσμένο» αναλυτικό πρόγραμμα για μαθητές με υψηλές ικανότητες Χρησιμοποιώ σειρές δραστηριοτήτων αυξανόμενης δυσκολίας για κάθε έννοια ή δεξιότητα Διαφοροποιώ την ταχύτητα με την οποία κινούνται οι μαθητές στο αναλυτικό πρόγραμμα Αξιοποιώ την ευέλικτη ομαδοποίηση

Δημιουργική σκέψη Προϋποθέσεις: φαντασία πρωτοβουλία δυνατή σκέψη Αποτέλεσμα: επινοητικότητα συνθετική ικανότητα σχεδιασμός Μέσα από: κατασκευή ιστοριών, ζωγραφική, γραφή ποιημάτων κ.λπ. 16

Πλεονεκτήματα της δημιουργικής σκέψης Δημιουργία συνθηκών εργαστηρίου Συνεργατική εργασία Δεξιότητες μελέτης Αίσθημα οικειότητας 17

Στρατηγικές για την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης στην τάξη H αποκλίνουσα σκέψη (αναζήτηση λύσης με έναν ανορθόδοξο ή φαινομενικά παράλογο τρόπο >χρήση προκλήσεων ή αφορμών από το δάσκαλο). Η χρήση μεταφορών και αναλογιών (σύνδεση απομακρυσμένων ιδεών μεταξύ τους, για την προώθηση μιας νέας οπτικής). Στρατηγικές: α) μέθοδοι επικεντρωμένες στη δημιουργική σκέψη (synectics), β) ευθείες ή προσωπικές ερμηνείες και γ) συμπυκνωμένες συγκρούσεις.

Επίδειξη Επίδειξη μέσω δείγματος Επίδειξη μέσω εκτέλεσης Επίδειξη με παράλληλη εξήγηση

Χαρακτηριστικά «καλών» ερωτήσεων εστιάζουν την προσοχή ζητούν διευκρινίσεις αξιώνουν αιτιολόγηση ή επιχειρήματα 20 20

Διατύπωση ερωτήσεων Κανόνες «θέσης» ερωτήσεων: Σαφής γλώσσα, με εστιασμό στο ζητούμενο Να απευθύνονται σε όλους Όλων των επιπέδων Περιθώριο χρόνου για σκέψη Ανατροφοδότηση των απαντήσεων

Καταιγισμός ιδεών (brainstorming) Περιστάσεις εφαρμογής: Ανίχνευση παραστάσεων των μαθητών Εξεύρεση λύσεων

Λεκτική αντιπαράθεση (debate) Συναφείς ικανότητες: Προσεκτική ακρόαση, ανάλυση επιχειρημάτων, πρόβλεψη κριτικής Οργάνωση της σκέψης Σαφής έκφραση απόψεων Αλληλοβοήθεια ανοιχτότητα στην κριτική Ανάπτυξη αυτοεκτίμησης

Μαιευτική μέθοδος Χαρακτηριστικά: Λογική ανάλυση εμπειριών Ανάπτυξη λογικών συλλογισμών Κατάσταση απορίας Κριτική σκέψη

Προσομoίωση (1) Στόχος: να αποκτήσουν οι μαθητές το υποκατάστατο μιας εμπειρίας που θα αναφέρεται στο δυναμικό μοντέλο μιας περίστασης (κοινωνικής, μαθηματικής ή φυσικής). Χαρακτηριστικά: - ενσωμάτωση στοιχείων από το παίξιμο ρόλων - as if σε πραγματική περίσταση μικρότερης κλίμακας - όχι ακριβής, απλουστευμένη πραγματικότητα - διαπροσωπική αλληλεπίδραση Παιχνίδια προσομοίωσης: (στοιχεία παιχνιδιού) κίνητρα συμμετοχής στόχοι με ποσοτικά κριτήρια κανόνες για νικητές

Προσομoίωση (2) Πλεονεκτήματα: απόκτηση και βελτίωση δεξιοτήτων που χρειάζονται στον πραγματικό κόσμο: Ειδικές δεξιότητες για ιδιαίτερες περιστάσεις Δεξιότητες επικοινωνίας Δεξιότητες συνεργασίας Ενασχόληση με σύνθετο ή ουσιαστικό υλικό με έναν ξεκάθαρο, ευθύ τρόπο Ενθάρρυνση στην ακρίβεια και στην πρακτική λήψη αποφάσεων Ανάπτυξη υψηλών γνωστικών διαδικασιών Παραδείγματα στο σχολείο: Μοντέλα χώρων εργασίας

Καταιγισμός ιδεών Αποκάλυψη κρυμμένων διαστάσεων της γνώσης και διασταύρωση απόψεων Στάδια Α. Ενημέρωση και περιγραφή στόχου Β. Θέση ερωτήματος καταγραφές στον πίνακα Γ. Ομαδοποίηση ιδεών Δ. Εισήγηση, δραστηριότητες, εργασίες, αξιολόγηση εννοιών 27 27

28

Σχέδια συνεργατικής έρευνας (μέθοδος Project) Επιλογή του θέματος Συγκεκριμενοποίηση των στόχων Συνεργατικός σχεδιασμός Αναζήτηση πηγών Εκτέλεση Παρουσίαση του τελικού προϊόντος Αξιολόγηση

Σχέδια συνεργατικής έρευνας (projects) Χαρακτηριστικά: 1. Σύνθετη δραστηριότητα με εμπλοκή πολλών ενδιαφερομένων 2. Το θέμα προκύπτει από τη διδακτική διαδικασία ή από τους ενδιαφερόμενους 3. Κατάληξη είναι ένα τελικό προϊόν 4. Ποικιλία και καταμερισμός εργασιών 5. Συλλογική πρωτοβουλία και ευθύνη 30

Στάδια του project 1. Πρωτοβουλία πρόταση 2. Ανταλλαγή απόψεων σχετικά με την πρωτοβουλία 3. Διαμόρφωση πλαισίων δράσης 4. Υλοποίηση του προγράμματος 5. Περάτωση του προγράμματος 31

Προϋποθέσεις επιτυχίας ενός project Σαφής καθορισμός και αποδοχή του αντικειμένου Εξάσκηση στις τεχνικές συλλογής και επεξεργασίας πληροφοριών Προσδιορισμός τρόπων προσέγγισης και σταδίων υλοποίησης Ανάπτυξη κριτηρίων για την αξιολόγηση των πληροφοριών 32

Project για επίλυση προβλημάτων Προσδιορισμός του προβλήματος Θύελλα ιδεών (brainstorming) για κατάλληλες πηγές και βοηθήματα Ανάλυση του προβλήματος Προτάσεις για λύση του προβλήματος Έλεγχος των παραπάνω προτάσεων Επιλογή της καταλληλότερης λύσης Αξιολόγηση και ανατροφοδότηση 33

Από κοινού επίλυση προβλήματος Χαρακτηριστικά: 1. Σημείο εκκίνησης: ένα πραγματικό πρόβλημα 2. Ανάδυση υπαρχουσών γνώσεων, στάσεων και ικανοτήτων 3. Αυτοδιαχειριζόμενη μάθηση 4. Συνεργατική και επικοινωνιακή μάθηση 5. Εκπαιδευτικός: διευκολύνει και «προπονεί» 6. Κατάληξη: σύνθεση και ενοποίηση της αποκτηθείσας γνώσης 34

Υποστηρικτική διδασκαλία και ενδυνάμωση της μαθητείας Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης (ZPD, Vygotsky) Scaffolding Θεωρητικές βάσεις: Κοινωνικοί όροι μαθησιακής διαδικασίας Κοινωνικοί παράγοντες υποστήριξης Ενεργητική μάθηση (Piaget) σε κοινωνικό πλαίσιο 35

Η λειτουργικότητα του scaffolding στη διδασκαλία 1. Παρέχει κατευθύνσεις και μειώνει τη σύγχυση των μαθητών 2. Αποσαφηνίζει στόχους και απλοποιεί τα καθήκοντα των μαθητών 3. Κρατά τους μαθητές προσηλωμένους σε μια πορεία 4. Διαφωτίζει προσδοκίες και συνδυάζει αξιολόγηση και ανάδραση 5. Γνωστοποιεί πηγές 6. Περιορίζει την αβεβαιότητα, τον αιφνιδιασμό και την απογοήτευση 36

Ποια στοιχεία ενσωματώνει η υποστηρικτική διδασκαλία; Συνεργασία Επικοινωνία Διάδραση Εγκατάλειψη Μονολόγου Υιοθέτηση κοινωνικής και γνωστικής λογικής Ανάπτυξη ικανοτήτων Επίλυση προβλημάτων 37

Από την υποβοηθούμενη στην αυτόνομη μάθηση Τρόποι υποστήριξης Επικοινωνιακές στρατηγικές για συνοικοδόμηση της γνώσης 38 Παροχή υλικών και σημειωτικών εργαλείων Γνωστικές-διδακτικές στρατηγικές

Κοινότητες μάθησης Χαρακτηριστικά Αλληλεξάρτηση σε ομαδικές δραστηριότητες Συμμετοχή σε συζητήσεις και στη λήψη αποφάσεων Συγκρότηση αντίληψης, γνώσης και νοήματος μέσω αλληλεπιδράσεων 39

Εκδοχές κοινοτήτων μάθησης συνεργατική διδασκαλία και μάθηση σχέδια δράσης (projects) από κοινού επίλυση προβλημάτων υποστηρικτική διδασκαλία (scaffolding instruction) 40

Παιχνίδι ρόλων Πλεονεκτήματα: Γνωριμία του παιδιού με το σώμα του συνειδητοποίηση της δυναμικής του Κοινωνικοποίηση στο πλαίσιο της ομάδας Ανάπτυξη αυτοσυναισθήματος, φαντασίας, αισθήσεων, σύνθετων γνωστικών λειτουργιών Ανάπτυξη δεξιοτήτων χειρισμού του χώρου και του χρόνου Ευαισθητοποίηση στις τέχνες Αισθητική καλλιέργεια Ανάπτυξη βιωματικής εμπειρίας Καλλιέργεια της γλώσσας σύνδεσή της με τη γλώσσα του σώματος Συμβολική πραγμάτωση επιθυμιών Διεύρυνση του εσωτερικού εαυτού Αυτογνωσία Εκτόνωση, αποφόρτιση Ανάπτυξη αισθημάτων χαράς και απόλαυσης 41

Προσομoίωση Στόχος: να αποκτήσουν οι μαθητές το υποκατάστατο μιας εμπειρίας που θα αναφέρεται στο δυναμικό μοντέλο μιας περίστασης (κοινωνικής, μαθηματικής ή φυσικής). Χαρακτηριστικά: - ενσωμάτωση στοιχείων από το παίξιμο ρόλων - as if σε πραγματική περίσταση μικρότερης κλίμακας - όχι ακριβής, απλουστευμένη πραγματικότητα - διαπροσωπική αλληλεπίδραση Παιχνίδια προσομοίωσης: (στοιχεία παιχνιδιού) κίνητρα συμμετοχής στόχοι με ποσοτικά κριτήρια κανόνες για νικητές 42

Βραχύχρονες ομαδοποιήσεις Huddles Μικρές ομαδοποιήσεις για πραγμάτωση ειδικού έργου σε σύντομο χρονικό διάστημα. (Εστιασμένες συζητήσεις). Στόχος: η διευκόλυνση της μάθησης, της εμπλοκής και της κινητοποίησης των μαθητών, ώστε: να παραγάγουν μια ερώτηση, ένα παράδειγμα, μια απάντηση να επανεξετάσουν να συνοψίσουν να συζητήσουν να υποβοηθήσουν ο ένας τον άλλον να δημιουργήσουν κάτι μαζί κ.λπ. (Ο δ. επιλέγει τυχαία 2-3 μαθητές για να συνοψίσουν τη συζήτηση της ομάδας τους). 43

Μάθηση με διερεύνηση (1/2) (Inquiry learning) Προϋπόθεση: Συστηματική εξοικείωση με επιστημονικούς και λογικούς κανόνες Στόχος: η θεμελίωση μιας πεποίθησης μέσα από τη χρήση: της αιτιολόγησης της τεκμηρίωσης της εξαγωγής αποτελέσματος της γενίκευσης 44

Μάθηση με διερεύνηση (2/2) (Inquiry learning) Στάδια: 1. Κατατοπισμός (suggestion) 2. Επιχειρηματολογία (intellectualization) 3. Υπόθεση 4. Αιτιολόγηση 5. Έλεγχος υποθέσεων 45 (Dewey 1933)

Χαρακτηριστικά των προγραμμάτων διερευνητικής μεθόδου Εστίαση σε έννοιες και ιδέες όχι αποσπασματικές Συστηματική εξοικείωση με επιστημονικούς και λογικούς κανόνες Ενεργητική συμμετοχή των μαθητών Έμφαση στις μεθόδους επαλήθευσης και ελέγχου υποθέσεων Περιεχόμενο και διδασκαλία=αχώριστα συστατικά της μάθησης 46

Μάθηση με ανακάλυψη (Discovery learning) Διαδικασία παραγωγής εννοιών και ιδεών από τους μαθητές σχετικά με το αντικείμενο διδασκαλίας Προϋποθέσεις: Δημιουργία εσωτερικών κινήτρων Υψηλή παρώθηση 47

Διάκριση ανακαλυπτικής και διερευνητικής μάθησης Ανακαλυπτική Ψυχολογικό γεγονός Διερευνητική Διανοητικό γεγονός 48 ενορατική σκέψη (αποκλίνουσα) όχι καθορισμένη νοητική διαδικασία σύντομοι δρόμοι άλματα αναλυτική σκέψη (συγκλίνουσα) διαδοχή νοητικών σταδίων επαγωγική λογική διαδικασία καθορισμένη και τακτική πορεία σκέψης

Μάθηση από παρουσιάσεις Διδακτικό μοντέλο προσανατολισμένο στην προσέγγιση της πληροφορίας «προκαταβολικός οργανωτής» Σύνδεση (scaffolding ) 49 Περιγραφή της νέας γνώσης Επανάληψη της προηγούμενης γνώσης

Βιωματική μάθηση (1/3) Βήματα: παρατήρηση του υπό μελέτη φαινομένου συμμετοχή σε ενέργειες σε σχέση με αυτό στοχασμός πάνω στο θέμα δράση Αρχές ορόσημα Learning by doing (Dewey) Μέθοδος Project (Frey) 50 Μάθηση με ανακάλυψη (Bruner)

Βιωματική μάθηση (2/3) Α χρήση του όρου: Δραστηριότητες μάθησης μέσα από : παραστατικό υλικό παιχνίδια ρόλων άμεσες εμπειρίες Κατανόηση και εκτίμηση του ζητήματος που ερευνάται 51 συναισθήματα, στάσεις, αξίες

Βιωματική μάθηση (3/3) Β χρήση του όρου: Διαδικασία κατανόησης του εαυτού μας (αυτογνωσία) και των εμπειριών μας, ιδιαίτερα αυτών που συνήθως απωθούμε Πλαίσιο: Ατμόσφαιρα συναισθηματικής στήριξης και αποδοχής συναισθήματα στάσεις 52 ιδέες αξίες

Βιωματική μάθηση μέσα από Προαιρετικά Εκπαιδευτικά Προγράμματα Ενέργειες: εκτίμηση αναγκών προσδιορισμός στόχων προσδιορισμός περιεχομένου επιλογή διδακτικών μεθόδων αξιολόγηση 53

Συνοψίζοντας: Παραδοσιακή διδασκαλία Προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου Βιωματική μάθηση Παρατήρηση ενός φαινομένου Συμμετοχή σε ενέργειες Στοχασμός και δράση «Τι σκέφτεται ο δάσκαλος;» 54 Δραστηριότητες μάθησης με: παραστατικό υλικό παιχνίδια ρόλων άμεσες εμπειρίες Δημιουργικός Στοχασμός: συναισθήματα ιδέες αξίες στάσεις

Οι μαθητές: Κοινότητες μάθησης: αποτίμηση πρακτικών 1. καλούνται να συμμετέχουν σε όλες τις επιλογές της διδακτικής διαδικασίας 2. δεν καλούνται να εκπληρώσουν προκαθορισμένους στόχους 3. δεν καλούνται να ανταποκριθούν στην αναπαραγωγή έτοιμης γνώσης 4. προσπαθούν να λύσουν μαζί προβλήματα 5. εργάζονται συλλογικά, όχι ανταγωνιστικά 6. ανακαλύπτουν κίνητρα για μάθηση, αλλάζοντας τη δυναμική της σχολικής κουλτούρας 55

Κοινότητες μάθησης: εστίες ενδυνάμωσης ή άγονες κυψέλες; Προϋποθέσεις για μορφωτική και απελευθερωτική λειτουργία: Όρος: η ανθρώπινη ενδυνάμωση και χειραφέτηση Εμπλοκή των μαθητών σε απαιτητικές διαδικασίες Καλλιέργεια «διερευνητικής ομιλίας» 56

Αποτίμηση της μετανεωτερικής εκπαιδευτικής σκέψης 1. Σύγκρουση με την πραγματικότητα των δυτικών κοινωνιών 2. Σύγκρουση με την εκπαιδευτική πολιτική 3. Νοηματοδότηση των γνωστικών αντικειμένων μέσω της αλληλεπίδρασης 4. Υιοθέτηση διδακτικών μοντέλων της κοινότητας (community centered models) 5. Ο εκπαιδευτικός είναι οδηγός για συνεργασία και υποστήριξη πέρα από κανονιστικές θεωρίες 6. Αποσύνδεση της διδασκαλίας από προδιατυπωμένους στόχους Αλλά και: 7. Έμφαση σε διαθεματικότητα, επικοινωνιακά πλαίσια, πολλαπλές οπτικές και ευέλικτες διαδικασίες ( εργαζόμενος ημιμορφωμένος & χειραγωγήσιμος) 8. Κοινότητες μάθησης που χειραγωγούν με επικοινωνιακές πρακτικές, συστήματα δράσης, ελκυστικές τεχνολογίες και ευέλικτους ρόλους. 57

Κόμικς & διδασκαλία

Χαρακτηριστικά των κόμικς: Δημοφιλές ανάγνωσμα Ευκαιρίες για «ανοιχτές» αναγνώσεις (φαντασία) Ερεθίσματα για δημιουργικές δραστηριότητες Μέσα για αποκωδικοποίηση συμβάσεων Εργαλεία για ανάπτυξη επικοινωνιακού λόγου (αφίσα, προσκλήσεις, ανακοινώσεις κ.λπ.)

Κόμικς : ιστορίες δράσης Χαρακτηριστικά: 1. Κυριαρχία της εικόνας, σε δυναμικό αφηγηματικό ρόλο 2. Ο λόγος σε λειτουργική σχέση με την εικόνα 3. Σχέδια απλά, υπαινικτικά, αδρά, «προσωπικά» 4. Διάλογοι νευρώδεις, αιχμηροί, φανερώνουν δράση 5. «Ηχοποιήσεις» 6. Χιούμορ, δράση, απρόσμενη εξέλιξη 7. Φτωχά υλικά, ευφυής τρόπος 8. Διαβάζονται με χαμηλή προσπάθεια 9. Βάση της ανάγνωσης: η σύμβαση 10. Ερεθίσματα για δημιουργικές δραστηριότητες (γλωσσικού, εικαστικού, κινητικού-θεατρικού χαρακτήρα) 11. Προώθηση αποκλίνουσας σκέψης και δημιουργικής φαντασίας 12. Παραγωγή επικοινωνιακού λόγου 13. Προϋπόθεση: η «ανοιχτότητα» του δασκάλου

COMICS: Γλωσσικές Δραστηριότητες (Ι) Οι μαθητές: Μετατρέπουν το λιτό λόγο (κόμικ) σε εμπλουτισμένο αφηγηματικό Συμπληρώνουν το τέλος μιας ιστορίας (δίνεται η αρχή και η συνέχεια) Συμπληρώνουν την αρχή και τη συνέχεια μιας ιστορίας (δίνεται το τέλος) Συμπληρώνουν λεζάντες (ή balloons) Σχολιάζουν εικόνες με δικό τους τρόπο Γράφουν ένα φανταστικό τηλεφωνικό διάλογο με κάποιον ήρωα Συζητούν/γράφουν: «Ποιον ήρωα θα ήθελες να φιλοξενήσεις και γιατί;» «Φαντάσου ότι οι ήρωες ζωντάνεψαν»