IP/05/1644 Βρυξέλλες, 20 εκεµβρίου 2005 Περιβάλλον: η Επιτροπή θα κινήσει δικαστική διαδικασία εναντίον της Ελλάδας για παραβιάσεις της νοµοθεσίας Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να κινήσει δικαστική διαδικασία κατά της Ελλάδας για τέσσερις υποθέσεις στις οποίες παραβιάζονται οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την προστασία της υγείας του ανθρώπου και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι υποθέσεις αφορούν τη διαχείριση επικίνδυνων και µη επικίνδυνων αποβλήτων, την προστασία των υδάτων και τη διατήρηση της πτερωτής πανίδας. Σε µία από τις περιπτώσεις, η Επιτροπή παραπέµπει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο επειδή δεν έχει καθαρίσει µια παράνοµη χωµατερή στην Κρήτη. Η Ελλάδα έχει ήδη καταδικαστεί δύο φορές από το ικαστήριο σχετικά µε την εν λόγω χωµατερή και έχει κληθεί να πληρώσει σοβαρό χρηµατικό πρόστιµο. Υποθέσεις που αφορούν απόβλητα ύο από τις υποθέσεις αφορούν τη διαχείριση αποβλήτων, που αποτελεί προβληµατικό τοµέα στην Ελλάδα. Πρέπει να υπενθυµιστεί ότι σε ανάλογη υπόθεση για την οποία προσέφυγε η Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό ικαστήριο αποφάσισε τον Οκτώβριο 1 ότι η Ελλάδα είχε παραβιάσει πολλές καθοριστικής σηµασίας απαιτήσεις της οδηγίας πλαίσιο για τα απόβλητα 2. Η εν λόγω οδηγία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινοτικής νοµοθεσίας για την από περιβαλλοντικής σκοπιάς ορθή διαχείριση των αποβλήτων στα κράτη µέλη. Κατά τις ακροάσεις ενώπιον του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου, η Ελλάδα παραδέχθηκε ότι διέθετε 1.125 ανεξέλεγκτες χωµατερές τον προηγούµενο χρόνο. Ωστόσο, σύµφωνα µε πιο πρόσφατη απογραφή, διαπιστώθηκε ότι το Μάιο του 2005 εξακολουθούσαν να λειτουργούν στη χώρα 1.458 παράνοµες ή ανεξέλεγκτες χωµατερές. Ο σκουπιδότοπος στην Κρήτη Το 2000, το Ευρωπαϊκό ικαστήριο επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιµο 20.000 ηµερησίως για παραβάσεις των διατάξεων της οδηγίας πλαίσιο για τα απόβλητα στην Κρήτη. Επίκεντρο της υπόθεσης ήταν η λειτουργία παράνοµης χωµατερής στις εκβολές του ποταµού Κουρουπητού της νοµαρχίας Χανιών. Το ικαστήριο διέταξε επίσης να κλείσει η συγκεκριµένη χωµατερή, η οποία λειτουργούσε τουλάχιστον από το 1988. Η Ελλάδα κατέβαλε πρόστιµο που συνολικά ανήλθε σε 4,72 εκατ. µέχρι να ικανοποιηθεί η Επιτροπή και να θεωρήσει ότι ο συγκεκριµένος χώρος είχε κλείσει οριστικά το Φεβρουάριο του 2001. Μετά από το κλείσιµο αυτό τα απόβλητα κατέληγαν σε προσωρινό χώρο αποθήκευσης στο Μεσοµούρι, εν αναµονή της κατασκευής µόνιµης µονάδας διαχείρισης αποβλήτων στην Κορακιά. 1 Υπόθεση C-502/03. 2 Οδηγία 75/442/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε µε την οδηγία 91/156/ΕΟΚ.
Η νέα υπόθεση κατά της Ελλάδας αφορά το γεγονός ότι δεν ανταποκρίθηκε στον καθαρισµό του Κουρουπητού και του Μεσοµουρίου. Έκθεση που εκπόνησαν ανεξάρτητοι εµπειρογνώµονες το 2003 για την Επιτροπή επεσήµανε σειρά προβληµάτων και στις δύο ως άνω τοποθεσίες, που συνεπάγονταν κινδύνους για την υγεία του ανθρώπου και για το περιβάλλον. Στη χωµατερή του Κουρουπητού, η τοποθεσία έχει καλυφθεί από χώµα, το οποίο όµως έχει ως επί το πλείστον εκπλυθεί από τα όµβρια ύδατα. ιαπιστώθηκε ότι συνεχιζόταν η καύση αποβλήτων στο εσωτερικό της χωµατερής, µε αποτέλεσµα να εκλύονται αέρια των οποίων οι εκποµπές ενδέχεται να αποδειχθούν τοξικές. Ανησυχίες εκφράστηκαν σχετικά µε τη σταθερότητα της τοποθεσίας και τις πιθανότητες να σηµειωθούν συνεπεία τούτου κατολισθήσεις. Η τοποθεσία στο Μεσοµούρι κατέστη επίσης παράνοµη χωµατερή. Πολλά από τα δέµατα αποβλήτων που είχαν αποθηκευθεί εκεί διερράγησαν µε αποτέλεσµα να µετρηθούν υψηλές συγκεντρώσεις µεθανίου. Τα υγρά από τη χωµατερή δεν συλλέγονται ούτε αποτελούν αντικείµενο επεξεργασίας, αλλά καταλήγουν σε χαράδρα που φθάνει στη θάλασσα. Μολονότι υπήρχε πρόθεση να αποτελέσει χώρο προσωρινής αποθήκευσης αποβλήτων, το Μεσοµούρι λειτούργησε επί χρονικό διάστηµα άνω του έτους λόγω της καθυστέρησης κατασκευής της µόνιµης µονάδας στην Κορακιά. Η Επιτροπή απηύθυνε στην Ελλάδα πρώτη προειδοποίηση σχετικά µε τις ως άνω τοποθεσίες τον Απρίλιο του 2004 και τελική γραπτή προειδοποίηση το Μάρτιο του 2005. Στο τελευταίο αυτό κείµενο υποστηριζόταν ότι η Ελλάδα παρέβαινε την οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα και στις δύο τοποθεσίες. Μεταξύ άλλων, η οδηγία πλαίσιο υποχρεώνει τα κράτη µέλη να εξασφαλίζουν ότι η διάθεση των αποβλήτων πραγµατοποιείται δίχως να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία του ανθρώπου ή να βλάπτεται το περιβάλλον, ενώ παράλληλα θεσπίζεται ως υποχρέωση για τα κράτη µέλη να αποκαθιστούν τις τοποθεσίες που δεν ανταποκρίνονται στις ισχύουσες προδιαγραφές. Επιπλέον, η Επιτροπή θεώρησε ότι δεν είχε τηρηθεί στο Μεσοµούρι η οδηγία για την υγειονοµική ταφή των αποβλήτων που εξέδωσε το 1999 η Ευρωπαϊκή Ένωση 3 δεδοµένου ότι µετά από το κλείσιµο της χωµατερής οι αρµόδιες αρχές δεν έλαβαν τα απαραίτητα µέτρα που προβλέπονται σε ανάλογες περιπτώσεις µετά από κλείσιµο χωµατερών βάσει της οδηγίας. Οι ελληνικές αρχές απάντησαν ότι δεδοµένου ότι το Μεσοµούρι έκλεισε τον Ιανουάριο του 2003, τα µισά από τα δέµατα αποβλήτων που είχαν αποθηκευθεί εκεί είχαν µεταφερθεί στο νέο χώρο υγειονοµικής ταφής στην Κορακιά, ενώ τα άλλα µισά δέµατα δεν συνιστούσαν «άµεσο κίνδυνο» για την υγεία του ανθρώπου και για το περιβάλλον. Οι αρχές αναζητούν στην παρούσα φάση χρηµατοδότηση για την ολοκλήρωση του έργου αποκατάστασης. Όσον αφορά τον Κουρουπητό, η περιφέρεια Κρήτης ενέκρινε πρόγραµµα καθαρισµού για τη συγκεκριµένη τοποθεσία το Μάιο του 2005, µε συγχρηµατοδότηση εκ µέρους της ΕΕ, αλλά το έργο δεν έχει ακόµη υλοποιηθεί. εδοµένου ότι είναι σαφές ότι δεν έχουν επέλθει ουσιαστικές αλλαγές στην κατάσταση που επικρατεί στις δύο τοποθεσίες, η Επιτροπή αποφάσισε να παραπέµψει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο. 3 Οδηγία 99/31/ΕΚ. 2
ιαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων Η Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει τελική γραπτή προειδοποίηση στην Ελλάδα για συστηµατικές διαρθρωτικές ελλείψεις όσον αφορά τη διαχείριση και τη διάθεση επικίνδυνων αποβλήτων που εφαρµόζει η χώρα. Η απόφαση αυτή ελήφθη µετά από ανάλυση των εκθέσεων που διαβίβασαν οι ελληνικές αρχές σχετικά µε την εφαρµογή της κοινοτικής οδηγίας για τα επικίνδυνα απόβλητα κατά την περίοδο 1998-2003. Η οδηγία διαµορφώνει το πλαίσιο για την περιβαλλοντικώς ορθή διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων και δίνει τον ορισµό των αποβλήτων που θεωρούνται επικίνδυνα και εκείνων που δεν θεωρούνται επικίνδυνα. Από την ανάλυση της Επιτροπής προκύπτει ότι: Σε αντίθεση µε τις υποχρεώσεις της βάσει της οδηγίας για τα επικίνδυνα απόβλητα, η Ελλάδα εξακολουθεί να µην έχει συγκροτήσει κατάλληλο, ολοκληρωµένο δίκτυο εγκαταστάσεων για τη διάθεση ανάλογων αποβλήτων µέσω των πλέον ενδεδειγµένων µεθόδων, ώστε να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και της δηµόσιας υγείας. Παρά την κατασκευή ολιγάριθµων εγκαταστάσεων για τη διάθεση ή την ανάκτηση ορισµένων κατηγοριών επικίνδυνων αποβλήτων (όπως τα απόβλητα ορυκτέλαια), οι ελληνικές αρχές ως επί το πλείστον προσφεύγουν στην πρακτική της συνεχούς «προσωρινής αποθήκευσης» των αποβλήτων. Ωστόσο, τοποθεσίες που χρησιµοποιούνται για την προσωρινή αποθήκευση αποβλήτων για χρονικές περιόδους που υπερβαίνουν το ένα έτος θεωρούνται βάσει της νοµοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης χώροι υγειονοµικής ταφής αποβλήτων (ΧΥΤΑ) και κατά συνέπεια επιβάλλεται να ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές που θεσπίζουν σχετικά τόσο η οδηγία για τους χώρους υγειονοµικής ταφής των αποβλήτων όσο και η οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα. Το πρόγραµµα διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων που έχει θεσπίσει η Ελλάδα δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της νοµοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διαχείριση των αποβλήτων, επειδή δεν διευκρινίζει ποιες είναι οι κατάλληλες τοποθεσίες ή µονάδες (εγκαταστάσεις). Η Επιτροπή απηύθυνε στην Ελλάδα πρώτη γραπτή προειδοποίηση το Μάρτιο του 2005. Οι ελληνικές αρχές απάντησαν ότι αναµένεται η έγκριση νέου νοµοθετικού πλαισίου για τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Ωστόσο, δεδοµένου ότι η κατάσταση επιτόπου δεν έχει µεταβληθεί, η Επιτροπή αποφάσισε να συνεχίσει την κινηθείσα διαδικασία. Προστασία της πτερωτής πανίδας Βάσει της οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία και τη διατήρηση των αγρίων πτηνών 4, τα κράτη µέλη έχουν την υποχρέωση να ορίζουν τις ζώνες ειδικής προστασίας (ΖΕΠ) για τα πτηνά που καλύπτονται από την ως άνω οδηγία. Ερµηνεύοντας τις εν λόγω διατάξεις, το Ευρωπαϊκό ικαστήριο έχει αποφανθεί ότι τα κράτη µέλη έχουν επίσης την υποχρέωση να εξασφαλίζουν, στις οριζόµενες ΖΕΠ, το ενδεδειγµένο καθεστώς νοµικής προστασίας που επιτρέπει την επίτευξη των στόχων της διατήρησης, οι οποίοι έχουν θεσπιστεί για τα εν λόγω είδη και οικολογικά ενδιαιτήµατα. 4 Οδηγία 79/409/ΕΟΚ. 3
Η νοµοθεσία της Ελλάδας προβλέπει την καθιέρωση ανάλογου καθεστώτος νοµικής προστασίας για 151 ΖΕΠ, αλλά το καθεστώς αυτό δεν έχει εισέτι εφαρµοστεί στην πράξη για το πλείστο των ΖΕΠ. Η Επιτροπή απηύθυνε, εποµένως, µια πρώτη γραπτή προειδοποίηση το εκέµβριο του 2004. Στην απάντησή τους, οι ελληνικές αρχές αναγνώριζαν ότι οι διαδικασίες για την έγκριση των ειδικών νοµικών καθεστώτων δεν είχαν ακόµη ολοκληρωθεί, αλλά ισχυρίστηκαν ότι τα υφιστάµενα µέτρα γενικής προστασίας ήσαν οπωσδήποτε επαρκή. Αυτό το σκεπτικό απορρίφθηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό ικαστήριο όσον αφορά µία από τις ΖΕΠ της Ελλάδας, τη λιµνοθάλασσα του Μεσολογγίου 5. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αποφάσισε να απευθύνει τελική γραπτή προειδοποίηση προς την Ελλάδα σχετικά µε τις γενικές ελλείψεις της νοµοθεσίας της. Προστασία των υδάτων Η υπόθεση αυτή αφορά την ατελή µεταφορά στην ελληνική νοµοθεσία πολλών διατάξεων της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα 6, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των υδάτων. Η Ελλάδα έχει µεταφέρει την εν λόγω οδηγία µέσω γενικού νοµοθετικού πλαισίου, το οποίο θα πρέπει να τεθεί σε εφαρµογή µε προεδρικά διατάγµατα ή αποφάσεις. Ωστόσο, τα συγκεκριµένα µέτρα εφαρµογής που είναι απαραίτητα για την πλήρη µεταφορά στο εθνικό δίκαιο δεν έχουν ακόµη θεσπιστεί και διαβιβαστεί στην Επιτροπή. Η Επιτροπή απηύθυνε στην Ελλάδα µια πρώτη γραπτή προειδοποίηση τον Ιούλιο του 2005. Η Ελλάδα απάντησε ότι προπαρασκευάζεται σχέδιο της νοµοθεσίας εφαρµογής, αλλά δεν διαβίβασε συγκεκριµένο χρονοδιάγραµµα για την έγκρισή του. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή αποφάσισε να διαβιβάσει στην Ελλάδα τελική γραπτή προειδοποίηση. Νοµική βάση Το άρθρο 226 της Συνθήκης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να κινεί δικαστικές διαδικασίες κατά των κρατών µελών που δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους. Όταν η Επιτροπή θεωρεί ότι ενδέχεται να στοιχειοθετείται παράβαση των διατάξεων του δικαίου της ΕΕ, που δικαιολογεί την κίνηση διαδικασίας επί παραβάσει, απευθύνει "επίσηµη προειδοποιητική επιστολή" (πρώτη γραπτή προειδοποίηση) στο εµπλεκόµενο κράτος µέλος, µε την οποία το καλεί να της υποβάλει τις παρατηρήσεις του εντός ορισµένης προθεσµίας, συνήθως δίµηνης. Με βάση την απάντηση ή ελλείψει απαντήσεως εκ µέρους του εµπλεκόµενου κράτους µέλους, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει να του απευθύνει «Αιτιολογηµένη γνώµη» (τελική γραπτή προειδοποίηση). Σε αυτήν αναπτύσσονται σαφώς και ρητά οι λόγοι για τους οποίους η Επιτροπή θεωρεί ότι έχει σηµειωθεί εν προκειµένω παράβαση του δικαίου της ΕΕ και καλείται το κράτος µέλος να συµµορφωθεί εντός ορισµένης προθεσµίας, συνήθως δίµηνης. Σε περίπτωση που το κράτος µέλος δεν συµµορφωθεί µε την αιτιολογηµένη γνώµη, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει την παραποµπή της υπόθεσης στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο. Εάν το Ευρωπαϊκό ικαστήριο θεωρήσει ότι όντως υπήρξε παράβαση των διατάξεων της Συνθήκης, το κράτος µέλος που ευθύνεται για την παράβαση καλείται να λάβει τα αναγκαία µέτρα για να συµµορφωθεί προς τις εν λόγω διατάξεις. 5 Υπόθεση C-166/04. 6 Οδηγία 2000/60/ΕΚ. 4
Το άρθρο 228 της Συνθήκης εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να λαµβάνει µέτρα κατά κράτους µέλους που δεν συµµορφώνεται µε προηγούµενη απόφαση του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου. Το άρθρο αυτό εξουσιοδοτεί επίσης την Επιτροπή να ζητεί από το ικαστήριο την επιβολή χρηµατικού προστίµου στο εµπλεκόµενο κράτος µέλος. Σχετικά µε τις τρέχουσες στατιστικές για τις παραβάσεις γενικότερα, µπορείτε να ανατρέξετε στον παρακάτω ιστότοπο: http://europa.eu.int/comm/secretariat_general/sgb/droit_com/index_en.htm#infractions 5