Διαχείριση τωμ Αστικώμ Στερεώμ Αποβλήτωμ Παρόμ και προοπτικές Γρ Χριζηίνα Θεοτάρη Περιβαλλονηολόγος - Πολιηικός Μητανικός Επιμελήηρια ΜΕΠΑΑ Λάριζα, 4 Ιοσνίοσ 2009
Σν πξόβιεκα ηεο δηαρείξηζεο ησλ ζηεξεώλ απνβιήησλ: Σχλζεην θαη δπζεπίιπην παγθνζκίσο Παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ θχζε ηνπ πξνβιήκαηνο δηεζλψο: Ζ ηάζε αχμεζεο ηεο πνζφηεηαο ησλ παξαγνκέλσλ απνβιήησλ (αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, έληαζε ηεο θαηαλάισζεο). Ζ πνιππινθφηεηα ησλ πιηθψλ, ε νπνία απαηηεί αλάινγε πξνζαξκνγή ησλ κεζφδσλ δηαρείξηζεο. Ζ απμαλφκελε επαηζζεζία ηεο θνηλσλίαο γηα πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη πξνζηαζία ηεο δεκφζηαο πγείαο. Ζ εμέιημε ησλ ηερλνινγηψλ θαη ησλ κεζφδσλ δηαρείξηζεο θαη επεμεξγαζίαο.
Βαζηθνί άμνλεο ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο δηαρείξηζεο ησλ ΑΑ - Πξόιεςε ηεο παξαγσγήο απνξξηκκάησλ - Αλάιπζε Κχθινπ Εσήο πξντφλησλ (ΑΚΕ). - Πεξηβαιινληηθφο ζρεδηαζκφο πξντφληνο. - Νένη ηξφπνη παξαγσγήο. - Πεξηνξηζκφο ηεο ρξήζεο επηθηλδχλσλ νπζηψλ. - Δπηιεθηηθή θαηαλάισζε κε ζηφρν ηε κείσζε ησλ απνξξηκκάησλ πνπ πξννξίδνληαη γηα ηειηθή απφζεζε. - Δπαλαρξεζηκνπνίεζε πιηθώλ, φπνπ απηφ είλαη εθηθηφ. - Αλαθύθισζε πιηθώλ (παξαγσγή δεπηεξνγελψλ πιηθψλ) & αμηνπνίεζε απνβιήησλ γηα παξαγσγή ελέξγεηαο. - Αζθαιήο ηειηθή δηάζεζε ζε νξγαλσκέλνπο Φψξνπο Υγεηνλνκηθήο Ταθήο.
ηελ Διιάδα Σηε ρψξα καο, νη αιιαγέο πνπ ζπληειέζηεθαλ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο φπσο: ε αλάπηπμε κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ ρσξίο πξφβιεςε θαη παξάιιειε αλάπηπμε ησλ βαζηθψλ ππνδνκψλ θαη δηθηχσλ, ε άλνδνο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ρσξίο παξάιιειε βειηίσζε ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο (παηδεία, πνιηηηζκφο), ε αιιαγή ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ θαη ζπλεζεηψλ, ε αχμεζε ησλ επηθηλδχλσλ βηνκεραληθψλ θαη ηνμηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ηελ αλεμέιεγθηε δηάζεζή ηνπο, ε εκθάληζε ζχλζεησλ πιηθψλ ζπζθεπαζίαο δχζθνια απνδνκήζηκσλ, ε αχμεζε εηζξνήο ηνπξηζκνχ. ζπλεηέιεζαλ ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ησλ ΑΣΑ, ζηελ αιιαγή ηεο πνηνηηθήο ηνπο ζχζηαζεο, ζηε πξνβιεκαηηθή ηνπο δηάζεζε (ΦΑΓΑ), θαζηζηψληαο επηηαθηηθή ηελ αλάγθε ελφο νινθιεξσκέλνπ ζρεδηαζκνύ θαη δηαρείξηζήο ηνπο, ζηε βάζε ησλ λέσλ αξρώλ θαη αληηιήςεσλ.
Πνηνηηθά δεδνκέλα ησλ ειιεληθώλ ΑΑ 1997 (ΚΔΓΚΔ) 2007 (ΥΠΔΦΩΓΔ)
Αύμεζε ηεο θαη άηνκν παξαγόκελεο πνζόηεηαο ΑΑ ζηελ Δ.Δ. 1995 Μ.Ο. 460 kg/έηνο/ άηνκν 2004 Μ.Ο. 520 kg έηνο/ άηνκν 2020 (πξνβνιή) Μ.Ο. 680 kg έηνο/ άηνκν Ζ πξνβιεπφκελε ζπλερήο αχμεζε ηνπ φγθνπ ησλ ΑΣΑ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ ζηαζεξή αχμεζε ηεο ηδησηηθήο ηειηθήο θαηαλάισζεο θαη ηε δηαηήξεζε ησλ ηάζεσλ πνπ παξαηεξνχληαη ζηα θαηαλαισηηθά πξφηππα
Πνζνηηθά δεδνκέλα ησλ ειιεληθώλ ΑΑ (ΥΠΔΦΩΓΔ, 2008) ΜΟ 480 Kg/ έηνο/άηνκν 4.800.000 ηφλνη ΑΣΑ (απνξξίκκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ θαηνηθίεο θαη εκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο), ρσξίο ηα απφβιεηα ηεο γεσξγίαο, ηνπ νηθνδνκηθνχ ηνκέα θαη ηεο βηνκεραλίαο. Πεξηθέξεηα Αηηηθήο: παξάγεη πεξίπνπ 39% ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο, Κ.Μαθεδνλία: 16% (ην 9% ζην Ννκφ Θεζζαινλίθεο).
Γηαρείξηζε ΑΑ θαη κείσζε εθπνκπώλ ΑΦΘ Ζ θαιχηεξε δηαρείξηζε ησλ ΑΣΑ ζα κεηψζεη ηελ εθπνκπή αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ: Οη εθπνκπέο κεζαλίνπ, πνπ ειέγρνληαη απφ ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην, ζπλδένληαη άκεζα κε ηε γεσξγία (ηδίσο ηελ θηελνηξνθία) θαη κε ηε δηάζεζε απνβιήησλ ζε ΦΥΤΑ. Τν 2005 νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ πνπ πξνθαινχληαλ απφ ηε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ έθζαλε ην 2 % πεξίπνπ ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ ζηελ Δ.Δ. Οη θαζαξέο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ απφ ηελ δηαρείξηζε αζηηθψλ απνβιήησλ πξνβιέπεηαη λα κεησζνχλ απφ ηελ αλψηαηε ηηκή ησλ 55 εθαη. ηφλσλ ηζνδπλάκνπ CO2 εηεζίσο, ζηελ νπνία έθζαζαλ ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ζε 10 εθαη. ηφλνπο ηζνδπλάκνπ CO2 κέρξη ην 2020 (Σρήκα 2).
Διιάδα: ην Δζληθό ρέδην θαηαλνκήο δηθαησκάησλ εθπνκπώλ Σχκθσλα κε ην ειιεληθφ Δζληθφ Σρέδην Καηαλνκήο δηθαησκάησλ εθπνκπψλ CO2 2008-2012, νη εθπνκπέο απφ δξαζηεξηφηεηεο δηαρείξηζεο απνβιήησλ ζην ζχλνιν ηεο επηθξάηεηαο γηα ην έηνο 2004 αλήιζαλ ζε 3.261,83 kt ηζνδχλακνπ CO2. Με ηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο γηα ηελ πγεηνλνκηθή ηαθή θαη ηελ εγθαηάζηαζε κνλάδσλ ζεξκηθήο νμείδσζεο ή αλαεξφβηαο ρψλεπζεο ή ιηπαζκαηνπνίεζεο βηνκάδαο, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα νη εθπνκπέο λα κεησζνχλ σο ην 2010 ζε 2.500 kt ηζνδπλάκνπ CO2.
Ο πεξηνξηζκόο ηνπ όγθνπ ησλ απνβιήησλ ζα απνθέξεη θαη άιια νθέιε όπσο: -κείσζε ηνπ θφζηνπο δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ, -κείσζε ηεο ξχπαλζεο ηεο αηκφζθαηξαο (κε ζσκαηίδηα θαη νμείδηα ηνπ αδψηνπ) -κείσζε ηνπ ζνξχβνπ πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ζπιινγή θαη κεηαθνξά απνβιήησλ. Ζ αλαθχθισζε ζα ζπκβάιεη θαηά 75 % ζηε ζπλνιηθή απνθπγή εθπνκπψλ κέρξη ην 2020 θαη ε απνηέθξσζε ζρεδφλ θαηά 25 %. Σπλνιηθά νη πξνβιέςεηο δείρλνπλ φηη ε θαιχηεξε δηαρείξηζε ησλ αζηηθψλ απνβιήησλ ζα κεηψζεη ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ Δπξψπε, απνζπλδένληαο ηηο πεξηβαιινληηθέο πηέζεηο απφ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε.
ηξαηεγηθέο δηαρείξηζεο ησλ ΑΑ ζηελ Δ.Δ.
ΔΟΠ: Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Πεξηβάιινληνο, 2007 (Δ.Δ. ησλ 25) http://waste.eionet.europa.eu/etcwmf/publications/factsheet
Τρεις ομάδες κρατών Υπάξρεη κεγάιε πνηθηιία επηινγψλ αλάκεζα ζηα Κ-Μ ζηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο ησλ ΑΣΑ θαη αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζε θάζε ρψξα. Τα Κ-Μ κπνξνχλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ ζε ηξεηο νκάδεο αλάινγα κε ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζνχλ: 1. Τςειόο βαζκόο αλάθηεζεο θαη απνηέθξσζεο 2. Τςειόο ξπζκόο αλάθηεζεο, ρακειόο βαζκόο απνηέθξσζεο 3. Υακειή αλάθηεζε θαη ρακειά απνηέθξσζε
Γηαπηζηώζεηο γηα ην παξόλ ηεο ΓΑ ζηελ Διιάδα (Μειέηε ΤΔΔ, 2006)
Α. Γεληθέο δηαπηζηώζεηο 1. Τν ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ Α.Σ.Α. ζηελ Διιάδα, είλαη ελ πνιινίο ζχγρξνλν θαη επαξθέο θαη ίζσο ρξεηάδεηαη νξηζκέλεο βειηηψζεηο θαη εμεηδηθεχζεηο. Τελ λέα πξφθιεζε απνηειεί ε ελαξκφληζε θαη εθαξκνγή ηεο λέαο νδεγίαο 2008/98/EK γηα ηα απφβιεηα.
γεληθέο δηαπηζηώζεηο 2. Ζ αλεπάξθεηα ζε εγθαηαζηάζεηο ππνδνκήο γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ ΑΣΑ ζηελ Διιάδα νθείιεηαη θπξίσο ζηελ έιιεηςε κηαο νξζνινγηθήο θαη ζαθνχο άπνςεο γηα ηελ αλαγθαία πνιηηηθή, γηα ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ηερλνινγίαο, γηα ηελ ελεκέξσζε, εθπαίδεπζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ, θαζψο θαη γηα ην ξφιν ηεο Κεληξηθήο Γηνίθεζεο θαη ηεο Απηνδηνίθεζεο.
γεληθέο δηαπηζηώζεηο 3. Τα θνηλνηηθά πιαίζηα ζηήξημεο θαη ην Τακείν Σπλνρήο ζην βαζκφ πνπ αμηνπνηήζεθαλ απνηέιεζαλ ζεκαληηθέο επθαηξίεο, κέξνο ησλ νπνίσλ φκσο δελ αμηνπνηήζεθαλ. Τν ΔΣΠΑ 2007-2013 δίλεη κία αθφκα επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο ησλ ΑΣΑ. ζεκαληηθή επθαηξία γηα ηελ πξνψζεζε Πξνυπφζεζε είλαη ε νξζνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο, ζε ζρέζε κε ηελ ηερλνινγία, ηελ νηθνλνκία θαη ην πεξηβάιινλ.
4. Παξά ηε ζρεηηθή πξφνδν ζε εγθαηαζηάζεηο κεηαθφξησζεο (ΣΜΑ) θαη ηειηθήο δηάζεζεο απνβιήησλ (ΦΥΤΑ), δελ έρεη επηηεπρζεί κέρξη ζήκεξα επαξθήο πξφνδνο φζνλ αθνξά ζηελ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ ΑΣΑ (πξφιεςε παξαγσγήο/ κείσζε ηνπ φγθνπ/ εθηξνπή ηνπ βηναπνδνκήζηκνπ θιάζκαηνο απφ ηελ ηαθή) κε ζηφρν ηελ αληηκεηψπηζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ξχπαλζεο ζηηο πεγέο ηεο. Γελ ππάξρεη επίζεο πξφνδνο σο πξνο ηελ πινπνίεζε έξγσλ ππνδνκήο γηα ηε δηάζεζε αδξαλψλ πιηθψλ ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο πθηζηάκελεο λνκνζεζίαο.
5. Έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ησλ παξαγφκελσλ αζηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ δηαηίζεηαη αθφκα ζε Φψξνπο Αλεμέιεγθηεο Γηάζεζεο Απνβιήησλ (ΦΑΓΑ). Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά ζηνπο ΦΑΓΑ, κε βάζε κειέηε πνπ εθπνλήζεθε απφ ην ΥΠΔΦΩΓΔ ην 2005, ζε φιε ηελ ειιεληθή επηθξάηεηα ππήξραλ 2626 ΦΑΓΑ. Με βάζε ηελ πξναλαθεξφκελε κειέηε ηνπ ΥΠΔΦΩΓΔ πξνβιεπφηαλ ζε πξψηε θάζε ε απνθαηάζηαζε 2081 ΦΑΓΑ, κε ηνπο ππφινηπνπο 545 λα απνθαζίζηαληαη κεηά ηε δεκηνπξγία ησλ απαξαίηεησλ ΦΥΤΑ γηα ηε αζθαιή δηάζεζε ησλ παξαγφκελσλ αζηηθψλ ζηεξεψλ απνβιήησλ. Όια απηά ζα έπξεπε λα είραλ νινθιεξσζεί κέρξη ην ηέινο ηνπ 2008. Απνκέλνπλ πεξί ηνπο 490 ΦΑΓΑ γηα ηνπο νπνίνπο εληφο ηνπ Ηνπλίνπ 2009 ζα ππάξμεη ελεκέξσζε απφ ην ΥΠΔΦΩΓΔ πξνο ηελ Δ.Δ. γηα ην ηη κέιιεη γελέζζαη ζε ζρέζε θαη κε ηελ επηδίθαζε πξνζηίκνπ κεηά απφ απφθαζε ηνπ ΓΔΚ.
6. Ζ θαζπζηέξεζε ζηελ έγθξηζε θαη ηελ πινπνίεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζρεδηαζκψλ δηαρείξηζεο ΑΣΑ, σο απνηέιεζκα θπξίσο ηεο έιιεηςεο θνηλσληθήο απνδνρήο γηα ηε ρσξνζέηεζε ησλ αλαγθαίσλ ππνδνκψλ δηαρείξηζεο, δεκηνχξγεζε ηελ αλάγθε γηα αλάιεςε λνκνζεηηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη νδήγεζε άιινηε ζε πξσηφηππεο λνκνζεηηθέο - δηνηθεηηθέο πξαθηηθέο (ρσξνζέηεζε ππνδνκψλ δηαρείξηζεο ΑΣΑ απεπζείαο κε Νφκν) θαη άιινηε ζε δηθαζηηθέο εκπινθέο θαη θαζπζηεξήζεηο ιφγσ αθχξσζεο απφ ην ΣηΔ νξηζκέλσλ επηινγψλ γηα ρσξνζέηεζε εγθαηαζηάζεσλ. Δπηπιένλ, νη κεγάιεο πηέζεηο γηα αζηηθνπνίεζε θαη ηνπξηζηηθή αμηνπνίεζε πεξηνρψλ έρνπλ νδεγήζεη ζε πςειφ θφζηνο γεο, πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ απνηειεί έλαλ αθφκε αλαζρεηηθφ παξάγνληα καδί κε ηελ έιιεηςε πεξηβαιινληηθήο επαηζζεηνπνίεζεο απφ ζεκαληηθά ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ.
7. Ζ αλάγθε πξνψζεζεο ζπζηεκαηηθήο πξνζέγγηζεο γηα ηελ απνζχλδεζε ηεο δεκηνπξγίαο απνβιήησλ απφ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ε επίηεπμε ζεκαληηθήο γεληθήο κείσζεο ησλ παξαγφκελσλ απνβιήησλ.
γεληθέο δηαπηζηώζεηο 8. Οη ηζρχνληεο Πεξηθεξεηαθνί Σρεδηαζκνί ζε πνιιέο πεξηπηώζεηο πξέπεη λα επηθαηξνπνηεζνύλ κε βάζε ηηο εμειίμεηο ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη ηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο.
Πνηά ηερλνινγία επεμεξγαζίαο ησλ ΑΑ;
α. Αεξόβηα Μεραληθή- Βηνινγηθή επεμεξγαζία Ζ Αεξφβηα Μεραληθή- Βηνινγηθή επεμεξγαζία κε αλάθηεζε compost, ζε ζπλδπαζκφ κε ελεξγεηαθή αμηνπνίεζε (ελδερνκέλσο θαη κε ζπκβαηηθή θαχζε) ηνπ RDF, πνπ παξάγεηαη απφ ηα θιάζκαηα ραξηηνχ θαη πιαζηηθψλ πνπ δελ αλαθπθιψλνληαη, απνηειεί κηα απφ ηηο θζελφηεξεο, δηαρεηξηζηηθά θαηαιιειφηεξεο θαη πεξηβαιινληηθά πξνηηκφηεξεο κεζφδνπο επεμεξγαζίαο ησλ Α.Σ.Α.. Ζ Αεξφβηα ΜΒΔ (φπσο άιισζηε θαη ε αλαεξφβηα) είλαη κηα ηερλνινγία ζπκβαηή κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ Πξσηνθόιινπ ηνπ Κπόην, ελψ ην βηνδηαζπάζηκν θιάζκα ηνπ RDF ζεσξείηαη βηνκάδα θαη απαιιάζζεηαη απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο εθπνκπήο CO2.
β. H Βηνινγηθή μήξαλζε H Βηνινγηθή μήξαλζε, ε νπνία δνθηκάδεηαη ηελ πεξίνδν απηή ζε θιίκαθα εθαξκνγήο ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο, απαηηεί ππφ ηηο παξνχζεο ζπλζήθεο πξνζνρή ζηα παξαθάησ ζεκεία: - Γελ έρεη λφεκα ε εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ εάλ δελ ηεθκεξησζνχλ πξνεγνπκέλσο θαη δελ γίλνπλ απνδεθηνί νη φξνη θαη πξνυπνζέζεηο δηαρείξηζεο ηνπ παξαρζεζφκελνπ πξντφληνο (ηερλνινγηθνί, νηθνλνκηθνί, πεξηβαιινληηθνί). - Απφ ηα δηαζέζηκα ελδεηθηηθά ζηνηρεία θφζηνπο ηεο κεζφδνπ, πξνθχπηεη φηη απηφ είλαη ζεκαληηθφ, πνιχ πςειφηεξν ηεο Αεξφβηαο Μεραληθήο Βηνινγηθήο επεμεξγαζίαο.
γ. Ζ ζηνηρεηνκεηξηθή θαύζε Παξακέλεη επί δεθαεηίεο ζηαζεξή ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. (ησλ 15) κε βάζε ην πνζνζηφ ησλ δηαρεηξηδνκέλσλ πξσηνγελψλ Α.Σ.Α. (πεξίπνπ ην 20%). Παξακέλεη, επίζεο, κία ηδηαίηεξα αθξηβή κέζνδνο, κε παξαγσγή ζεκαληηθήο πνζφηεηαο ξχπσλ ζηνπο ζαιάκνπο θαχζεο νη νπνίνη, ζηε ζπλέρεηα, πξέπεη λα θαηαθξαηνχληαη κε εμειηγκέλα ζπζηήκαηα αληηξξππαληηθήο πξνζηαζίαο θαη λα νδεγνχληαη ζε Φψξν Υγεηνλνκηθήο Ταθήο Δπηθηλδχλσλ Απνβιήησλ (ΦΥΤΔΑ). Αξλεηηθφ γηα ηε ρψξα καο ζηνηρείν είλαη φηη ε θαχζε δελ κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε πθηζηάκελα δίθηπα ηειεζέξκαλζεο (ζπκπαξαγσγήο) θαη φηη ππφθεηηαη ζηελ έληνλε επνρηαθή κεηαβνιή ηεο ζχλζεζεο ησλ απνξξηκκάησλ. Ζ θαχζε ησλ απνξξηκκάησλ κε παξαγσγή ΖΔ απνηειεί ηζρπξφ αληηθίλεηξν γηα ηελ επίηεπμε ηνπ πςεινχ γηα ηε ρψξα ηεζέληνο ζηφρνπ ηεο αλαθχθισζεο (αλάθηεζεο πιηθψλ) ησλ απνβιήησλ ζπζθεπαζίαο. Πέξαλ ησλ επηθίλδπλσλ ξχπσλ πνπ δηαθεχγνπλ ζηελ αηκφζθαηξα, ζπκβάιιεη ζεκαληηθά, ιφγσ ησλ απμεκέλσλ εθπνκπψλ CO2, ζην θαηλφκελν ηνπ Θεξκνθεπίνπ θαη ππφθεηηαη ζηελ πξφζζεηε δαπάλε γηα ηελ «αγορά δικαιωμάηων εκπομπής αερίων θερμοκηπίοσ».
δ. Ζ ππξόιπζε θαη ε αεξηνπνίεζε Γελ ζπληζηνχλ δφθηκεο κεζφδνπο επεμεξγαζίαο ησλ Α.Σ.Α., δεδνκέλνπ φηη νη ππ φςηλ ηερλνινγίεο, παξ φιεο ηηο ζπλερείο θαη πνιχρξνλεο πξνζπάζεηεο (ε ππξφιπζε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970), δελ απέδεημαλ κέρξη ζήκεξα ηε βησζηκφηεηά ηνπο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ νπδεκία ζρεηηθή εγθαηάζηαζε θιίκαθαο ιεηηνπξγεί ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. πξνθεηκέλνπ γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ Α.Σ.Α.. Σε αληίζεζε κε ηελ επεμεξγαζία ησλ επηθηλδύλσλ θαη άιισλ εηδηθώλ βηνκεραληθώλ απνβιήησλ θαη ηιύσλ, φπνπ ε ππξφιπζε θαη ε αεξηνπνίεζε θαηέρνπλ αμηφινγν κεξίδην.
Φνξείο Γηαρείξηζεο ηεξεώλ Απνβιήησλ (ΦνΓΑ) Όιε ε ζρεηηθή λνκνζεζία, απφ ην Ν1650/85 κέρξη ηελ ηειεπηαία ΚΥΑ 50910/03, νξίδεη φηη νη ΦνΓΣΑ είλαη νη Γήκνη θαη Κνηλφηεηεο ή νη Σχλδεζκνη απηψλ. Θέκα, επνκέλσο, λνκηθήο κνξθήο δελ ηίζεηαη γηα ηνπο ΦνΓΣΑ αιιά κφλν γηα ηνπο θνξείο ζηνπο νπνίνπο νη ΦνΓΣΑ ζα κπνξνχλ λα αλαζέηνπλ, κε ηε λφκηκε δηαδηθαζία, ηε ιεηηνπξγία κίαο ή πεξηζζφηεξσλ εγθαηαζηάζεσλ ή ηε δηεθπεξαίσζε ππεξεζηψλ ζρεηηθψλ κε ηε δηαρείξηζε ησλ ΑΣΑ. Σε ζρέζε κε ην λνκηθφ θαζεζηψο ηνπ θνξέα ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο (operator) κηαο εγθαηάζηαζεο επεμεξγαζίαο απνξξηκκάησλ ηνπ εμσηεξηθνχ είλαη ραξαθηεξηζηηθή ε δηαπίζησζε φηη: Σν ζπλνιηθό αλά ηόλν θόζηνο επεμεξγαζίαο θαη Τγεηνλνκηθήο Σαθήο (επέλδπζε + ιεηηνπξγία) ζε εγθαηαζηάζεηο πνπ ηδξύνληαη κε απηνρξεκαηνδόηεζε θαη ιεηηνπξγνύλ από ηδηώηεο είλαη πνιύ κεγαιύηεξν (δηπιάζην γηα ηελ Τγεηνλνκηθή Σαθή θαη ηελ Καύζε θαη έσο 53% γηα ηελ Αεξόβηα ΜΒΔ) έλαληη ησλ εγθαηαζηάζεσλ πνπ ηδξύνληαη θαη ιεηηνπξγνύλ από ΦνΓΑ (ΝΠΓΓ).
Αλαθύθισζε ζπζθεπαζηώλ θαη άιισλ πξντόλησλ Υπάξρεη επαξθήο δπλαηφηεηα ρξεκαηνδφηεζεο έξγσλ. Με ηελ ίδξπζε ηνπ ΔΟΔΓΣΑΠ (ΠΓ 170/ ΦΔΚ 228 ηεο 7 Ννεκβξίνπ 2008) θαη εληνιή ηνπ λφκνπ Ν. 2939/2001 έθιεηζε ε εθθξεκφηεηα πνπ ππήξρε.
Πνζνηηθνί ζηόρνη γηα ηελ αλαθύθισζε Α. Υλικά ζσζκεσαζίας: Οη πνζνηηθνί ζηφρνη γηα ηα πιηθά ζπζθεπαζίαο πνπ ηίζεληαη απφ ηνλ Νφκν θαη νη νπνίνη έπξεπε λα επηηεπρζνχλ κέρξη 31 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2005, είλαη: Αμηνπνίεζε 50-65% θ.β. ησλ απνξξηκκάησλ ζπζθεπαζίαο Αλαθχθισζε 25-45% θ.β. ησλ απνξξηκκάησλ ζπζθεπαζίαο Αλαθχθισζε θαηά 15% ηνπιάρηζηνλ αλά πιηθφ ζπζθεπαζίαο Μέρξη 31 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2011, ζα πξέπεη λα επηηεπρζνύλ ηα αθόινπζα: Αλαθχθισζε 55-80% θ.β. ησλ απνξξηκκάησλ ζπζθεπαζίαο Αλαθχθισζε ηνπιάρηζηνλ 60% θ.β. ησλ απνξξηκκάησλ ζπζθεπαζίαο ραξηηνχ θαη γπαιηνχ Αλαθχθισζε ηνπιάρηζηνλ 50% θ.β. ησλ απνξξηκκάησλ ζπζθεπαζίαο κεηάιισλ Αλαθχθισζε ηνπιάρηζηνλ 22,5% θ.β. ησλ απνξξηκκάησλ ζπζθεπαζίαο πιαζηηθνχ Αλαθχθισζε ηνπιάρηζηνλ 15% θ.β. ησλ απνξξηκκάησλ ζπζθεπαζίαο μχινπ
Β. Δλαζηικά Μέρξη 31/7/2006, ε αμηνπνίεζε ησλ κεηαρεηξηζκέλσλ απνβιήησλ ειαζηηθψλ νρεκάησλ ζα πξέπεη λα είλαη ηνπιάρηζηνλ ζην 65% ησλ απνζπξφκελσλ ειαζηηθψλ θαη ε αλαθχθισζε ζα πξέπεη λα θζάλεη ηνπιάρηζηνλ ζην 10%. Γ. Οτήμαηα i) Τν αξγφηεξν έσο ηελ 1/1/2006, γηα φια ηα ΟΤΚΕ, ε επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αμηνπνίεζε απμάλεηαη ηνπιάρηζηνλ ζην 85% θ.β. αλά φρεκα θαη αλά έηνο θαη ε επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αλαθχθισζε ηνπιάρηζηνλ ζην 80%. Γηα ηα νρήκαηα πνπ έρνπλ παξαρζεί πξηλ απφ ηελ 1/1/1980, νη ζηφρνη είλαη ηνπιάρηζηνλ 75% γηα ηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αμηνπνίεζε θαη ηνπιάρηζηνλ 70% γηα ηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αλαθχθισζε θαηά κέζν βάξνο αλά φρεκα θαη αλά έηνο. ii) ην αξγφηεξν ηελ 1/1/2015, γηα φια ηα ΟΤΚΕ, ε επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αμηνπνίεζε απμάλεηαη ηνπιάρηζηνλ ζην 95% θαηά κέζν βάξνο αλά φρεκα θαη αλά έηνο θαη ε επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αλαθχθισζε ηνπιάρηζηνλ ζην 85%. Γ. Λιπανηικά έλαια Μέρξη 31/12/2006 πξέπεη λα ζπιιέγεηαη ηνπιάρηζηνλ ην 70% θ.β. φισλ ησλ απνβιήησλ ιηπαληηθψλ ειαίσλ θαη εμ απηψλ λα αλαγελλάηαη ην 80% θ.β.
Δ. Ηλεκηρικές ζηήλες και ζσζζωρεσηές i) Ωο πξνο ηελ ζπιινγή ησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ Ζ.Σ. θαη ζπζζσξεπηψλ: Μέρξη 31/12/2006 ζα έπξεπε λα ζπιιέγεηαη ηνπιάρηζηνλ ην 30% θ.β. φισλ ησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ Ζ.Σ.. Απηφο ν ζηφρνο πξέπεη λα επηηεπρζεί μερσξηζηά γηα ηηο Ζ.Σ. πνπ εκπεξηέρνπλ πεξηζζφηεξν απφ 5 ppm Hg Μέρξη 31/12//2006 ζα έπξεπε λα ζπιιέγεηαη ηνπιάρηζηνλ ην 70% θ.β. φισλ ησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ ζπζζσξεπηψλ ηεο βηνκεραλίαο θαη ησλ νρεκάησλ. Απηφο ν ζηφρνο επίζεο πξέπεη λα επηηεπρζεί μερσξηζηά θαη γηα ηνπο ζπζζσξεπηέο πνπ εκπεξηέρνπλ θάδκην. ii) Ωο πξνο ηελ αμηνπνίεζε ησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ Ζ.Σ. θαη ζπζζσξεπηψλ: Μέρξη 31/12/2006 ζα έπξεπε λα αλαθπθιψλεηαη ηνπιάρηζηνλ ην 80% θαηά βάξνο ησλ ζπιιερζέλησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ Ζ.Σ.. Μέρξη 31/12/2006 ζα έπξεπε λα αλαθπθιψλεηαη ηνπιάρηζηνλ ην 95% θαηά βάξνο ησλ ζπιιερζέλησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ ζπζζσξεπηψλ.
Ση. Απόβληηα Ηλεκηρικών και Ηλεκηρονικών Διδών (ΑΗΗΔ) Μέρξη 31/12/2006, ζπιινγή ηνπιάρηζηνλ 4 Kg ΑΖΖΔ νηθηαθήο πξνέιεπζεο θαηά κέζν φξν αλά θάηνηθν θαη έηνο. Όζνλ αθνξά ζηα ΑΖΖΔ πνπ απνζηέιινληαη ζε εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο, κέρξη 31/12/2006: Γηα ηηο κεγάιεο νηθηαθέο ζπζθεπέο θαη ηηο ζπζθεπέο απηφκαηεο δηαλνκήο ν βαζκφο αλάθηεζεο πξέπεη λα απμεζεί ζην 80% ηνπιάρηζηνλ ηνπ κέζνπ βάξνπο αλά ζπζθεπή, θαη ε επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αλαθχθισζε ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ ζηνηρείσλ, ησλ πιηθψλ θαη ησλ νπζηψλ πξέπεη λα απμεζεί ζην 75% ηνπιάρηζηνλ ηνπ κέζνπ βάξνπο αλά ζπζθεπή. Γηα ηνλ εμνπιηζκφ πιεξνθνξηθήο θαη ηειεπηθνηλσληψλ θαη ηα θαηαλαισηηθά είδε αλάθηεζε ηνπιάρηζηνλ 75% ηνπ κέζνπ βάξνπο αλά ζπζθεπή, θαη επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αλαθχθισζε ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ ζηνηρείσλ, ησλ πιηθψλ θαη ησλ νπζηψλ ηνπιάρηζηνλ 65% ηνπ κέζνπ βάξνπο αλά ζπζθεπή. Γηα ηηο κηθξέο νηθηαθέο ζπζθεπέο, ηα θσηηζηηθά είδε, ηα ειεθηξηθά θαη ειεθηξνληθά εξγαιεία, ηα παηρλίδηα, ηνλ εμνπιηζκφ ςπραγσγίαο θαη αζιεηηζκνχ, ηα φξγαλα παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ ν βαζκφο αλάθηεζεο πξέπεη λα απμεζεί ζην 70% ηνπιάρηζηνλ ηνπ κέζνπ βάξνπο αλά ζπζθεπή, θαη ε επαλαρξεζηκνπνίεζε θαη αλαθχθισζε ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ ζηνηρείσλ, ησλ πιηθψλ θαη ησλ νπζηψλ πξέπεη λα απμεζεί ζην 50% ηνπιάρηζηνλ ηνπ κέζνπ βάξνπο αλά ζπζθεπή. Γηα ηνπο ιακπηήξεο εθθέλσζεο αεξίνπ, ν βαζκφο επαλαρξεζηκνπνίεζεο θαη αλαθχθισζεο ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ ζηνηρείσλ, ησλ πιηθψλ θαη ησλ νπζηψλ πξέπεη λα απμεζεί ζην 80% ηνπιάρηζηνλ ηνπ βάξνπο ησλ ιακπηήξσλ.
αλαθύθισζε ζπζθεπαζηώλ θαη άιισλ πξντόλησλ Ζ επίηεπμε ησλ εζληθψλ ζηφρσλ κε ηελ ζεκεξηλή εηήζηα θαηά θεθαιή ζπιινγή απνβιήησλ ζπζθεπαζηψλ, ηελ ππάξρνπζα κεζνδνινγία θαη ηνλ ππάξρνληα ξπζκφ πινπνίεζεο ησλ έξγσλ παξακέλεη ην δεηνχκελν. Θα πξέπεη λα θαηαβιεζνχλ πξνζπάζεηεο γηα ηελ επίζπεπζε ησλ έξγσλ θαη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ λέσλ θαη λα αλαδεηεζνχλ λέν πην επέιηθηνη θαη απνδνηηθνί ηξφπνη πξνψζεζεο ησλ έξγσλ θαη εξγαζηψλ ελαιιαθηηθήο δηαρείξηζεο.
ΥΑΓΑ 1. Τν πξφγξακκα απνθαηάζηαζεο ησλ ΦΑΓΑ ζην ζχλνιφ ηνπ είλαη πνιχπινθν γηαηί εκπιέθνληαη δηάθνξεο ππεξεζίεο θαη θνξείο, φπσο νη Κεληξηθέο, νη Πεξηθεξεηαθέο, νη Ννκαξρηαθέο ππεξεζίεο θαη νη ΟΤΑ, θαη θαζηζηά ηελ σξίκαλζε θαη ηελ πινπνίεζε ησλ έξγσλ απνθαηάζηαζεο ρξνλνβφξα. 2. Ζ θαηαιεθηηθή εκεξνκελία 31-12-2008 παξήιζε θαη νη πεξίπνπ 490 παξακέλνληεο ΦΑΓΑ απνηεινχλ κία αθξηβή εθθξεκφηεηα.
ΠΡΟΣΑΔΗ ΠΟΛΗΣΗΚΖ
1. Οη ζεηηθέο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ησλ επηκέξνπο κεζφδσλ θαη ηερλνινγηψλ δηαρείξηζεο θαη εηδηθφηεξα δηάζεζεο ησλ Α.Σ.Α., ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ππνρξέσζε ηεο ηήξεζεο ησλ βαζηθψλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ πηνζεηεζεί δηεζλψο, θαζψο θαη ζε επίπεδν Δ.Δ. (πεξηνξηζκφο ηεο πνζφηεηαο θαη ηεο βιαπηηθφηεηαο ησλ παξαγφκελσλ Σ.Α., πξνηεξαηφηεηα ηεο αλαθχθισζεο έλαληη ηεο ελεξγεηαθήο αμηνπνίεζεο, αζθαιήο ηειηθή δηάζεζε, νξζνινγηθή θαη αζθαιήο κεηαθνξά), νδεγνχλ ην αληηθείκελν ηεο δηαρείξηζεο ησλ Σ.Α. ζε έλα βέιηηζην ζπλδπαζκό ησλ δηαθόξσλ κεζόδσλ, πνπ εθδειψλεηαη ήδε σο ε επηθξαηνχζα ηάζε ζηηο πεξηζζφηεξεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο.
Βαζηθά πξνζδηνξηζηηθά ζηνηρεία ηεο ηάζεο απηήο είλαη: α. Ζ ζπζηεκαηηθή αλάπηπμε ηεο αλαθχθισζεο κε δηαινγή ζηελ πεγή (σο ζπζηήκαηνο (i) ζεζκώλ, (ii) κεραληζκώλ εθαξκνγήο θαη (iii) ηερλνινγηώλ) ζηα πιηθά ζπζθεπαζηψλ θαζψο θαη ζε απφβιεηα πέξαλ ησλ ζπζθεπαζηψλ, φπσο είλαη ηα Ορήκαηα ζην Τέινο ηνπ Κχθινπ Εσήο ηνπο, ηα Απφβιεηα Ζιεθηξηθνχ θαη Ζιεθηξνληθνχ Δμνπιηζκνχ, νη εμαληιεκέλνη ζπζζσξεπηέο θαη ειεθηξηθέο ζηήιεο, ηα ρξεζηκνπνηεκέλα νξπθηέιαηα, ηα αδξαλή ζηεξεά απφβιεηα, ην έληππν ραξηί θιπ. β. Ο πεξηνξηζκφο ησλ απαηηήζεσλ ζε ρψξνπο γηα ηελ ηειηθή δηάζεζε (πγεηνλνκηθή ηαθή) ησλ Σ.Α. Ήδε, ζε πνιιέο ρψξεο επηβάιιεηαη έλα πξφζζεην ηέινο ζε βάξνο ησλ Σ.Α. πνπ νδεγνχληαη ζε ΦΥΤΑ. γ. Ζ ηαρχηαηε επέθηαζε θαη εθαξκνγή ζπζηεκάησλ νινθιεξσκέλεο πεξηβαιινληηθήο επηηήξεζεο θαη παξαθνινχζεζεο (monitoring) ησλ ΦΥΤΑ ηφζν ζηε θάζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο φζν θαη ζε απηήλ ηεο κεηαθξνληίδαο ηνπο. δ. Παξάιιεια, επεθηείλεηαη ε ελεξγεηαθή αμηνπνίεζε ηνπ παξαγφκελνπ βηναεξίνπ.
ε. Ζ εκπεξηζηαησκέλε Αλάιπζε ηνπ Κύθινπ Εσήο φισλ ησλ πξντφλησλ, ψζηε λα κειεηεζεί θαη αμηνινγεζεί πιήξσο ε πεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο απφ ηελ ζηηγκή παξαγσγήο ηνπο κέρξη ηελ αμηνπνίεζε θαη ηελ ηειηθή δηάζεζε ησλ φπνησλ απνβιήησλ ηνπο, κε ζηφρν ηνλ επαλαζρεδηαζκφ ηνπο ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξα ζηνπο ηεζέληεο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο γηα ηελ πξφιεςε ζην πιαίζην ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο.
Γηα ηαχηα Θα πξέπεη λα αλαιεθζνχλ απφ ηελ Κεληξηθή Γηνίθεζε θαη ηελ Τνπηθή Απηνδηνίθεζε ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο θαη λα πηνζεηεζνχλ δηαθαλέζηεξεο θαη πιένλ αμηόπηζηεο ζηάζεηο γηα ην μεπέξαζκα ησλ εκπνδίσλ πνπ είλαη γλσζηά σο «πξνβιήκαηα θνηλσληθήο απνδνρήο». Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, βαζηθφ ξφιν έρεη ε αλεμαξηεζία ησλ κειεηεηώλ ζην έξγν ηνπο θαη ν ζεβαζκφο ησλ ηεθκεξησκέλσλ πξνηάζεψλ ηνπο, ρσξίο παξαζθεληαθέο παξεκβάζεηο θαζνδήγεζεο ησλ ηειηθώλ απνηειεζκάησλ, θύξηα σο πξνο ην δήηεκα ησλ ρσξνζεηήζεσλ. Οη βεβαξεκέλεο απφ αλζξσπνγελείο δξαζηεξηφηεηεο πεξηνρέο δελ ζα πξέπεη πιένλ λα αληηκεησπίδνληαη, ζηελ πξάμε, σο πξνηηκεζηαθνί ρψξνη πεξαηηέξσ ζπγθέληξσζεο νρινπζψλ δξαζηεξηνηήησλ. Αληίζεηα, ην ζηνηρείν απηφ λα απνηειεί δπζκελή γηα ηελ ρσξνζέηεζε παξάγνληα θαη ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο απαγνξεπηηθφ.
Καζνξηζηηθή είλαη ε ζπκβνιή ζηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο απηνχ ηνπ θαζνξηζκνύ ρξήζεσλ γεο ζε επίπεδν ρψξαο. Πξέπεη λα αμηνπνηεζεί ην λέν ρξεκαηνδνηηθό κέζν 2007-2013 (Γ ΚΠΣ Τακείν Σπλνρήο) δίλνληαο πξνηεξαηφηεηα ζηελ ππνζηήξημε έξγσλ δηαρείξηζεο Α.Σ.Α. πνπ ζπλάδνπλ κε ηηο παξαπάλσ θαηεπζχλζεηο. Με ηελ νπηηθή απηή ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ θαη φιεο νη παξεκβάζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ απνθαηάζηαζε ησλ αλεμέιεγθησλ ρσκαηεξώλ. Σηελ ελαιιαθηηθή Γηαρείξηζε, εθθξεκεί ε δεκνζίεπζε ηνπ Π.Γ. γηα ην έληππν ραξηί. Ηδηαίηεξν βάξνο λα δνζεί ζηελ έκπξαθηε δηεπθφιπλζε ησλ ΟΤΑ λα αλαπηχμνπλ πξνγξάκκαηα κε δηαινγή ζηελ πεγή, ζε ζπλεξγαζία κε ηα εγθεθξηκέλα ζπζηήκαηα ζπιινγηθήο ελαιιαθηηθήο δηαρείξηζεο.
αο επραξηζηώ!