2. ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

2. ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 2.1. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΣΔΑ 2.1.1. Σύντομο ιστορικό Κατά το έτος 2006 επικαιροποιήθηκε ο ΠΕΣΔΑΚ, ο οποίος προέβλεπε τη διαμόρφωση Οργανωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Απορριμμάτων, οι οποίες θα κάλυπταν το σύνολο της Περιφέρειας Κρήτης. Οι άξονες δράσης στους οποίους διαρθρωνόταν ο εν λόγω επικαιροποιημένος ΠΕΣΔΑΚ ήταν: Επεξεργασία και ασφαλής τελική διάθεση των στερεών αποβλήτων λαμβάνοντας υπόψη τα ήδη κατασκευασμένα και εγκεκριμένα έργα. Έμφαση στην επίτευξη ποιοτικών και ποσοτικών στόχων για τη μείωση των αποβλήτων προς τελική διάθεση και την επεξεργασία του οργανικού κλάσματος. Εκπλήρωση ειδικών όρων και διατάξεων που είχαν τεθεί με τις αποφάσεις του Ταμείου Συνοχής για τα ήδη εγκεκριμένα έργα. Καταρχήν διαμόρφωση προτάσεων για τη διαχείριση των ειδικών ρευμάτων στερεών αποβλήτων. Αναμόρφωση της λειτουργίας και της υφιστάμενης δομής των Φορέων Διαχείρισης (ΦοΔ) στην κατεύθυνση της βιώσιμης διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων. Διακοπή λειτουργίας και αποκατάσταση των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και ενεργή συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες διαχείρισης των στερεών αποβλήτων Διοικητικές πρωτοβουλίες για την υποστήριξη και προώθηση των αναγκαίων ενεργειών και δράσεων για την επίτευξη των στόχων σχετικά με την βιοαποδομησιμότητα και τα απόβλητα συσκευασιών. Σε εφαρμογή του Ν. 3536/2007 σήμερα λειτουργούν τέσσερις (4) ΦοΔΣΑ, ο πρώτος είναι η Διαδημοτική Επιχείρηση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ανώνυμη Εταιρεία (ΟΤΑ), με διακριτικό τίτλο «ΔΕΔΙΣΑ Α.Ε. (ΟΤΑ)», έδρα Δήμος Χανίων Π.Ε. Χανίων (1 η Δ.Ε. σύμφωνα με Απρίλιος 2012 2-1

τον ισχύοντα ΠΕΣΔΑ Κρήτης/2006), ο δεύτερος είναι ο Φο.Δ.Σ.Α. ΒΟΡΕΙΑΣ ΠΕΔΙΑΔΑΣ Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ, με διακριτικό τίτλο «Φο.Δ.Σ.Α. Βόρειας Πεδιάδος Α.Ε.», με έδρα στο Δήμο Χερσονήσου Π.Ε. Ηρακλείου (9 η Δ.Ε. σύμφωνα με τον ισχύοντα ΠΕΣΔΑ Κρήτης/2006), ο τρίτος είναι Σύνδεσμος Διαχείρισης Περιβάλλοντος Δήμων Ν. Καζαντζάκη, Αρχανών, Τεμένους με έδρα στο Δήμο Ν. Καζαντζάκης Π.Ε. Ηρακλείου (8 η Δ.Ε. σύμφωνα με τον ισχύοντα ΠΕΣΔΑ Κρήτης/2006), και ο τέταρτος ο ΕΝΙΑΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΕΣΔΑΚ) με έδρα στο Δήμο Ηρακλείου στην Π.Ε. Ηρακλείου Άλλοι ΦοΔΣΑ που δεν έχουν συσταθεί τυπικά, αλλά λειτουργούν έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων είναι οι: 1. Διαδημοτική Επιχείρησης Ύδρευσης-Καθαριότητας Σελίνου. 2. ΑΜΑΡΙ Α.Ε. (Ανώνυμη Αναπτυξιακή Εταιρία Αμαρίου). 3. Δήμος Βιάννου. 4. Δήμος Αγ. Νικολάου. 5. Δήμος Σητείας. 2.1.2. Σκοπιμότητα τροποποίησης ΠΕΣΔΑ Η αναγκαιότητα της αναθεώρησης τροποποίησης του υφιστάμενου εγκεκριμένου ΠΕΣΔΑ προέκυψε από τα εξής στοιχεία: Έχει παρέλθει 5ετία από την επικαιροποίηση του εγκεκριμένου ΠΕΣΔΑ (2006). Δεν υλοποιήθηκε το τελικό στάδιο του επικαιροποιημένου ΠΕΣΔΑ, δεδομένου ότι δεν πραγματοποιήθηκαν ορισμένα από τα έργα που προέβλεπε, με κυριότερο την κεντρική μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης. Υπάρχουν νεότερα θεσμικά, νομοθετικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά δεδομένα και απαιτείται επικαιροποίηση της ποσότητας και ποιότητας των αποβλήτων και πρόβλεψη σε χρονικό ορίζοντα 20-ετίας. Οι απαιτήσεις προκύπτουν από την ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία αναφορικά με τη διαχείριση στερεών αποβλήτων όπως αυτές έχουν τροποποιηθεί από την ημερομηνία εκπόνησης του ισχύοντα ΠΕΣΔΑ Κρήτης (2006), και κυρίως οι αλλαγές που προκύπτουν με το Νόμο 4042/2012 Ποινική προστασία του περιβάλλοντος Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Απαιτείται ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των αστικού τύπου στερεών αποβλήτων, καθώς και των ειδικών ρευμάτων αποβλήτων. Απρίλιος 2012 2-2

Έχει σημειωθεί πρόοδος στις τεχνολογίες διαχείρισης και στα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης. 2.1.3. Αντικείμενο και άξονες δράσης Με την αναπροσαρμογή του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων της Περιφέρειας Κρήτης, επιδιώκεται η ικανοποίηση των αρχών που τίθενται από το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και ειδικότερα: Την αρχή της προφύλαξης και της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται ο περιορισμός του συνολικού όγκου των αποβλήτων και η μείωση των επιβλαβών συνεπειών για την υγεία και το περιβάλλον, μέσω της επαναχρησιμοποίησης, της ανάκτησης υλικών και της ανακύκλωσης, καθώς και της ανάκτησης ενέργειας χωρίς ρύπανση του περιβάλλοντος, ώστε να μειώνεται η ποσότητα των αποβλήτων προς τελική διάθεση, λαμβάνοντας υπόψη το οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», με έμφαση στην ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων Την αρχή της εγγύτητας σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται τα απόβλητα, κατά το δυνατόν, να οδηγούνται σε μια από τις πλησιέστερες εγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή και διάθεσης, εφόσον αυτό είναι περιβαλλοντικά αποδεκτό και οικονομικά εφικτό. Την αρχή επανόρθωσης των ζημιών στο περιβάλλον Αναφορικά με την πρώτη αρχή, εφαρμόζεται η ιεράρχηση όπως αυτή ορίζεται από την Οδηγία 2008/98/ΕΚ και το Νόμο 4042/2012 για τα απόβλητα: α) πρόληψη, β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, γ) ανακύκλωση, δ) άλλου είδους ανάκτηση, π.χ. ανάκτηση ενέργειας, και ε) διάθεση. Οι στόχοι που θέτει καθώς και τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησής τους αποβλέπουν στη διαμόρφωση Οργανωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Απορριμμάτων, οι οποίες θα καλύπτουν το σύνολο της Περιφέρειας. Απρίλιος 2012 2-3

Οι ποιοτικοί στόχοι για το ΠΕΣΔΑ Κρήτης είναι οι ακόλουθοι: Βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων στο σύνολο της Περιφέρειας Πρόληψη ή μείωση της παραγωγής αποβλήτων (ποσοτική μείωση) καθώς και μείωση της περιεκτικότητάς τους σε επικίνδυνες ουσίες (ποιοτική βελτίωση) Επαναχρησιμοποίηση υλικών από τα απόβλητα Αξιοποίηση των αποβλήτων (ανακύκλωση και ανάκτηση ενέργειας) Εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» Εφαρμογή της αρχής της εγγύτητας Χρησιμοποίηση των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη την τεχνολογική εφαρμοσιμότητα και την οικονομική βιωσιμότητα Προώθηση της οργάνωσης, με την ευθύνη του παραγωγού, ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης των άλλων ρευμάτων αποβλήτων, πλην των αστικών: μη επικίνδυνα βιομηχανικά, ελαστικά Αυτοκινήτων, ΑΕΕΚ, ΟΤΚΖ, ΑΗΗΕ, ιλύες ΕΕΛ, επικίνδυνα αστικά στερεά απόβλητα, κ.λπ. Ουσιαστική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στους τομείς που παρουσιάζουν επιχειρηματικό ενδιαφέρον Αποκατάσταση όλων των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων Ασφαλής τελική διάθεση των αποβλήτων Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού έτσι ώστε να υπάρχει ενεργή συμμετοχή και ευθύνη των πολιτών στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Οι στόχοι που τίθενται επιμερίζονται σε τρεις (3) γενικές κατηγορίες αποβλήτων, όπως προβλέπονται στην πρώτη αναθεώρηση του σχεδίου και σε συμφωνία με τις κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΑ): Αστικά απόβλητα, συμπεριλαμβανομένων και των υλικών συσκευασίας Μη Επικίνδυνα Βιομηχανικά Απόβλητα Άλλες κατηγορίες μη επικινδύνων στερεών αποβλήτων, ως ακολούθως: Ιλύες από Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Αστικών Λυμάτων Μεταχειρισμένα ελαστικά Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωή τους (ΟΤΚΖ) Απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Αδρανή απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις Γεωργικά υπολείμματα και άχρηστα γεωργικά προϊόντα Απρίλιος 2012 2-4

2.2. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ, ΠΟΙΟΤΗΤΑ & ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 2.2.1. Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ) 2.2.1.1. Ποσότητα Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η προσέγγιση των παραγόμενων ποσοτήτων ΑΣΑ για την Περιφέρεια Κρήτης, βασίστηκε σε πρωτογενή στοιχεία από τους ζυγιστικούς μηχανισμούς που έχουν τοποθετηθεί στις μονάδες επεξεργασίας των ΑΣΑ, στο ΚΔΑΥ αλλά και τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής στην Περιφέρεια Κρήτης. Τα στοιχεία αυτά συλλέχθηκαν από τους αρμόδιους φορείς. Για τις περιπτώσεις που δεν ήταν διαθέσιμα δεδομένα λόγω έλλειψης ζυγιστικού μηχανισμού, οι αντίστοιχες ποσότητες ΑΣΑ εκτιμήθηκαν βάσει της Μέσης Παραγωγής Απορριμμάτων ανά κάτοικο (Μ.Π.Α), του Ρυθμού Μεταβολής Πληθυσμού και της τελευταίας επίσημης απογραφής του πληθυσμού (Ε.Σ.Υ.Ε., 2001), έχοντας παράλληλα ως γνώμονα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας στο σύνολο της. Επίσης, αξιοποιήθηκαν όσα στοιχεία προϋπήρχαν της εκπόνησης της παρούσας μελέτης για την ποσότητα των παραγόμενων απορριμμάτων στην Περιφέρεια Κρήτης. Τέλος πρέπει να αναφερθεί ότι εφεξής «σύμμεικτα ΑΣΑ» θα νοούνται τα ΑΣΑ που παραμένουν μετά τη Διαλογή στην Πηγή των αποβλήτων συσκευασίας, ήτοι τα ΑΣΑ που περιέχονται στους πράσινους κάδους. Οι παραγόμενες ποσότητες ΑΣΑ για τα έτη 2009, 2010 και 2011 σε επίπεδο Περιφέρειας παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα. Πίνακας 2-1: Συνολική παραγωγή ΑΣΑ στην Περιφέρεια Κρήτης ΝΟΜΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΑΣΑ 2009 (τόνοι) ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΑΣΑ 2010 (τόνοι) ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΑΣΑ 2011 (τόνοι) Χανίων 94.326 92.493 88.336 Ρεθύμνου 51.715 50.800 48.824 Ηρακλείου 196.516 194.228 193.551 Λασιθίου 55.170 54.098 53.985 ΣΥΝΟΛΟ 397.727 391.530 384.696 2.2.1.2. Μελλοντική εξέλιξη της παραγωγής ΑΣΑ Τόσο για την ακριβή εκτίμηση των στόχων όσο και για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση των εναλλακτικών στρατηγικών για την επίτευξή τους, είναι απαραίτητη η γνώση της Απρίλιος 2012 2-5

ποσότητας των αποβλήτων και μάλιστα σε ένα βάθος χρόνου, ώστε να μπορέσουν να γίνουν εκτιμήσεις για την εξέλιξη των τάσεων στα επόμενα χρόνια. Συγκεκριμένα, η εκτίμηση της εξέλιξης των αστικών στερεών αποβλήτων της Περιφέρειας προς διαχείριση σε επίπεδο 10ετίας και 20ετίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον προσδιορισμό των επιμέρους στόχων όπως η εκτροπή του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των αποβλήτων (ΒΑΑ) και η αξιοποίηση και ανακύκλωση των υλικών συσκευασίας. Για την εκτίμηση της μελλοντικής εξέλιξης, λαμβάνονται υπόψη στοιχεία σχετικά με τη γενικότερη φυσιογνωμία της Περιφέρειας και κυρίως τα αναπτυξιακά και χωροταξικά της χαρακτηριστικά, αλλά και ως δεδομένο ότι για την Περιφέρεια της Κρήτης, η μέση ετήσια αναμενόμενη αύξηση του πληθυσμού είναι περίπου 0,5%. Από την άλλη πλευρά η Μέση Παραγωγή Απορριμμάτων ανά κάτοικο (Μ.Π.Α.), γενικά εμφανίζει τάσεις σταθεροποίησης ή/και μείωσης κυρίως λόγω της εφαρμογής προγραμμάτων πολιτικής πρόληψης / μείωσης / επαναχρησιμοποίησης, αλλά ταυτόχρονα και της οικονομικής ύφεσης που ταλανίζει στις παρούσες συνθήκες την Ελλάδα. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι με βάσει τα ζυγολόγια των φορέων διαχείρισης τα προηγούμενα έτη (2008-2009-2010), παρατηρείται μια μείωση στην παραγωγή των ΑΣΑ, η οποία συγκεκριμένα σε σχέση με το 2009 εκτιμάται περίπου 3,5%. Επισημαίνεται βέβαια ότι ο σχεδιασμός γίνεται σε επίπεδα Μέσου Όρου 20-ετίας, και μέσα σε αυτό το διάστημα αναμένεται εν γένει έστω και μικρή αύξηση της παραγωγής. Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω εκτιμάται για λόγους υπέρ ασφαλείας μια ετήσια αύξηση της παραγόμενης ποσότητας απορριμμάτων περίπου 1,05%, η οποία ουσιαστικά με βάση τα διεθνή δεδομένα, θεωρείται συντηρητικά μικρή. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζεται η εκτιμώμενη διαχρονική εξέλιξη των εκτιμώμενων ποσοτήτων παραγόμενων ΑΣΑ ανά Π.Ε., μέχρι το 2020, έτος για το οποίο γίνεται και ο βασικός σχεδιασμός. Πίνακας 2-2: Εκτίμηση διαχρονικής εξέλιξης της παραγωγής ΑΣΑ στην Περιφέρεια Κρήτης Έτη Παραγόμενα ΑΣΑ (τόνοι) 2011 384.696 2012 388.735 2013 392.817 2014 396.942 2015 401.109 2016 405.321 2017 409.577 2018 413.878 2019 418.223 2020 422.615 2021 427.052 Απρίλιος 2012 2-6

Ποσοστό ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ Έτη Παραγόμενα ΑΣΑ (τόνοι) 2022 431.536 2023 436.067 2024 440.646 2025 445.273 2026 449.948 2027 454.673 2028 459.447 2029 464.271 2030 469.146 2.2.1.3. Εποχιακές Διακυμάνσεις Δεδομένου ότι η Περιφέρεια Κρήτης παρουσιάζει έντονη τουριστική κίνηση, αναμένεται και έντονη εποχιακή διακύμανση, και ιδιαίτερα στις τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές. Η ομάδα μελέτης προέβη σε επεξεργασία των ζυγολογίων, όπου υπήρχαν διαθέσιμα μηνιαία δεδομένα, με επίκεντρο τους Νομούς Ηρακλείου και Χανίων. Ποσοστό της μέσης μηνιαίας παραγωγής ΑΣΑ στο Ν. Ηρακλείου 12.00% 10.00% 8.00% 6.00% 4.00% 2.00% 0.00% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Μήνας Σχήμα 2-1: Μηνιαία διακύμανση παραγωγής ΑΣΑ στην Π.Ε. Ηρακλείου (2009) Απρίλιος 2012 2-7

Ποσοστό ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ Ποσοστό της μέσης μηνιαίας παραγωγής ΑΣΑ στο Ν. Χανίων 12.00% 10.00% 8.00% 6.00% 4.00% 2.00% 0.00% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Μήνας Σχήμα 2-2: Μηνιαία διακύμανση παραγωγής ΑΣΑ στην Π.Ε. Χανίων (2009) Με την κόκκινη διακεκομμένη γραμμή επισημαίνεται ο μέσος όρος παραγωγής τους μήνες όπου ο εποχιακός πληθυσμός εκτιμάται ότι βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα του έτους (ήτοι Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Νοέμβριο και Δεκέμβριο). Όπως παρατηρείται, η εποχιακή διακύμανση είναι πολύ έντονη, με μέγιστη απόκλιση από το μέσο όρο τους μήνες Ιούλιο (Ν. Ηρακλείου) και Αύγουστο (Ν. Χανίων). 2.2.1.4. Σύσταση ΑΣΑ Περιφέρειας Κρήτης Η σύνθεση των απορριμμάτων αποτελεί μια από τις πλέον βασικές παραμέτρους για το σχεδιασμό της διάθεσής τους και επηρεάζεται από πολυάριθμους παράγοντες όπως, ο χαρακτήρας του πολεοδομικού συγκροτήματος (πολεοδομική ζώνη, βιομηχανική κ.λπ.), το κλίμα και η εποχή, ο τύπος της κατοικίας, το βιοτικό επίπεδο, η τουριστική ανάπτυξη που μπορεί να οδηγεί σε μεγαλύτερες ποσότητες αποβλήτων συσκευασίας κ.λπ. Επίσης, η ποιοτική σύσταση των απορριμμάτων είναι παράμετρος δυναμική, τόσο τοπικά όσο και χρονικά. Έτσι, τοπικά, η σύσταση των απορριμμάτων μπορεί να διαφοροποιείται έντονα από χώρα σε χώρα, αλλά και μέσα στην ίδια χώρα από Περιφέρεια σε Περιφέρεια, από νομό σε νομό αλλά ακόμη και μέσα στην ίδια πόλη από περιοχή σε περιοχή. Χρονικά, η σύσταση των απορριμμάτων μπορεί επίσης να μεταβάλλεται διαχρονικά, από έτος σε έτος, από εποχή σε εποχή αλλά ακόμη και από ημέρα σε ημέρα της εβδομάδας. Και τούτο γιατί υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες που ξεκινούν από τις καταναλωτικές και διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της περιοχής, τις προτιμώμενες συσκευασίες και το σύνολο των δραστηριοτήτων τους. Έτσι παραδείγματος χάριν τα ελληνικά απορρίμματα εμφανίζουν αύξηση του ποσοστού του ζυμώσιμου κλάσματός τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω της αυξημένης κατανάλωσης φρούτων και νωπών λαχανικών. Απρίλιος 2012 2-8

Τα βασικά κλάσματα των ΑΣΑ που εκφράζουν και την ποιοτική τους σύσταση περιλαμβάνουν συγκεκριμένα υλικά τα οποία ακολουθούν την παρακάτω κατηγοριοποίηση: Οργανικό κλάσμα (ζυμώσιμα υλικά υπολείμματα τροφίμων): Περιλαμβάνονται τα βιοαποδομήσιμα υλικά φυτικής και ζωϊκής προέλευσης όπως υπολείμματα κουζίνας και κήπου (φρούτα - λαχανικά, υπολείμματα τροφών, κλαδέματα κ.α.) Χαρτί - Χαρτόνι: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλα τα προϊόντα από χαρτί (κυρίως από έντυπα και υλικά συσκευασίας κ.α.) και χαρτόνι όλων των μεγεθών. Μέταλλα: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλα τα μέταλλα, σιδηρούχα (υλικά που παρουσιάζουν μαγνητικές ιδιότητες) και μη σιδηρούχα μεταλλικά αντικείμενα (κυρίως από αλουμίνιο) όπως κουτάκια αναψυκτικών, δοχεία κ.α. Γυαλί: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλα τα είδη γυαλιού σε οποιοδήποτε χρώμα και σχήμα (μπουκάλια, ποτήρια, καθρέπτες κ.α.). Πλαστικά: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλα τα είδη πλαστικών και πολυμερών υλικών που συναντώνται στα απορρίμματα όπως φιάλες, σακούλες, υλικά συσκευασίας, σωλήνες, συσκευασίες tetrapack (χυμοί, τρόφιμα), περιτυλίγματα κ.α. Δέρμα, ύφασμα, ξύλο, λάστιχο (Δ-Υ-Ξ-Λ): Στην κατηγορία αυτή ανήκουν υλικά μεγάλης θερμογόνου αξίας (συνήθως είναι κατάλληλα για καύση και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαδικασίες και μονάδες βιοαποδόμησης), όπως ρούχα, παπούτσια, έπιπλα κ.α. Αδρανή: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται αδρανή υλικά από οικοδομικές κυρίως εργασίες τα οποία καταλήγουν στα αστικά απορρίμματα, όπως κεραμικά, πέτρες, τούβλα, χώμα, τσιμέντο κ.α. Διάφορα: Η κατηγορία αυτή αποτελείται από υλικά τα οποία δεν ανήκουν σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες όπως τα ογκώδη (π.χ. στρώματα, έπιπλα κ.α.) Σύμφωνα με την Τελική Έκθεση Αποτελεσμάτων «Ποιοτική και Ποσοτική Ανάλυση Απορριμμάτων Περιφέρειας Κρήτης», στο πλαίσιο της οποίας έγινε σειρά δειγματοληψιών από το Σεπτέμβριο 2003- Αύγουστο 2004, για τέσσερις φάσεις που αντιστοιχούν στο φθινόπωρο, στο χειμώνα, στην άνοιξη και στο καλοκαίρι, τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα για την ποιοτική σύνθεση των απορριμμάτων παρουσιάζονται ακολούθως. Απρίλιος 2012 2-9

Πίνακας 2-3: Συγκεντρωτικά αποτελέσματα σύνθεσης ΑΣΑ περιφέρειας Κρήτης (2003-2004) 1 Ρεύμα Αποβλήτων Ποσοστό (%) ΤΡΟΦΙΚΑ ΥΠΟΛΛΕΙΜΜΑΤΑ (Οργανικά) 39,15 ΧΑΡΤΙ 19,94 ΠΛΑΣΤΙΚΑ 16,85 ΜΕΤΑΛΛΑ 3,51 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ 1,44 ΑΔΡΑΝΗ 2,67 ΓΥΑΛΙ 5,33 Δ-Ξ-Υ-Λ 5,24 ΑΔΡΑΝΗ 2,67 ΥΠΟΛΟΙΠΑ 5,87 ΣΥΝΟΛΟ 100,00 Τα δεδομένα αυτά σε μορφή πίτας δίνονται στο παρακάτω σχήμα. Σχήμα 2-3: Απεικόνιση της ποιοτικής σύνθεσης των απορριμμάτων στην Περιφέρεια Κρήτης 1 Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι στην Περιφέρεια Κρήτης τα Βιοαποδομήσιμα Αστικά Απόβλητα (Β.Α.Α.) είναι περίπου 60,4% και συμπεριλαμβάνουν τα οργανικά, το χαρτί / χαρτόνι και το ξύλο. Επισημαίνεται ότι το ξύλο θεωρήθηκε περίπου το 25% της ποσότητας που περιγράφεται ανωτέρω ως Δέρμα-Ξύλο-Ύφασμα-Λάστιχο (Δ-Ξ-Υ-Λ). Επίσης, σύμφωνα με στοιχεία που δίνονται στον Εθνικό Σχεδιασμό αλλά και από την Eurstat σχετικά με τα παραγόμενα υλικά συσκευασίας στην Ελλάδα έως και το 2007, το σύνολο των συσκευασιών υπολογίζεται περίπου στο 27,5%. 1 Πολυτεχνείο Κρήτης, Ποιοτική και Ποσοτική Ανάλυση Απορριμμάτων Περιφέρειας Κρήτης, Σεπτέμβριος 2004 Απρίλιος 2012 2-10

2.2.2. Ποσότητες Άλλων Απόβλητων 2.2.2.1. Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) Σύμφωνα με εκτιμήσεις από σχετικές μελέτες για τα ΑΗΗΕ, οι παραγόμενες ποσότητες στα αστικά κέντρα είναι περισσότερες από ότι στις αγροτικές περιοχές. Προκειμένου να ληφθεί υπόψη στους υπολογισμούς αυτή η διαφοροποίηση, αποφασίστηκε να διαχωριστούν οι ΟΤΑ της περιφέρειας βάσει του χαρακτήρα (αστικού η αγροτικού) που τους αποδίδεται από την τελευταία απογραφή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθούν οι εξής συντελεστές: 18kg/κάτοικο/έτος για τις αστικές περιοχές και 12kg/κάτοικο/έτος για τις αγροτικές περιοχές. Με βάση τους συντελεστές αυτούς, τον εκτιμώμενο μόνιμο πληθυσμό της Περιφέρειας Κρήτης (628.729) και το στοιχείο της ΕΛ.ΣΤΑΤ. από την απογραφή του 2001 ότι το 57,6% του πληθυσμού της Κρήτης διαμένει σε ημιαστικές και αστικές περιοχές και το 42,4% σε αγροτικές για το έτος 2010 εκτιμήθηκαν οι παραγόμενες ποσότητες ΑΗΗΕ, οι οποίες φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 2-4: Εκτίμηση Παραγόμενων ποσοτήτων ΑΗΗΕ εντός της Περιφέρειας Κρήτης για το έτος 2010 Περιοχές ΑΗΗΕ (t) Αστικές και ημιαστικές περιοχές 7.126 Αγροτικές περιοχές 3.199 Σύνολο Κρήτης 10.325 Για τα ΑΗΗΕ, η εκτίμηση των μελλοντικών ποσοτήτων βασίστηκε στη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όπου αναφέρεται μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης για τα ΑΗΗΕ στις 27 χώρες-μέλη της Ε.Ε. 2,5% - 2,7%. Από στοιχεία του Υ.ΠΕ.Κ.Α. για τα τελευταία έτη, προκύπτει ότι η ετήσια αύξηση των παραγομένων ΑΗΗΕ είναι μεγαλύτερη, της τάξης του 5%. Παρόλα αυτά, η αύξηση των καταναλωτικών αναγκών που οδηγεί σε αντίστοιχη αύξηση της κατανάλωσης ΗΗΕ αναμένεται να μειωθεί με την πάροδο των χρόνων. Κατά συνέπεια, ο ρυθμός αύξησης των ΑΗΗΕ αναμένεται επίσης να μειωθεί και να σταθεροποιηθεί σε μια τιμή που θα αντιστοιχεί στη μεταβολή του πληθυσμού. Λαμβάνοντας υπόψη και το χαρακτήρα της Περιφέρειας Κρήτης και την εν γένει οικονομική κρίση υιοθετείται ένας μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης για τα ΑΗΗΕ της τάξης του 1,4%. Απρίλιος 2012 2-11

Πίνακας 2-5: Εκτίμηση μελλοντικών ποσοτήτων αποβλήτων ΑΗΗΕ στην Περιφέρεια Κρήτης (σε τόνους) Έτος Ποσότητες αποβλήτων ΑΗΗΕ σε τόνους 2011 10.470 2013 10.765 2016 11.223 2020 11.865 2030 13.635 2.2.2.2. Οχήματα στο Τέλος του Κύκλου Ζωής τους (ΟΤΚΖ) Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ, ο στόλος των οχημάτων σε κυκλοφορία αυξήθηκε το 2007 κατά 5,5% σε σύγκριση με το 2006, το 2008 κατά 4,7% σε σύγκριση με το 2007 και το 2009 κατά 2,3% σε σχέση με το 2008. Δεδομένης της οικονομικής ύφεσης για το 2010 και το 2011 προβλέπεται ότι η αντίστοιχη αύξηση στον αριθμό των οχημάτων σε κυκλοφορία θα είναι της τάξης του 1%, δηλαδή ο συνολικός αριθμός οχημάτων σε κυκλοφορία θα είναι κατά προσέγγιση 7.990.000. Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα η ετήσια ανακύκλωση των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους πλησιάζει πανελλαδικά τις 70.000. Για το έτος 2010, ο συνολικός αριθμός των ΟΤΚΖ σε επίπεδο χώρα ήταν 70.000, μιας και τις τελευταίες ημέρες κάθε χρόνο παρατηρείται σημαντική παράδοση ΟΤΚΖ προκειμένου να αποφευχθεί η πληρωμή τελών κυκλοφορίας για την επόμενη χρονιά. Προσδιορίζεται ο συντελεστής ΟΤΚΖ ανά όχημα σε κυκλοφορία με βάση τον αριθμό των συλλεχθέντων ΟΤΚΖ και το σύνολο των οχημάτων σε κυκλοφορία της χώρας, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 2-6: Προσδιορισμός συντελεστή ΟΤΚΖ ανά όχημα σε κυκλοφορία 2007 2008 2009 2010 Αριθμός ΟΤΚΖ που συλλέχθηκαν σε επίπεδο 49.798 62.696 146.565 70.000 χώρας Συνολικός αριθμός οχημάτων σε κυκλοφορία 7.380.265 7.729.262 7.910.565 7.989.670 Συντελεστής ΟΤΚΖ ανά όχημα σε κυκλοφορία 0,00675 0,00811 0,0185 0,0088 Παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις στο συντελεστή ΟΤΚΖ ανά όχημα σε κυκλοφορία και αυτό οφείλεται σε διάφορες παραμέτρους. Για παράδειγμα, ο αριθμός του εξαιρετικά υψηλού αριθμού ΟΤΚΖ το 2009 οφείλεται στη σημαντική αύξηση των τελών κυκλοφορίας για το 2010 στα παλαιά οχήματα και στην ύπαρξη κινήτρων για απόσυρση εντός του 2009. Παράλληλα, αυξάνεται διαχρονικά ο αριθμός των αποσυρόμενων ΟΤΚΖ λόγω της καλύτερης οργάνωσης και της επέκτασης της λειτουργίας της ΕΔΟΕ, καθώς οδηγούνται προς εναλλακτική διαχείριση και ιστορικά απόβλητα. Απρίλιος 2012 2-12

Λαμβάνοντας υπόψη το συντελεστή ΟΤΚΖ ανά όχημα σε κυκλοφορία σε επίπεδο χώρας για 2010 (0,0088 ΟΤΚΖ/όχημα), προκύπτουν οι ποσότητες των ΟΤΚΖ για το 2010 στην Περιφέρεια Κρήτης, όπως φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Σημειώνεται ότι η Οδηγία και το σχετικό ΠΔ δεν αφορούν το σύνολο των ΟΤΚΖ, αλλά μόνο οχήματα κατηγορίας Μ1 (Κατηγορία Μ1 - Οχήματα τα οποία έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί για τη μεταφορά προσώπων, έχουν τουλάχιστον τέσσερεις τροχούς και περιλαμβάνουν το πολύ οκτώ θέσεις καθημένων πέραν του καθίσματος του οδηγού. Στην κατηγορία αυτή δεν συμπεριλαμβάνονται οι μοτοσικλέτες με 4 τροχούς) και Ν1 (Κατηγορία Ν1 - Οχήματα τα οποία έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί για τη μεταφορά εμπορευμάτων και έχοντα μέγιστη μάζα που δεν υπερβαίνει τους 3,5 τόνους). Πίνακας 2-7: Εκτίμηση αριθμού ΟΤΚΖ ανά Π.Ε. στην περιφέρεια Κρήτης για το έτος 2010 Π.Ε. ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΤΚΖ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2.270 ΛΑΣΙΘΙ 580 ΡΕΘΥΜΝΟ 560 ΧΑΝΙΑ 1.010 ΣΥΝΟΛΟ ΚΡΗΤΗΣ 4.420 Σύμφωνα με τις υφιστάμενες συνθήκες της οικονομικής ύφεσης, η οποία αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον για τα προσεχή τρία χρόνια, ο αριθμός των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους αναμένεται να διατηρηθεί στα επίπεδα παραγωγής του 2010. Η μόνη περίπτωση να σημειωθεί σημαντική αύξηση στον αριθμό των ΟΤΚΖ είναι να δοθούν ιδιαίτερα ισχυρά κίνητρα για την προώθηση της απόσυρσης. Διαφορετικά, η δραστική μείωση των πωλήσεων οχημάτων στην Ελλάδα είναι ενδεικτική της τάσης σταθεροποίησης που αναμένεται για το σύνολο της χώρας και κατά προέκταση και για την Περιφέρεια Κρήτης. Για το λόγο αυτό υιοθετείται η πρόβλεψη πως η αύξηση των ΟΤΚΖ θα ακολουθεί τον ετήσιο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού της Κρήτης, δηλαδή θα αυξάνεται με 0,5% σε ετήσια βάση (Υ.Α. 25291/2003), όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 2-8: Εκτίμηση μελλοντικών ποσοτήτων αποβλήτων ΟΤΚΖ στην Περιφέρεια Κρήτης Έτος Αριθμός ΟΤΚΖ 2011 4.442 2013 4.487 2016 4.554 2020 4.646 2030 4.884 Απρίλιος 2012 2-13

2.2.2.3. Μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων Προκειμένου να εκτιμηθούν οι παραγόμενες ποσότητες μεταχειρισμένων ελαστικών στην Περιφέρεια Κρήτης, χρησιμοποιήθηκαν τα στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το 2007, 2008, 2009 καθώς και οι εκτιμήσεις για το 2010 σχετικά με τον αριθμό και τον τύπο των οχημάτων σε κυκλοφορία ανά Π.Ε.. Στην Περιφέρεια Κρήτης για το 2010, εκτιμήθηκαν και οι παραγόμενες ποσότητες αποβλήτων ελαστικών ανά Π.Ε., οι οποίες παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα. Πίνακας 2-9: Ποσότητες αποβλήτων ελαστικών στην Περιφέρεια Κρήτης ανά Π.Ε. για τα έτη 2008-2010 Ποσότητα απορριπτόμενων ελαστικών (t / έτος) ανά Π.Ε. 2008 2009 2010 ΗΡΑΚΛΕΙΟ 1.586 1.617 1.634 ΛΑΣΙΘΙ 407 412 416 ΡΕΘΥΜΝΟ 383 397 401 ΧΑΝΙΑ 709 721 728 ΣΥΝΟΛΟ ΚΡΗΤΗΣ 3.085 3.148 3.179 Αναφορικά με την μελλοντική εξέλιξη των παραγόμενων ποσοτήτων, δεδομένης της σημαντικής κάμψης στις πωλήσεις αυτοκινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης και της σημαντικής αύξησης του ειδικού φόρου κατανάλωσης της βενζίνης αναμένεται ο περιορισμός της χρήσης του αυτοκινήτου στην καθημερινή ζωή, με αποτέλεσμα την αύξηση του χρόνου ζωής των ελαστικών. 2.2.2.4. Απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) Τα μόνα στοιχεία που μπορούν να προκύψουν σχετικά με την παραγωγή ΑΕΚΚ στην Κρήτη δύναται να υπολογιστούν έμμεσα (εκτίμηση) από την επίσημη απογραφή των οικοδομικών αδειών που χορηγεί η Πολεοδομία για νέες οικοδομές, προσθήκες και κατεδαφίσεις κτιρίων, όπως αυτή λαμβάνει χώρα από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος. Λόγω της έλλειψης στοιχείων η μελετητική ομάδα προέβη σε μια έμμεση εκτίμηση της συνολικής ποσότητας, των παραγόμενων αποβλήτων από κατασκευές, εκσκαφές και κατεδαφίσεις σε επίπεδο περιφέρειας και περιφερειακών ενοτήτων στην Κρήτη. Απρίλιος 2012 2-14

Στο σύνολο της Περιφέρειας Κρήτης παρήχθησαν 1.520.754 t ΑΕΚΚ το 2009.Τα αποτελέσματα των υπολογισμών για τα τρία τελευταία χρόνια συνοψίζονται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 2-10: Εκτιμήσεις παραγόμενων ποσοτήτων ΑΕΚΚ για τα έτη 2007-2009 με χρήση του μοντέλου του ΕΜΠ Ποσότητες σε t 2007 2008 2009 Απόβλητα Κατασκευών 174.286 136.248 103.775 Απόβλητα Κατεδαφίσεων 57.757 44.778 45.427 Απόβλητα Εκσκαφών 2.162.160 1.763.580 1.371.552 Σύνολο ΑΕΚΚ 2.394.203 1.944.606 1.520.754 Στο σύνολο της Περιφέρειας Κρήτης παρατηρείται μια σημαντική πτώση της συνολικής ποσότητας ΑΕΚΚ την τριετία 2007-2009, γεγονός που οφείλεται στη μείωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας στο σύνολο της Περιφέρειας. Ωστόσο, οι ποσότητες και οι όγκοι του συγκεκριμένου ρεύματος αποβλήτου παραμένουν πολύ υψηλοί. Αναφορικά με την μελλοντική εξέλιξη των ΑΕΚΚ, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην οικοδομική δραστηριότητα δεν επιτρέπουν μια ασφαλή πρόβλεψη για την εξέλιξη της τελευταίας τα επόμενα χρόνια. Προκειμένου να μπορέσουν να γίνουν τέτοιες εκτιμήσεις θα πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσει το τοπίο σχετικά με την οικονομική κρίση και στη συνέχεια να επέλθει μια σχετική ισορροπία στον κατασκευαστικό κλάδο. Η πτωτική τάση στις παραγόμενες ποσότητες των ΑΕΚΚ στην Περιφέρεια Κρήτης αναμένεται να συνεχιστεί την ερχόμενη τριετία. 2.2.2.5. Ιλύς από την επεξεργασία αστικών λυμάτων Σύμφωνα με τη συλλογή και την καταγραφή δεδομένων από τις ΔΕΥΑ της Περιφέρειας Κρήτης, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα, υπολογίστηκε η επεξεργασμένη ιλύς για όλη την Περιφέρεια, η παραγωγή ιλύος ανέρχεται σε περίπου 29.000 t/έτος. Τονίζεται ότι οι παραπάνω ποσότητες ιλύος αφορούν την τελικά επεξεργασμένη ιλύ που σε ορισμένες περιπτώσεις (Χερσόνησο, Μάλια, Ρέθυμνο) έχει υποστεί ηλιακή ξήρανση με αποτέλεσμα τη μείωση της υγρασίας και τον περιορισμό της ποσότητάς της. Αν υπήρχε πρόθεση της καταγραφής της ποσότητας της νωπής ιλύος, τότε οι ποσότητες θα υπερέβαιναν τους 35.000 τόνους. Επιπρόσθετα, οι ποσότητες της ιλύος δεν περιλαμβάνουν τις ποσότητες από τις εγκαταστάσεις των βιολογικών των ξενοδοχείων και τη βιομηχανική περιοχή. Οι ΕΕΛ στη βιομηχανική περιοχή παρήγαγαν προ της οικονομικής κρίσης ποσότητας ιλύος της τάξεως των Απρίλιος 2012 2-15

5.000 τόνων (εκτός αντικειμένου ΠΕΣΔΑ), η οποία υφίσταται εδαφική χρήση δίχως ικανοποιητικό έλεγχο. Πίνακας 2-11: Επεξεργασμένη ιλύς ανά Π.Ε. της Περιφέρειας Κρήτης για το έτος 2010 Π.Ε. ΔΕΥΑ 2 ΔΗΜΟΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΗ ΙΛΥΣ (t/έτος) Ηράκλειο Λασίθι Χανιά Ρέθυμνο Μαλίων Μαλίων 6.212 Χερσονήσου Χερσονήσου 8.497 600 * Ηρακλείου Ηρακλείου 137.711 Γαζίου 13.581 13.420 Αγ. Νικόλαος Αγ. Νικόλαος 19.462 1.535 Ιεράπετρα Ιεράπετρα 23.707 2.500 Σητεία Σητεία 14.338 250 Πλατανιά 5.225 Βορείου άξονα Νέας Κυδωνίας 7.301 Βουκολίων 3.295 2.688 Κολυμβαρίου 5.346 Χανίων Χανίων 63.694 6.590 Γεροπόταμος Γεροπόταμος 8.323 300 Ρέθυμνο Ρέθυμνο 31.687 1.100 Σύνολο 348.379 28.983 * Η μονάδα έχει κύκλο λειτουργίας 14 ημέρες. Σε κάθε κύκλο λειτουργίας επεξεργάζεται 80 τόνους υγρής ιλύος και αποδίδει περίπου 24 τόνους αποξηραμένης με ποσοστό υγρασίας 20% περίπου. Η ποσότητα της εισερχόμενης νωπής ιλύος ανέρχεται σε 2.000 τόνους. Μικρές πρόσθετες ποσότητες ιλύος παράγονται από το βιολογικό του Τυμπακίου που μόλις πρόσφατα ξεκίνησε να λειτουργεί στην Π.Ε. Ηρακλείου και το βιολογικό του Δήμου Καζαντζάκη στον οικισμό των Πεζών που εκτιμάται ότι παράγει ποσότητα μικρότερη των 500 t / έτος. Στην Π.Ε. Ρεθύμνου πέραν του κεντρικού βιολογικού του Ρεθύμνου λειτουργούν ακόμη μικροί Βιολογικοί Καθαρισμοί στους Οικισμούς Πλακιά, Αγ. Γαλήνης, Περάματος, Μπαλίου, Ανωγείων, Ακουμίων και Πανόρμου. Η παραγόμενη αφυδατωμένη ιλύς (~80% υγρασία) έκαστου μικρού βιολογικού υπολογίζεται σε 175 m 3 ετησίως (δηλαδή περίπου 1.225 m 3 σε ετήσια βάση), η οποία διατίθεται στο Βιολογικό σταθμό της Δ.Ε.Υ.Α.Ρ.. Με βάση τα παραπάνω, οι μελλοντικές ποσότητες ιλύος από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων για την Περιφέρεια Κρήτης εκτιμώνται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 2-12: Εκτίμηση μελλοντικών ποσοτήτων τελικά επεξεργασμένης ιλύος ΕΕΛ στην Περιφέρεια Κρήτης Έτος Ποσότητες αποβλήτων 2 Κάθε ΔΕΥΑ μπορεί να έχει υπ ευθύνη της περισσότερες από μία ΕΕΛ καθώς και ιλύες από μικρούς ΒΙΟ.ΚΑ. Απρίλιος 2012 2-16

ΕΕΛ σε τόνους 2011 29.250 2013 30.700 2016 33.550 2020 36.400 2030 40.700 2.2.2.6. Γεωργικά υπολείμματα Παραγόμενες ποσότητες προϊόντων κλαδέματος Λόγω του μεγάλου αριθμού των δενδρωδών καλλιεργειών και των αμπελιών στην Περιφέρεια Κρήτης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκτίμηση των παραγόμενων ποσοτήτων των προϊόντων κλαδέματος (κλαδοδέματα), ώστε να διασφαλιστεί η ορθολογική τους διάθεση στο μέλλον. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η ετήσια ποσότητα προϊόντων κλαδέματος ανά είδος γεωργικής καλλιέργειας στο σύνολο της Περιφέρειας. Πίνακας 2-13: Ετήσια ποσότητα προϊόντων κλαδέματος από δενδρώδεις καλλιέργειες για το έτος 2000 (t/έτος) Νομοί Στρέμματα δενδρώδεις καλλιέργειες (στρέμματα) Ετήσια ποσότητα προϊόντων κλαδέματος από δενδρώδεις καλλιέργειες (σε t) Ηράκλειο 745.000 1.117 Λασίθι 225.000 3.375 Ρέθυμνο 285.000 4.275 Χανιά 392.000 5.880 Περιφέρεια Κρήτης 1.648.000 14.647 Πίνακας 2-14: Ετήσια ποσότητα προϊόντων κλαδέματος από αμπελώνες για το έτος 2000 (t/έτος) Νομοί Στρέμματα Δενδρώδεις Καλλιέργειες (Στρέμματα) Αμπέλια και Σταφιδάμπελος Ετήσια Ποσότητα Προϊόντων Κλαδέματος από αμπελώνες (σε t) Ηράκλειο 171.000 34.200 Λασίθι 15.000 3.000 Ρέθυμνο 22.000 4.400 Απρίλιος 2012 2-17

Χανιά 16.000 3.200 Περιφέρεια Κρήτης 225.000 44.800 Επομένως, συνολικά η ετήσια ποσότητα προϊόντων κλαδοδέματος από τις κυριότερες γεωργικές δραστηριότητες στην περιοχή μελέτης ανερχόταν σε 59.447 t/έτος, κατά το έτος 2000. Στοιχεία ως προς τη διαχρονική εξέλιξη των ανωτέρω ποσοτήτων δεν ήταν δυνατόν να αντληθούν, εφόσον δεν υπάρχουν αντίστοιχες προβλέψεις για τη στρεμματική έκταση των γεωργικών δραστηριοτήτων από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. για χρονικό ορίζοντα 10ετίας και 20ετίας. Η ποσότητα αυτή αποτελεί εκτίμηση παραγωγής κλαδεμάτων για το σύνολο της Περιφέρειας, καθώς δεν υπάρχουν πρόσφατα στοιχεία καταγραφής από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. Η δημιουργία του μητρώου αγροτών και αγροτικών εκμεταλλεύσεων (ΜΑΕΕ) ωστόσο αναμένεται να περιορίσει το πρόβλημα εύρεσης αξιόπιστων και επικαιροποιημένων πληροφοριών. Απόβλητα ελαιοτριβείων Παρότι κατά την παραγωγή ελαιολάδου και ελαιοκομικών γενικότερα παράγονται και υγρά απόβλητα τα οποία δεν εμπίπτουν στη σκοπιμότητα του ΠΕΣΔΑ, ακολούθως παρουσιάζονται εκτιμήσεις της ομάδας μελέτης για την παραγωγή στην Περιφέρεια, δεδομένου ότι είναι ένας από τους σημαντικότερους τομείς της δευτερογενούς παραγωγής της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Κρήτης. Για την εκτίμηση των ποσοτήτων αποβλήτων από ελαιοτριβεία θεωρήθηκε ότι το 25% της παραγόμενης ποσότητας ελαιολάδου παράγεται σε διφασικά ελαιοτριβεία, ενώ το 75% σε τριφασικά ελαιοτριβεία. Στην περίπτωση των διφασικών έγινε η υπόθεση ότι για την παραγωγή 1 kg ελαιολάδου παράγονται 3,91 kg αποβλήτων, ενώ στη δεύτερη περίπτωση έγινε η παραδοχή της παραγωγής 6,67 kg αποβλήτων / kg παραγόμενου ελαιολάδου. Πίνακας 2-15: Υπολογισμός ποσότητας αποβλήτων από ελαιοτριβεία σε t ανά Π.Ε. για το 2007 ΝΟΜΟΣ Απόβλητα από διφασικά ελαιοτριβεία σε t / έτος Απόβλητα από τριφασικά ελαιοτριβεία σε t / έτος Σύνολο αποβλήτων από ελαιοτριβεία σε t / έτος Ηράκλειο 65.308 334.225 399.534 Λασίθι 19.550 100.050 119.600 Ρέθυμνο 6.470 33.111 39.581 Απρίλιος 2012 2-18

ΝΟΜΟΣ Απόβλητα από διφασικά ελαιοτριβεία σε t / έτος Απόβλητα από τριφασικά ελαιοτριβεία σε t / έτος Σύνολο αποβλήτων από ελαιοτριβεία σε t / έτος Χανιά 32.565 166.659 199.224 ΣΥΝΟΛΟ ΚΡΗΤΗΣ 123.894 634.045 757.939 Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι τα απόβλητα των ελαιοτριβείων τριών φάσεων είναι αρκετά περισσότερα σε σύγκριση με αυτά που προκύπτουν από τα διφασικά. Αυτό οφείλεται στο ότι σε ένα σύστημα δύο φάσεων δεν χρειάζεται να προστεθεί τόσο πολύ νερό στην ελαιόπαστα για να λειτουργήσει ο φυγοκεντρητής, ώστε να διαχωριστούν δύο φάσεις. Στην παρούσα περίοδο τα τριφασικά ελαιοτριβεία αποτελούν περίπου το 75% του συνόλου και υπερτερούν αριθμητικά από αυτά των δύο φάσεων (25%). Στο μέλλον όμως, αναμένεται τα διφασικά ελαιοτριβεία να επικρατήσουν, όχι μόνο λόγω της μειωμένης ποσότητας αποβλήτων που παράγουν και της μικρότερης κατανάλωσης σε νερό, αλλά λόγω και της πιθανής μετέπειτα επαναχρησιμοποίησης του ελαιοπυρηνολύματος σαν βιομάζα για την παραγωγή ενέργειας. Σε μια τέτοια περίπτωση όπου τα διφασικά ελαιοτριβεία θα αποτελούν το 100% του συνόλου, οι ποσότητες των αποβλήτων θα κυμαίνονται στις τιμές του ακόλουθου πίνακα. Πίνακας 2-16: Παραγόμενες ποσότητες αποβλήτων ελαιοτριβείων στην περίπτωση της παραγωγής ελαιολάδου μόνο από διφασικά ελαιοτριβεία ΝΟΜΟΣ Απόβλητα από διφασικά ελαιοτριβεία σε t / έτος Ηράκλειο 261.234 Λασίθι 78.200 Ρέθυμνο 25.880 Χανιά 130.262 ΣΥΝΟΛΟ ΚΡΗΤΗΣ 495.576 Αποσυρόμενα φρούτα τα στερεά υπολείμματα της οινοποιίας Πέραν των ανωτέρων, κύριες πηγές γεωργικών αποβλήτων στην Περιφέρεια είναι και τα αποσυρόμενα φρούτα (εσπεριδοειδή), όπως και τα στερεά υπολείμματα της οινοποιίας. Σχετικά με τις ποσότητες των αποσυρόμενων γεωργικών προϊόντων, δεν υπάρχει κάποια στατιστική καταγραφή των ποσοτήτων τους. Η τάση πάντως που επικρατεί είναι να Απρίλιος 2012 2-19

ελαχιστοποιηθούν οι αποσυρόμενες ποσότητες. Πιο συγκεκριμένα, οι οργανώσεις παραγωγών δύνανται να αποσύρουν τα προϊόντα που περιγράφονται στο παράρτημα Χ του Καν(ΕΚ) 1580/07, σε ποσοστό μέχρι 5% του μέσου όρου του όγκου που διατέθηκε στο εμπόριο για κάθε δεδομένο προϊόν κατά τα προηγούμενα τρία έτη. Σε ότι αφορά τα στερεά απόβλητα των οινοποιείων, αυτά αποτελούνται από τα εναπομείναντα βόστρυχα από το διαχωρισμό τους από το σταφύλι (3-5% του αρχικού βάρους του σταφυλιού) και την πομάσα η οποία περιέχει 30-40% νερό και αποτελείται από ρώγες των σταφυλιών, τσίπουρα και άλλα υπολείμματα οινοποίησης (12% περίπου του αρχικού βάρους του σταφυλιού). Συνολικά λοιπόν τα στερεά απόβλητα των οινοποιείων συνιστούν το 15-17% του αρχικού βάρους του σταφυλιού. Αντίστοιχο ποσοστό (17% περίπου) αναφέρεται και στο ερευνητικό πρόγραμμα ΔΙΟΝΥΣΟΣ - Αξιοποίηση των αποβλήτων της οινοποίησης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά συνέπεια, η προσθήκη των υπολειμμάτων αποσυρόμενων γεωργικών προϊόντων και των αποβλήτων από τα οινοποιεία αυξάνει σε σημαντικό βαθμό τις παραγόμενες ποσότητες γεωργικών αποβλήτων. Μελλοντική Εξέλιξη παραγόμενων ποσοτήτων γεωργικών αποβλήτων (γενικά) Σχετικά με τα γεωργικά απόβλητα, από τα υπάρχοντα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων παρατηρείται ότι, σε γενικές γραμμές και στο σύνολο της χώρας, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις των εξεταζόμενων προϊόντων εμφανίζουν μια σταθερότητα, με εξαίρεση τις εκτάσεις καλλιέργειας βρώσιμων σταφυλιών (επιτραπέζιων, σταφίδας και σουλτανίνας) που παρουσιάζουν μείωση. Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι ποσότητες των αποσυρόμενων φρούτων αναμένεται να μειωθούν, σύμφωνα με τις επιταγές της κοινοτικής νομοθεσίας. Παρόλα αυτά, ο αγροτικός κλάδος χαρακτηρίζεται από μια αστάθεια από έτος σε έτος στις παραγόμενες ποσότητες των περισσοτέρων γεωργικών και δενδροκομικών προϊόντων, λόγω διαφόρων αστάθμητων παραγόντων, όπως οι καιρικές συνθήκες, οι πυρκαγιές και η κατάσταση της αγοράς την εκάστοτε εμπορική περίοδο. Απρίλιος 2012 2-20