ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 1999 2004 Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου 28 Μαΐου 2002 ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου προς την Επιτροπή Ανάπτυξης και Συνεργασίας σχετικά µε τη βιώσιµη γεωργική πολιτική, τη γεωργική µεταρρύθµιση και την ανάπτυξη της υπαίθρου µε στόχο την αυτονοµία των αναπτυσσόµενων χωρών (2001/2274(INI)) Συντάκτρια γνωµοδότησης: María Rodríguez Ramos AD\469992.doc PE 307.233
PE 307.233 2/8 AD\469992.doc
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Κατά τη συνεδρίασή της στις 23 Ιανουαρίου 2002, η Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου όρισε συντάκτρια γνωµοδότησης τη María Rodríguez Ramos. Κατά τη συνεδρίασή της στις 28 Μαΐου 2002, η επιτροπή εξέτασε το σχέδιο γνωµοδότησης. Κατά την ως άνω συνεδρίαση η επιτροπή ενέκρινε τα ακόλουθα συµπεράσµατα οµόφωνα µε µία αποχή. Ήσαν παρόντες κατά την ψηφοφορία οι βουλευτές: Joseph Daul (πρόεδρος), Friedrich- Wilhelm Graefe zu Baringdorf (αντιπρόεδρος), María Rodríguez Ramos (αντιπρόεδρος και συντάκτρια γνωµοδότησης), Gordon J. Adam, María del Pilar Ayuso González (αναπλ. Albert Jan Maat), Carlos Bautista Ojeda, Reimer Böge (αναπλ. Michl Ebner), Giorgio Celli, Arlindo Cunha, Christel Fiebiger, Francesco Fiori, Χρήστος Φώλιας, Jean-Claude Fruteau, Georges Garot, Lutz Goepel, Michael John Holmes (αναπλ. Jean-Claude Martinez), Elisabeth Jeggle, Salvador Jové Peres, Hedwig Keppelhoff-Wiechert, Heinz Kindermann, ηµήτριος Κουλουριάνος, Astrid Lulling (αναπλ. Neil Parish), Véronique Mathieu, Xaver Mayer, Mikko Pesälä, Encarnación Redondo Jiménez, Agnes Schierhuber, Dominique F.C. Souchet, Robert William Sturdy. AD\469992.doc 3/8 PE 307.233
ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Η ΚΓΠ δέχεται συχνά δριµείες επικρίσεις για τις επιπτώσεις της στη γεωργία των πλέον φτωχών χωρών. Ορισµένες φορές, όµως, οι επικρίσεις αυτές είναι υπερβολικά απλοϊκές. Υποστηρίζουν ότι το µεγαλύτερο άνοιγµα της αγοράς ισοδυναµεί απαραίτητα µε µεγαλύτερη ανάπτυξη της παραγωγής τροφίµων, χωρίς να λαµβάνουν όµως υπόψη τους τις ενδεχόµενες επιπτώσεις της παύσης της ΚΓΠ στη γεωργία και την ύπαιθρο µιας ΕΕ που έχει ήδη ξεκινήσει τη διαδικασία διεύρυνσης προς ανατολάς. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να επισηµανθούν τα εξής: - 1) Η ΕΕ είναι ο µεγαλύτερος εισαγωγέας τροφίµων από όλο τον κόσµο. Από τις εισαγωγές αυτές, συνολικής αξίας 58,3 εκατ. το 2000, το 18% προέρχεται από την Κοινή Αγορά του Νότου (MERCOSUR), το 14% από τις χώρες ΑΚΕ, το 7,3% από τη λεκάνη της Μεσογείου, το 7,2% από τις χώρες του Συνδέσµου των Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), το 3,4% από την Κίνα, το 2,2% από την Ινδία και το 0,7% από το Μεξικό. Συνοπτικά, το 53% των κοινοτικών εισαγωγών γεωργικών προϊόντων προέρχεται από αναπτυσσόµενες χώρες. - 2) Οι αναπτυσσόµενες χώρες δεν συνιστούν οµοιογενές σύνολο όσον αφορά στη γεωργία και ενδεχόµενη µεταρρύθµιση των κανονισµών των ανεπτυγµένων χωρών θα τις επηρεάσει σε µεγάλο βαθµό. Αφενός, υπάρχουν οι χώρες καθαροί εξαγωγείς προϊόντων που επωφελούνται ενδεχοµένως από τη γενική ελευθέρωση του εµπορίου, καθώς εξάγουν τα ίδια προϊόντα µε τον Βορρά (δηµητριακά, ελαιούχους σπόρους, κρέας). Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ορισµένες νεοεµφανιζόµενες οικονοµίες της Λατινικής Αµερικής όπως και της Νοτιοανατολικής Ασίας, οι οποίες έχουν εξασφαλίσει ήδη την ένταξή τους στο παγκόσµιο εµπόριο. Αφετέρου, όµως, οι περισσότερες αναπτυσσόµενες χώρες είναι καθαροί εισαγωγείς τροφίµων (ιδίως οι χώρες της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας), σε διαδικασία πλήρους περιθωριοποίησης, η οποία επιτείνεται από την αύξηση των τιµών λόγω της σταδιακής αποκανονικοποίησης του συναφούς µε τα γεωργικά προϊόντα εµπορίου. Υπάρχει επίσης µια τρίτη οµάδα χωρών που, παρόλο που είναι καθαροί εισαγωγείς, εξάγουν ορισµένα προϊόντα, κάποια από τα οποία είναι ήδη ελευθερωµένα (καφές, τσάι, κακάο, τροπικά φρούτα), ενώ τα υπόλοιπα επωφελούνται από τις εµπορικές προτιµήσεις της ΕΕ (ζάχαρη, βαµβάκι, καπνός, µπανάνες και άλλα φρούτα). - 3) Στο πλαίσιο αυτό, το πρόβληµα της γεωργίας των περισσότερων αναπτυσσόµενων χωρών δεν επιλύεται µόνο µε αύξηση του εµπορίου και άρση των ρυθµίσεων στον τοµέα της γεωργίας. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς τις διακυµάνσεις που υφίστανται οι ροές των τροπικών προϊόντων που έχουν σήµερα πια απελευθερωθεί και που οι πολυεθνικές έχουν µετατρέψει σε απλά «βασικά προϊόντα» ή τη διαρκή συρρίκνωση των εµπορικών προτιµήσεων που προκαλεί η εντεινόµενη πολυµέρεια. Πρέπει λοιπόν να αποφεύγουµε τις απλουστεύσεις και να αναρωτηθούµε προς ποια οµάδα χωρών οφείλει η ΕΕ να προσανατολίσει κατά προτεραιότητα τις προσπάθειές της στον τοµέα της γεωργίας, µε ποιο τρόπο οφείλει να το πράξει, και µε ποιο ρυθµό. - 4) Το πρόβληµα της ανάπτυξης του γεωργικού τοµέα των αναπτυσσόµενων χωρών, όπως και της εξάλειψης της πείνας και της φτώχειας της υπαίθρου, έχει άµεση σχέση µε τρεις άρρηκτα συνδεδεµένους µεταξύ τους παράγοντες: την παραγωγή, για εσωτερική κατανάλωση και για εξαγωγή την απασχόληση, που αφορά κατά κύριο λόγο γυναίκες και οικογενειακές εκµεταλλεύσεις και τη βιώσιµη διαχείριση των φυσικών πόρων. Υπό την έννοια αυτή δεν αρκεί το µεγαλύτερο άνοιγµα της αγοράς εάν µε τον τρόπο αυτό αποκτούν διττό χαρακτήρα PE 307.233 4/8 AD\469992.doc
οι γεωργικοί τοµείς των αναπτυσσόµενων χωρών ενισχύοντας έτσι ορισµένα εξαγωγικά πρότυπα εις βάρος της βιώσιµης ανάπτυξης και του εκσυγχρονισµού της υπαίθρου συνολικά. Συνεπώς, η οικονοµική βοήθεια και η παροχή τεχνικής στήριξης για την ανάπτυξη της υπαίθρου πρέπει να συµβαδίζουν µε την ανάπτυξη του εµπορίου. Το τελευταίο µάλιστα πρέπει να πραγµατοποιείται στο πλαίσιο µιας ανοιχτής περιφερειοποίησης που θα ενισχύει τις σχέσεις Νότου-Νότου και τη συµπληρωµατικότητα των γεωργικών τους τοµέων. Οι στόχοι αυτοί πρέπει να συγκεκριµενοποιηθούν µε θεσµικές αλλαγές, τόσο σε εξωτερικό όσο και σε εσωτερικό επίπεδο. - 5) Σε εξωτερικό επίπεδο, η ΕΕ καλείται να εδραιώσει τη θέση της ως επικεφαλής στον τοµέα της συνεργασίας, µετατρέποντας τον κύκλο διαπραγµατεύσεων της Ντόχα σε έναν πραγµατικό κύκλο διαπραγµατεύσεων για την ανάπτυξη, µε ειδική και διαφοροποιηµένη αντιµετώπιση των χωρών που είναι καθαροί εισαγωγείς προϊόντων, τόσο σε εµπορικό επίπεδο όσο και σε οικονοµικό επίπεδο ή σε επίπεδο παροχής τεχνικής βοήθειας. Επιπλέον, η ΕΕ καλείται να ενισχύσει την πολυµέρεια θεσπίζοντας νέους ειδικευµένους φορείς που θα έχουν ως στόχο την καταπολέµηση της φτώχειας (της υπαίθρου) και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων στον Νότο, την παγίωση στο πλαίσιο του ΠΟΕ των υφιστάµενων περιφερειακών εµπορικών συµφωνιών, και, τέλος, την κατάταξη της διασφάλισης της πολυλειτουργικότητας και της βιώσιµης ανάπτυξης της υπαίθρου µεταξύ των βασικών στόχων της γεωργικής συµφωνίας του Μαρακές, στο πλαίσιο των παραγόντων µη εµπορικού χαρακτήρα (NTC). εν είναι τυχαία η τέλεια αντιστοιχία που υπάρχει στο πλαίσιο των NTC µεταξύ της στήριξης που παρέχει η ΕΕ στο ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο και στην ικανότητά του να εγγυάται αγαθά και υπηρεσίες κοινού συµφέροντος, και της στήριξης της επισιτιστικής ασφάλειας, της προστασίας των εισοδηµάτων από τη γεωργία και της προώθησης της ανάπτυξης της υπαίθρου που επιθυµούν διακαώς οι αναπτυσσόµενες χώρες. - 6) Σε εσωτερικό επίπεδο, η ΕΕ πρέπει να ανοίξει περισσότερο τις αγορές της στα προϊόντα των αναπτυσσόµενων χωρών και να προβεί σε µεταρρύθµιση του προτύπου στήριξης που ακολουθεί ώστε να το καταστήσει πιο πολυλειτουργικό και δίκαιο. Πρέπει να προωθήσει επίσης τον συµβιβασµό που έχει επιτευχθεί για την κατάργηση εκείνων των κοινοτικών µέσων στήριξης που στρεβλώνουν περισσότερο τις εµπορικές ανταλλαγές στον τοµέα της γεωργίας. Η αλλαγή αυτή δεν µπορεί να πραγµατοποιηθεί άµεσα, απαιτείται πολύ χρόνος. Θα πρέπει βεβαίως να συνοδεύεται από αντισταθµιστικές συµφωνίες υπέρ εκείνων των αναπτυσσόµενων χωρών που θίγονται περισσότερο από την κοινοτική τελωνειακή πολιτική. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου καλεί την Επιτροπή Ανάπτυξης και Συνεργασίας, που είναι αρµόδια επί της ουσίας, να συµπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσµατός της τα ακόλουθα στοιχεία: 1. επιβεβαιώνει ότι η ΕΕ είναι ο µεγαλύτερος εισαγωγέας ειδών διατροφής από όλο τον κόσµο και ότι το 53% του εµπορίου αυτού προέρχεται από τις αναπτυσσόµενες χώρες, λόγω των αναγνωρισµένων εµπορικών παραχωρήσεων, σε συµφωνία µε την ΚΓΠ 2. υπενθυµίζει ότι η πρώτη προτεραιότητα για τις αναπτυσσόµενες χώρες είναι η ανάπτυξη της καλλιέργειας ειδών διατροφής µε σκοπό την εξασφάλιση επαρκούς διατροφής για τον πληθυσµό τους και την αύξηση του εισοδήµατος των αγροτών AD\469992.doc 5/8 PE 307.233
τους PE 307.233 6/8 AD\469992.doc
3. υπογραµµίζει τις καταστροφικές επιπτώσεις του καθεστώτος των ανεξέλεγκτων ελεύθερων συναλλαγών σε παγκόσµιο επίπεδο για την ανάπτυξη της καλλιέργειας ειδών διατροφής στις πιο φτωχές χώρες, οι οποίες αδυνατούν να αντιµετωπίσουν τον ανταγωνισµό µε τις τιµές ντάµπινγκ των χωρών η γεωργία των οποίων έχει µεγάλη παραγωγικότητα και υπενθυµίζει το δικαίωµα της κάθε χώρας ή οµάδος χωρών στο πλαίσιο περιφερειακών συµφωνιών, να προστατεύουν τους παραγωγούς τους µε δασµολογικούς φραγµούς 4. τονίζει ότι οι αναπτυσσόµενες χώρες δεν συνιστούν ένα οµοιογενές σύνολο όσον αφορά στη γεωργία και ότι µεταξύ αυτών υπάρχουν χώρες καθαροί εξαγωγείς τροφίµων, που επωφελούνται άµεσα από τη γενική ελευθέρωση του εµπορίου, χώρες καθαροί εισαγωγείς, που περιθωριοποιούνται όλο και περισσότερο λόγω της µείωσης των τιµών που οφείλεται στη σταδιακή άρση των ρυθµίσεων στον τοµέα της γεωργίας και στο βάρος του χρέους τους, και, τέλος, χώρες καθαροί εισαγωγείς που ειδικεύονται στην εξαγωγή ορισµένων - ελάχιστων - προϊόντων, οι οποίες υφίστανται τις διακυµάνσεις των τιµών σε παγκόσµιο επίπεδο και τη διαρκή συρρίκνωση των εµπορικών τους προτιµήσεων 5. επισηµαίνει ότι η ανάπτυξη των γεωργικών τοµέων των πλέον φτωχών χωρών, όπως και η εξάλειψη της πείνας και της φτώχειας της υπαίθρου, είναι δυνατή µόνο εάν υπάρχει ταυτόχρονα µέριµνα για την ανάπτυξη της παραγωγής τροφίµων των εν λόγω χωρών, την προστασία και τη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης στην ύπαιθρο, κατά κύριο λόγο για τις γυναίκες και για τις οικογένειες, και τη διατήρηση της βιώσιµης διαχείρισης των φυσικών πόρων 6. υποστηρίζει ότι το άνοιγµα της αγοράς στα γεωργικά προϊόντα των αναπτυσσόµενων χωρών πρέπει να συνοδεύεται από παροχή οικονοµικής βοήθειας και τεχνικής στήριξης µε γνώµονα τη βιώσιµη ανάπτυξη της υπαίθρου, ώστε να καταπολεµηθεί αποτελεσµατικά η φτώχεια της υπαίθρου και να εξασφαλιστεί η αυτονοµία της όσον αφορά στα τρόφιµα 7. ζητεί από τα κράτη µέλη, όπως προτείνει η σύνοδος κορυφής του Monterrey, να αυξήσουν την αναπτυξιακή βοήθεια που παρέχουν στο 0,33% του ΑΕγχΠ τους µέχρι το έτος 2006, µε ιδιαίτερη µέριµνα στη βιώσιµη ανάπτυξη της υπαίθρου, στην εξάλειψη της φτώχειας και στην αξιοποίηση της εργασίας της γυναίκας στην ύπαιθρο, όπως επίσης και στο σταθερό ανεφοδιασµό των τοπικών αγορών 8. στηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλονται ώστε ο κύκλος διαπραγµατεύσεων της Ντόχα να µετατραπεί σε κύκλο διαπραγµατεύσεων για την ανάπτυξη, µε διαφοροποιηµένη αντιµετώπιση υπέρ των αναπτυσσόµενων χωρών και παγίωση µιας ανοιχτής περιφερειοποίησης που θα εµποδίζει τη συρρίκνωση των εµπορικών τους προτιµήσεων και θα ενισχύει την ενσωµάτωση των γεωργικών τοµέων του Νότου στις παγκόσµιες αγορές 9. εκτιµά ότι η ΕΕ και οι αναπτυσσόµενες χώρες έχουν κοινούς στόχους όσον αφορά στην εφαρµογή της πολυλειτουργικότητας της γεωργίας και της βιώσιµης ανάπτυξης της υπαίθρου στο πλαίσιο των µη εµπορικών εκτιµήσεων της γεωργικής συµφωνίας του Μαρακές AD\469992.doc 7/8 PE 307.233
10. εκτιµά ότι το αναγκαίο άνοιγµα των αγορών της ΕΕ στα γεωργικά προϊόντα των αναπτυσσόµενων χωρών πρέπει να πραγµατοποιηθεί σταδιακά και παράλληλα µε τη µεταρρύθµιση της στήριξης της ΚΓΠ µε γνώµονα την πολυλειτουργικότητα, έτσι ώστε να προστατευθεί το ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο και να εξασφαλιστεί η σταθερότητα των τιµών και των εισοδηµάτων των γεωργών των εν λόγω χωρών 11. χωρίς να παραγνωρίζεται η ενίσχυση που η ΕΕ οφείλει να προσφέρει στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει ενισχύσεις για την αντιστάθµιση των ζηµιών που ενδέχεται να προκαλεί στους αγρότες της Κοινότητας η πρωτοβουλία "όλα εκτός από όπλα", ειδικότερα στους τοµείς του ρυζιού, της ζάχαρης και, µακροπρόθεσµα, της µπανάνας 12. εκτιµά ότι είναι απαραίτητο να ζητηθεί από τις τρίτες βιοµηχανικές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγµα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να ανοίξουν κατά το δυνατόν περισσότερο τις αγορές τους στις εισαγωγές από τις φτωχότερες χώρες, ώστε να κατανεµηθεί µε δικαιότερο τρόπο η καταβαλλόµενη προσπάθεια και να προωθηθεί η µεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη στην οικονοµία των εν λόγω χωρών. PE 307.233 8/8 AD\469992.doc