ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ι. ΣΠΑΡΤΣΗ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΤΑΤΑ Solanum Tuberosum ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2006 i
Νικόλαος Ι. Σπάρτσης ΠΑΤΑΤΑ, Solanum Tuberosum C P ublish Eκδόσεις: ity Κίτρους Επισκόπου 7 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 203 566 www.copycity.gr Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993. ii
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ.. 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΠΑΤΑΤΑ ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ 11 1.1 Οι βλαστοί και τα φύλλα της πατάτας. 13 1.2 Οι ρίζες 22 1.3 Οι κόνδυλοι Μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά 23 1.4 Φλοιός ή περίδερμα. 25 1.5 Σχηματισμός τραυματικού περιδέρματος 25 1.6 Τα φύτρα. 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΛΗΘΑΡΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΦΥΤΡΩΝ.. 31 2.1 Λήθαργος και μήκος λήθαργου 31 2.2 Συνθήκες αγρού και καιρού στη διάρκεια της ανάπτυξης. 34 2.3 Συνθήκες αποθήκευσης.. 35 2.4 Έναρξη ανάπτυξης φύτρων 36 2.5 Αναλογία ανάπτυξης φύτρων σχετικά με τη θερμοκρασία, υγρασία 39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ. 43 3.1 Η πατατοπαραγωγή. 43 3.2 Φωτοσύνθεση. 44 3.3 Αναπνοή φύλλων και κονδύλων 52 3.4 Κατανομή υδατανθράκων σε διάφορα φυτικά μέρη.. 55 3.5 Εσοδεία πατάτας 63 iii
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΦΥΤΩΝ. 69 4.1 Εσοδεία και μέγεθος κονδύλου 70 4.2 Πυκνότητα φυτών και μέγεθος κονδύλου 71 4.3 Πυκνότητα φυτών και αναλογία σπόρου. 72 4.4 Κατανομή βλαστών. 74 4.5 Κανονική πυκνότητα αναλογία σπόρου 76 4.6 Πυκνότητα σε αναλογία πολλαπλασιασμού. 79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΣΠΟΡΟ ΔΟΚΙΜΕΣ ΣΠΟΡΟΥ.. 81 5.1 Κανόνες υγείας σε σχέση με τις ιώσεις 81 5.2 Μέγεθος σπόρου, ταξινόμηση, διαλογή.. 82 5.3 Φυσιολογική ηλικία και αποθήκευση του σπόρου. 84 5.4 Προσωρινή αποθήκευση σπόρου 85 5.5 Διακοπή λήθαργου. 86 5.6 Τεμαχισμός πατατόσπορου. 88 5.7 Προβλάστηση. 91 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΔΑΦΟΥΣ: ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΣΠΟΡΟΚΛΙΝΗΣ ΦΥΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΑΜΑΡΙΩΝ 95 6.1 Αδιαπέρατα στρώματα 95 6.2 Εμφάνιση βλαστών και σποροκλίνη.. 96 6.3 Βάθος φύτευσης και εμφάνιση βλαστών 98 6.4 Βάθος φύτευσης και κάλυψη αναπτυσσομένων κονδύλων με χώμα.. 99 6.5 Προετοιμασία σποροκλίνης 100 6.6 Κατασκευή σαμαριών και τελικός χρόνος Γαιοσώρευσης.100 6.7 Συστήματα φύτευσης και γαιοσώρευσης στην Ολλανδία 102 6.8 Φύτευση και γαιοσώρευση σε άλλες περιοχές. 104 6.9 Εποχή φύτευσης στην Ελλάδα.105 iv
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΛΙΠΑΝΣΗ. 109 7.1 Τα λιπάσματα επηρεάζουν την εσοδεία. 110 και την ποιότητα. 110 7.2 Η τοποθέτηση των λιπασμάτων. 114 7.3 Η κοπριά 116 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΚΑΙΡΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΡΔΕΥΣΗ..119 8.1 Νερό και ξηρασία. 119 8.2 Χαλάζι και παγετός νύχτας.. 122 8.3 Υψηλές θερμοκρασίες. 123 8.4 Νερό και ελαττώματα κονδύλων. 126 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΙΟΤΗΤΟΣ. 127 9.1 Ποιότητα, θρεπτική αξία, χημική σύσταση 127 9.1.1 Ενέργεια 129 9.1.2 Οικονομική σημασία της πατάτας.. 132 9.1.3 Το άζωτο.. 133 9.1.4 Βιταμίνες.. 135 9.1.5 Σολανίνη.. 135 9.2 Ποιότητα και σύνθεση των κονδύλων.. 136 9.2.1 Περιεχόμενο ξηράς ουσίας. 137 9.2.2 Περιεχόμενο αναγωγικών σακχάρων του κονδύλου.. 155 9.2.3 Αποχρωματισμός μετά το ξεφλούδισμα και μελανή κηλίδα... 158 9.2.4 Αποχρωματισμός μετά από το μαγείρεμα. 162 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΤΟΜΩΝ 165 10.1 Ασθένειες και ο έλεγχος τους 165 10.2 Μέθοδοι ελέγχου ασθενειών και εντόμων γενικά 167 v
10.2.1 Μυκητολογικές ασθένειες της πατάτας 178 10.2.2 Βακτηριολογικές ασθένειες της πατάτας 192 10.3 Έλεγχος ιώσεων και πηγών προσβολής (ξενιστών) 196 10.3.1 Οι πιο γνωστές ιώσεις της πατάτας 199 10.4 Έλεγχος εντόμων. 203 10.4.1 Εντομολογικές ασθένειες της πατάτας. 205 10.5 Οι νηματώδεις στην πατάτα 211 10.6 Τα ζιζάνια και η αντιμετώπισή τους 215 10.7 Μη παρασιτικές παθήσεις.. 216 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ.. 219 11.1 Χρόνος συγκομιδής 219 11.2 Καταστροφή βλάστησης 221 11.3 Συγκομιδή, μεταφορά και αποθήκευση.. 225 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ΑΡΧΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ. 231 12.1 Συμπεριφορά κονδύλων κατά την αποθήκευση- Απαιτήσεις αποθήκευσης 231 12.2 Φυσιολογικό στάδιο χημική σύνθεση. 235 12.3 Αποθήκευση και συνθήκες αποθήκευσης Πατάτας. 236 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΠΟΡΟΥ.. 251 13.1 Πολλαπλασιασμός με αληθινό σπόρο 251 13.2 Προγράμματα παραγωγής πατατόσπορου.. 256 13.2.1 Φυσιολογικό στάδιο και αποθήκευση 260 13.2.2 Ποιότητα και ποσότητα. 261 13.2.3 Διαχείριση και παραγωγή. 262 vi
13.3 Μέθοδοι παραγωγής βασικού σπόρου... 263 13.4 Τα εργαλεία στη σποροπαραγωγή.. 265 13.5 Πιστοποίηση σπόρου στην Ολλανδία. 275 13.6 Ανάπτυξη ανθεκτικότητας σπόρου. 281 13.7 Παραγωγή πατατόσπορου στην Ελλάδα. 282 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ.. 285 14.1 Σύσταση ποικιλιών πατάτας 285 14.2 Ποικιλίες πατάτας στην Ελλάδα. 288 14.3 Φαινοτυπική διαφορά και γενετικό σύστημα. 290 14.4 Ποικιλίες και ιδιότητες τους.. 291 14.4.1 Σταθερότητα ιδιοτήτων και μέθοδοι Περιγραφής. 293 14.4.2 Προσδιορισμός των χαρακτηριστικών.. 296 14.5 Πρόγραμμα δοκιμής ποικιλιών 302 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ 307 15.1 Μαγείρεμα. 307 15.2 Βιομηχανοποιημένες πατάτες 308 15.3 Μέθοδοι που σχεδιάστηκαν για απομάκρυνση ανεπιθύμητων στοιχείων 309 15.3.1 Το kosh ή tongosh. 309 15.3.2 Chuno Blango, moraya ή tunta. 309 15.3.3 Chuno Negro. 310 15.4 Διαδικασίες για επιμήκυνση της ζωής Αποθήκευσης.. 311 15.4.1 Papa seca 311 15.4.2 Λωρίδες πατάτας και κύβοι.. 312 15.4.3 Πατάτες σαν ρύζι.. 313 15.4.4 Σκόνη πατάτας ή κόκκοι.. 313 15.4.5 Νιφάδες πατάτας (Potato flakes).. 314 15.4.6 Άλευρο πατάτας 316 15.5 Διάρκεια ζωής αφυδατωμένων προϊόντων. 316 15.6 Πρόχειρα φαγητά και εύκολες τροφές 317 15.6.1 Σγουρά chips (crisps), εύθραυστα chips 318 vii
15.6.2 Τηγανιτές παγωμένες Γαλλικές πατάτες 319 15.6.3 Πατάτες κονσερβοποιημένες. 320 15.7 Άλλες χρήσεις της πατάτας. 321 15.7.1 Διατροφή ζώων. 321 15.7.2 Φύλλωμα πατάτας σαν τροφή κτηνών... 322 15.7.3 Άμυλο πατάτας.. 323 15.7.4 Δεξτρίνες πατάτας (Γκόμες). 325 15.7.5 Παραγωγή οινοπνεύματος 325 15.7.6 Παραλειπόμενες χρήσεις.. 326 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.. 327 viii