Κείμενα Δημόσιας Πολιτικής

ISSN 1792-5193 Κείμενα Δημόσιας Πολιτικής Η Αξ ι ο λ ο γ η σ η Στη Δευτεροβαθμια Εκ π α ι δ ε υ σ η Σε Ευ ρ ω π α ι κ ο Επ ι π ε δ ο Σαμαρά Νάντια 1

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 3 2. Συστήματα Aξ ι ο λ ό γ η σ η ς: Εξ ω τ ε ρ ι κ ή Aξ ι ο λ ό γ η σ η v s Eσ ω τ ε ρ ι κ ή Aξ ι ο λ ό γ η σ η 3 3. Δημοσίευση των αποτελεσμάτων αξιολόγησης 6 4. Ευρωπαϊκά συστήματα αξιολόγησης 7 5. Αποτελέσματα των αξιολογήσεων και η χρήση τους 10 6. Η π ε ρ ί π τ ω σ η τη ς Ελ λ ά δ α ς 10 7. Συμ π ε ρ ά σ μ α τ α 11 8. Πίν α κ ε ς 12 9. Υπο σ η μ ε ι ώ σ ε ι ς/βιβλιογραφία 14 Περίληψη Το παρακάτω κείμενο επεξεργάζεται τη μέθοδο της αξιολόγησης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η διαδικασία της αξιολόγησης είναι διαδεδομένη στην Ευρώπη και θεωρείται πολύ σημαντική για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος της κάθε χώρας, τον εντοπισμό των μειονεκτημάτων του, καθώς και την προώθηση προτάσεων/λύσεων σε αυτά. Θεωρείται μάλιστα κομβικό στοιχείο της «στοιχειοθετημένη - ερευνητικά εδραιωμένης διαδικασίας παραγωγής πολιτικής» (evidencebased policy making). Η αξιολόγηση, συνήθως, διαμορφώνεται με βάση τη κουλτούρα της κάθε χώρας και όπως θα φανεί στη συνέχεια είναι άρτια συνδεδεμένη με το επίπεδο αποκέντρωσης του εκπαιδευτικού συστήματος της κάθε χώρας. Λόγω της αποκέντρωσης και της αυτονομίας του παιδαγωγικού συστήματος η μέθοδος της εσωτερικής αξιολόγησης, της αυτοαξιολόγησης, διαδίδεται ολοένα και περισσότερο στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα. Όπως θα αναλυθεί παρακάτω, η εσωτερική αξιολόγηση έρχεται ως συμπλήρωμα της εξωτερικής αξιολόγησης, της επιθεώρησης, δίνοντας μεγαλύτερη ώθηση για αναβάθμιση του σχολείου και των δραστηριοτήτων του. Συνοψίζοντας, στο παρόν κείμενο θα αναλυθούν οι μέθοδοι αξιολόγησης, τις οποίες ακολουθούν ευρωπαϊκά κράτη (1) καθώς θα παρουσιαστεί και η εισαγωγή της διαδικασίας αξιολόγησης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. 2

1. Ει σ α γ ω γ η Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος είναι ένας σημαντικός μηχανισμός που έχει ως στόχο την εκτίμηση της ποιότητας του ήδη υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και τη δημιουργία προτάσεων/λύσεων σχετικά με τη βελτίωση και εξέλιξη του παιδαγωγικού συστήματος. Οι πληροφορίες, οι οποίες προκύπτουν από την αξιολόγηση, μπορούν να προσφέρουν μεγάλη βοήθεια στην αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος και των δραστηριοτήτων του. Βέβαια, για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά η μέθοδος της αξιολόγησης χρειάζεται να ακολουθηθεί μια διαδικασία, η οποία θα βασίζεται σε κάποιους κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους θα τίθενται οι στόχοι σχετικά με την ενίσχυση της αποδοτικότητας του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος. Η μέθοδος της αξιολόγησης μπορεί να πραγματοποιηθεί σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, ανάλογα με το βαθμό αποκέντρωσης τους εκπαιδευτικού συστήματος της κάθε χώρας. Επίσης, το αντικείμενο των αξιολογήσεων μπορεί να είναι τα σχολεία και η λειτουργία τους, οι δάσκαλοι, οι μαθητές, οι τοπικές αρχές. (2) Ας σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι ο τρόπος αξιολόγησης στην εκπαίδευση επηρεάζεται από την κουλτούρα της κάθε χώρας, καθώς και από την πολιτική κατάστασή της, γι αυτό και οι παραπάνω παράγοντες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού της. Ο βαθμός αποκέντρωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων και ο βαθμός αυτονομίας του κάθε σχολικού ιδρύματος επηρεάζει σημαντικά τις μεθόδους αξιολόγησης, καθώς και τον τρόπο εφαρμογής τους. Στην προσπάθεια αναβάθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος η συλλογή πληροφοριών είναι το πρώτο βήμα, στη συνέχεια, η αξιολόγηση αυτών των πληροφοριών είναι απαραίτητη και φυσικά είναι ανάγκη να μεταφραστούν όλα αυτά σε θεσμικές δράσεις για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. (3) Οι κεντρικές διοικήσεις και τα ίδια τα σχολικά ιδρύματα είναι οι φορείς, οι οποίοι μπορούν να συμβάλλουν στην επεξεργασία και αξιοποίηση των πληροφοριών, οι οποίες προκύπτουν από την αξιολόγηση, έχοντας ως βασικό στόχο τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Επίσης, και οι γονείς, μέσω της αξιολόγησης και της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων της, έχουν τη δυνατότητα της καλύτερης ενημέρωσης ως προς τα σχολεία, οπότε και ενισχύεται η καλύτερη δυνατή επιλογή σχολείου. Καθώς η μέθοδος της αξιολόγησης φαίνεται να είναι σημαντική για τη βελτίωση της εκπαίδευσης, ο στόχος του συγκεκριμένου κειμένου είναι να εξεταστεί η εφαρμογή των μεθόδων αξιολόγησης σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ποιοι είναι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση, ποιος ο βαθμός αυτονομίας και συμμετοχής των σχολείων στη διεξαγωγή των αξιολογήσεων, με ποιο τρόπο διασφαλίζεται η καλύτερη αποδοτικότητα των αξιολογήσεων, έτσι ώστε να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της αποδοτικότητας των ίδιων των σχολικών ιδρυμάτων, είναι μερικά από τα ερωτήματα τα οποία επεξεργάζεται το παρόν κείμενο. 2. Συσ τ η μ α τ α Αξ ι ο λ ο γ η σ η σ: Εξω τ ε ρ ι κ ή α ξ ι ο λ ό γ η σ η v s Εσ ω- τ ε ρ ι κ ή αξ ι ο λ ό γ η σ η Κάθε χώρα έχει δημιουργήσει το δικό της σύστημα αξιολόγησης, αφού ο τρόπος αξιολόγησης καθεμιάς είναι προσαρμοσμένος στη γενικότερη κουλτούρα της. Γι αυτό το λόγο υπάρχει δυσκολία στο να εφαρμοστεί ένα κοινός τρόπος σχολικής αξιολόγησης για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Ο τρόπος καταγραφής των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων είναι μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Έτσι, πολλές χώρες έχουν δημιουργήσει ειδικά συμβούλια σχολικής επιθεώρησης για να εποπτεύουν και να αξιολογούν τις δραστηριότητες των σχολικών ιδρυμάτων. 3

Προκύπτει βάση της έρευνας, ότι υπάρχουν δυο μέθοδοι αξιολόγησης: η σχολική επιθεώρηση ή εξωτερική αξιολόγηση (external evaluation), και η εσωτερική αξιολόγηση (internal evaluation) ή αυτοαξιολόγηση. Ο τρόπος εφαρμογής της κάθε μεθόδου ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Η εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση έχουν θεωρηθεί εκ διαμέτρου αντίθετες μέθοδοι, θεωρία ενδεχομένως λανθασμένη, αφού στην πραγματικότητα, πρόκειται περισσότερο για ένα συσχετισμό της διοίκησης της εκπαίδευσης. Ας σημειωθεί εδώ ότι πολλές χώρες, όπως θα δούμε παρακάτω, υιοθέτησαν έναν συνδυασμό και των δυο μεθόδων αξιολόγησης. Η μέθοδος της σχολικής επιθεώρησης, η εξωτερική αξιολόγηση, είναι πιο συχνή και πιο παλιά στην ευρωπαϊκή δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η μέθοδος της αυτοξιολόγησης είναι σχετικά πρόσφατη διαδικασία, η οποία φαίνεται ότι χρησιμοποιείται συμπληρωματικά της σχολικής επιθεώρησης. Για παράδειγμα, στην Αγγλία οι σχολικοί επιθεωρητές είναι αυτοί που χρησιμοποιούν τις αυτοαξιολογήσεις, ώστε να βελτιώσουν τις δικές τους επιθεωρήσεις, διότι υποστηρίζεται ότι ο συνδυασμός των δυο μεθόδων μπορεί να αποφέρει καλύτερο αποτέλεσμα. Επιπρόσθετα, στη Aς σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι ο τρόπος αξιολόγησης στην εκπαίδευση επηρεάζεται από την κουλτούρα της κάθε χώρας, καθώς και από την πολιτική κατάστασή της, γι αυτό και οι παραπάνω παράγοντες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού της. Ο βαθμός αποκέντρωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων και ο βαθμός αυτονομίας του κάθε σχολικού ιδρύματος επηρεάζει σημαντικά τις μεθόδους αξιολόγησης, καθώς και τον τρόπο εφαρμογής τους. Δανία, Ουγγαρία και Νορβηγία υπάρχουν ρήτρες που ζητούν την αυτοαξιολόγηση των σχολείων, αλλά στην πράξη δεν υπάρχει συγκεκριμένος κανονισμός ως προς τη λειτουργία της σχολικής επιθεώρησης. Αντίθετα, το Βέλγιο, η Τσεχία, η Ελβετία, η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν κανονισμούς που ζητούν τη σχολική επιθεώρηση, αλλά δεν υπάρχει κανονισμός για εφαρμογή της αυτοαξιολόγησης. Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολλές από τις πρακτικές των χωρών σχετικά με τη σχολική αξιολόγηση, τελικά διαφοροποιούνται στην πράξη. Για παράδειγμα, στην Αυστρία ενώ δεν υπάρχουν κανονισμοί αυτοαξιολόγησης, φαίνεται ότι η σχολική επιθεώρηση συμβάλλει και παροτρύνει τέτοιου είδους αυτοξιολογήσεις των σχολικών ιδρυμάτων. (4) Η σχολική επιθεώρηση διεξάγεται, συνήθως, μέσω της κεντρικής διοίκησης ή από χαμηλότερες βαθμίδες διοίκησης, όπως οι νομαρχίες ή οι δήμοι. Η σχολική επιθεώρηση ονομάζεται εξωτερική επιθεώρηση, επειδή πραγματοποιείται από την κοινωνία εκτός σχολείου, δηλαδή, από επιθεωρητές, επιτροπές επισκεπτών ή ομάδες επισκόπησης εκτός σχολείου. Η σχολική επιθεώρηση αποτελεί το μέσο ελέγχου του κράτους της λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς έχει και συμβουλευτικό ρόλο ως προς την αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Ενώ η αυξανόμενη αποκέντρωση των σχολείων ευνοεί την άνθιση της εσωτερικής αξιολόγησης, όπως θα δούμε παρακάτω, η διατήρηση και της εξωτερικής αξιολόγησης επηρεάζεται θετικά, αφού μπορεί να ενισχύσει τον συμβουλευτικό της ρόλο και σε τοπικό επίπεδο πέρα από εθνικό. Οι σχολικές αυτοαξιολογήσεις είναι εσωτερικές διαδικασίες, για τις οποίες, το ίδιο το σχολείο είναι υπεύθυνο για τη διεξαγωγή τους, οι οποίες έχουν ως στόχο να βελτιώσουν το ίδιο το σύστημά τους ή/και να ενημερώσουν τους γονείς. Στο σημείο αυτό θα αποτελούσε παράλειψη να μην αναφερθούμε σε μια άλλη τυπολογία αξιολόγησης, η οποία δίνει έμφαση στην ενδοσυστημική λειτουργία της εκπαίδευσης, κινούμενη 4

ωστόσο σε παρόμοιες παραδοχές με τα προαναφερθέντα. Συνολικά οι «κουλτούρες αξιολόγησης» στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στα Κ-Μ της Ε.Ε. αρδεύονται grosso modo από τα δυο μείζονα πρότυπα- μοντέλα αξιολόγησης, την «αθροιστική - summative» και τη «διαμορφωτική - formative». Tο Cluster της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Βασικές Ικανότητες ( Key Competences Cluster) επιχείρησε να κωδικοποιήσει τις βασικές διαφορές «αθροιστικής και διαμορφωτικής αξιολόγησης» (με βάση τα ισχύοντα συστήματα αξιολόγησης στα διάφορα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα), όπως παρατίθενται στον κάτωθι πίνακα (5). Αθροιστική Συνοψίζει τις επιδόσεις του εκπαιδευόμενου. Δίνει καθυστερημένη ανατροφοδότηση. Χαρακτηριστικά της Αθροιστικής & Διαμορφωτικής Αξιολόγησης Τι κάνει; Διαμορφωτική Δίνει άμεση ανατροφοδότηση σχετικά με τη διδασκαλία και τη μάθηση. Κάνει διάγνωση των πλεονεκτημάτων και των δυσκολιών Πώς γίνεται? (μέθοδοι) Τυποποιημένα tests. Επιπρόσθετα tests και εξετάσεις Δομημένη ρηματική αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή. Αυτό-αξιολόγηση μαθητή. Αξιολογούνται: Εργασίες, projects, portfolios, προφορικές συνεντεύξεις και παρουσιάσεις, η παρατήρηση της απόδοσης των μαθητών στην τάξη, συνολική εξέταση γνωστικών αντικειμένων Πότε συμβαίνει? Στο τέλος του προγράμματος ή της περιόδου μάθησης. Μέρα με την ημέρα, κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας και της διαδικασίας μάθησης. Ποιος έχει την ευθύνη για την αξιολόγηση? Αξιολογητής (-ες): μπορεί να ανήκουν στην κατηγορία Μαθητής κι εκπαιδευτικός/παιδαγωγός από κοινού. παιδαγωγού/εκπαιδευτικού ή εξωτερικού αξιολογητή ή και τα δύο. Πώς καταγράφονται και αναφέρονται τα αποτελέσματα? Βαθμολογίες, συνολικές επιδόσεις, προφίλ και καταγραφές επιτευγμάτων. Συγκρίνουν, διαχωρίζουν και ταξινομούν τις επιδόσεις των μαθητών. Επιλέγουν και κατατάσσουν τους μαθητές για μαθήματα και τάξεις. Παρέχουν πληροφορίες για τα προσόντα των μαθητών. Παρέχουν πληροφορίες για τους εργοδότες και την ανώτατη εκπαίδευση (screening). Αξιολογούν την επιτυχία του προγράμματος ή του ιδρύματος: λογοδοσία Για ποιο λόγο χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματα? Προφορικά. Σε ανεπίσημα γραπτά αρχεία και φόρμες. Συχνά δεν αναφέρονται επίσημα. Παρακολουθούν την πρόοδο των μαθητών. Αναγνωρίζουν τα δυνατά σημεία και τις δυσκολίες των μαθητών. Αναγνωρίζουν τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες της διδασκαλίας. Ελέγχουν την πρόοδο των μαθητών σε σχέση με τους σκοπούς και τα κριτήρια. 5

Οι αθροιστικές αξιολογήσεις παράγουν εξωτερικές κρίσεις. Οι διαμορφωτικές αξιολογήσεις συχνά περιλαμβάνουν τον μαθητή ως ένα ενεργό συμμετέχοντα. Οι αθροιστικές κρίσεις δίνουν αποτελέσματα, τα οποία συνήθως εκφράζονται με ποσοτικούς όρους και συχνά καταγράφονται δημόσια. Τα διαμορφωτικά αποτελέσματα ή δεν καταγράφονται καθόλου ή στην περίπτωση που καταγραφούν, μπορεί να γίνει ανεπίσημα ή σε εξειδικευμένες μορφές, οι οποίες δημιουργούνται για να υποστηρίξουν την προσωπική επικοινωνία μεταξύ των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Η αξιολόγηση για ένα εκπαιδευτικό σύστημα είναι ανάγκη να γίνεται όχι μόνο από την κοινωνία έξω από το σχολείο, αλλά και από τα ίδια τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου το σχολικό σύστημα αποκεντρώνεται ολοένα και περισσότερο, η εσωτερική αξιολόγηση μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην αναβάθμισή του. Στη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης τα σχολεία καλούνται να παρουσιάζουν πλάνα με ξεκάθαρους στόχους και με κατάλληλες μεθόδους, με στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητάς τους. Ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους που η μέθοδος της αυτοαξιολόγησης έχει δεχτεί έντονη κριτική είναι η καταλληλότητα των προσώπων που συμμετέχουν και διεξάγουν την αυτοαξιολόγηση. Στην εσωτερική αξιολόγηση, βέβαια, χρειάζεται να δημιουργηθεί και η κατάλληλη ατμόσφαιρα σύμφωνα με την κουλτούρα της χώρας. Διότι, η αξιολόγηση χρειάζεται να ασχοληθεί με την επίδοση των μαθητών σε νοητικό, ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και με τις εσωτερικές διεργασίες (πχ. πως φέρονται οι μαθητές στο σχολείο). Γι αυτό το λόγο, ο ρόλος του δασκάλου θεωρείται εξαιρετικά σημαντικός στην εσωτερική αξιολόγηση. Η εσωτερική αξιολόγηση, που στηρίζεται στην αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος, μπορεί να πάρει πολλές διαστάσεις, μπορεί να ενδυναμώσει τους ρόλους και την επιρροή των εμπλεκόμενων στο κάθε σχολείο (δάσκαλοι, γονείς, μαθητές), μπορεί να βοηθήσει στην ενδυνάμωση των τοπικών δημόσιων υπηρεσιών διοίκησης (όπως στη Φιλανδία και τη Σουηδία) ή μπορεί να εξυψώσει την επιρροή αυτών που ζητούν εκπαίδευση, δηλαδή, τους γονείς (Αγγλία και Ολλανδία). Τέλος, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι σε πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (TALIS) διαπιστώνεται ότι ένα από τα πεδία που χρειάζεται περαιτέρω επιμόρφωση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών είναι το πεδίο των «πρακτικών αξιολόγησης μαθητών» (6). 3. Δη μ ο σ ί ε υ σ η τ ω ν α π ο τ ε λ ε- σ μ ά τ ω ν αξ ι ο λ ό γ η σ η ς Ένα στοιχείο που επηρεάζει την αποδοτικότητα της αξιολόγησης είναι και η δημοσίευση των αποτελεσμάτων της. Ο τρόπος της δημοσίευσής τους μπορεί να επηρεάσει την αποδοτικότητα της αξιολόγησης, αλλά και την επιλογή σχολείου από τους γονείς. Πολλές χώρες δημοσιοποιούν τις πληροφορίες σχετικά με την σχολική αξιολόγηση στην τοπική σχολική κοινότητα ή στο ευρύ κοινό. Επί παραδείγματι, η Ιταλία και η Τουρκία διαθέτουν τις πληροφορίες στους γονείς, αλλά όχι στο ευρύ κοινό. Βέβαια, η διάθεση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης εκτός από τον στόχο της παροχής επιλογής σχολείου στους γονείς μπορεί να έχει κι άλλο σκοπό, όπως τη διαδικασία χρηματοδότησης των σχολείων από το κράτος και την παροχή οικονομικών βραβείων. Στο Βέλγιο, την Κορέα και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής χρησιμοποιούνται οι σχολικές αξιολογήσεις για την παροχή βραβείων. Επιπλέον, μπορεί σε κάποιες χώρες όπως στο Βέλγιο, βάσει νόμου, οι σχολικές αξιολογήσεις να μην συνδέονται με την επιλογή σχολείου, αλλά τελικά να χρησιμοποιούνται στην πραγματικότητα από τους γονείς με αυτό το σκοπό. Είναι σαφές, ότι πολλές χώρες χρησιμοποιούν τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων για την βελτίωση των σχολικών ιδρυμάτων και των παροχών τους. Σε κάποιες χώρες, όπως η Φιλανδία 6

και η Ισλανδία δημοσιεύονται τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων. 4. Ευ ρ ω π α ϊ κ ά σ υ σ τ ή μ α τ α α ξ ι ο- λ ό γ η σ η ς Φιλανδία (7) Η Φιλανδία είναι μια χώρα, η οποία έχει επενδύσει στην εκπαίδευση και αποτελεί πρότυπο, όσον αφορά τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και καινοτομίες. Στα τέλη της δεκαετίας του 80 η αξιολόγηση, ιδιαίτερα μετά την αποκέντρωση της εκπαίδευσης, αποκτά σταδιακά σημαντική θέση στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Από τα τέλη του 90 (8) και μετά, σύμφωνα με τους κανονισμούς, όλοι οι δήμοι και τα σχολεία υποχρεούνται να προβαίνουν σε εσωτερικές αξιολογήσεις, αυτοαξιολογήσεις, με άξονα την ενίσχυση της αποκέντρωσης του παιδαγωγικού συστήματος και την αύξηση της αυτονομίας των σχολείων. Ταυτόχρονα, με την προώθηση της εσωτερικής αξιολόγησης, τα σχολεία εξακολουθούν να συμμετέχουν σε εξωτερικές αξιολογήσεις. Το μοντέλο, δηλαδή, το οποίο ακολουθήθηκε έκτοτε είναι ένα είδος συνδυασμού αυτοαξιολόγησης και συμμετοχής σε εξωτερικές αξιολογήσεις, τις οποίες διεξάγει το Υπουργείο Παιδείας. Ας σημειωθεί εδώ, ότι η αξιολόγηση στη Φιλανδία πέρα από τον παιδαγωγικό ρόλο της κατέχει και πολιτικό ρόλο, αφού θεωρείται ότι βοηθά στη συνειδητοποίηση της ισότητας στην πρόσβαση στην εκπαίδευση (9). Το εκπαιδευτικό σύστημα στη Φιλανδία μπορεί να ειπωθεί ότι είναι έντονα αποκεντρωτικό, αφού οι τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για την σχολική οργάνωση, το πρόγραμμα σπουδών, την αξιολόγηση. Βέβαια, το Υπουργείο Παιδείας είναι υπεύθυνο για το σχεδιασμό της γενικής εκπαιδευτικής πολιτικής, όμως το 1999 ιδρύθηκε ένα ανεξάρτητο Συμβούλιο Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης (Education Evaluation Council), το οποίο βοηθά το Υπουργείο σχετικά με τις διαδικασίες αξιολόγησης και τη δημοσίευσή τους. Οι επιδιώξεις του συμβουλίου είναι η εποπτεία της ποιότητας της εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο, καθώς και η διαβεβαίωση ότι υιοθετείται από τα σχολεία το εθνικό πρόγραμμα σπουδών. Επίσης, στις υποχρεώσεις του συμβουλίου περιλαμβάνεται η συλλογή πληροφοριών, καθώς και η παράθεσή τους στους δασκάλους και στην κυβέρνηση προς βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι αξιολογήσεις δεν έχουν ως στόχο μόνο τα στατιστικά αποτελέσματα, αλλά και τις διαδικασίες αξιολόγησης. Επίσης, ένας από τους στόχους είναι η δημιουργία ερμηνευτικών αναλύσεων του εκπαιδευτικού συστήματος και ο εντοπισμός των μειονεκτημάτων, ούτως ώστε να διορθωθούν. Η ίδρυση του συμβουλίου αυτού είχε ως στόχο την αναδιοργάνωση της διαδικασίας αξιολόγησης, αλλά και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανεξαρτησία της εξωτερικής αξιολόγησης. Δαν ί α (10) Το 2006 ιδρύθηκε ένα συμβούλιο αξιολόγησης και ποιοτικής εξέλιξης της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το οποίο αξιολογεί και εποπτεύει τα ακαδημαϊκά κριτήρια, την παιδαγωγική εξέλιξη, την επίδοση των μαθητών και την ενσωμάτωση των μη Δανών μαθητών στην εκπαίδευση. Κάθε χρόνο το συμβούλιο εκδίδει έκθεση προς το Υπουργείο Παιδείας σχετικά με τις δραστηριότητες και τις προσπάθειές του για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Το συμβούλιο είναι ανεξάρτητο και η αρμοδιότητά του είναι να ελέγχει την ετήσια αναφορά των νομαρχιακών συμβουλίων. Επίσης, οι ποιοτικές αναφορές και τα πλάνα δράσης είναι δυο μέτρα, τα οποία θεσπίστηκαν ώστε τα νομαρχιακά συμβούλια να ελέγχουν την ποιότητα της εκπαίδευσης. Οι ποιοτικές αναφορές θεωρούνται ως εργαλεία για τη συστηματική καταγραφή και συνεργασία με πολιτικούς, νομαρχία και σχολεία σχετικά με την αξιολόγηση και την ποιοτική εξέλιξη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. 7

Τα νομαρχιακά συμβούλια είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ετήσιας αναφοράς, η οποία περικλείει περίληψη αξιολόγησης του συγκεκριμένου σχολείου και όλου του σχολικού συστήματος. Αν η ποιοτική αναφορά δείχνει ότι τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά το νομαρχιακό συμβούλιο υποχρεούται να σχεδιάσει ένα πλάνο δράσης για να βελτιώσει το επίπεδο του σχολείου. Βέλ γ ι ο Στο Βέλγιο η σχολική επιθεώρηση παρέχει όργανα για αυτοαξιολόγηση των σχολείων, όμως δεν υπάρχει νομική υποχρέωση για τα σχολεία ώστε να προχωρήσουν με την πραγματοποίηση της αυτοαξιολόγησης. Η δημοσίευση των αξιολογήσεων απαγορεύεται και μόνο ιδιώτες μπορούν να ζητήσουν αντίγραφο της αξιολόγησης για προσωπική χρήση. Οι αξιολογήσεις δεν έχουν σκοπό από νομικής άποψης να χρησιμοποιούνται για επιλογή σχολείου, αλλά απευθύνονται κυρίως στους γονείς. Η επιθεώρηση στο Βέλγιο δεν αξιολογεί τους δασκάλους (11). Ολλ α ν δ ί α (12) Η Ολλανδία φαίνεται να ακολουθεί ένα ημιαποκεντρωτικό μοντέλο σχετικά με την αξιολόγηση. Τα σχολικά ιδρύματα υπάγονται νομοθετικά στη δικαιοδοσία του κράτους, αλλά σε τοπικό επίπεδο διοικούνται από σχολικά συμβούλια και διατηρούν σημαντικό βαθμό αυτονομίας σχετικά με την πρόσληψη του εκπαιδευτικού στο πρόγραμμα σπουδών και τη διαχείριση οικονομικών πόρων. Στην Ολλανδία λειτουργεί η μέθοδος της αυτοαξιολόγησης και ως συμπληρωματικό μέτρο της σχολικής επιθεώρησης. Η εσωτερική αξιολόγηση θεωρείται ένα θετικό μέτρο, αφού αποδίδει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κι έτσι βελτιώνεται η ποιότητα διδασκαλίας. Συγκεκριμένα, στην Ολλανδία, το σχολείο είναι υπεύθυνο για την ποιότητα της εκπαίδευσής του, αυτό αποφασίζει τον τρόπο οργάνωσης, τις μεθόδους, τα υλικά και την παιδαγωγική, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους διεξάγεται η αξιολόγηση. Από την άλλη, η σχολική επιθεώρηση είναι αυτή που τελικά εξετάζει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του κάθε εκπαιδευτικού ιδρύματος. Το συμπέρασμα για την αξιολόγηση στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ολλανδίας είναι ότι τα σχολεία έχουν αποκτήσει περισσότερη αυτονομία στη διαχείριση εξόδων και λειτουργίας, αλλά εξακολουθούν να υπάγονται σε εθνικό επίπεδο αναφορικά με την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους. Το Υπουργείο Παιδείας θέτει το γενικό πρόγραμμα σπουδών και τα αντικείμενα μάθησης καθώς και τη διαδικασία εξετάσεων και τα σχολεία έχουν περισσότερη αυτονομία σχετικά με τα προγράμματα σπουδών τους (13). Γενικότερα, θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι υπάρχει η τάση τα τελευταία χρόνια στην Ολλανδία, μιας σταδιακής αποκέντρωσης της εκπαίδευσης, καθώς και η απόδοση περισσότερων δικαιοδοσιών στις τοπικές αρχές. Παρόλα αυτά δεν φαίνεται να υπάρχει μια σαφής εικόνα του διαχωρισμού των δικαιοδοσιών ανάμεσα στην κεντρική διοίκηση και στις τοπικές αρχές, αφού το κράτος συνήθως συνεχίζει να έχει τη γενική εποπτεία και δεν παρέχει σε αυτές μια ολιστική υπευθυνότητα σχετικά με τις δράσεις τους. Σου η δ ί α Στη Σουηδία, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος είναι γεγονός. Γενικότερα, από τη δεκαετία του 90 και μετά, ενισχύεται η αποκέντρωση της εκπαίδευσης παρέχοντας περισσότερες πρωτοβουλίες στις τοπικές αρχές. Στη Σουηδία, το πολιτικό νομικό πλαίσιο της εκπαίδευσης καθορίζεται από το κράτος, αλλά οι τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για τη διοίκηση και την οργάνωση των προγραμμάτων σπουδών και των αξιολογήσεων, λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές ανάγκες. Πιο συγκεκριμένα, σε εθνικό επίπεδο, το Υπουργείο Παιδείας, η κυβέρνηση και το εθνικό συμβούλιο για την Εκπαίδευση (National Agency 8

for Education) θέτουν τους γενικούς οδηγούς σπουδών. Οι τοπικές αρχές αποφασίζουν πως οι συγκεκριμένοι οδηγοί σπουδών μπορούν να εφαρμοστούν με τα αντικείμενα και είναι υπεύθυνες για τη διοίκηση και τη χρηματοδότηση των σχολείων. Επίσης, είναι υπεύθυνες για τη χρήση μακροπρόθεσμων πλάνων, ώστε να εξασφαλίσουν την εφαρμογή των κατάλληλων εκπαιδευτικών μεθόδων. Με δυο λόγια, τα σχολεία είναι υπεύθυνα για την επιτυχημένη εφαρμογή των εθνικών στόχων στο πρόγραμμα σπουδών (14). Επιπρόσθετα, η εξωτερική αξιολόγηση διενεργείται από την Εθνική Υπηρεσία Εκπαίδευσης (National Agency for Education) σε συνεργασία με τους δήμους. Οι δήμοι έχουν την ευθύνη να συντάσσουν λεπτομερείς αναφορές σχετικά με το βαθμό επίτευξης των προγραμματισμένων στόχων από τα σχολεία και προτάσεις για μελλοντική βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Βέβαια, η Σουηδία δεν διαθέτει κοινό εθνικό σύστημα αυτοαξιολόγησης και εφόσον οι τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για την πορεία του εκπαιδευτικού συστήματος, οι εκπαιδευτικές πρακτικές μπορεί να διαφέρουν από δήμο σε δήμο. Οι τοπικές αρχές έχουν τη δυνατότητα επιλογής στο αν θα πραγματοποιήσουν αυτοαξιολογήσεις ή θα προτιμήσουν εξωτερικούς συνεργάτες/συμβούλους (15). Γαλ λ ί α (16) Στη Γαλλία το εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει ακόμα συγκεντρωτικό παρά τις αλλαγές που έχουν προωθηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση. Επί παραδείγματι, μπορεί να έχουν δοθεί δικαιοδοσίες στους διευθυντές των σχολείων σχετικά με την καθημερινή λειτουργία των σχολείων, όμως το κράτος είναι αυτό το οποίο θέτει το πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής. Όσον αφορά την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος, ο έλεγχος πραγματοποιείται από το εθνικό κέντρο και οι επιθεωρητές αναφέρονται στο Υπουργείο Παιδείας, καθώς είναι υπεύθυνοι για τη διαρκή επίβλεψη του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι αξιοπρόσεκτο σε αυτό το σημείο, το γεγονός ότι στη Γαλλία το έργο των σχολικών επιθεωρητών περιλαμβάνει και τον έλεγχο της διδασκαλίας των εκπαιδευτικών. Ένας επιθεωρητής αναλογεί σε 300 δασκάλους στο δημοτικό και στο γυμνάσιο ο ένας αναλογεί σε 750 δασκάλους. Βέβαια, όσον αφορά το συγκεκριμένο μέτρο, οι δάσκαλοι ασκούν κριτική, αφού υποστηρίζουν ότι τελικά οι επιθεωρητές δεν καταφέρνουν να φέρουν εις πέρας το συμβουλευτικό τους έργο. Αγγλία Στην Αγγλία το εκπαιδευτικό σύστημα είναι κυρίως αποκεντρωτικό με ανεξάρτητες σχολικές επιθεωρήσεις. Υποστηρίζεται η ενίσχυση της αυτονομίας των σχολείων, καθώς και η ενίσχυση της απολογισμικότητας (accountability) των εκπαιδευτικών. Στην Αγγλία εφαρμόζεται και η εξωτερική αξιολόγηση και η εσωτερική. Η εξωτερική αξιολόγηση διενεργείται από το Office for Standards in Education (OFSTED) και εξετάζει το πρόγραμμα σπουδών, τη μαθητική επίδοση, τη διοικητική λειτουργία των σχολείων, καθώς και την επάρκεια του εκπαιδευτικού προσωπικού. (17) Η εσωτερική αξιολόγηση διενεργείται στα σχολεία όπου υπεύθυνος είναι ο διευθυντής και εξετάζεται η χρήση των μηχανισμών εσωτερικής αποτίμησης των στόχων και η συνολική απόδοση του σχολείου. Η εσωτερική αξιολόγηση φαίνεται να είναι συμπληρωματική της εξωτερικής αξιολόγησης. Ισλ α ν δ ί α (18) Το σύστημα αξιολόγησης στην Ισλανδία είναι και αυτό αποκεντρωτικό. Η ευθύνη λειτουργίας και διοίκησης ανήκει στις τοπικές αρχές. Το κράτος έχει ένα σχετικά επιθεωρησιακό ρόλο, όσον αφορά το πρόγραμμα σπουδών και τις εθνικές εξετάσεις. Στην Ισλανδία λειτουργεί η εξωτερική αξιολόγηση και η αυτοαξιολόγηση των σχολείων. Η εξωτερική αξιολόγηση αφορά τη διοίκηση, τη συνεργασία με άλλα σχολεία και τις σχολικές δραστηριότητες. 9

Από την άλλη, το κάθε σχολείο διαμορφώνει τους δικούς του μηχανισμούς αξιολόγησης ανάλογα με τις συνθήκες. Σε αυτή την αξιολόγηση συμμετέχουν γονείς, μαθητές, δάσκαλοι, διοικητικό προσωπικό υπό την αιγίδα του διευθυντή, ενώ συχνά συστήνεται εξωσχολική ομάδα εμπειρογνωμόνων που αναλαμβάνει την κατάρτιση γενικού πλάνου διεξαγωγής της αξιολόγησης και καθοδήγησης των εμπλεκομένων φορέων. Τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων δημοσιεύονται και στο κοινό και στο Κοινοβούλιο. Η χρήση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων είναι ένα σημαντικό κομμάτι που αφορά την γενικότερη αξιολόγηση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι πληροφορίες, τις οποίες παρέχουν οι μέθοδοι αξιολόγησης, αντιμετωπίζονται ή θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως εργαλεία για την αναβάθμιση του παιδαγωγικού συστήματος και των δραστηριοτήτων του. Μέσω των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης μπορούν να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν οι δυσλειτουργίες και τα μειονεκτήματα του εκάστοτε εκπαιδευτικού συστήματος ή/και του σχολικού ιδρύματος. Επίσης, τα αποτελέσματα μπορούν να δώσουν ώθηση και κίνητρο στους δασκάλους και στα σχολεία συνολικά, ώστε να εξελιχθούν και να βελτιωθούν σε βάθος χρόνου. Ένα θετικό αποτέλεσμα των αξιολογήσεων μπορεί να είναι η επίτευξη μιας ευγενούς άμιλλας ανάμεσα στις δημόσιες υπηρεσίες με στόχο την καλύτερη κατανομή των πόρων. Επίσης, μέσω των αξιολογήσεων ενισχύεται και η δυνατότητα επιλογής σχολείου από τους γονείς, καθώς προσελκύεται η χρηματοδότηση. Οι στόχοι που μπορούν να τεθούν με βάση τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων συνδέονται με τον τρόπο δημοσίευσης των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων των σχολείων. Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων αποτελεί πρακτική πολλών χωρών, αλλά διαφέρει ο τρόπος δημοσίευσης τους από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, η Αγγλία και η Γαλλία κάνουν προσπάθειες ώστε οι αξιολογήσεις να είναι όσο το δυνατόν πιο προσιτές στο κοινό, για να πιέζονται τα σχολεία και να στοχεύουν στη βελτίωση τους. Το σημαντικό σχετικά με τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων είναι να υπάρξει ένα γενικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο θα εξελίσσονται οι κατάλληλοι μηχανισμοί, ώστε να παρέχουν τις κατάλληλες πληροφορίες στα σχολεία για να βελτιώνονται. 10 5. Απ ο τ ε λ έ σ μ α τ α τ ω ν α ξ ι ο λ ο- γ ή σ ε ω ν κα ι η χρ ή σ η το υ ς 6. Η π ε ρ ί π τ ω σ η τη ς Ελ λ ά δ α ς Στην περίπτωση της Ελλάδας, η αξιολόγηση μέχρι σήμερα δεν είχε μια σταθερή και οργανωμένη διαδικασία. Στο παρελθόν, λειτουργούσε ο θεσμός του επιθεωρητή μέσω της σχολικής επιθεώρησης. Επειδή, η θέση και οι αρμοδιότητες του επιθεωρητή (διοικητικές και πειθαρχικές) δημιούργησαν ένα είδος πελατειακών σχέσεων στο χώρο των εκπαιδευτικών, αντικαταστάθηκε από τον σχολικό σύμβουλο, ο ρόλος του οποίου, επίσης, αμφισβητήθηκε. Η αμφιλεγόμενη επαγγελματική κατάρτιση των σχολικών συμβούλων, ο μικρός αριθμός τους, αλλά και η έντονη κυβερνητική χροιά που είχαν ήταν οι πιο σημαντικές κριτικές και αντιρρήσεις ως προς τη λειτουργικότητα της θέσης του σχολικού συμβούλου στην αξιολόγηση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (19). Λειτουργεί, βέβαια, μέχρι σήμερα η σχολική επιθεώρηση, η οποία πραγματοποιείται ετήσια με τη συνεργασία των σχολικών διευθυντών και των δασκάλων, αξιολογώντας έτσι τους δασκάλους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στην οποία δεν προβλέπονταν η δημοσίευση των αποτελεσμάτων (20). Πρόσφατα, ψηφίστηκε ένας νέος νόμος (21) για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ο οποίος εισαγάγει μια νέα διαδικασία αξιολόγησης. Στην πραγματικότητα, εισάγεται στο εκπαιδευτικό σύστημα η μέθοδος της εσωτερικής αξιολόγησης, της αυτοαξιολόγησης, η οποία έρχεται να συμπληρώσει

τη σχολική επιθεώρηση. Η κάθε σχολική μονάδα με επικεφαλής το Διευθυντή του σχολείου, αλλά και την ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευτικών και των σχολικών συμβούλων, καλείται να συντάξει κατάρτιση προγράμματος δράσης για το επόμενο σχολικό έτος και μια έκθεση αξιολόγησης αυτού, στο τέλος κάθε Σεπτεμβρίου. Στην έκθεση αξιολόγησης προβλέπεται η αξιολόγηση της απόδοσης της σχολικής μονάδας, η διαπίστωση επίτευξης των προβλεπόμενων στόχων, η εκτίμηση των αδυναμιών και η κατάθεση προτάσεων για βελτίωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Προβλέπεται, σύμφωνα με το νέο νόμο, ότι τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων θα αναρτώνται στο διαδίκτυο. Η θέσπιση της διαδικασίας της εσωτερικής αξιολόγησης έχει ως στόχο την αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος και την ενεργή συμμετοχή των εμπλεκόμενων φορέων (γονείς, δάσκαλοι) στη διαδικασία αναβάθμισης του παιδαγωγικού συστήματος. Η εσωτερική αξιολόγηση έχει ως στόχο των εντοπισμό των προβλημάτων και μειονεκτημάτων του κάθε σχολικού ιδρύματος χωριστά, ώστε να μπορέσει με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης να προβεί σε αλλαγές και στη βελτίωση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. 7. Συ μ π ε ρ ά σ μ α τ α Από το παραπάνω κείμενο, φαίνεται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαμορφώνει έντονες αποκεντρωτικές τάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η προώθηση της αυτονομίας στα σχολεία σχετικά με την οργάνωση, αλλά και με το παιδαγωγικό κομμάτι, είναι μια δημοφιλής πρακτική ευθέως συνδεδεμένη με τη διαδικασία της αξιολόγησης. Επίσης, διαφαίνεται η τάση της ολοένα και πιο έντονης συμμετοχής των γονέων στη διαδικασία αξιολόγησης, ιδιαίτερα μέσω της συστηματικής ενημέρωσής τους για το προφίλ των σχολείων, αλλά και μέσω της ενεργής συμμετοχής τους στην αξιολόγηση. Εκτός από τους γονείς, η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη διαδικασία της αξιολόγησης λαμβάνεται ως θετική, εφόσον δίδονται κίνητρα για να βελτιώσουν το διδακτικό τους έργο. Επιπλέον, μέσω της εσωτερικής αξιολόγησης παραμερίζεται ο τιμωρητικός ρόλος της επιθεώρησης (η οποία ωστόσο λειτουργεί ως συστατικό στοιχείο της διαδικασίας της αξιολόγησης σε πολλές χώρες), αφού πρόκειται για μια εσωτερική διαδικασία που επιτρέπει την αξιολόγηση εντός του σχολείου θέτοντας ως προτεραιότητα τον εντοπισμό των μειονεκτημάτων της εκπαίδευσης και της διόρθωσης αυτών. Συγχρόνως, διεθνώς προωθούνται και πλατφόρμες αξιολόγησης σε ειδικά πεδία. Εδώ αξίζει να αναφερθούν τα εξής: Μέτρηση και αξιολόγηση της δημιουργικότητας (creativity) στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με έμφαση στους τρεις άξονες κυριότητα/πεδίο/άτομα (22). Ως θετικό μέτρο αποτυπώνεται η τάση υιοθέτησης συστημάτων αξιολόγησης, μη κρατικά κατευθυνόμενων. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ως επί το πλείστον, φαίνεται ότι η εμπλοκή του κράτους αρκείται στη θέσπιση ενός γενικού πλαισίου κατάρτισης εθνικών εκπαιδευτικών στόχων, έτσι ώστε η αξιολόγηση να είναι όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητη και να μην επηρεάζεται από τον εκάστοτε κομματικό μηχανισμό της εξουσίας. Επιπλέον, η εσωτερική αξιολόγηση ή αλλιώς η αυτοαξιολόγηση φαίνεται να ενισχύεται ως μέθοδος σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να θεωρείται ως θετικό μέτρο για την αναβάθμιση της εκπαίδευσης. Κλείνοντας, αξίζει να ανακινηθεί το όλο και πιο ηχηρό ζήτημα της αξιολόγησης των βασικών ικανοτήτων (key competences). Δεδομένου ότι οι βασικές ικανότητες αποτελούν, με βάση την κοινή απόφαση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου-Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Νοέμβριο του 2006, το ενιαίο πλαίσιο εκπαίδευσης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η ανάπτυξή τους έχει τεθεί ως βασική προτεραιότητα στα πλαίσια του EU 2020 ανάμεσα στις πρακτικές αξιολόγησης των βασικών ικανοτήτων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. (23) 11

8. Πί ν α κ ε ς Πίνακας 1 Η κατάσταση της εκπαίδευσης ( 70 και 80) Η κατάσταση της εκπαίδευσης ( 90 και 00) Συγκεντρωτικό σύστημα αποφάσεων Αποκέντρωση αποφάσεων Συγκεντρωτικό πρόγραμμα σπουδών Αυτονομία διοίκησης Μακροπρόθεσμα σχέδια Σχολικό Πρόγραμμα σπουδών Χρηματοδότηση βασισμένη στα έξοδα Σαφή σχολικά προφίλ Εξωτερική αξιολόγηση: σχολική επιθεώρηση Αυτοοργάνωση και αυτοδιοίκηση Αυτοαξιολόγηση και αυτονομία Χρηματοδότηση με βάση την απόδοση Πίνακας 2 ΧΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ (24) Διαθεσιμότητα των σχολικών αξιολογήσεων και αποδοτικότητα των πληροφοριών Διαθεσιμότητα των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων στη σχολική κοινότητα ή στο ευρύ κοινό Διαθεσιμότητα των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων (πχ γονείς) Η χρήση των αποτελεσμάτων των αξιολογήσεων από τις διοικήσεις Διαθεσιμότητα των αποτελεσμάτων αξιολόγησης στους γονείς για επιλογή σχολείου Για παροχή οικονομικών βραβείων στο σχολείο Για ενεργοποίηση προτάσεων με σκοπό τη βελτίωση του σχολείου Δανία * * * * Αγγλία * * * * Γαλλία * * α α * Ολλανδία * * * μ Ελλάδα * Ισλανδία * * α * Φιλανδία α α α α α Σουηδία * * * * Βέλγιο * * * * * 12

Πίνακας 3 Αξιολόγηση των σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (2005) (25) Πληροφορίες σχολείων Κριτήρια για σχολεία προς επιθεώρηση Κριτήρια για σχολεία με συχνή αυτοαξιολόγηση Σχέδιο οργάνωσης Ύπαρξη εθνικού/ τοπικού σχολείου επιθεώρησης Δανία * * Αγγλία * * * * Γαλλία * * * * Ελλάδα * * * * Φιλανδία * Ολλανδία * * * * Σουηδία * * * * Βέλγιο * * Ισλανδία * * * *: λειτουργεί στη χώρα μ: δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά Κεντρική διοίκηση αναλαμβάνει σχολική αξιολόγηση Πίνακας 4 (26) Ποια είναι τα πεδία με τις μεγαλύτερες ανάγκες ανάπτυξης; Επιμορφωτικές ανάγκες εκπαιδευτικών! C! (!! '!! &!! %!! $!! #!! "!!!! )*+,-./ Teaching 0!12*,. special 3*+4/./05 learning +3! /**61! 1786*/7 needs students 1! 9:)5 ICT 7*+,-./0! teaching 1;.33 skills 1! Student <786*/ 6.1,.23./*5 discipline 7! +/6! =*-+>.?4! and 24?=3*@ behavior problems 1! 9/1748,7.?/ Instructional <8=A*,75 Subject +3!24+,7.,* practices B.*36! field 1! "#$%&!'()*'+'! "#$%&!#,-.(/-! "#$%&!'*0*'+'! Student <786*/,?8/1*3./ counseling 7! 0! :?/7*/75 Content and +/6! 2*4B?4@+/, performance *! standards 17+/6+46 15! Student <786*/ +11*11@* assessment 7! /7! practices 24+,7.,* 1! )*+,-./05./5 Teaching a Classroom :3+114?? School <,-?? +! @837.,83784 multicultural @+/+0*@* management @! @+/+0*@* management 3! +3! setting 1*77./ /7! /7! and +/ +6@./.174+7.? administration 0! /! 6! Οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να αξιολογήσουν σε μια τετραβάθμια κλίμακα τις ίδιες τις ανάγκες τους. Στις διαστάσεις του έργου των εκπαιδευτικών, που φαίνεται να προτεραιοποιούνται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς σημαντικό ρόλο έχει η επιμόρφωση τους σε (καλές) «πρακτικές αξιολόγησης μαθητών». 13

Υπο σ η μ ε ι ω σ ε ι σ/βιβλιογραφια 14 1. Η επιλογή των ευρωπαϊκών κρατών που μελετήθηκαν ήταν τυχαία και βασίστηκε κυρίως στην ποσότητα των πληροφοριών που ήταν διαθέσιμες, με εξαίρεση την Φιλανδία, η οποία επιλέχτηκε εξ αρχής διότι αποτελεί πρότυπο αναφορικά με το εκπαιδευτικό της σύστημα, αλλά και σχετικά με τη μέθοδο της αξιολόγησης. 2. Cabriela Ossenbach, Pierre Laderriere, «Evaluation of primary and secondary teaching institutions. The question of institutions autonomy and quality control», βλέπε επίσης: http:// www.cese-europe.org/pdf_publications/evaluating_education/evaluating_evaluation_primary_secondary.pdf (22/06/2010). 3. Claudia Neves, «International organizations and the evaluation of education systems: a critical comparative analysis.», 2008, European Journal of vocational training, no 45. 4. «How do education systems monitor school performance?» in Education at a Glance, OECD indicators, 2007. 5. Βλ. European Commission/ Cluster on Key Competences (2010), Draft Background Paper for the Belgian Presidency meeting for Directors-General for school education, Assessment of Key Competemces. Brussels: DG EAC. 6. Βλέπε τον σχετικό πίνακα που παρατίθεται στην ετήσια έκθεση SGIB 2010,Chapter II, section 1, schools, σελ. 7. 7. «The Finish Educational system and Pisa», 2009, Helsinki University Press, Γιώργος Ψαχαρόπουλος, «Συστήματα Αξιολόγησης Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη», 2003, Παιδαγωγική Επιθεώρηση, Developing National Evaluation of Education in Finland, Council for educational Evaluation, http://www.edev.fi/portal/english (22/06/2010). 8. Βλέπε αναλυτικότερα πίνακας 1, The Finnish Educational System and Pisa, 2009, Helsinki University press. 9. Βλέπε υπ.8. 10. «Review of national policies on education.» Follow up the report prepared by the Danish Ministry of Education, April 2008, επίσης βλέπε: http://eng.uvm.dk/ (22/06/2010) 11. Education at a Glance, OECD indicators, 2007. 12. «What makes school systems perform? Seeing school systems through the prism of Pisa», 2004, OECD. 13. Βλέπε υπ.12. 14. Γιώργος Ψαχαρόπουλος, «Συστήματα Αξιολόγησης Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη», 2003, Παιδαγωγική Επιθεώρηση,. 15. Βλέπε υπ.12. 16. How education system s and student s assessments are organized in France, Ministry of Education,http://eduscol.education.fr/cid47868/evaluation-a-l-ecole-primaire.html, (22/06/2010). 17. Βλέπε υπ.14. 18. Βλέπε υπ.14. 19. Βλέπε υπ.14. 20. Βλέπε υπ.16.

21. Σχέδιο νόμου με τίτλο: «Αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού- καθιέρωση κανόνων αξιολόγησης και αξιοκρατίας στην εκπαίδευση και λοιπές διατάξεις», 2010, Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας 22. SGIB Measuring Creativity, Document: 8B 2, pg 1, May 2010. 23. European Commission, Directorate-General for Education and Culture, Lifelong Learning: policies and programme, School education; Comenius, Assessment Handbook, Draft 4/6, June 2010. 24. Education at a Glance, OECD indicators, 2007, Annex 3, Sources, Methods and technical notes, Chapter D: the learning environment and organization of schools, in Education at a Glance, 2007. 25. Βλέπε υπ.24. 26. SGIB, Chapter II, section 1, schools, σελ. 7. Οι απόψεις των συγγραφέων που αναπτύσσονται στα Kείμενα Δημόσιας Πολιτικής είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν απαραίτητα το ΙΣΤΑΜΕ Ανδρέας Παπανδρέου. 15

Η ταυτότητα του ΙΣΤΑΜΕ Α. Παπανδρέου Tο Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Πολιτικών (ΙΣΤΑΜΕ) Α. Παπανδρέου είναι το ινστιτούτο ερευνών δημόσιας πολιτικής του ΠαΣοΚ. Λειτουργεί ως ένα κέντρο σύγχρονου πολιτικού προβληματισμού, πολιτικής αναζήτησης και επιστημονικής έρευνας στο χώρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Το έργο και η δραστηριότητά του απευθύνεται στα πολιτικά στελέχη του ΠαΣοΚ και των άλλων κομμάτων, τη δημόσια διοίκηση, τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, την ακαδημαϊκή κοινότητα, τις διάφορες εκφάνσεις της κοινωνίας των πολιτών καθώς και το ευρύ κοινό. Αποσκοπεί στη συστηματική μελέτη της ελληνικής κοινωνίας και άλλων ανεπτυγμένων κοινωνιών, καθώς και στην ανάλυση όψεων και διαστάσεων του πολιτικού συστήματος και της δημόσιας σφαίρας. Η ταυτότητα της Συγγραφέως Η Νάντια Σαμαρά γεννήθηκε στο Βόλο. Αποφοίτησε το 2004 από το τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Sabanci της Κωνσταντινούπολης και αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας το 2007 με άριστα. Ειδικεύτηκε σε θέματα εθνικισμού και εκπαίδευσης. Επαγγελματικά, από το Μάρτιο του 2008 εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης στο ΙΣΤΑΜΕ «Ανδρέας Παπανδρέου» σε θέματα πολιτισμού, μειονοτικής πολιτικής, ζητήματα εθνικής ταυτότητας/ελληνικότητας και εκπαίδευσης. Γνωρίζει αγγλικά, τουρκικά. ΙΣΤΑΜΕ - ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Ακαδημίας 4, 10671, Αθήνα Τηλ. 210.3631745-8 Fax: 210.3625616 e-mail: info@istame.gr www.istame.gr 16 ISSN 1792-5193