2 ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Κυρίες και κύριοι, «Η κρίση ως Ευκαιρία για Αφύπνιση» ΕΚΕ: Πολυτέλεια ή Αναγκαιότητα; Πέµπτη 26 Απριλίου 2012 Οµιλία του κ. Κ. Μπακούρη Πρόεδρου Ε Θα ήθελα καταρχήν, να εκφράσω την χαρά µου για τη συµµετοχή µου, µαζί µε τόσους εκλεκτούς οµιλητές, σε αυτή τη διοργάνωση µε θέµα την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Ο καθένας από εµάς εξετάζει το θέµα από διαφορετική οπτική γωνία, κι εγώ µε τη σειρά µου θα το προσεγγίσω µέσα από τον φακό της διαφάνειας. Η διαφάνεια είναι ένα ζήτηµα που µας απασχολεί όλους και µάλιστα ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Η διαπίστωση αυτή είναι προϊόν µιας σειράς από γεγονότα: Πρώτα απ όλα, η κοινωνία µας έχει ευαισθητοποιηθεί περισσότερο τα τελευταία χρόνια σε ό,τι αφορά υποθέσεις διαφθοράς. Ένα µέρος της ευθύνης γι αυτό έχει και η οργάνωσή µας, η ιεθνής ιαφάνεια-ελλάς, που επισηµαίνει µε κάθε ευκαιρία, ολοένα και πιο επίµονα, την ανάγκη καταπολέµησης της κοινωνικής και οικονοµικής αυτής αρρώστειας. Ένας άλλος 1
παράγοντας που µπορεί να πιστωθεί την ευαισθησία της ελληνικής κοινής γνώµης είναι η ικαιοσύνη, η οποία τον τελευταίο καιρό, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, εξετάζει τις καταγγελίες µε µεγαλύτερη ένταση. Όµως ο σηµαντικότερος παράγοντας αυτής της εξέλιξης είναι ας µη γελιόµαστε η κρίση την οποία βιώνουµε έντονα τα τελευταία χρόνια κρίση που αναδείχθηκε πρώτα ως χρηµατοπιστωτική, συνεχίστηκε ως οικονοµική και είναι πλέον και κοινωνική, µε πολιτικές διαστάσεις. Εξάλλου, δεν είναι λάθος να επισηµαίνουµε πως ξεκίνησε από την υπερατλαντική υπερδύναµη και επεκτάθηκε στην Ευρώπη, της οποίας µέρος είναι η Ελλάδα, και απειλεί να επεκταθεί και στην υπόλοιπη υφήλιο. Αν όµως η κρίση στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου οφείλεται κατά κύριο λόγο σε ασύνετες πρακτικές στον τραπεζικό, δηµοσιονοµικό και σε άλλους τοµείς, η κρίση στην Ελλάδα έχει µία επιπλέον διάσταση, η οποία έχει άµεση σχέση µε το θέµα µας σήµερα: αποτελεί πλέον κοινοτοπία πλην όµως δεν θα πρέπει να σταµατήσουµε να το επισηµαίνουµε ότι η ελληνική διάσταση της κρίσης έχει ως σηµαντική συνιστώσα τη διαφθορά. Και αυτός είναι ο δεύτερος σηµαντικός λόγος για τον οποίο η διαφάνεια απασχολεί έντονα την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια. 2
εν πρόκειται εδώ για ηθική επίπληξη (πολύ περισσότερο για ηθικολογική στάση) αλλά µάλλον για µεθοδολογική παρατήρηση και δεοντολογική διαπίστωση: το βάθος της ελληνικής κρίσης θα ήταν µικρότερο αν στους υπόλοιπους παράγοντες που την δηµιούργησαν δεν είχε προστεθεί, έντονο, το στοιχείο της συναλλαγής: µε τον υποψήφιο βουλευτή, µε τον προϊστάµενο της εφορίας, µε τον υπεύθυνο της πολεοδοµίας, µε τον γιατρό του δηµόσιου νοσοκοµείου, µε τον υπάλληλο του δήµου, µε τον κλητήρα που «επισπεύδει» την όποια διαδικασία. Οι έρευνες της ιεθνούς ιαφάνειας, τόσο οι διεθνείς όσο και αυτές που διενεργεί το Ελληνικό Τµήµα, δείχνουν καθαρά ότι µεγάλο µέρος της δηµόσιας εικόνας, της αίσθησης της διαφθοράς σε αυτόν τον τόπο, οφείλεται και επικεντρώνεται στον δηµόσιο τοµέα. Και την αίσθηση αυτή την έχουν τόσο οι απλοί πολίτες όσο και οι επιχειρηµατίες οι οποίοι συναλλάσσονται µε το ηµόσιο. Η πιο πρόσφατη ετήσια έρευνα που διενήργησε η Public Issue για λογαριασµό της ιεθνούς ιαφάνειας- Ελλάδος αποδεικνύει του λόγου το αληθές: διαπιστώνει αύξηση του ποσοστού των νοικοκυριών που αναφέρουν περιστατικά διαφθοράς στο ηµόσιο (7,4% το 2011 έναντι 7,2% το 2010). Ο ιδιωτικός τοµέας 3
παραµένει και αυτός σε υψηλά σχετικά επίπεδα, αλλά υπολείπετε αυτών του δηµοσίου. Εξάλλου στη φετινή έρευνα την πέµπτη που εκπονεί η ιεθνής ιαφάνεια Ελλάς από το 2007 παρατηρείται αισθητή µείωση του µέσου όρου των χρηµατικών ποσών της διαφθοράς στον ιδιωτικό τοµέα (από 1.623 το 2010 σε 1.406 το 2011), αλλά το ίδιο ισχύει και στο δηµόσιο. Όπως φαίνεται, η κρίση δεν αφήνει ανεπηρέαστο το πεδίο της µικροδιαφθοράς. Αυτή η διαπίστωση, της (πώς να το πούµε;) «υπεροχής» του δηµόσιου τοµέα έναντι του ιδιωτικού στο ζήτηµα της διαφθοράς, αυξάνει κατά την άποψή µου τις ευθύνες του ιδιωτικού τοµέα. Γιατί; ιότι απλούστατα οι ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι αυτές που προωθούνται στο επίκεντρο του δηµόσιου, δηλαδή του οικονοµικού και του κοινωνικού ενδιαφέροντος. Ας αναφέρω εδώ χαρακτηριστικά ένα εύρηµα από την Εθνική Έρευνα για τη ιαφθορά στην Ελλάδα για το 2011. Είναι ένα στοιχείο που νοµίζω ότι επιβεβαιώνει επίσης την αίσθηση ότι οι Έλληνες δείχνουν µικρότερη ανοχή στη διαφθορά: οι ερωτώµενοι εκλαµβάνουν τη µη έκδοση αποδείξεων στις συναλλαγές τους ως περιστατικό διαφθοράς και αυτό αφορά κυρίως τον ιδιωτικό τοµέα. 4
Πράγµατι, ο ιδιωτικός τοµέας δεν είναι χωρίς συµµετοχή στο πρόβληµα της διαφθοράς και αυτό, φυσικά, δεν αφορά µονάχα την Ελλάδα. Αν χρειαζόταν ένα και µόνο στοιχείο για να στηρίξει αυτή την άποψη, θα επικαλούµην µια παγκόσµια έρευνα της Ernst & Young, η οποία δόθηκε στη δηµοσιότητα πριν από έναν περίπου χρόνο. Σύµφωνα µε αυτή την έκθεση, σχεδόν ένας στους πέντε εργαζόµενους σε ιδιωτικές επιχειρήσεις διεθνώς θεωρεί τη δωροδοκία αποδεκτή µέθοδο προκειµένου η εταιρεία στην οποία εργάζεται να εξασφαλίσει ή να διατηρήσει µια επιχειρηµατική δραστηριότητα. Η στάση αυτή αποτελεί την απόλυτα ακραία εκδοχή της διαπίστωσης του Milton Friedman, ότι δηλαδή η µοναδική κοινωνική ευθύνη µιας επιχείρησης είναι να µεγιστοποιήσει τα κέρδη της. Ευτυχώς, οι περισσότεροι επιχειρηµατίες δεν σκέφτονται έτσι. Ευτυχώς, επίσης, υπάρχουν πλαίσια αρχών που διέπουν το επιχειρείν, τόσο εντός των εθνικών συνόρων (τουλάχιστον των βιοµηχανικών χωρών) όσο και διεθνώς. Υπάρχουν Χάρτες (του ΟΗΕ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης) που περιγράφουν αναλυτικά τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες των επιχειρήσεων υπάρχουν συστήµατα δικαίου και δικαστικές αρχές για να επιβάλουν ποινές όταν οι νόµοι παραβιάζονται υπάρχουν εποπτικές αρχές και ανεξάρτητοι φορείς 5
υπάρχουν µη κυβερνητικοί οργανισµοί και ενώσεις πολιτών υπάρχουν µέσα ενηµέρωσης και blogs. Στην Ελλάδα, ο ρόλος των ιδιωτικών επιχειρήσεων έχει συχνά λοιδωρηθεί: αποτελεί βαθιά ριζωµένο στερεότυπο η εικόνα του επιχειρηµατία ως ανάλγητου κεφαλαιοκράτη που εκµεταλλεύεται την υπεραξία του εργαζοµένου και τις ανάγκες της κοινωνίας. Από την άλλη, και εδώ θα πρέπει όλοι να είµαστε ειλικρινείς και να µην κρυβόµαστε πίσω από το δάχτυλό µας: ένα τµήµα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στη χώρα µας δεν έχει ακριβώς στερήσει τη λαϊκή φαντασία από παραδείγµατα ανήθικων και διεφθαρµένων επιχειρηµατιών κάποιοι, µάλιστα, βρέθηκαν και αντιµέτωποι µε τη ικαιοσύνη. Αποτελεί υποχρέωση της επιχειρηµατικής κοινότητας να περιθωριοποιήσει και να εξουδετερώσει τους όποιους διεφθαρµένους επιχειρηµατίες, ώστε να αναδειχθεί η υγιής επιχειρηµατικότητα και να αποδειχθεί η τεράστια σηµασία της στην ανόρθωση της ελληνικής οικονοµίας. ιότι, ακριβώς εξαιτίας της κρίσης, στην παρούσα φάση δεν µπορούµε να περιµένουµε και πολλά από τον δηµόσιο τοµέα: όχι µόνο διότι η εικόνα του έχει υποστεί σηµαντική φθορά, αλλά και διότι το ζητούµενο, η στόχευση, είναι ο περιορισµός της 6
έκτασής του και η επικέντρωση της οικονοµικής του σηµασίας σε ρυθµιστή του πλαισίου µέσα στο οποίο θα δραστηριοποιείται και θα επιχειρεί ο ιδιωτικός τοµέας. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα είναι, λοιπόν, αυτές που θα επωµιστούν το βάρος της εξόδου της χώρας, της εθνικής οικονοµίας, από την ύφεση και την κρίση ο ιδιωτικός τοµέας θα είναι εκείνος που θα κληθεί να παράγει το µεγαλύτερο µερίδιο του πλούτου της χώρας τα χρόνια που έρχονται. Προκειµένου η ελληνική επιχειρηµατική κοινότητα να πετύχει το έργο αυτό, αλλά και να πείσει την κοινωνία τόσο για τις προθέσεις της όσο και για τα επιτεύγµατά της, πρέπει να ανακτήσει τη δηµόσια εικόνα της, κερδίζοντας εκ νέου την εµπιστοσύνη του κόσµου και να ενισχύσει τη νοµιµοποίησή της και τους δεσµούς µε την κοινωνία. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί το ιδανικό εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Μέσα από προγράµµατα ΕΚΕ, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις µπορούν: Να διασφαλίσουν συνθήκες και διαδικασίες διαφάνειας στις συναλλαγές τους µε τους πολίτες και το κράτος 7
Να επικοινωνήσουν τις αξίες τους στους καταναλωτές και στην κοινωνία πολιτών Να σέβονται και να προστατεύουν το περιβάλλον Να αποτελέσουν παράδειγµα προς µίµηση για τις δηµόσιες επιχειρήσεις Να προωθήσουν την επίλυση επιµέρους προβληµάτων των τοπικών κοινωνιών Να συµβάλουν στην αντιµετώπιση των µεγάλων προκλήσεων που αντιµετωπίζει η ελληνική αλλά και η παγκόσµια κοινωνία Συνοψίζοντας θα ήθελα να επισηµάνω ότι στη κρίσιµη περίοδο που βιώνουµε είναι µια µοναδική ευκαιρία εποικοδοµητικού προβληµατισµού από όλους µας, συνειδητοποιώντας ότι οι σηµερινές πρακτικές και συµπεριφορές ήταν αυτές που µας οδήγησαν στην οικονοµική εξαθλίωση. Είναι επίσης επιτακτική ανάγκη να επαναπροσδιορίσουµε το αξιακό µας σύστηµα, οι δε επιχειρήσεις να αγκαλιάσουν την ΕΚΕ, όχι ως πολυτέλεια, αλλά ως προϋπόθεση ανταγωνιστικότητας. Ευχαριστώ 8