ΟΝΟΜΑΣΕΠΩΝΤΜΟ: ΣΜΗΜΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΒΑΘΜΟ:.../ 100 ΓΡΑΠΣΗ ΕΞΕΣΑΗ ΣO ΜΑΘΗΜΑ ΑΡ ΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΘΟΤΚΤΔΙΔΟΤ ΙΣΟΡΙΑΙ Βιβλίο 3, Κεφάλαιο 74 [3.74.1] Διαλιπούσης δ ἡμέρας μάχη αὖθις γίγνεται καὶ νικᾷ ὁ δῆμος χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προύχων αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. [3.74.2]Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν καὶ σφᾶς διαφθείρειεν, ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, ὥστε καὶ χρήματα πολλὰ ἐμπόρων κατεκαύθη καὶ ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν. [3.74.3]Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν καὶ ἡ Κορινθία ναῦς τοῦ δήμου κεκρατηκότος ὑπεξανήγετο, καὶ τῶν ἐπικούρων οἱ πολλοὶ ἐς τὴν ἤπειρον λαθόντες διεκομίσθησαν. Παρατηρήσεις 1. Να μεταφραστεί το απόσπασμα: «Γενομένης... ἐπίφορος ἐς αὐτήν.» (Μονάδες 30) 2.Να γράψετε τους λόγους για τους οποίους οι δημοκρατικοί κατόρθωσαν να νικήσουν τους αντιπάλους τους.να στηρίξετε την απάντησή σας με αναφορές από το κείμενο. (Μονάδες 15) 3.ε ποια ενέργεια προβαίνουν οι ολιγαρχικοί μόλις αντιλαμβάνονται την επικράτηση των αντιπάλων τους; Πού αποδίδει ο Θουκυδίδης την ενέργεια αυτή; 4 Διαλιπούσης: β εν. προστακτικής Αορ. β... γίγνεται: β εν.οριστικής Π.Ρ.Σ.... (Μονάδες 15)
ἰσχύι: αιτιατική πληθυντικού... γυναῖκες: δοτική ενικού... κρατήσειεν: β πληθυντικό υποτακτικής Ενεστώτα... πᾶσα: ονομαστική πληθυντικού... παυσάμενοι: γ πληθυντικό οριστικής Π.Ρ.Κ... ἦσαν: γ ενικό ευκτικής Ενεστώτα... ναῦς: δοτική ενικού... λαθόντες: α πληθυντικό υποτακτικής Αορ. β... 5.Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις: ὁ δῆμος είναι:... στο ρ. νικᾷ τάς οἰκίας είναι :... στο ρ. ἐμπιπρᾶσι τοῦ νεωρίου είναι :... στο ρ. κρατήσειεν πολλά είναι :... στο χρήματα διαφθαρῆναι είναι:... στο ρ. ἐκινδύνευσε 6.Ποια ήταν κατά την κρίση του Θουκυδίδη η βαθύτερη αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου; 7α.Να γράψετε δυο παράγωγα (απλά ή σύνθετα) της νέας ελληνικής για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: νικᾷ: ἐκινδύνευσε: βάλλουσαι: παυσάμενοι: διεκομίσθησαν: 7β.Να ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω λέξεις: πρόγονος: ευλαβής: εγκράτεια: εμπρησμός: αγωγή:
Καλή επιτυχία! ΑΠΑΝΣΗΕΙ 1.Και όταν έγινε η υποχώρηση αργά το απόγευμα, επειδή φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί μήπως οι δημοκρατικοί αφού κάμουν επίθεση καταλάβουν αμέσως με τον πρώτο αλαλαγμό το ναύσταθμο και τους σκοτώσουν, βάζουν φωτιά στα σπίτια που βρίσκονταν γύρω από την αγορά και στις συνοικίες, για να μην υπάρχει δρόμος προσέγγισης, χωρίς να λογαριάζουν ούτε δικό τους ούτε ξένο σπίτι, ώστε και πολλά πράγματα εμπόρων κάηκαν εντελώς και η πόλη κινδύνεψε να καταστραφεί στο σύνολό της, αν φυσούσε άνεμος τη φωτιά με κατεύθυνση προς αυτή. 2. τη μάχη που ξέσπασε, νίκησαν αυτή τη φορά οι δημοκρατικοί. Ο Θουκυδίδης αναφέρει τους τρεις λόγους που τους έδωσαν τη νίκη: α. Οι δημοκρατικοί είχαν καταλάβει τις πιο ισχυρές θέσεις και τις πιο κατάλληλες για διεξαγωγή πολέμου, β. Οι δημοκρατικοί είχαν αριθμητική υπεροχή, η οποία οφειλόταν τόσο στο ότι ήταν περισσότεροι από τους ολιγαρχικούς, όσο και στο ότι είχαν συμπράξει μαζί τους οι περισσότεροι δούλοι και γ. Οι γυναίκες, οι οποίες θεωρούνται άμαχος πληθυσμός, στη συγκεκριμένη περίπτωση πολέμησαν γενναία, προσφέροντας σημαντική βοήθεια στους αγωνιζόμενους δημοκρατικούς. 3. «δείσαντες οἱ ὀλίγοι< καὶ τὰς ξυνοικίας»: το σημείο αυτό καταγράφεται η γενίκευση του εμφυλίου, αφού οι δύο αντίπαλες παρατάξεις καταφεύγουν σε όλα τα δυνατά μέσα (στρατολόγηση δούλων, εμπρησμοί) προκειμένου να επικρατήσουν. Βλέπουμε ότι οι ολιγαρχικοί φοβήθηκαν μήπως οι δημοκρατικοί, μετά τη νίκη τους, επιτεθούν και καταλάβουν το λιμάνι του Αλκίνοου και κυρίως το ναύσταθμό του. Σα νεώρια (οι ναύσταθμοι) που βρίσκονταν εντός του λιμανιού, συνήθως περιβάλλονταν από τείχος, κάτι για το οποίο όμως δε γίνεται λόγος εδώ. Ωστόσο, αφού δηλώνεται ο φόβος των ολιγαρχικών για ενδεχόμενη κατάληψη όχι απλώς του λιμανιού, αλλά του ναυστάθμου, μάλλον εννοείται ότι θα υπήρχε τείχος που καθιστούσε υψίστης σημασίας την κατάληψή του από τους δημοκρατικούς. Για την αποφυγή, λοιπόν, της επίθεσης από μέρους των δημοκρατικών, βλέπουμε ότι οι ολιγαρχικοί δε διστάζουν ακόμα και να βάλουν φωτιά στην πόλη, καίγοντας ακόμα και τα ίδια τους τα σπίτια. Η ενέργειά τους αυτή φανερώνει από τη μία την τραγική θέση στην οποία είχαν περιέλθει και από την άλλη τις ακρότητες στις οποίες οδηγεί τους ανθρώπους η εμφύλια διαμάχη. Επίσης, αντιλαμβανόμαστε το μίσος μεταξύ των δύο παρατάξεων. Προφανώς οι δημοκρατικοί θα οδηγούνταν σε τόσο σκληρή συμπεριφορά απέναντι στους ολιγαρχικούς, αν τους έπιαναν, ώστε οι τελευταίοι δε δίστασαν ακόμα και να πυρπολήσουν την πόλη, τα σπίτια και τις περιουσίες τους για να σώσουν τη ζωή τους. 4. Διαλιπούσης: β εν. προστακτικής Αορ. β διάλιπε γίγνεται: β εν.οριστικής Π.Ρ.Σ. ἐγίγνου ἰσχύι: αιτιατική πληθυντικού τάς ἰσχῦς γυναῖκες: δοτική ενικού τῇ γυναικί
κρατήσειεν: β πληθυντικό υποτακτικής Ενεστώτα κρατῆτε πᾶσα: ονομαστική πληθυντικού πᾶσαι παυσάμενοι: γ πληθυντικό οριστικής Π.Ρ.Κ πέπαυνται ἦσαν: γ ενικό ευκτικής Ενεστώτα εἴη ναῦς: δοτική ενικού τῇ νηί λαθόντες: α πληθυντικό υποτακτικής Αορ. β λάθωμεν 5. ὁ δῆμος: είναι ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΟ στο ρ. νικᾷ τάς οἰκίας: είναι ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ στο ρ. ἐμπιπρᾶσι τοῦ νεωρίου: είναι ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ στο ρ. κρατήσειεν πολλά: είναι ΕΠΙΘΕΣΙΚΟ ΠΡΟΔΙΟΡΙΜΟ στο χρήματα διαφθαρῆναι :είναι ΣΕΛΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΥΑΣΟ, ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ στο ρ. ἐκινδύνευσε 6. Σο ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στην πολιτική ιστορία και γι' αυτό αποφεύγει συνειδητά ό,τι θεωρεί άσχετο προς την κατανόηση του πολέμου δηλ. μύθους, χρησμούς, ανέκδοτα, ατομικές προσωπογραφίες, διαδόσεις και φήμες. Κατά την άποψή του βαθύτερη αιτία του πολέμου ήταν η ανάπτυξη, οικονομική και στρατιωτική, της αθηναϊκής δύναμης. Αυτό καθορίζει και τους βασικούς άξονες του έργου του. Η «αθηναϊκή συμμαχία» είχε μετατραπεί σε αθηναϊκή ηγεμονία («ἀρχή»). Σα σύμμαχα κράτη του Αιγαίου, της Μακεδονίας, της Θράκης τυπικά μόνον ήταν ανεξάρτητα. Αυτή η ηγεμονική δύναμη της Αθήνας μπορούσε να ενισχυθεί, να περιοριστεί, να τροποποιηθεί ή να καταρρεύσει; ' αυτό το βασικό ερώτημα ο Θουκυδίδης προσπαθεί να απαντήσει με την εξονυχιστική παρουσίαση των αιτίων και των αφορμών του πολέμου στο 1ο βιβλίο του, με την αντιπαράθεση αντιπάλων απόψεων στις δημηγορίες του και κυρίως με την πρώτη δημηγορία του Περικλή (1.140-144): η Αθήνα θα μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο με συνετή στρατηγική και αυτοκυριαρχία των πολιτικών και των πολιτών της. Η εκστρατεία της ικελίας (Βιβλία 6ο-7ο) απέδειξε την ορθότητα της θέσης του Περικλή: άφρονες, φιλόδοξοι δημαγωγοί και πολίτες με ασύνετες, αλλοπρόσαλλες αποφάσεις οδήγησαν την εντυπωσιακότερη ως τότε πολεμική επιχείρηση σε πανωλεθρία. 7α. νικᾷ: νίκη, νικητής ἐκινδύνευσε: κίνδυνος, επικίνδυνος βάλλουσαι: βολή,επιβλητικός παυσάμενοι:παύση, αναπαυτικός διεκομίσθησαν: μετακόμιση, κόμιστρα 7β. πρόγονος: γίγνεται ευλαβής: ξυνεπελάβοντο εγκράτεια: κρατήσειεν, κεκρατηκότος εμπρησμός: ἐμπιπρᾶσι αγωγή: ὑπεξανήγετο