Φορέας ιαχείρισης Σαµαριάς (Λευκών Ορέων): Ένα καινούργιο πρόβληµα ή ένα καινούργιο εργαλείο; Παρουσίαση: Παναγιώτης Νύκτας Περιβαλλοντολόγος Ειδικός Επιστήµονας.Σ. Φορέα ιαχείρισης Ε.. Σαµαριάς
Περιεχόµενα Ορισµός Προστατευόµενων Περιοχών Εθνικό και διεθνές θεσµικό πλαίσιο προστασίας Νόµος πλαίσιο 1650/1986 Περιοχές Natura 2000 ιαδικασίες κήρυξης και διαχείρισης στην Ελλάδα Τι είναι οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες Εθνική και διεθνής αναγνώριση των Λευκών Ορέων Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη Λευκών Ορέων ιαδικασία οριοθέτησης και ζώνες Επιτρεπόµενες δραστηριότητες ανα ζώνη Φορέας ιαχείρισης Λευκών Ορέων ιαχειριστικές προτάσεις Συµπεράσµατα
Τι είναι η Προστατευόµενη Περιοχή; «Μια σαφώς καθορισµένη και αναγνωρισµένη γεωγραφική ενότητα, που προορίζεται και διαχειρίζεται, µέσω νοµικών και άλλων µέσων, για τη µακροχρόνια διατήρηση της βιοποικιλότητας, των φυσικών πόρων και της πολιτιστικής κληρονοµιάς» Παγκόσµια Ένωση για τη Προστασία της Φύσης (IUCN) Η θεσµοθέτηση των Προστατευόµενων Περιοχών (Π.Π.) βασίζεται σε: ιεθνείς Συµβάσεις Ευρωπαϊκές οδηγίες Εθνικό δίκαιο
Οι κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών φυσικού βάση της εθνικής νομοθεσίας μπορεί να είναι: Εθνικοί Δρυμοί Εθνικά Πάρκα Αισθητικά Δάση Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης Καταφύγια Άγριας Ζωής Ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές Εκτροφεία θηραμάτων Περιοχές Προστασίας της Φύσης Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης Προστατευτικά Δάση Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί και Τοπία Περιοχές Οικοανάπτυξης
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ Υγρότοποι διεθνούς σημασίας σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς Αποθέματα Βιόσφαιρας Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης Βιογενετικά Αποθέματα Περιοχές στις οποίες έχει απονεμηθεί το Ευρωδίπλωμα
Θεσµικό πλαίσιο χαρακτηρισµού προστατευόµενων περιοχών (Ν. 1650/86 άρθρα 18, 19, 20 & 21) Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης Χαρακτηρίζονταιεκτάσειςµεεξαιρετικάευαίσθηταοικοσυστήµατα, βιότοποι ή οικότοποι σπανίων ή απειλούµενων µε εξαφάνιση ειδών. Επιτρέπονται µόνον επιστηµονικές έρευνες και διαχειριστικές δράσεις που αφορούν το φυσικό περιβάλλον. Περιοχές Προστασίας της Φύσης Χαρακτηρίζονται εκτάσεις µεγάλης οικολογικής ή βιολογικής αξίας. εν επιτρέπονται δραστηριότητες ή επεµβάσεις, που είναι δυνατόν να µεταβάλουν ή να αλλοιώσουν τη φυσική κατάσταση. Κατ εξαίρεση επιτρέπεται η άσκηση δραστηριοτήτων, κυρίως παραδοσιακών, εφόσονδενέρχονται σεαντίθεσηµετουςσκοπούςπροστασίας. Εθνικά Πάρκα Εκτεταµένες περιοχές στις οποίες διατηρείται µεγάλος αριθµός και ποικιλία αξιόλογων βιολογικών, οικολογικών, γεωµορφολογικών και αισθητικών στοιχείων. Επιτρέπεταιηεκτέλεσηέργωνκαιηάσκησηδραστηριοτήτων, κυρίως παραδοσιακού χαρακτήρα. ΠροστατευόµεναΤοπία, Φυσικοί σχηµατισµοί Λειτουργικά τµήµατα της φύσης ή µεµονωµένα δηµιουργήµατα, που έχουν ιδιαίτερη επιστηµονική, οικολογική ή αισθητική αξία ή συµβάλλουν στη διατήρησητωνφυσικώνδιεργασιώνκαιστηνπροστασίαφυσικώνπόρων. Περιοχές Οικοανάπτυξης Εκτεταµένες περιοχές που µπορούν να περιλαµβάνουν οικισµούς, εφόσον παρουσιάζουν ιδιαίτερη αξία και ενδιαφέρον λόγω της ποιότητας των φυσικών και πολιτιστικών τους χαρακτηριστικών και παράλληλα προσφέρουν σηµαντικές δυνατότητες για ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρµονίζονταιµετηνπροστασίατηςφύσηςκαιτουτοπίου.
Δίκτυο Natura 2000 Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας Οδηγία 79/409/ΕΟΚ περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών Το δίκτυο Natura 2000 στην Ελλάδα περιλαμβάνει: 371 περιοχές Και απαρτίζεται από: 241ΤΚΣ(ΤόποιΚοινοτικήςΣημασίας) SCI Sites of Community Importance 202 ΖΕΠ(Ζώνες Ειδικής Προστασίας) SPA Special Protection Areas - ΕΖΔ(ΕιδικέςΖώνεςΔιατήρησης) SAC Special Areas of Conservation δενέχουνκηρυχθείακόμηστηνελλάδα.
Έκταση του ικτύου Natura στην Ελλάδα Τόποι Κοινοτικής Σημασίας(ΤΚΣ) 2.807.512 ha 16.3% χερσαίας επιφάνεια και 5.7% των χωρικών υδάτων Ζώνες Ειδικής Προστασίας 2.953.230 ha 21.1% χερσαίας επιφάνεια και 1.4% των χωρικών υδάτων ΣΥΝΟΛΙΚΑ η έκταση του Δικτύου Natura 2000 είναι: 4.294.960 ha 27.29% της χερσαίας επιφάνειας 6.12% των χωρικών υδάτων)
ιαδικασίες κήρυξης και διαχείρισης στην Ελλάδα Εκπόνηση ΕΠΜ Πρόταση Π Γνωµοδότηση Κανονισµός ιοίκησης και Λειτουργίας περιοχής Τελική Σύνταξη Π - Έκδοση Οικονοµοτεχνική Μελέτη Σχέδιο ιαχείρισης Ανάθεση σε ΝΠ Φορέας ιαχείρισης Σύµβαση ιαχείρισης Κανονισµοί οργάνωσης/ λειτουργίας Φ..
Τι είναι οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ); Αποσκοπούν στην τεκµηρίωση της σηµασίας του προστατευτέου αντικειµένου και της σκοπιµότηταςτωνπροτεινόµενων µέτρωνπροστασίας (Άρθρο 21, Ν.1650/86). Στόχοι της ΕΠΜ: Καθορίζει, περιγράφεικαιχαρτογραφείτααντικείµεναπουχρίζουνπροστασίας: χλωρίδα, πανίδα, φυσικοί πόροι, πολιτισµικά στοιχεία, γεωµορφολογικοί σχηµατισµοί κ.α. Τεκµηριώνει τις πιέσεις και απειλές που δέχονται τα προστατευτέα αντικείµενα Οριοθετεί τις ζώνες και χαρακτηρίζει τις περιοχές, στοιχεία ή συνόλα της φύσης ως προστατευόµενα. ιατυπώνεικαιτεκµηρίωνειτουςαναγκαίουςγιατηνπροστασίατηςφύσηςκαιτουτοπίου, γενικούς όρους, απαγορεύσεις και περιορισµούς στις χρήσεις γης, στη δόµηση και την κατάτµηση ακινήτων, καθώς και στην εγκατάσταση και άσκηση δραστηριοτήτων και στην εκτέλεση έργων. Επίσης η διατύπωση κανονιστικών ρυθµίσεων όσον αφορά την εξειδίκευση όρων και περιορισµών και τα µέτρα οργάνωσης και λειτουργίας του προστατευτέου αντικειµένου. Η πρόταση οργανωτικού σχήµατος Φορέα ιαχείρισης, η οποία συνεκτιµάται µε τα συµπεράσµατα σχετικής οικονοµοτεχνικής µελέτης.
ΕΠΜ - Θεσµικές ρυθµίσεις Το πλαίσιο για την εκπόνηση των ΕΠΜ καθορίζεται από: ΤοΝ. 1650/ 86 (άρθρα 18-21) ΤοΝ. 2742/ 1999 (άρθρα 15-17) Η διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης των Ειδικών Περιβαλλοντικών µελετών καθώς και το περιεχόµενό τους καθορίστηκαν µε την Κοινή ΥπουργικήΑπόφαση 69269/ 5387/1990 (ΦΕΚΒ 678). Με την Απόφαση 71961/3670 του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε (ΦΕΚ Β /541/10-7-1991) καθορίστηκαν οι όροι και η διαδικασία ανακοίνωσης των Σχεδίων των Προεδρικών ιαταγµάτων χαρακτηρισµού προστατευόµενων περιοχών, στοιχείων ή συνόλων της φύσης και του τοπίου.
Εθνική και διεθνής αναγνώριση των Λευκών Ορέων Εθνικός ρυµός Σαµαριάς από το 1962 Σηµαντική Περιοχή για την Ορνιθοπανίδα (IBA) Προστατευόµενη Περιοχή σύµφωνα µε τη σύµβαση της Βαρκελώνης Ευρωδίπλωµα τάξης Α (1979) Απόθεµα της Βιόσφαιρας από (ΜΑΒ) από την UNESCO (1981) Περιοχή του δικτύου NATURA 2000, (GR4340014 & GR4340008) Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους Καταφύγιο Άγριας Ζωής
Η χλωρίδα των Λευκών Ορέων Η Χλωρίδα της Ελλάδας ~6300 φυτά Ενδηµικά φυτά της Ελλάδας 1341 (20.5%) ΕνδηµικάφυτάτηςΚρήτης 178 (9.8% απότα 1734) ΕνδηµικάτηςΚρήτηςσταΛευκάΌρη ~ 100 (56%) Ενδηµικά των Λευκών Ορέων 24
Αξιολόγηση οικοτόπων Αξιολόγηση θηλαστικών Αξιολόγηση ορνιθοπανίδας Αξιολόγηση οικολογικού τοπίου Καταγεγραµµένα σηµαντικά φυτά Αξιολόγηση µε βάση τα ασπόνδυλα Αξιολόγηση / χαρτογράφηση ενοτήτων τοπίου
Όροι προστασίας ανά προτεινόµενη Ζώνη Πυρήνας του Εθνικού ρυµού λευκών Ορέων ΠΠΦ - Σαµαριάς Επιτρέπεται: Επιστηµονική έρευνα Συστηµατική παρακολούθηση οικολογικών παραµέτρων Ηµερήσια επίσκεψη και ξενάγηση επισκεπτών Η κατασκευή υποδοµών, σκοπός: διαχείριση και φύλαξη Έργα συντήρησης και βελτίωσης των υφιστάµενων µονοπατιών / υποδοµές ξεκούρασης / ενηµέρωσης επισκεπτών. Συντήρηση / ανασκαφή αρχαιολογικών ιστορικών χώρων Έργο υδροµάστευσης για την υδροδότηση της Αγίας Ρουµέλης
Όροι προστασίας ανά προτεινόµενη Ζώνη Ζώνες Α1: ιατήρησης Οικοτόπων και Ειδών Επιτρέπεται ότι και στην ΠΠΦ Σαµαριάς +: Η εγκατάσταση πινακίδων για την σήµανση των ορίων των προστατευόµενων ζωνών Η χρήση και συντήρηση των υφιστάµενων οδών (όχι ασφαλτόστρωση). Η θήρα όπως ασκείται σήµερα και σε απόσταση µεγαλύτερη των 1.000 µέτρων από οργανωµένους και λειτουργούντες χώρους ήπιας αναψυχής. Ηµελισσοκοµία Η ελεύθερη βόσκηση σε εκτατική µορφή, σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις. H αποκατάσταση µιτάτων και η χρήση τους για την υποστήριξη των κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων. Η κατασκευή και λειτουργία ορειβατικών καταφυγίων και εφόσον τεκµηριώνεται η αναγκαιότητά τους
Όροι προστασίας ανά προτεινόµενη Ζώνη Ζώνες Α2: ιατήρησης Οικολογικού Τοπίου Επιτρέπεται ότι και στην ΠΠΦ Σαµαριάς +: Η εγκατάσταση πινακίδων για την σήµανση των ορίων των προστατευόµενων ζωνών Η χρήση και συντήρηση των υφιστάµενων οδών (όχι ασφαλτόστρωση). Ηµελισσοκοµία Η συλλογή και µεταφορά καυσόξυλων από τα δάση και τις δασικές εκτάσειςγενικότερα, τωνβοτάνων, τωνασπόνδυλωνκαι µανιταριών, για την κάλυψη αποκλειστικά και µόνον ατοµικών αναγκών των κατοίκων ασική διαχείριση Ορειβατικά καταφύγια (εφόσον τεκµηριώνεται η αναγκαιότητα τους)
Ζώνες Β: ιαχείρισης Παραδοσιακού Τοπίου ΕπιτρέπεταιότικαιστιςζώνεςΑ+: Κατασκήνωση και υπαίθρια άθληση σε οργανωµένους χώρους Κίνηση οχηµάτων εκτός δρόµων µόνο σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών Έργα βελτίωσης και συντήρησης υφιστάµενου οδικού δικτύου ασοκοµικές εργασίες - έργα δασικής διαχείρισης Ελεύθερη βόσκηση σε εκτατική µορφή Λειτουργία και εκσυγχρονισµός και εγκατάσταση νέων κτηνοτροφικών µονάδων (γνωµοδότηση φορέα) Γεωργία & δενδροκαλλιέργεια Θήρα Μελισσοκοµία Πώληση τοπικών προϊόντων και ενηµερωτικού υλικού (γνωµοδότηση φορέα) Ίδρυση µικρών µεταποιητικών µονάδων τοπικών προϊόντων
ιαχειριστικές προτάσεις ΤηνΕΠΜακολουθείτοΣχέδιο ιαχείρισηςτοοποίοανανεώνεταιανα 5ετία. Επιγραµµατικά, οι διαχειριστικοί στόχοι αφορούν στην: Μελέτη διαχείρισης επισκεπτών Έργο ερµηνείας περιβάλλοντος Μελέτη ασφάλειας των επισκεπτών Σχέδιο πρόληψης και αντιµετώπισης δασικών πυρκαγιών Έργοεπιστηµονικήςπαρακολούθησης (monitoring) Εκπόνηση ειδικής διαχειριστικής µελέτης για την γεωργία και την κτηνοτροφία ΣυνέχισητηςενεργούςδιαχείρισηςτουΓυπαετού (καιάλλωναρπακτικών) Ανάπτυξη ηλεκτρονικής βάσης δεδοµένων οδηγού για τη σπάνια και προστατευόµενη χλωρίδα των Λευκών Ορέων ιαχείριση Αµπελιτσιάς (Zelkova abelicea) Λεπτοµερής χαρτογράφηση της βλάστησης (χάρτες αναφοράς - baseline) και παρακολούθηση αλλαγών κάλυψης γης
Σύνθεση ιοικητικού Συµβουλίου Φορέα ιαχείρισης 11µελή σύνθεση, : 2 Ειδικοί επιστήµονες (πρόεδρος) που ορίζει το Υ.ΠΕ.Κ.Α. 1 εκπρόσωπος Μη Κυβερνητικών Περιβαλλοντικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) 1 εκπρόσωπος του Υ.ΠΕ.Κ.Α. 1 εκπρόσωπος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων 1 εκπρόσωπος της Αποκεντρωµένης ιοίκησης Κρήτης 1 εκπρόσωπος της Περιφέρειας Κρήτης 1 εκπρόσωπος του τ. Υπουργείου Ανάπτυξης 1 εκπρόσωπος του ήµου Σφακίων 1 εκπρόσωπος του ήµου Πλατανιά 1 εκπρόσωποςτου ήµουαν. Σελίνου
Βασικοί στόχοι ενός ολοκληρωµένου συστήµατος διαχείρισης είναι: Η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η προστασία των φυσικών οικοσυστηµάτων, Η τοπική ανάπτυξη ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που θα είναι συµβατές µε τηνδιατήρησητουφυσικούπεριβάλλοντος, Η διάχυση των ωφελειών της βιώσιµης διαχείρισης όχι µόνο στις προστατευόµενες περιοχές, αλλά στο γενικότερο χωρικό, κοινωνικό και οικονοµικόπερίγυρο, Ηµεγαλύτερηδυνατήσυµµετοχήκαισυνεργασίατωντοπικώνφορέων. Η συµµετοχή στα οφέλη από τη διαχείριση των προστατευοµένων περιοχών όλωντωνπολιτώνκαιτωνκοινωνικώνοµάδωνχωρίςαποκλεισµούς.
Συµπεράσµατα & συζήτηση Ο χαρακτηρισµός µια περιοχής ως Εθνικό Πάρκο ΕΝ αντιτίθεται στις αναπτυξιακές της προοπτικές και προωθεί τη αειφορική ανάπτυξη της περιοχής ΤοπεριβάλλονείναιησηµαντικότερηπαρακαταθήκηγιατιςκοινωνίεςτωνΛ. Ορέων και ο χαρακτηρισµός της περιοχής ως Εθνικό Πάρκο έχει θετικές επιπτώσεις (π.χ. προσελκύει επισκέπτες) Οι µελέτες που έχουν γίνει λαµβάνουν σηµαντικά υπόψη τις τοπικές κοινωνίες και δεν θέτουν παράλογους περιορισµούς πέραν των ήδη ισχύοντων (π.χ. διάνοιξη δρόµων πάνω από τα 1500µ.) Ο Φορέας ιαχείρισης αποτελεί το µόνο «εργαλείο» διαµόρφωσης και υλοποίησης συνεργατικής διαχείρισης των φυσικών πόρων. Θα δίνει έµφαση στην ανάδειξη τηςδιαφωνίαςωςβασικούστοιχείουκατανόησηςτηςπραγµατικότητας, µπορεί να προσφέρει ένα πρακτικό µέσο για τη ενεργή συµµετοχή του κοινού στην πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος, χωρίς να εγκαταλειφθούν, τόσο η προσπάθεια εύρεσης λύσεων όσο και οι επιστηµονικές προσεγγίσεις
Το επόµενο µεγάλο και δύσκολο βήµα είναι η υλοποίηση στην πράξη των προαναφερόµενων κύριων σκοπών και της ενεργούς διαχείρισης ιαδικτυακός τόπος: www.samaria.gr