ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟ ΙΡΑΚ 4.1 Εισαγωγή Ο πρόσφατος πόλεµος στο Ιράκ, ο οποίος ξεκίνησε στις 20 Μαρτίου του 2003 και είχε διάρκεια δεκαπέντε ηµέρες, είναι ένα ιστορικό γεγονός το οποίο συγκλόνισε την παγκόσµια κοινή γνώµη. Στο κείµενο που ακολουθεί υπάρχει αναλυτική περιγραφή των απαντήσεων που δόθηκαν σχετικά µε τον πρόσφατο αυτό πόλεµο, ενώ το κείµενο είναι χωρισµένο σε τέσσερα µέρη. Το πρώτο µέρος αφορά την κρίση στο Ιράκ ενώ το δεύτερο µέρος αφορά την Σύνοδο Κορυφής µε θέµα το Ιράκ και το τρίτο τον πόλεµο στο Ιράκ. Στο τέταρτο µέρος παρουσιάζονται συγκρίσεις των απαντήσεων των πολιτών σε δύο χρονικές περιόδους διάρκειας δεκαπέντε ηµερών, όπου η πρώτη αποτελεί το δεκαπενθήµερο πριν την έναρξη του πολέµου και η δεύτερη αποτελεί το δεκαπενθήµερο που ακολούθησε τον πόλεµο αυτό. Ακόµη, στο Παράρτηµα υπάρχει το Κεφάλαιο 1, στο οποίο υπάρχει αναλυτική τεκµηρίωση των αποτελεσµάτων που παρουσιάζονται στο παρακάτω κείµενο. Μέρος Α: Η Κρίση Στο Ιράκ 4.Α.1 Εισαγωγή Η πρόσφατη κρίση στο Ιράκ αποτελεί ένα πολύ σηµαντικό γεγονός για την παγκόσµια ιστορία καθώς και για την ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά τη διάρκεια της κρίσης αυτής η Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό την ελληνική προεδρία, κλήθηκε να λάβει σηµαντικές αποφάσεις σχετικά τόσο µε την εσωτερική όσο και µε την εξωτερική πολιτική της Κοινότητας. Στο κείµενο που ακολουθεί υπάρχει ανάλυση των απαντήσεων των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά µε την κρίση στο Ιράκ. Ακόµη, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι οι απαντήσεις των Ευρωπαίων στο ερωτηµατολόγιο «Η κρίση στο Ιράκ» αφορούν την χρονική περίοδο Φεβρουάριος έως Ιούνιος 2003 και ο αριθµός των ατόµων που απάντησαν στο συγκεκριµένο ερωτηµατολόγιο φτάνει τους 106840. 63
4.Α.2 Αποτελέσµατα- Συµπεράσµατα Υπάρχουν διάφοροι διαφορετικοί δράστες που συµµετείχαν στην κρίση στο Ιράκ. Το γενικό συναίσθηµα των Ευρωπαίων πολιτών για την στάση και τις ενέργειες τόσο του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ιράκ και των Ηνωµένων Πολιτειών Αµερικής παρουσιάζεται στο διάγραµµα που ακολουθεί, όπου η απάντηση «1» αντιστοιχεί σε πολύ ευνοϊκό συναίσθηµα ενώ η απάντηση «10» σε πολύ δυσµενές. Γράφηµα 4.1: Τα συναισθήµατα των Ευρωπαίων πολιτών για αυτούς που συµµετείχαν στην κρίση του Ιράκ 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Ηνωµένα Έθνη Ευρωπαϊκή Ένωση Ιράκ Ηνωµένες Πολιτείες 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Από το παραπάνω διάγραµµα βλέπουµε ότι τα γενικό αίσθηµα είναι περισσότερο δυσµενές για τις Ηνωµένες Πολιτείες και το Ιράκ ενώ είναι περισσότερο ευνοϊκό τόσο για τα Ηνωµένα Έθνη όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόµη, υπολογίζονται την τιµή του δείκτη Ι 2, ο οποίος ισούται µε το πηλίκο του ποσοστού των ευνοϊκών απαντήσεων δια το ποσοστό των δυσµενών απαντήσεων, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι οι Ευρωπαίοι κρατούν µία πιο ευνοϊκή στάση απέναντι στα Ηνωµένα Έθνη και λιγότερο ευνοϊκή απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην 64
περίπτωση όµως του Ιράκ, η στάση των Ευρωπαίων είναι δυσµενής ενώ περισσότερο δυσµενής είναι απέναντι στις Ηνωµένες Πολιτείες. Λαµβάνονται όµως υπ όψιν αυτά που γνωρίζουν οι Ευρωπαίοι σήµερα, βλέπουµε ότι µόνο το 7,2% των πολιτών πιστεύει ότι ο πόλεµος που έγινε είναι δικαιολογηµένος, ενώ το ποσοστό αυτό διαφέρει στατιστικά σηµαντικά ανά φύλο και ηλικία, περιοχή διαµονής, επάγγελµα και έτη εκπαίδευσης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι γυναίκες φαίνεται να είναι λιγότερο πεπεισµένες από τους άντρες ότι ο πόλεµος αυτός είναι πράγµατι δικαιολογηµένος. Ακόµη, περισσότερο πεπεισµένοι για την αναγκαιότητα του πολέµου αυτού φαίνονται να είναι οι νέοι ηλικίας 15-24 ετών και τα άτοµα ηλικίας άνω των 55 ετών. Όσον αφορά την εκπαίδευση, τα άτοµα µε έτη εκπαίδευσης περισσότερα των 21 είναι λιγότερο πεπεισµένα για την αναγκαιότητα του πολέµου, όπως συµβαίνει και µε τους υπαλλήλους. Θα πρέπει επίσης να παρατηρήσουµε ότι όσοι πολίτες είναι χειρώνακτες ή διαµένουν σε αγροτική περιοχή θεωρούν σε µεγαλύτερο ποσοστό δικαιολογηµένο αυτό τον πόλεµο. Στο γράφηµα που ακολουθεί υπάρχουν τα ποσοστά αυτών που απάντησαν στην συγκεκριµένη ερώτηση, που αφορά το κατά πόσον η επέµβαση στο Ιράκ θεωρείται δικαιολογηµένη. Γράφηµα 4.2: Είναι δικαιολογηµένη η επέµβαση στο Ιράκ; 3% 5% 35% Είναι σίγουρα δικαιολογηµένη Είναι, αλλά υπάρχουν αµφιβολίες εν είναι απαραίτητη 57% Σίγουρα όχι Στην περίπτωση όµως των βιολογικών ή χηµικών όπλων ή άλλων όπλων µαζικής καταστροφής τα πράγµατα είναι διαφορετικά. Το 46,6% των πολιτών πιστεύει ότι το Ιράκ πιθανώς διαθέτει όπλα µαζικής καταστροφής, ενώ µόνο το 65
26,3% πιστεύει ότι το Ιράκ δεν διαθέτει τέτοια όπλα. Τα αποτελέσµατα των απαντήσεων φαίνονται στο κυκλικό διάγραµµα που ακολουθεί. Γράφηµα 4.3: Τα όπλα µαζικής καταστροφής του Ιράκ 7% 17% 3% 47% 26% Σίγουρα δεν διαθέτει Πιθανώς δεν διαθέτει Πιθανώς διαθέτει Σίγουρα διαθέτει εν γνωρίζω Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι οι απαντήσεις και σε αυτή την ερώτηση διαφέρουν στατιστικά σηµαντικά ανά φύλο και ηλικία. Οι γυναίκες και τα άτοµα ηλικίας 25-39 ετών είναι περισσότερο βέβαια ότι το Ιράκ διαθέτει όπλα µαζικής καταστροφής. Ακόµη, διαφέρουν στατιστικά σηµαντικά ανά έτη εκπαίδευσης, επάγγελµα και περιοχή διαµονής. ηλαδή, τα άτοµα µε έτη εκπαίδευσης λιγότερα των 15 όπως και οι υπάλληλοι καθώς και όσοι διαµένουν σε µητροπολιτικές περιοχές είναι περισσότερο πεπεισµένοι, σε σχέση µε τις υπόλοιπες οµάδες του πληθυσµού, ότι το Ιράκ διαθέτει κάποιου τύπου όπλα µαζικής καταστροφής. Αξίζει επίσης να σηµειωθεί ότι τα άτοµα που έχουν περισσότερα των 21 έτη εκπαίδευσης είναι λιγότερο πεπεισµένα όσο αφορά την κατοχή των όπλων αυτών. Γνωρίζοντας όµως ήδη ότι η επέµβαση στο Ιράκ έγινε, µπορούµε να θεωρήσουµε αναµενόµενο το ποσοστό των ατόµων που πιστεύουν ότι η επέµβαση των δυνάµεων των Η.Π.Α. στο Ιράκ θα γινόταν, ανεξάρτητα από τις αποφάσεις του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών και του ιεθνούς ικαίου, αγγίζει το 95,1%. Αξίζει όµως να παρατηρήσουµε ότι το ποσοστό αυτών που εκτιµούσαν ότι ο πόλεµος στο Ιράκ θα γίνει ανεξαρτήτως των παραπάνω αποφάσεων ήταν επίσης 95% πριν την έναρξη των βοµβαρδισµών, καθώς είχε άλλωστε δηλώσει και η Γαλλική Κυβέρνηση στις 14 Μαρτίου του 2003. Ακόµη, σύµφωνα µε τα διεθνή τεκταινόµενα, το 81% των πολιτών πιστεύει ότι στον πόλεµο του Ιράκ η χώρα του θα πρέπει να χρησιµοποιήσει διπλωµατικά 66
µέσα αντί της στρατιωτικής δύναµης, ενώ µόνο το 10,6% θεωρεί ότι η χώρα του θα πρέπει να παραµείνει ουδέτερη. Η περίπτωση η κάθε χώρα να ενώσει τις δυνάµεις την µε τις Η.Π.Α. και µε άλλες χώρες και να στείλει τα στρατεύµατα στο Ιράκ υποστηρίζεται από το 3,7% των πολιτών ενώ η περίπτωση η κάθε χώρα να υποστηρίξει τις Η.Π.Α. και άλλες, ίσως στέλνοντας χρήµατα αλλά όχι στέλνοντας στρατεύµατα, υποστηρίζεται από το 2,3% των πολιτών. Τέλος, η περίπτωση η κάθε χώρα να υποστηρίξει το Ιράκ υποστηρίζεται από το 2,5% του πληθυσµού. Στην περίπτωση όµως που ο πόλεµος συµβεί, όπως άλλωστε έγινε, οι 15 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα επηρεαστούν µε κάποιο τρόπο. Το 75,2% των πολιτών πιστεύει ότι, προτού να γίνουν οποιεσδήποτε σηµαντικές ενέργειες, θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει µια κοινή πολιτική, µε την οποία η κάθε χώρα θα πρέπει να συµφωνεί. Το 14,2% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι εάν οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν παρόµοιες πολιτικές προσέγγισης του προβλήµατος, θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να υποστηρίξει ενεργά τις πολιτικές αυτές. Ακόµη, µόνο το 10,6% πιστεύει ότι η κάθε χώρα θα πρέπει ανεξάρτητα να αποφασίσει την πολιτική αυτής έναντι του πολέµου. Βλέπουµε λοιπόν ότι, δεδοµένου ότι ο πόλεµος στο Ιράκ έγινε τελικά, η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν σύµφωνη µε την γνώµη του 75,2% των Ευρωπαίων. Πολλοί άνθρωποι έχουν προτείνει πολλούς διαφορετικούς λόγους για την κρίση στο Ιράκ. Η προσπάθεια για τον έλεγχο του πετρελαίου και των αποθεµάτων πετρελαίου θεωρείται σηµαντικός λόγος για την κρίση στο Ιράκ από το 92% του πληθυσµού, ενώ η επιθυµία των Η.Π.Α. να εξουσιάσουν τον κόσµο υποστηρίζεται από το 85,7% των πολιτών. Ακόµη, η αλλαγή καθεστώτος µε την αποµάκρυνση του Σαντάµ Χουσεΐν από τη εξουσία θεωρείται σηµαντική από το 67% των Ευρωπαίων, ενώ η Ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση είναι σηµαντική για το 51,8% των πολιτών. Επιπροσθέτως, η διαφωνία µεταξύ χριστιανικών και ισλαµικών πολιτισµών και αξιών θεωρείται σηµαντική µόνο για το 20,3% των πολιτών. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το 67,4% των Ευρωπαίων δεν θεωρεί σηµαντικό λόγο για την κρίση στο Ιράκ την προσπάθεια αφαίρεσης των χηµικών και βιολογικών όπλων και των όπλων µαζικής καταστροφής από το κράτος αυτό, λόγος που αποτελεί και την αφορµή του πολέµου. Βλέπουµε λοιπόν ότι σηµαντικότερη αιτία για την κρίση στο Ιράκ θεωρείται ο έλεγχος των πετρελαίων και η επιθυµία των Η.Π.Α. να εξουσιάσουν τον κόσµο, ενώ λιγότερο σηµαντική αιτία θεωρούν τα όπλα µαζικής καταστροφής που αυτό πιθανώς διέθετε και διαθέτει. 67
4.Α.3 Συνοπτικά Συµπεράσµατα Το αίσθηµα των Ευρωπαίων για την κρίση του Ιράκ είναι ευνοϊκό για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωµένα Έθνη ενώ είναι δυσµενές για τις Η.Π.Α. και το Ιράκ. Το 92,8% των πολιτών θεωρεί ότι ο πόλεµος του Ιράκ δεν είναι δικαιολογηµένος, ενώ λιγότερο πεπεισµένες για την αναγκαιότητα του πολέµου αυτού είναι οι γυναίκες, οι υπάλληλοι, τα άτοµα ηλικίας 25-54 ετών και όσοι έχουν έτη εκπαίδευσης περισσότερα από 21. Το 44,6% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι το Ιράκ πιθανώς διαθέτει όπλα µαζικής καταστροφής, ενώ περισσότερο πεπεισµένες είναι οι γυναίκες, τα άτοµα ηλικίας 25-39 ετών, τα άτοµα µε έτη εκπαίδευσης λιγότερα από 15 καθώς και όσοι κατοικούν σε µητροπολιτικές περιοχές. Το 81% των πολιτών πιστεύει ότι η χώρα του θα πρέπει να αντιµετωπίσει τον πόλεµο µε διπλωµατικά µέσα και όχι µε χρήση στρατιωτικών δυνάµεων. Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον πόλεµο αυτό βρίσκει σύµφωνο το 75,2% των πολιτών, το οποίο πιστεύει ότι η κάθε χώρα- µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να συµφωνήσει σε µία κοινή πολιτική αντιµετώπισης της κρίσης στο Ιράκ. Σηµαντικότερο αίτιο του πολέµου στο Ιράκ θεωρείται η προσπάθεια ελέγχου των πετρελαίων στο Ιράκ, σύµφωνα µε το 92% των Ευρωπαίων, ενώ σηµαντικό αίτιο θεωρείται και η επιθυµία των Η.Π.Α. να εξουσιάσουν τον κόσµο, σύµφωνα µε το 85,7% των πολιτών. Το 67,4% των πολιτών δεν θεωρεί σηµαντικό αίτιο της κρίσης στο Ιράκ την προσπάθεια αφαίρεσης των χηµικών ή βιολογικών όπλων ή όπλων µαζικής καταστροφής που πιθανώς αυτό διέθετε ή διαθέτει. 68
Μέρος Β: Η Σύνοδος Κορυφής Για Το Ιράκ 4.Β.1 Εισαγωγή Με σκοπό να εκτιµηθεί η κατάσταση στο Ιράκ στο πλαίσιο της απόφασης 1441 του Συµβουλίου Ασφαλείας αλλά και της απόφασης του Συµβουλίου Γενικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 27 ης Ιανουαρίου 2003, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κωνσταντίνος Σηµίτης ανακοίνωσε, στις 10 Φεβρουαρίου 2003, την πραγµατοποίηση έκτακτης Συνόδου Κορυφής. «Υπάρχουν πολλές απόψεις» τόνισε ο κ. Σηµίτης ενώ κατέληξε ότι θεωρεί επιβεβληµένο να γίνει µία συνάντηση των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε σκοπό «Να κάνουµε µία προσπάθεια η Ευρωπαϊκή Ένωση να µιλήσει µε µία φωνή, γιατί είναι ανάγκη να υπάρξει µία γραµµή», καθώς είχε δηλώσει ο ίδιος. Την ίδια ηµέρα ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας κ. Γεώργιος Παπανδρέου δήλωσε ότι η ελληνική πρωτοβουλία για την σύγκλιση Συνόδου Κορυφής είχε «θετική ανταπόκριση» από τους εταίρους, συµπεριλαµβανοµένων και των 10 υπό ένταξη χωρών καθώς και των 3 υποψηφίων. Την ίδια όµως ηµέρα διπλωµατικοί κύκλοι σχολίασαν πως η Ελληνική Προεδρία αναλαµβάνει µεγάλο «ρίσκο» µε την διεξαγωγή αυτής της διάσκεψης, σε µία στιγµή που η Ευρωπαϊκή Ένωση εµφανίζεται διχασµένη και η διαµόρφωση ενιαίας στάσης είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Στο κείµενο που ακολουθεί παρουσιάζονται αναλυτικά οι απαντήσεις των Ευρωπαίων πολιτών στο ερωτηµατολόγιο που σχετίζεται µε την σύγκλιση αυτής της έκτακτης Συνόδου Κορυφής. Οι πολίτες που απάντησαν στο συγκεκριµένο ερωτηµατολόγιο φτάνουν τους 4219, ενώ οι απαντήσεις των πολιτών ξεκινούν από τον Φεβρουάριο του 2003 και σταµατούν τον Ιούνιο του ιδίου έτους. 69
4.Β.2 Αποτελέσµατα- Συµπεράσµατα Μερικοί άνθρωποι έχουν διερωτηθεί εάν η Σύνοδος Κορυφής θα έπρεπε να έχει κληθεί, δεδοµένου ότι υπήρχαν διαφορές στις απόψεις µεταξύ των κρατών µελών για το Ιράκ. Το 84% των πολιτών πιστεύει ότι η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να καλέσει αυτήν την ειδική Σύνοδο Κορυφής ήταν σωστή καθώς, ακόµα κι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν δύναται να αναπτύξει µια κοινή θέση, η προεδρεύουσα χώρα έχει καθήκον να προσπαθήσει να επιτύχει αυτή τη συναίνεση. Το 11% των πολιτών πιστεύει ότι, δεδοµένου ότι όλα τα κράτη µέλη είχαν διαφορετικές απόψεις, η ελληνική προεδρία δεν είχε άλλη εναλλακτική λύση παρά να προσπαθήσει να αναπτύξει µία κοινή θέση µεταξύ των κρατών µελών. Η Σύνοδος Κορυφής θεωρείται κακή ιδέα µόνο από το 5% των πολιτών, οι οποίοι θεωρούν ότι εάν τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν ανίκανα να αναπτύξουν µια κοινή θέση, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήταν πιο ατελέσφορη όσον αφορά το θέµα αυτό. Σύµφωνα µε τα παραπάνω αποτελέσµατα συµπεραίνουµε ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των Ευρωπαίων, το οποίο αγγίζει το 95%, πιστεύει ότι η Σύνοδος Κορυφής για το Ιράκ ήταν µία καλή λύση, αν όχι η µοναδική, ώστε να αντιµετωπισθεί η κρίση στο Ιράκ και να επιτευχθεί οµοφωνία µεταξύ των κρατών- µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναµενόµενο είναι λοιπόν το γεγονός ότι το 62% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι είναι ζωτικής σηµασίας για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να φθάσουν σε µια ενοποιηµένη θέση, έτσι ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει µια αξιόπιστη και ισχυρή «φωνή» στις διεθνείς εξελίξεις. Ακόµη, το 33% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι είναι σηµαντικό όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχουν παρόµοιες θέσεις, αλλά µερικές διαφορές είναι αναπόφευκτες, ενώ µόνο το 6% των πολιτών υποστηρίζει ότι θα πρέπει η εξωτερική πολιτική κάθε χώρας να βασίζεται αποκλειστικά και µόνο στα εθνικά της συµφέροντα. Βλέπουµε λοιπόν ότι η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών θεωρεί την οµοφωνία των κρατών- µελών πολύ σηµαντική σε θέµατα όπως αυτό της πρόσφατης κρίσης στο Ιράκ. Καθώς όµως γνωρίζουµε, η επέµβαση των Αµερικανικών στρατιωτικών δυνάµεων στο Ιράκ έγινε µε σκοπό να καταστραφούν τα διάφορα όπλα µαζικής καταστροφής που αυτό πιθανώς διέθετε. Γνωρίζουµε επίσης ότι ο κύριος επιθεωρητής όπλων του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, ο ρ Χανς Μπλιξ, δήλωσε στην έκθεσή του στον Ο.Η.Ε. στις 14 Φεβρουαρίου 2003, ότι οι επιθεωρητές δεν 70
είχαν καταφέρει να εντοπίσουν όπλα µαζικής καταστροφής στο Ιράκ, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι αυτά δεν θα µπορούσαν ενδεχοµένως να υπάρχουν. Λαµβάνοντας υπ όψιν το συγκεκριµένο γεγονός, το 50% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι το Ιράκ δεν παραβιάζει το ψήφισµα 1441 του Συµβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., ενώ µόνο το 21% των πολιτών έχει αντίθετη άποψη. Ακόµη, σηµαντικό είναι το ποσοστό των πολιτών που δεν γνωρίζουν αν παραβιάζεται πράγµατι το ψήφισµα αυτό, καθώς αγγίζει το 28%. Τα παραπάνω αποτελέσµατα φαίνονται στο κυκλικό διάγραµµα που ακολουθεί. Γράφηµα 4.4: Η παραβίαση του 1441 ψηφίσµατος του οργανισµού Ηνωµένων Εθνών 28% 21% Το ψήφισµα παραβιάζεται Το ψήφισµα δεν παραβιάζεται εν γνωρίζω 51% Βλέπουµε λοιπόν ότι περισσότεροι από τους µισούς Ευρωπαίους θεωρούν ότι το ψήφισµα 1441 δεν παραβιάζεται από το Ιράκ. Όσον αφορά όµως την συµµετοχή στην Σύνοδο Κορυφής των εκπροσώπων των δέκα χωρών που εισήχθησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το Μάιο του 2003, σαν παρατηρητές, η κοινή γνώµη είναι διχασµένη. Το 39% των πολιτών πιστεύει ότι οι δέκα αυτές χώρες δεν είναι ακόµα επίσηµα µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έτσι δεν πρέπει να συµµετέχουν στη Σύνοδο Κορυφής, ενώ το 37% των πολιτών πιστεύει ότι οι δέκα υποψήφιες χώρες αποτελούν ουσιαστικά ήδη µέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρέπει να συµµετάσχουν στη Σύνοδο Κορυφής. Ακόµη, το 13% του πληθυσµού θεωρεί ότι η πρόσκληση των δέκα υποψηφίων χωρών θα δυσκόλευε την επίτευξη συναίνεσης µεταξύ των χωρών- µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, το 10% των πολιτών 71
θεωρεί ότι οι δέκα αυτές χώρες υποστηρίζουν τις Η.Π.Α. και για το λόγο αυτό δεν έπρεπε να κληθούν να παρευρεθούν στην Σύνοδο. Όσον αφορά όµως την εµπιστοσύνη που δείχνουν οι Ευρωπαίοι πολίτες, το 6% των πολιτών θεωρεί έντιµο τον Σαντάµ Χουσεΐν, ενώ το 11% θεωρεί έντιµο τον πρόεδρο των Ηνωµένων Πολιτειών Αµερικής Τζωρτζ Μπους. Σε αντίθεση όµως µε αυτή την άποψη, το 90% των Ευρωπαίων πιστεύει πως ο επιθεωρητής του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών Χανς Μπλιξ είναι έντιµος, ενώ το 80% πιστεύει ότι ο επιθεωρητής όπλων του Ο.Η.Ε. Μωχάµετ Ελ Μπαραντέι είναι έντιµος. Τα αποτελέσµατα αυτά φαίνονται αναλυτικά στο ραβδόγραµµα που ακολουθεί. Γράφηµα 4.5: Η εντιµότητα των διαφόρων συµµετεχόντων στην κρίση στο Ιράκ Επιθεωρητής όπλων του Ο.Η.Ε. Μπαραντέι Επιθεωρητής όπλων του Ο.Η.Ε. Μπλιξ Πρόεδρος των Η.Π.Α Μπους Πρόεδρος του Ιράκ Χουσεΐν 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Πολύ τίµιος Γενικά τίµιος Γενικά ανέντιµος εν γνωρίζω Πολύ ανέντιµος Χαρακτηριστική λοιπόν είναι η δυσφορία των πολιτών σχετικά µε την εντιµότητα του προέδρου των Ηνωµένων Πολιτειών Τζωρτζ Μπους καθώς και του πρωθυπουργού του Ιράκ Σαντάµ Χουσεΐν, ενώ πολύ ευνοϊκή είναι η στάση των πολιτών απέναντι στους επιθεωρητές όπλων του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών Χανς Μπλιξ και Μωχάµετ Ελ Μπαραντέι. Όσον αφορά όµως την στάση που πρέπει να κρατήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά µε τα µέτρα του Συµβουλίου Ασφαλείας, το 10% των πολιτών θεωρεί ότι θα έπρεπε να είχε υποστηριχθεί η χρήση στρατιωτικής δύναµης ενάντια στο Ιράκ για να αφοπλιστεί και να αποµακρυνθεί ο Σαντάµ Χουσεΐν 72
από την εξουσία. Ακόµη, το 68% των πολιτών υποστηρίζει ότι θα έπρεπε να είχε δοθεί στους επιθεωρητές όπλων του Ο.Η.Ε. περισσότερος χρόνος για να ολοκληρώσουν τις επιθεωρήσεις τους προτού να ληφθούν οποιεσδήποτε άλλες αποφάσεις. Το 23% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι θα έπρεπε να συνεχιστούν οι οικονοµικές κυρώσεις και τα διπλωµατικά µέσα για να αναγκαστεί το Ιράκ να συµµορφωθεί, αλλά σε καµία περίπτωση δεν θα έπρεπε να χρησιµοποιηθεί στρατιωτική δύναµη. Όσον αφορά την στάση που θα έπρεπε να κρατήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά µε την κρίση του Ιράκ και η οποία αποτελεί µια σηµαντική δοκιµή για τη µελλοντική πολιτική ολοκλήρωση µιας διευρυµένης Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 49% των πολιτών θεωρεί ότι το Ιράκ είναι ένα ζήτηµα που αφορά το Συµβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., το οποίο θα πρέπει να πάρει και τις τελικές αποφάσεις, αλλά είναι και µια δοκιµή για τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναπτύξει µια ενωµένη φωνή στις διεθνείς υποθέσεις. Ακόµη, το 28% των πολιτών πιστεύει ότι εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν χειριστεί αυτήν την κρίση καλά, θα χάσει την αξιοπιστία της στην παγκόσµια πολιτική σκηνή, ενώ το 9% των Ευρωπαίων είναι βέβαιο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα λάβει τη σωστή απόφαση και θα αναπτύξει µια ισχυρή κοινή πολιτική για το Ιράκ. Το 8% του πληθυσµού πιστεύει ότι η αποτυχία να επιτευχθεί η οµοφωνία στο Ιράκ θα είναι µια συνολική καταστροφή για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που αποτελεί κίνδυνο και για την διαδικασία διεύρυνσής της, ενώ µόνο το 6% θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να περιοριστεί στην οικονοµική ένωση και να µην προσπαθήσει να αναπτύξει µια κοινή εξωτερική πολιτική σε θέµατα ασφάλειας. Βλέπουµε λοιπόν πως η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτύχει οµοφωνία όσον αφορά την κρίση στο Ιράκ θεωρείται πρόκληση για την Κοινότητα σύµφωνα µε το 49% των πολιτών, ενώ πιθανώς να εγκυµονεί κινδύνους, όπως πιστεύει το 36% των Ευρωπαίων. 73
4.Β.3 Συνοπτικά Συµπεράσµατα Το 95% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής ήταν µία καλή αν όχι η µοναδική λύση για την επίτευξη οµοφωνίας µεταξύ των χωρών- µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε τον πόλεµο. Η επίτευξη οµοφωνίας θεωρείται πρόκληση για την Κοινότητα από το 49% των πολιτών, ενώ εγκυµονεί κινδύνους για το 30% των Ευρωπαίων. Το 62% των πολιτών πιστεύει ότι η οµοφωνία έχει ζωτική σηµασία για την Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ το 33% θεωρεί σηµαντική την προσπάθεια που καταβάλλεται ώστε όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχουν παρόµοιες απόψεις στο θέµα του Ιράκ. Το 50% των πολιτών πιστεύει ότι το Ιράκ δεν παραβιάζει το ψήφισµα 1441 ενώ µόνο το 21% έχει αντίθετη άποψη. Η συµµετοχή των δέκα υπό ένταξη χωρών στην Σύνοδο Κορυφής υποστηρίζεται µόνο από το 37% των πολιτών. Μόνο το 6% των Ευρωπαίων θεωρεί έντιµο τον Σαντάµ Χουσεΐν και το 10% των πολιτών θεωρεί έντιµο τον Τζωρτζ Μπους, ενώ το 90% των πολιτών πιστεύει ότι ο Χανς Μπλιξ είναι έντιµος και το 80% θεωρεί ότι ο Μωχάµετ Ελ Μπαραντέι είναι έντιµος. Το 68% των πολιτών υποστηρίζει ότι θα έπρεπε να δοθεί περισσότερος χρόνος στους επιθεωρητές του Ο.Η.Ε. ώστε να ολοκληρώσουν το έργο τους, άποψη που υποστήριξε και η Ευρωπαϊκή Ένωση πριν της έναρξη των βοµβαρδισµών στο Ιράκ. 74
Μέρος Γ Ο Πόλεµος Στο Ιράκ 4.Γ.1 Εισαγωγή Στο σηµείο αυτό, γνωρίζοντας ήδη ότι ο πόλεµος στο Ιράκ είναι πλέον γεγονός, θα αναλύσουµε τις απαντήσεις των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά µε τον πόλεµο αυτό. Ακόµη, θα µελετήσουµε την γενική άποψη των πολιτών όσον αφορά τόσο τους ηγέτες ορισµένων κρατών που συµµετείχαν, άµεσα ή έµµεσα, στον πρόσφατο αυτό πόλεµο όσο και τον αντίκτυπο που είχε ο πόλεµος στην κοινή γνώµη. Θα αναλύσουµε επίσης την γνώµη των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέµατα σχετικά µε την στάση που θα πρέπει να κρατήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση µετά το πέρας του πολέµου. Τέλος, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι το συγκεκριµένο ερωτηµατολόγιο δόθηκε στο διάστηµα Απρίλιος 2003 έως Ιούνιος 2003 και ο αριθµός των πολιτών που απάντησαν αγγίζει τους 3019. 75
4.Γ.2 Αποτελέσµατα- Συµπεράσµατα Στον πρόσφατο πόλεµο στο Ιράκ, καθώς άλλωστε γνωρίζουµε, υπήρχαν πολλοί σηµαντικοί συµµετέχοντες. Με σκοπό να µελετήσουµε το γενικό αίσθηµα των πολιτών σχετικά µε τους συµµετέχοντες αυτούς σχηµατίσαµε το παρακάτω ραβδόγραµµα, στο οποίο παρουσιάζεται η γενική εντύπωση των Ευρωπαίων για καθένα από τους σηµαντικούς συµµετέχοντες σε κλίµακα 1-10, όπου η απάντηση «1» δείχνει πολύ δυσµενή εντύπωση ενώ η απάντηση «10» πολύ ευνοϊκή. Γράφηµα 4.6: Η γενική εντύπωση των πολιτών για τους συµµετέχοντες στην κρίση στο Ιράκ Πρωθυπουργός Πούτιν 1 Πρωθυπουργός Σιράκ Πρωθυπουργός Χουσεΐν Πρωθυπουργός Μπλαίρ Πρόεδρος Μπους Ευρωπαϊκή Ένωση Ηνωµένα Έθνη 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Από το παραπάνω διάγραµµα βλέπουµε ότι η εντύπωση των πολιτών για τον Πρωθυπουργό Σαντάµ Χουσεΐν είναι λιγότερο ευνοϊκή σε σχέση µε όλους τους άλλους συµµετέχοντες. Ακόµη, η γνώµη των Ευρωπαίων είναι πολύ δυσµενής για τον Πρόεδρο Τζωρτζ Μπους, ενώ είναι λιγότερο δυσµενής για τον Πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ. Η εντύπωση των πολιτών για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι επίσης δυσµενής, ενώ λιγότερο δυσµενής είναι για τον Ο.Η.Ε. και ακόµη λιγότερο για τον Πρωθυπουργό της Ρωσίας Βλαδιµίρ Πούτιν. Σηµαντικό είναι το γεγονός ότι η εντύπωση των πολιτών είναι ευνοϊκή µόνο για τον Γάλλο Πρωθυπουργό Ζακ Σιράκ. Το γεγονός αυτό είναι πιθανό να οφείλεται 76
στην στάση του Γάλλου Πρωθυπουργού απέναντι στον πόλεµο στο Ιράκ, καθώς ο ίδιος είχε απειλήσει να ασκήσει βέτο στο σχέδιο της δεύτερης απόφασης του Ο.Η.Ε. και στις 14 Μαρτίου 2003 είχε προτείνει στον Βρετανό Πρωθυπουργό «να συνεργαστούν για τον αφοπλισµό του Ιράκ στην λογική της απόφασης 1441» και επανέλαβε την άρνηση της Γαλλίας «να δεχτεί ένα τελεσίγραφο». Σηµαντικό όµως είναι και το γεγονός ότι η γνώµη των πολιτών για καθένα από τους παραπάνω συµµετέχοντες στην κρίση στο Ιράκ, εκτός του Πρωθυπουργού Ζακ Σιράκ και του Πρωθυπουργού Βλαδιµίρ Πούτιν, έχει επιδεινωθεί. Στην περίπτωση όµως των δύο αυτών πρωθυπουργών, η εντύπωση των πολιτών για αυτούς έχει βελτιωθεί µετά την έναρξη του πολέµου, όπως φαίνεται και από το διάγραµµα που ακολουθεί. Γράφηµα 4.7: Η µεταβολή της γενικής εντύπωσης των πολιτών για τους συµµετέχοντες στην κρίση στο Ιράκ µετά την έναρξη του πολέµου Πρωθυπουργός Πούτιν Πρωθυπουργός Σιράκ Πρωθυπουργός Χουσεΐν Πρωθυπουργός Μπλαίρ Πρόεδρος Μπους Ευρωπαϊκή Ένωση Ηνωµένα Έθνη 0% 20% 40% 60% 80% 100% Βελτιώθηκε πολύ Βελτιώθηκε λίγο Παρέµεινε ίδια Επιδεινώθηκε λίγο Επιδεινώθηκε πολύ Είναι λοιπόν φανερό ότι η γενική εντύπωση των Ευρωπαίων για τους συµµετέχοντες στην κρίση στο Ιράκ άλλαξε σε µεγάλο βαθµό µετά την έναρξη του πολέµου. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουµε, δεδοµένου ότι ο πόλεµος έχει αρχίσει, ότι το 40,4% των πολιτών κρατά ευνοϊκή στάση απέναντι στην γενική απόδοση και οι ενέργειες της κυβέρνησης της χώρας του, ενώ το 42,2% των πολιτών κρατά δυσµενή στάση και το 15,9% ουδέτερη. Τα αποτελέσµατα αυτά φαίνονται στο κυκλικό διάγραµµα που ακολουθεί. 77
Γράφηµα 4.8: Η γενική κατάσταση και οι ενέργειες των εθνικών κυβερνήσεων µετά την έναρξη του πολέµου 29% 2% 18% Πολύ ευνοϊκή Ευνοϊκή Ουδέτερη υσµενής 13% 16% 22% Πολύ δυσµενής εν γνωρίζω Ακόµη, ανεξαρτήτως της στάσης που κρατά στον πόλεµο, το 54,1% των πολιτών κρατά δυσµενή στάση απέναντι στην προσπάθεια του κράτους του Ιράκ να τηρήσει τους γενικούς κανόνες του πολέµου, όπως ορίζονται από τη Συνθήκη της Γενεύης, ενώ το 59,6% κρατά την ίδια στάση απέναντι στον συνασπισµό των δυνάµεων των Η.Π.Α. και της Αγγλίας. Τα αποτελέσµατα αυτά φαίνονται αναλυτικά στο ραβδόγραµµα που ακολουθεί. Γράφηµα 4.9: Η στάση των Ευρωπαίων όσον αφορά την τήρηση των συνθηκών της Γένοβας 100% 80% εν γνωρίζω 60% Πολύ δυσµενής 40% 20% υσµενής Ουδέτερη Ευνοϊκή 0% Ιράκ υνάµεις συνασπισµού Η.Π.Α.- Αγγλίας Πολύ ευνοϊκή 78
Από το παραπάνω διάγραµµα βλέπουµε ότι η στάση των πολιτών, ανεξαρτήτως της πλευράς που υποστηρίζουν στον πόλεµο, είναι γενικά δυσµενής όσον αφορά την προσπάθεια τήρησης των γενικών κανόνων του πολέµου τόσο από το Ιράκ όσο και από την συµµαχία των δυνάµεων των Η.Π.Α. και του Ηνωµένου Βασιλείου, όπως αυτοί ορίστηκαν στην Συνθήκη της Γένοβας. Είναι όµως σηµαντικό το γεγονός ότι το 52% των πολιτών θεωρεί ότι ούτε οι επίσηµοι εκπρόσωποι του Ιράκ ούτε αυτοί του συνασπισµού των δυνάµεων Η.Π.Α.- Ηνωµένου Βασιλείου δεν έδειξαν τιµιότητα όσον αφορά τα σχόλια και τις εκθέσεις αυτών σχετικά µε τον πόλεµο. Ακόµη, το 25% των Ευρωπαίων θεωρεί πιο τίµιους τους επίσηµους εκπροσώπους του συνασπισµού των δυνάµεων των Η.Π.Α. και του Ηνωµένου Βασιλείου όσον αφορά τα σχόλια και τις εκθέσεις τους σχετικά µε τον πόλεµο. Τα αποτελέσµατα αυτά φαίνονται και στο κυκλικό διάγραµµα που ακολουθεί. Γράφηµα 4.10: Οι τιµιότεροι επίσηµοι εκπρόσωποι όσον αφορά τα σχόλια και τις εκθέσεις αυτών για τον πόλεµο 52% 4% 7% 12% 25% Ιράκ υνάµεις Η.Π.Α.- Αγγλίας Και οι δυο Κανένας εν γνωρίζω Παρατηρούµε λοιπόν ότι οι Ευρωπαίοι δεν πιστεύουν ότι οι επίσηµοι εκπρόσωποι των δυνάµεων Η.Π.Α.- Αγγλίας και του Ιράκ είναι τίµιοι σε θέµατα σχετικά µε τον πόλεµο, κάτι που είναι άλλωστε αναµενόµενο, καθώς σε κάθε πόλεµο υπάρχει πάντα προπαγάνδα από όλες τις πλευρές. Είναι σηµαντικό όµως να παρατηρήσουµε ότι µόνο το 9,4% των πολιτών αισθάνεται πως παίρνει µια σαφή εικόνα αυτού που συµβαίνει από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης, ενώ το 64,4% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι υπάρχει πολλή διαστρέβλωση των γεγονότων αλλά καταλαβαίνει γενικά τι συµβαίνει. Ακόµη, το 26,2% των πολιτών πιστεύει ότι 79
υπάρχουν πάρα πολλές συγκρουόµενες εκθέσεις, µε αποτέλεσµα να µην καταλαβαίνει τι πραγµατικά συµβαίνει. Είναι λοιπόν φανερό ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι αισθάνονται ότι δεν έχουν έγκυρη πληροφόρηση όσον αφορά τον πόλεµο αυτό. Όπως όµως αναφέρθηκε και παραπάνω, το 92,8% των Ευρωπαίων δεν θεωρεί δικαιολογηµένο τον πόλεµο στο Ιράκ, ενώ το 44,6% των πολιτών εικάζει ότι το Ιράκ διαθέτει όπλα µαζικής καταστροφής. Στην περίπτωση όµως που αποδεικνυόταν ότι το Ιράκ διαθέτει τέτοιου τύπου όπλα, µόνο το 17,8% των πολιτών θα αισθανόταν ότι υπήρχε περισσότερη αιτιολόγηση για τον πόλεµο, ενώ το 73,1% δεν θα άλλαζε την άποψή του. Ακόµη, µόνο το 18,3% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι ο πόλεµος αυτός συνέβαλε στην πάλη ενάντια στη διεθνή τροµοκρατία, ενώ το 76,3% δεν συµφωνεί µε την άποψη αυτή. Αξίζει λοιπόν να παρατηρήσουµε ότι η στάση των Ευρωπαίων πολιτών έναντι του πολέµου είναι αρνητική και είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι πράγµατι µπορεί, έστω και µε την εύρεση όπλων µαζικής καταστροφής στο Ιράκ, να θεωρηθεί ο πόλεµος αυτός δικαιολογηµένος. Είναι όµως φανερό ότι έστω και αν µπορούσαµε να θεωρήσουµε ένα πόλεµο δικαιολογηµένο, µετά το πέρας του πολέµου πάντα θα υπάρχει και η ανάγκη για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Στην περίπτωση της επέµβασης στο Ιράκ, το 62,3% των πολιτών θεωρεί ότι η αρχική ευθύνη για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους πληγέντες πρέπει να αποδοθεί στον Οργανισµό Ηνωµένων Εθνών, ενώ το 19,4% θεωρεί ότι η ευθύνη αύτη είναι κυρίως ευθύνη της συµµαχίας των δυνάµεων των Η.Π.Α. και της Αγγλίας. Ακόµη, το 12,8% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι πρωταρχική ευθύνη για την παροχή βοήθειας έχουν οι διάφορες ανεξάρτητες οργανώσεις NGO, ενώ υπεύθυνη για την παροχή βοηθείας θεωρεί την Ευρωπαϊκή Ένωση µόνο το 3,4% των πολιτών και την κυβέρνηση του Ιράκ µόνο το 2% των Ευρωπαίων. Βλέπουµε λοιπόν ότι κύρια ευθύνη για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, σύµφωνα µε τους Ευρωπαίους πολίτες, έχει ο Ο.Η.Ε. και δευτερευόντως οι δυνάµεις των Ηνωµένων Πολιτειών και της Αγγλίας, όπως φαίνεται και από το κυκλικό διάγραµµα που ακολουθεί.. 80
Γράφηµα 4.11: Ο κύριος υπεύθυνος για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στον λαό του Ιράκ 3% 13% Ηνωµένα Έθνη Ιρακινή Κυβέρνηση Συµµαχικές υνάµεις ΗΠΑ- Αγγλία 19% 2% 63% Ευρωπαϊκή Ένωση Ανεξάρτητοι NGO Μετά το πέρας του πολέµου θα πρέπει να αποφασιστεί όµως και ποιος θα πάρει την ευθύνη της οργάνωσης µιας νέας κυβέρνησης καθώς και ποιος θα συνεργαστεί µε τους Ιρακινούς πολίτες µε σκοπό να αναδηµιουργηθεί το Ιράκ. Είναι σηµαντικό το γεγονός ότι και στην περίπτωση αυτή το 73,7% των πολιτών θεωρεί ότι την ευθύνη αυτή θα πρέπει να πάρει ο Οργανισµός Ηνωµένων Εθνών. Το 16,6% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι η ευθύνη θα πρέπει να δοθεί στην συµµαχία των δυνάµεων Η.Π.Α.- Αγγλίας, ενώ µόνο το 3,9% πιστεύει ότι υπεύθυνη θα πρέπει να είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως φαίνεται και από το κυκλικό διάγραµµα που ακολουθεί. Γράφηµα 4.12: Ο κύριος υπεύθυνος για την αναδηµιουργία του Ιράκ και την οργάνωση Ιρακινής κυβέρνησης 4% 6% Ηνωµένα Έθνη 17% Συµµαχικές υνάµεις ΗΠΑ- Αγγλία Ευρωπαϊκή Ένωση 73% Άλλοι 81
Βλέπουµε λοιπόν πως και στην περίπτωση της προσέγγισης του λαού του Ιράκ και της σύστασης νέας κυβέρνησης, η κύρια ευθύνη αποδίδεται στον Ο.Η.Ε., ενώ ελάχιστοι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι την συγκεκριµένη ευθύνη θα πρέπει να αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι λοιπόν αναµενόµενο το γεγονός ότι µόνο το 38% των πολιτών πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να έχει µια σηµαντική συµβολή στην αναδηµιουργία του Ιράκ και θα πρέπει να στείλει δυνάµεις διατήρησης της ειρήνης εάν είναι απαραίτητο, για να βοηθήσει να εξασφαλιστεί η ειρήνη στην περιοχή. Ακόµη, το 30% των πολιτών θεωρεί ότι οι συµµαχία Ηνωµένων Πολιτειών και Αγγλίας είναι αρµόδια για τον πόλεµο και θα πρέπει να είναι αρµόδια και για την ανοικοδόµηση της χώρας, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πρέπει να παρέχει περισσότερο από ένα συµβολικό ποσό. Το 23,7% υποστηρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να προσφέρει ένα σηµαντικό χρηµατικό ποσόν καθώς και άλλους πόρους µε σκοπό να βοηθήσει την ανθρωπιστική κρίση στο Ιράκ, αλλά δεν θα πρέπει να στείλει τα στρατεύµατα για την διατήρησης της ειρήνης. Είναι λοιπόν φανερό ότι οι απόψεις των Ευρωπαίων, όσον αφορά τις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης µετά τον πόλεµο του Ιράκ, είναι διχασµένες. Είναι όµως σηµαντικό να παρατηρήσουµε ότι το 53,7% των πολιτών δεν συµφωνεί µε την αποστολή στρατιωτικής βοηθείας στο Ιράκ, µε σκοπό να διατηρηθεί η ειρήνη στην περιοχή. Αυτή όµως η άποψη είναι σύµφωνη µε την στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η ίδια υποστηρίζει ότι η χρήση βίας θα πρέπει να ασκηθεί µόνο ως έσχατη λύση, ενώ απαιτείται αναζωογόνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας στην Μέση Ανατολή και διευθέτηση της Ισραηλοπαλαιστινιακής σύγκρουσης. Η στάση όµως των Ευρωπαίων όσον αφορά την αγορά προϊόντων ή τις καθηµερινές συνήθειες αυτών δεν έχει επηρεαστεί άµεσα από τον πολέµου, καθώς δηλώνει το 55% των πολιτών. Ακόµη, το 31% των Ευρωπαίων έχει κάνει ορισµένες αλλαγές σε αυτούς τους τοµείς, σαν αποτέλεσµα του πολέµου, ενώ µόνο το 14% των πολιτών έχει κάνει πολύ σηµαντικές αλλαγές, όπως φαίνεται και από το διάγραµµα που ακολουθεί. 82
Γράφηµα 4.13: Οι αλλαγές στις αγορές και τις καταναλωτικές συνήθειες των Ευρωπαίων λόγω του πολέµου στο Ιράκ 14% Πολλές σηµαντικές αλλαγές Λίγες αλλαγές 55% 31% Καµία αλλαγή Η συµµετοχή όµως των πολιτών σε διαδηλώσεις κατά του πολέµου είναι σηµαντική, καθώς το 43% αυτών έχει διαδηλώσει κατά του πολέµου, ενώ µόνο το 3% των πολιτών έχει διαδηλώσει υπέρ της συµµαχίας Η.Π.Α.- Ηνωµένου Βασιλείου. Ακόµη είναι σηµαντικό το γεγονός ότι το 51% των πολιτών δεν έχει συµµετάσχει σε διαδηλώσεις που να σχετίζονται µε τον πόλεµο αυτό, όπως φαίνεται και στο παρακάτω κυκλικό διάγραµµα. Γράφηµα 4.14: Η συµµετοχή των Ευρωπαίων σε διαδηλώσεις σχετικές µε τον πόλεµο στο Ιράκ 3% Συµµετοχή σε διαδηλώσεις κατά του πολέµου 51% 43% Συµµετοχή σε διαδηλώσεις υπέρ της συµµαχίας των δυνάµεων Η.Π.Α.- Αγγλία Καµία συµµετοχή 3% Καµία απάντηση 83
4.Γ.3 Συνοπτικά Συµπεράσµατα Το γενικό αίσθηµα των Ευρωπαίων είναι πολύ δυσµενές για τον Σαντάµ Χουσεΐν, τον Τζωρτζ Μπους και τον Τόνι Μπλερ, ενώ είναι λιγότερο δυσµενές για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Ο.Η.Ε. και τον Βλαδιµίρ Πούτιν και είναι ευνοϊκό µόνο για τον Ζακ Σιράκ. Μετά την έναρξη του πολέµου, η γενική εντύπωση των Ευρωπαίων έχει βελτιωθεί µόνο για τους Πρωθυπουργούς Ζακ Σιράκ και Βλαδιµίρ Πούτιν ενώ έχει επιδεινωθεί για τον Σαντάµ Χουσεΐν, τον Τζωρτζ Μπους, τον Τόνι Μπλερ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Ο.Η.Ε. Το 60% των Ευρωπαίων κρατά δυσµενή στάση απέναντι στη συµµαχία των δυνάµεων Η.Π.Α.- Αγγλίας ενώ το 54% κρατά δυσµενή στάση απέναντι στο Ιράκ, όσον αφορά την προσπάθεια αυτών να τηρήσουν τους γενικούς κανόνες του πολέµου, όπως αυτοί ορίζονται από την Συνθήκη της Γένοβας. Το 52% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι οι επίσηµοι εκπρόσωποι τόσο της συµµαχίας Η.Π.Α.- Αγγλίας όσο και του Ιράκ δεν έδειξαν τιµιότητα όσον αφορά τα σχόλια και τις εκθέσεις τους σχετικά µε τον πόλεµο. Το 64,4% των πολιτών θεωρεί ότι υπάρχει διαστρέβλωση των γεγονότων που αφορούν τον πόλεµο από τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης, αλλά πιστεύει ότι τελικά καταλαβαίνει τι πραγµατικά συµβαίνει. Το 92,8% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι ο πόλεµος αυτός δεν είναι δικαιολογηµένος, ενώ το 44,6% των πολιτών πιστεύει ότι το Ιράκ πιθανώς διαθέτει όπλα µαζικής καταστροφής. Σε περίπτωση που είχε αποδειχθεί ότι το Ιράκ διαθέτει πράγµατι όπλα µαζικής καταστροφής, µόνο το 17,8% των πολιτών θα άλλαζε την άποψή του όσον αφορά την αναγκαιότητα του πολέµου αυτού. Μόνο το 18,3% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι ο πόλεµος συνέβαλε στην πάλη ενάντια στην διεθνή τροµοκρατία. Το 62,3% των πολιτών θεωρεί ότι ευθύνη για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας έχει ο Ο.Η.Ε., ενώ το 73,7% αποδίδει στον ίδιο οργανισµό την ευθύνη συνεργασίας µε τους Ιρακινούς πολίτες και οργάνωσης νέας κυβέρνησης στο Ιράκ. 84
Το 53,7% των Ευρωπαίων δεν συµφωνεί µε την αποστολή στρατιωτικών δυνάµεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Ιράκ µε σκοπό την διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή. Το 55% των πολιτών δεν έχει επηρεαστεί άµεσα από τον πόλεµο όσον αφορά τις καθηµερινές του συνήθειες, ενώ το 51% των Ευρωπαίων δεν έχει συµµετάσχει ποτέ σε διαδηλώσεις σχετικές µε τον πόλεµο αυτό. 85
Μέρος : Η Γνώµη Των Ευρωπαίων Πριν Και Μετά Τον Πόλεµο Του Ιράκ 4..1 Εισαγωγή Ο πρόσφατος πόλεµος του Ιράκ αποτέλεσε σταθµό στην σύγχρονη ιστορία. Η κοινή γνώµη ταλαντεύτηκε ανάµεσα στην αποδοχή ή απόρριψη της αναγκαιότητας του συγκεκριµένου γεγονότος. Κρίθηκε λοιπόν σκόπιµο να ελέγξουµε κατά πόσον η γνώµη των Ευρωπαίων πολιτών σε θέµατα σχετικά µε τον πόλεµο διαφέρει, πριν και µετά τις συγκρούσεις. Έτσι, µε σκοπό να πραγµατοποιήσουµε αυτή τη σύγκριση, επιλέξαµε τις δύο χρονικές περιόδους διάρκειας δεκαπέντε ηµερών, όπου η πρώτη είναι από 09/03 έως και 23/03 ενώ η δεύτερη είναι από 07/04 έως και 21/04. Οι περίοδοι αυτοί επιλέχθηκαν, καθώς αποτελούν το δεκαπενθήµερο που προηγήθηκε και το δεκαπενθήµερο που ακολούθησε τον πόλεµο αυτό. Στην διάρκεια όµως των ηµερών αυτών, όπως φαίνεται και στο κείµενο που ακολουθεί, η γνώµη των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης άλλαξε σηµαντικά σε διάφορα θέµατα που σχετίζονται τόσο µε τον θεσµικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και µε την στάση των πολιτών απέναντι στον πόλεµο αυτό. 86
Μη αποδοτ ική Αποδοτ ική 4..2 Αποτελέσµατα- Συµπεράσµατα Συγκρίνοντας λοιπόν την γνώµη των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά µε την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κινεί διαδικασίες µε σκοπό την διατήρηση της παγκόσµιας ειρήνης, παρατηρούµε ότι οι Ευρωπαίοι είναι αρκετά ευχαριστηµένοι από τον τρόπο που η Ευρωπαϊκή Ένωση χειρίστηκε το θέµα του Ιράκ. Το συµπέρασµα αυτό προκύπτει καθώς το ποσοστό των πολιτών που δεν θεωρούν την στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης µη αποδοτική σε θέµατα σχετικά µε την διατήρηση της ειρήνης αυξήθηκε στατιστικά σηµαντικά µετά τον πόλεµο του Ιράκ κατά περίπου 3% ενώ το συνολικό ποσοστό άγγιξε το 85,7%. Το αποτέλεσµα αυτό φαίνεται άλλωστε και διαγραµµατικά από το γράφηµα που ακολουθεί, στο οποίο απεικονίζονται τα ποσοστά αυτών που απάντησαν πως η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αποδοτική ή µη αποδοτική στις δύο προαναφερθείσες χρονικές περιόδους όσον αφορά της ικανότητά της να παρεµβαίνει σε ειρηνευτικές διαδικασίες. Γράφηµα 4.15: Η ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παρεµβαίνει σε ειρηνευτικές διαδικασίες 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% Μη αποδοτική Αποδοτική 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 09/03-23/03 Χρονική Περίοδος 07/04-21/04 Από τα παραπάνω διάγραµµα εύκολα βλέπουµε ότι το ποσοστό των ατόµων που πιστεύουν ότι η Ευρωπαϊκή πολιτική σε θέµατα ειρήνης είναι µη αποδοτική, µειώθηκε σηµαντικά µετά τον πόλεµο του Ιράκ. Έτσι, η στάση της Ευρωπαϊκής 87
Ένωσης στον πόλεµο αυτό µπορεί να θεωρηθεί αντιπροσωπευτική της ευρωπαϊκής κοινής γνώµης. Ακόµη, θα πρέπει να αναφέρουµε ότι, για το προαναφερθέν χρονικό διάστηµα, το ποσοστό των ατόµων που πιστεύουν πως η επέµβαση των Ηνωµένων Πολιτειών στο Ιράκ είναι δικαιολογηµένη, αυξήθηκε στατιστικά σηµαντικά κατά 11,5%. Το αποτέλεσµα αυτό είναι πολύ σηµαντικό, καθώς το ποσοστό αυτών που πίστευαν ότι η επέµβαση στο Ιράκ είναι δικαιολογηµένη το δεκαπενθήµερο πριν τον πόλεµο ήταν περίπου 5% ενώ το δεκαπενθήµερο µετά τον πόλεµο έγινε 16,7%. Επίσης, το ποσοστό των ατόµων που πιστεύει ότι το Ιράκ διαθέτει κάποιου τύπου χηµικά όπλα αυξήθηκε στατιστικά σηµαντικά από 30,4% που ήταν πριν τον πόλεµο σε 51,2% µετά τον πόλεµο. Έτσι, µπορούµε να συµπεράνουµε ότι ο πόλεµος έστρεψε ένα σηµαντικό µέρος της ευρωπαϊκής κοινής γνώµης υπέρ αυτού, ενώ ένα πολύ µεγάλο ποσοστό πολιτών πιστεύει ότι το Ιράκ διαθέτει πράγµατι όπλα µαζικής καταστροφής. Αν όµως συνδυάσουµε τις δύο παραπάνω τάσεις που παρουσιάζονται, µπορούµε να δούµε ότι ένας βασικός λόγος που κάποιο µέρος της κοινής γνώµης στράφηκε υπέρ του πολέµου του Ιράκ ήταν τα όπλα µαζικής καταστροφής που το ίδιο πιθανώς διέθετε. Ακόµη, ένας άλλος παράγοντας µπορεί να είναι και η πολιτική κάθε χώρας, καθώς από το ραβδόγραµµα που ακολουθεί µπορούµε να δούµε ότι οι χώρες των οποίων οι ηγέτες ήταν υπέρ του πολέµου, θεωρούν σε µεγαλύτερο ποσοστό δικαιολογηµένο τον πόλεµο σε σχέση µε αυτές όπου οι ηγέτες τους ήταν φανερά κατά του πολέµου. 88
Γράφηµα 4.16: Η στάση των πολιτών για την επέµβαση στο Ιράκ ανά χώρα Από το παραπάνω διάγραµµα παρατηρούµε ότι η Αγγλία, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Πορτογαλία, η Αυστρία και η Ολλανδία παρουσιάζουν µεγαλύτερα ποσοστά αποδοχής της επέµβασης στο Ιράκ σε σχέση µε τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το κατά πόσον δηλαδή ήταν δικαιολογηµένη η επέµβαση των Ηνωµένων Πολιτειών στο Ιράκ, χωρίς τη σύµφωνη γνώµη του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών και δεδοµένου ότι οι επιθεωρητές του ίδιου οργανισµού δεν κατάφεραν να εντοπίσουν όπλα µαζικής καταστροφής στο κράτος αυτό. Στο σηµείο όµως αυτό θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι παρόλο που τα ποσοστά δείχνουν να διαφέρουν αρκετά, δεν µπορούµε να ισχυριστούµε ότι διαφέρουν και στατιστικά σηµαντικά καθώς, κατόπιν πραγµατοποίησης κατάλληλου ελέγχου, καταλήξαµε ότι τόσο πριν όσο και µετά τον πόλεµο τα ποσοστά των ατόµων που πιστεύουν ότι ο πόλεµος είναι δικαιολογηµένος δεν διαφέρουν στατιστικά σηµαντικά ανά χώρα. Ακόµη, θα ήταν ενδιαφέρον να παρατηρήσουµε ότι κατά το δεκαπενθήµερο που ακολούθησε τον πόλεµο, όσον αφορά το επάγγελµα και την χώρα διαµονής, το ποσοστό των ατόµων που θεωρούν δικαιολογηµένη της επέµβαση αυτή δεν διαφέρει στατιστικά σηµαντικά. ηλαδή το ποσοστό αυτό είναι ανεξάρτητο του επαγγέλµατος 89
του ατόµου καθώς και της περιοχής που αυτό διαµένει. Θα πρέπει να σηµειωθεί όµως ότι το ίδιο δεν συµβαίνει για άτοµα διαφορετικού φύλου ή ηλικίας. Έτσι, στην περίπτωση του φύλου παρατηρούµε ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο πεπεισµένες πως ο πόλεµος αυτός είναι δικαιολογηµένος από τους άντρες, ενώ είναι δύο φορές πιο πιθανό για τις γυναίκες να απαντήσουν πως πιστεύουν ότι ο πόλεµος δεν είναι δικαιολογηµένος σε σχέση µε τους άντρες. Όσον αφορά τις ηλικίες, οι πολίτες που είναι ηλικίας 25-39 ετών έχουν πιθανότητα 150% µεγαλύτερη να απαντήσουν ότι ο πόλεµος δεν είναι δικαιολογηµένος σε σχέση µε αυτούς που είναι ηλικίας από 15 έως 24 ετών. Ακόµη, τα άτοµα ηλικίας 40-54 ετών έχουν πιθανότητα να απαντήσουν ότι ο πόλεµος δεν είναι δικαιολογηµένος κατά 230% µεγαλύτερη από αυτούς που ανήκουν στην πρώτη ηλικιακή οµάδα, ενώ για τα άτοµα που έχουν ξεπεράσει το 55 έτος της ηλικίας τους η αντίστοιχη πιθανότητα είναι περίπου ίδια µε τα άτοµα που είναι 15-24 ετών. Για το σκοπό να έχουµε µία καλύτερη εικόνα των δεδοµένων µας, δηµιουργήσαµε ένα ραβδόγραµµα, το οποίο µας δείχνει το ποσοστό των ατόµων που θεώρησαν δικαιολογηµένη ή µη την επέµβαση των στρατιωτικών δυνάµεων της Αµερικής στο Ιράκ, µε διαχωρισµό ανά φύλο και ηλικία. Γράφηµα 4.17: Η στάση των πολιτών για την επέµβαση στο Ιράκ ανά φύλο και ηλικία 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 15-24 25-39 40-54 55+ Άντρας Γυναίκα Ηλικία Φύλο ικαιολογηµένη Μη δικαιολογηµένη Από το παραπάνω διάγραµµα παρατηρούµε ότι πράγµατι υπάρχουν σηµαντικές διαφορές ανά φύλο και ηλικία ως προς τις απαντήσεις των ερωτηθέντων. 90
4..3 Συνοπτικά Συµπεράσµατα Καταλήγουµε στα εξής συµπεράσµατα, τα οποία αφορούν το δεκαπενθήµερο πριν και αυτό µετά της επέµβαση στο Ιράκ: Το ποσοστό των Ευρωπαίων πολιτών που θεωρούν την στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ειρηνευτικές διαδικασίες µη αποδοτική µειώθηκε κατά 3% µετά τον πόλεµο στο Ιράκ. Το ποσοστό των ατόµων που πιστεύουν ότι η επέµβαση στο Ιράκ είναι δικαιολογηµένη αυξήθηκε κατά 5% µετά το πέρας του πολέµου, ενώ το ποσοστό αυτών που πιστεύουν ότι το Ιράκ διαθέτει κάποιου τύπου όπλα µαζικής καταστροφής αυξήθηκε κατά 20,9%. Οι γυναίκες και τα άτοµα ηλικίας 40-54 ετών είναι λιγότερο πεπεισµένοι ότι ο πόλεµος είναι δικαιολογηµένος σε σχέση µε τους άντρες και τα άτοµα διαφορετικής ηλικίας. Η στάση των Ευρωπαίων πολιτών όσον αφορά τον πρόσφατο αυτό πόλεµο δεν διαφέρει στατιστικά σηµαντικά ανά χώρα, γεγονός που δείχνει ότι η πολιτική κάθε Ευρωπαϊκής χώρας δεν δείχνει να επηρέασε στατιστικά σηµαντικά τους πολίτες, η γνώµη των οποίων συµβαδίζει µε την στάση που κράτησε και η Ευρωπαϊκή Ένωση. 91