ΗΜΕΡΙΔΑ 1/2/2008 ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΘΗΝΩΝ ΖΑΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ ΗΜΕΡΙΔΑ 1/2/2008 ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ) Από Ι.Ε. Κουμαντάκη Ομότιμο Καθηγητή Ε.Μ.Πολυτεχνείου 1

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Μυθολογία: Η θεά Αθηνά προσφέρει στη πόλη την ελιά Ο Θεός Ποσειδώνας προσφέρει το νερό Οι αρχαίοι κάτοικοι επιλέγουν την ελιά, η πόλη παίρνει το όνομα της θεάς, έτσι όμως ``μείναμε`` από νερό γιατί εξοργίστηκε ο ``αρμόδιος`` θεός και την πληρώνουμε αιώνια με την λειψυδρία. Το παλεύουν όμως οι αρχαίοι Αθηναίοι το θέμα. Πώς: αξιοποιούν μικροπηγές (πηγές Καλλιρρόης, Κλεψύδρα, Αγλαυρος, Ερεχθηϊδα, Ασκληπειού) κατασκευάζουν Κρήνες ( Εννεάκρουνος,, κρήνη του Πανός,, κρήνες στοάς Αττάλου) 2

κατασκευάζουν πολλά πηγάδια (όπως τα περίφημα κτιστά πηγάδια της Φρεατίδας κ.α) κατασκευάζουν τα πρώτα υδραγωγεία μέσω των οποίων διοχετεύουν το νερό από τις πηγές στις κρήνες : -Πελασγικό υδραγωγείο (προϊστορικό, το παλαιότερο, διοχετεύει νερά από τις παρυφές του Υμηττού, με πήλινους υπόγειους σωληνοειδείς αγωγούς ως την Ακρόπολη και το λόφο Φιλοπάππου) -Υδραγωγείο Θησέα ( το δεύτερο παλαιότερο, περί το 3080 π.χ διοχετεύει νερά από τη δυτική Πεντέλη) - 540 π.χ-530 π.χ. Ο Πεισίστρατος κατασκευάζει υπόγειο υδραγωγείο-υδρομαστευτική υδρομαστευτική στοά, σε βάθος 12-13 13 m,ύψους, 1,3 πλάτους 0,65 και μήκους 2800 m, αξιοποιώντας τις πηγές και τα αβαθή υπόγεια νερά των παρυφών του Υμηττού. Δημιούργησε δίκτυο διανομής και το νερό άφθονο πλέον ήταν επαρκές για τις 3 ανάγκες των κατοίκων.

Για - Άλλα γνωστά υδραγωγεία της αρχαιότητας ήταν της Πνύκας, του Θησείου, του Κεραμεικού,, της Λ.Κηφισίας,, του Λουτρού, της Καλλιρόης (κατευθυνόταν προς Πειραιά, ξεκινά από την Καισαριανή, διασχίζει υπόγεια τον Εθνικό Κήπο όπου υπάρχει δεξαμενή για την άρδευση του). την αντιμετώπιση της ανομβρίας παίρνουν προληπτικά μέτρα για την εξασφάλιση εφεδρικών αποθεμάτων: Κατασκευάζουν υπόγειες ομβροδεξαμενές Δεξαμενές Χαμοστέρνας και Πικροδάφνης). και στέρνες (π.χ. Η νομοθεσία του Σόλωνα δίδει ρυθμίσεις σχετικές με τη διαχείριση του νερού για πρώτη φορά. Ισχύουν για πολλά χρόνια με ελάχιστες τροποποιήσεις από τον Πεισίστρατο. Συστήνεται επιτροπή ελέγχου. 4

Κατά τα Ελληνιστικά χρόνια (4ος -2ος αιώνας π.χ.) και στη συνέχεια στα πρώτα Ρωμαϊκά, η κατάσταση παραμένει χωρίς νέες (γνωστές) παρεμβάσεις για το νερό. Το 2ο μ.χ αιώνα κατασκευάζεται το Αδριάνειο Υδραγωγείο (134-140 μ.χ.), που φέρνει υπόγεια νερά από τις παρυφές της Πάρνηθας (Δεκέλεια, Μετόχι, Αγ. Τριάδα) και της Πεντέλης (παλαιά Πεντέλη) Πρόκειται για υπόγεια υδρομαστευτική στοά μήκους περί τα 25 km που καταλήγει στη Δεξαμενή του Κολωνακίου (500m3). Λειτουργούσε συνεχώς μέχρι την Τουρκοκρατία. Μετά την απελευθέρωση αποκαταστάθηκε η λειτουργία του υδραγωγείου (1840) καθώς και της Δεξαμενής (1870) και λειτούργησαν μέχρι το 1940. Δηλαδή 1800 χρόνια λειτουργεί το Αδριάνειο Υδραγωγείο. 5

Από το 1929 με την κατασκευή του φράγματος και ταμιευτήρα του Μαραθώνα (χωρητικότητα 41 εκατομ. m 3 ),, το Αδριάνειο λειτουργεί συμπληρωματικά έως το 1940 (1922: απότομη αύξηση πληθυσμού λόγω έλευσης προσφύγων Μ.Ασίας). Μέχρι τότε επομένως (1929) η Αθήνα υδρεύεται από τα νερά των πηγών, κυρίως της Πάρνηθας και τα υπόγεια νερά. Οι νερουλάδες κάνουν χρυσές δουλειές μεταφέροντας νερά από τα χωριά τότε Κηφισιά και Μαρούσι. Η ποιότητα των νερών ήταν πολύ καλή. Το 1959 ολοκληρώνονται τα έργα μεταφοράς νερού από την Λίμνη Υλίκη, καλύπτοντας τις πολύ αυξημένες πλέον ανάγκες (παροχετευτική ικανότητα 750.000m 3 ημερησίως). 6

Το 1969 αρχίζει η κατασκευή των έργων του ποταμού Μόρνου, τα οποία ολοκληρώνονται το 1981. Ταμιευτήρας 780x10 6 m 3, υδραγωγείο 192 km.. Το νερό φθάνει στην Αθήνα με φυσική ροή. Το 1992 αρχίζουν τα έργα εκτροπής του ποταμού Ευήνου με σήραγγα περί τα 30 Km προς Μόρνο για τον εμπλουτισμό του ταμιευτήρα του με 100x10 6 m 3 και με την ολοκλήρωση τους με 220 x106 m 3 ετησίως. 7

Κατασκευή φράγματος Μαραθώνα Φώτο 1928 Κατασκευή φράγματος Μαραθώνα Φώτο 1928 Κατασκευή φράγματος Μαραθώνα Φώτο 1930 Αδριάνειος Δεξαμενή στο Κολωνάκι Φώτο 1936 8

Φράγμα Μόρνου Φώτο 2000 9

Πέραν τούτων η ΕΥΔΑΠ διαθέτει 10δες γεωτρήσεις τις οποίες αντλεί περιστασιακά. Την περίοδο λειψυδρίας 1990-1993 1993 από τις γεωτρήσεις αυτές καλυπτόταν περισσότερο από το ήμισυ των υδατικών αναγκών του δικτύου της ΕΥΔΑΠ. Γεωγραφική κατανομή των υδρογεωτρήσεων: Ωρωπό) Πεδίο γεωτρήσεων Μαυροσουβάλας (στο δρόμο προς Γεωτρήσεις Αυλώνας-Κλειδιού Βοιωτίας Γεωτρήσεις Υλίκης-Παραλίμνης Γεωτρήσεις Βοιωτικού Κηφισού 10

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΑ ΑΤΟΠΗΜΑΤΑ Φέρνουμε νερό από την Κεντρική-Δυτική Ελλάδα (Μόρνος-Εύηνος) H ΕΥΔΑΠ με σημαντικές δαπάνες (διυλιστήρια κ.α.) το καθιστά πόσιμο. Όμως μεγάλες ποσότητες (πόσες ακριβώς;) διατίθενται για άλλες χρήσεις όπως: αρδεύσεις (νόμιμες και παράνομες) Δημοτικών κήπων, πάρκων, αλσυλλίων, δενδροστοιχιών Ιδιωτικών κήπων και μπαλκονιών Περιαστικού πρασίνου Γεωργικών εκτάσεων σε Μεσόγεια, κάμπο Μαραθώνα κ.α. καθαρισμούς Πυρόσβεση Πλυντήρια αυτοκινήτων κ.α. Καθαρισμός πεζοδρομίων, αυλών,κτλ. 11

Πολύ μεγάλες επίσης ποσότητες του πόσιμου νερού της ΕΥΔΑΠ, από τις διαρροές του δικτύου, δέχεται το υπέδαφος, με ποικίλες επιπτώσεις (βλ.συνέχεια( βλ.συνέχεια). Ποιο είναι το ποσοστό των διαρροών; 10% ; Αντιστοιχεί με 100-120 120 x10 3 m 3 /ημερησίως 20% ; Αντιστοιχεί με 200-240 240 x10 3 m 3 /ημερησίως δηλαδή ετησίως: με 10% απώλειες 36,5 έως 44 x 10 6 m 3 με 20% απώλειες 73 έως 88 x 10 6 m 3 12

Σ αυτά προσθέτοντας την υπερκατανάλωση και συχνά τη σπατάλη των πελατών της ΕΥΔΑΠ και βεβαίως την μείωση των βροχοπτώσεων, προκύπτει οι ταμιευτήρες της να έχουν σήμερα λιγότερα περί τα 328 x 10 6 m 3 σε σχέση με πέρυσι και 456 x 10 6 m 3 σε σχέση με το 2006 Απαιτούνται επομένως σημαντικές ενέργειες για τη διαχείριση της ζήτησης νερού και την αξιοποίηση νέων υδατικών πόρων Τέλος αλλά ιδιαίτερα σημαντικό: ΔΕΝ ΑΞΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΝΕΡΑ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ (KEΛ Λ ΨΥΤΑΛΛΕΙΑΣ) 13

ΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ (με βάση τα δεδομένα της περιόδου 1968-1982) 1982) Ποσοστό % Ποσότητες x10 6 m 3 Βροχόπτωση 100 265 Εξατμισοδιαπνοή 65 172 Επιφανειακή απορροή 35 Κατείσδυση 35 58 14

Άρα φυσική επανατροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων 35 x 10 6 m 3 κατά μέσο όρο. Σ αυτά πρέπει να προστεθούν τουλάχιστον άλλα τόσα από τις διαρροές του δικτύου ύδρευσης, μπορεί και διπλάσια δηλαδή 70 με 90 x 10 6 m 3 ετησίως αν οι διαρροές είναι της τάξης των 20 %. Τέλος πρέπει να προστεθούν και οι μεγάλες άλλα άγνωστες ποσότητες από τις διαρροές του δικτύου αποχέτευσης και τους χιλιάδες βόθρους. 15

ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ (υπάρχουν πολλοί, διαφόρων τύπων, αυτόνομοι): Αβαθείς φρεάτιοι: Αναπτύσσονται στις προσχώσεις κυρίως των χαμηλών ζωνών, αξιοποιούνται με πολλά πηγάδια. Ελεύθεροι-βαθείς βαθείς: Αναπτύσσονται στις περιοχές επιφανειακής εξάπλωσης ανθρακικών πετρωμάτων. Αξιοποιούνται με βαθειές γεωτρήσεις παροχής 80-200 200m 3 /h (Δυτ.. Πεντελικό, Δυτ.. Υμηττός, παρυφές Πάρνηθας κυρίως βόρειες, παρυφές Λεκανοπεδίου) ορ.. Αιγάλεω και εσωτερικοί λόφοι 16

Υπό πίεση υδροφόροι: Σχηματίζονται στις περιοχές που τα ανθρακικά πετρώματα ``εγκλωβίζονται`` από υδροστεγανά πετρώματα. Απαντούν στις παρυφές του Λεκανοπεδίου (π.χ. Υδρογεωτρήσεις Εκάλης) Πολυτεχνειούπολης,, Πανεπιστημιούπολης, Επάλληλοι υπό πίεση υδροφόροι: Αναπτύσσονται στις Νεογενείς και Τεταρτογενείς αποθέσεις στις οποίες εναλλάσσονται υδροπερατά με υδροστεγανά πετρώματα. Υπάρχουν φτωχές υδροφορίες και πολυάριθμες γεωτρήσεις με μικρές παροχές 17

ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΕΝΤΕΛΙΚΟΥ :Πλούσια υδροφορία σε αποκαρστωμένα και διερρηγμένα μάρμαρα. Αρκετές γεωτρήσεις ύδρευσης βορείων προαστίων. Υπεραντλήσεις. Αρνητικό ισοζύγιο. Στέρευση πηγής Κεφαλαρίου. Ανανεούμενα αποθέματα 2x102 6 m 3. Αντλούμενα 6x106 6 m 3.Ανάγκη εφαρμογής τεχνητού εμπλουτισμού για επαναπλήρωση.. Στρατηγικό απόθεμα νερού. 18

ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΥΜΗΤΤΟΥ: Αναπτύσσονται επιμέρους καρστικοί υδροφόροι: Στις ανατολικές παρυφές γίνεται υπερεκμετάλλευση με συνέπεια υφαλμύρωση μέχρι την Παιανία. Νότια ζώνη επίσης υφαλμυρωμένη (πηγές Βουλιαγμένης και Λουμπάρδας) Ο βόρειος Υμηττός (βόρεια των σχιστολίθων ζώνης Μονής Καισαριανής) απομονωμένος υδροφόρος, τουλάχιστον μερικώς, με υδροφορία που αναπτύσσεται και πάνω από το +50 m.. Μικρός αριθμός υδρογεωτρήσεων Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δήμοι). (Ε.Μ.Π., Δυτικός Υμηττός- κατάσταση περισσότερο πολύπλοκη- μη επικοινωνία με ανατολικό Υμηττό(;) 19

ΚΑΡΣΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΟΡ.ΑΙΓΑΛΕΩ: Υπάρχουν συνθήκες για την εκμετάλλευση των υπόγειων νερών. δυσμενείς Η νότια ζώνη έχει υφαλμυρωθεί Κορυδαλλό τουλάχιστον μέχρι τον Η δυτική-βορειοδυτική ζώνη βρίσκεται σε υδραυλική επικοινωνία με τη θάλασσα στο μέτωπο Σκαραμαγκάς-Λίμνη Κουμουνδούρου, απ όπου υπάρχει διείσδυση και υφαλμύρωση των υπόγειων νερών. Η ρύπανση επιτείνεται από τους σκουπιδότοπους Άνω Λιοσίων και Σχιστού (διαπιστώσεις μας από το 1983) Υπάρχουν αρκετές γεωτρήσεις για βιομηχανικές κυρίως ανάγκες. Στη ΒΔκή ζώνη η κατάσταση δεν είναι επαρκώς γνωστή. Πιθανή επέκταση υφαλμύρωσης. 20

ΚΑΡΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΝΗΘΑΣ: Στη Βόρεια Πάρνηθα υπάρχει πλούσια υδροφορία εκτός H Λεκανοπεδίου. νερό καλής ποιότητας. Εκτόνωση από τις υφάλμυρες πηγές Αγ. Αποστόλων Καλάμου (Q 80x10( 6 m 3 /έτος) ΕΥΔΑΠ έχει πολλές γεωτρήσεις στις περιοχές Μαυροσουβάλα, Μαλακάσα, Αυλώνα, Βίλιζα, Αγ.Θωμάς Θωμάς, Κλειδί. Το 1993 από τις 25 γεωτρήσεις Αυλώνας αντλήθηκαν περί τα 80x10 6 m 3. Βίλιζας-Μαυροσουβάλας Μαυροσουβάλας- Στο νότιο τομέα η υδρογεωλογική γνώση είναι περιορισμένη. Το νοτιοανατολικό βόρειου Αιγάλεω τμήμα πιθανόν να έχει υφαλμυρωθεί μέσω 21

ΥΔΡΟΦΟΡΙΕΣ ΛΟΦΩΝ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ: Μικροί καρστικοί ΥΔΡΟΦΟΡΟΙ ΝΕΟΓΕΝΩΝ: Περιορισμένο ενδιαφέρον λόγω μικρών παροχών. Πολλές γεωτρήσεις αποτυχούσες Αρκετές με παροχές 10-20 m 3 /h Πολύ λίγες με παροχή > 20 m 3 /h Διαχωρίζονται σε επιμέρους ενότητες που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. υδροφορείς,, περιορισμένου ενδιαφέροντος λόγω μικρού μεγέθους. Οι κυριότεροι απ αυτούς αξιοποιούνται από λίγες γεωτρήσεις στα Τουρκοβούνια και στου Φιλοπάππου. Τροφοδοτούν πλευρικά εφαπτόμενους μη καρστικούς υδροφορείς. 22

ΥΔΡΟΦΟΡΟΙ ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΩΝ: Αναπτύσσονται στις προσχώσεις, είναι ελεύθεροι αβαθείς, ενίοτε και υπό πίεση. Η απόδοση τους μικρή έως μέτρια, σπάνια μεγάλη (50( 50-60 m 3 /h ) ΥΔΡΟΦΟΡΙΑ ΣΧΙΣΤΟΛΙΘΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Μεγάλη εξάπλωση στο Λεκανοπέδιο επιφανειακά και υπόγεια Έχουν πολύ φτωχή υδροφορία σε ζώνες αποσάθρωσης και ρηγμάτωσης. Την περίοδο 1992-95 95 κατασκευάστηκαν πολλές γεωτρήσεις, άλλες αποτυχούσες, άλλες με μικρές παροχές. Αρκετές εγκαταλείφθηκαν εκ των υστέρων λόγω εξάντλησης αποθεμάτων 23

Υδρογεωλογικός χάρτης Λεκανοπεδίου Αθηνών 24

ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΕΩΝ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Στις αστικοποιημένες περιοχές η κατείσδυση της βροχής έχει σημαντικότατα μειωθεί και η φυσική επανατροφοδοσία είναι πολύ φτωχή. Κατά περιοχές μπορεί να μηδενίζεται. Στις γύρω ορεινές μάζες και τα μη αστικοποιημένα τμήματα η επανατροφοδοσία είναι ικανοποιητική. Τείνει όμως μειούμενη λόγω καταστροφής της βλάστησης από τις πυρκαγιές και την εκχέρσωση. Αντίθετα αυξάνονται η επιφανειακή απορροή η διάβρωση των εδαφών και οι πλημμύρες. 25

Στην επανατροφοδοσία και επαναπλήρωση των υδροφόρων συμβάλλουν σημαντικά οι διαρροές των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και οι απορροφητικοί βόθροι. - Οι διαρροές του δικτύου ύδρευσης βελτιώνουν την ποιότητα, εμπλουτίζοντας τους υδροφόρους με ποσότητες πάνω από 40 x10 6 m 3 ετησίως. - Οι διαρροές των λυμάτων αυξάνουν την ποσότητα, αλλά υποβαθμίζουν έντονα την ποιότητα των υπογείων νερών. 26

ΠΙΕΖΟΜΕΤΡΙΑ Σε δίκτυο 210 επιλεγμένων θέσεων γεωτρήσεων (170) και πηγαδιών (40) έγιναν μετρήσεις υδροστατικής στάθμης, σε δύο περιόδους, των ετών 1996 και 1997. Συντάχθηκαν οι αντίστοιχοι πιεζομετρικοί χάρτες και από τη μελέτη των δεδομένων προκύπτουν τα εξής κυρίως: - Στην παράκτια ζώνη η πιεζομετρία είναι πολύ μικρή και υπάρχει διείσδυση της θάλασσας και υφαλμύρωση. - Στη ζώνη Μοσχάτου-Δυτικής και βόρειας Καλλιθέας-Αγ Αγ. Ιωάννη Ρέντη, η υδροστατική στάθμη βρέθηκε το καλοκαίρι του 1996 κάτω από το επίπεδο της θάλασσας έως και 30 m. 27

- Μέχρι το ύψος της Νέας Ιωνίας υπάρχει ακτινωτή υπόγεια ροή από τις παρυφές του Λεκανοπεδίου προς την κεντρική ζώνη όπου και εντοπίζεται ο άξονας υπόγειας αποστράγγισης προς τη θάλασσα. -Οι ζώνες τροφοδοσίας τοποθετούνται περιμετρικά του Λεκανοπεδίου στις παρυφές και στους ορεινούς όγκους που το περιβάλλουν. - Ο νότιος Υμηττός και το Νότιο Αιγάλεω αποφορτίζουν τα νερά τους κατ ευθείαν στη θάλασσα, ταυτιζόμενος με τον Κηφισό 28

Συγκριτικός Πιεζομετρικός Χάρτης Λεκανοπεδίου Αθηνών Οκτώβριος 1996 - Σεπτέμβριος 1997 29

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (δεδομένα έτους 1996) Υπάρχουν περισσότερες από 5.000 γεωτρήσεις και πολυάριθμα παλιά πηγάδια. Έχουμε απογράψει μόνο 635 γεωτρήσεις, 225 πηγάδια και 10 πηγές (σύνολο 870) Ιδιοκτήτες είναι Δήμοι, Κοινότητες και ιδιώτες. Πολλά πηγάδια έχουν μετατραπεί σε απορροφητικούς βόθρους και άλλα έχουν στερέψει λόγω πτώσης της υδροστατικής στάθμης. Πολλές γεωτρήσεις δίδουν μικρές παροχές ή έχουν αχρηστευτεί λόγω κακής κατασκευής ή τοπικής πτώσης της στάθμης ή εξάντλησης υδατικών αποθεμάτων. 30

Τα αντλούμενα νερά χρησιμοποιούνται: - για αρδεύσεις την ξηρή περίοδο -για βιομηχανική χρήση (όλο το χρόνο, συνήθως κατόπιν καθαρισμού) - για ύδρευση ή μικτή χρήση : περί τα 8x10 6 m 3 το 1996 οι ποσότητες αυτές εκτιμήθηκαν τα 6x10 6 m 3 προέρχονταν από το Δυτ. Πεντελικό (Εκάλη, Πολιτεία, Διόνυσος, Νέα Ερυθραία, Δροσιά, Σταμάτα, Μπάλα) 31

Χωρική Κατανομή Υδροληπτικών έργων Λεκανοπεδίου Αθηνών 32

Η κατανομή των υδροληπτικών ανομοιόμορφη για πολλούς λόγους. Τα έργα: έργων στο χώρο είναι - για ύδρευση βρίσκονται στα βόρεια προάστια - για βιομηχανικό νερό στις περιοχές κυρίως Βοτανικού, Ταύρου, Ελαιώνα Αθηνών -Λαμίας και εκατέρωθεν της Εθνικής - για άρδευση είναι διάσπαρτα σε όλη την έκταση - γενικώς αλλού είναι πιο πυκνά και αλλού αραιά. οδού Πάνω από το 50% των γεωτρήσεων κατασκευάστηκαν την περίοδο λειψυδρίας 1990-1995 1995. στο δείγμα που απογράψαμε (635) γεωτρήσεις το κατασκευάστηκαν το 1993. ποσοστό αυτό είναι 70%. Το 43% 33

Την 3ετία 1993-95, 95, σύμφωνα με το αρχείο της ΤΥΔΚ Αν. Αττικής, γεωτρήσεων: χορηγήθηκαν 1036 άδειες διάνοιξης Έτος 1993 1994 1995 3ετία Αριθμός γεωτρήσεων 801 135 100 1036 νέων Απ αυτές οι 241 γεωτρήσεις δηλαδή το 23% αφορούσαν την Κηφισιά 34

Πάνω από το 50% των γεωτρήσεων είναι χωρίς άδειες κατασκευής και χρήσης νερού (παράνομες) Σε ποσοστό της τάξης του 30% των γεωτρήσεων που διανοίγονται χαρακτηρίζονται ως φτωχής ή ανύπαρκτης υδροφορίας. Τα βάθη των γεωτρήσεων κυμαίνονται: - συνήθως μέχρι τα 150 m -πολλές μέχρι τα 200 m - λίγες ξεπερνούν τα 300 και 400 m αποτυχούσες λόγω 35

Από τα υφιστάμενα υδροληπτικά έργα πραγματοποιούνται υπεραντλήσεις, τουλάχιστον κατά περιοχές, ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Στις βιομηχανικές περιοχές όλο το χρόνο. Λόγω των υπεραντλήσεων και της μειωμένης φυσικής επανατροφοδοσίας και παρά το γεγονός της πλούσιας τροφοδοσίας από τις διαρροές των δικτύων ύδρευσης αποχέτευσης, παρατηρούνται πτώσεις της υδροστατικής στάθμης, τοπικά μεγάλες, με συνέπειες: 36

< Διείσδυση της θάλασσας και υφαλμύρωση των υπόγειων νερών σε όλη την παραλιακή ζώνη, σε απόσταση από την ακτή έως και 2 km. <Δημιουργία αρνητικού ισοζυγίου κατά περιοχές και συνεχής μείωση των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Χαρακτηριστική μαρμάρων τεχνητός εμπλουτισμός. περίπτωση ο υδροφορέας των του Δυτ. Πεντελικού, για τον οποίο απαιτείται < Δημιουργία καθιζήσεων σε περιοχές με υπέδαφος μπορεί Φάληρο) να υποστεί συμπύκνωση < Αχρήστευση αβαθών υδροληπτικών έργων που (π.χ. Καλλιθέα, Ρέντης, 37

Οι διαρροές των ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, προκαλούν τοπικά ανυψώσεις της υδροστατικής στάθμης με σημαντικές υπογείων, θεμελίωσης, ενίοτε μείωση μη αρνητικές φέρουσας αναμενόμενη συνέπειες ικανότητας άνωση, (πλημμύριση των αποστραγγίσεων και στεγανοποιήσεων προστασίας) ζωνών εφαρμογή Τα υπόγεια τεχνητά έργα, όπως το Μετρό, οι βαθιές στεγανές επιφάνειες στις κατασκευές υπόγειων χώρων κ.τ.λ., προκαλούν σημαντικές κατά θέσεις μεταβολές, στη ροή των υπόγειων νερών, με συνέπεια άλλοτε ανύψωση και άλλοτε πτώση της υδροστατικής στάθμης. 38

Λόγω της υφαλμύρωσης στην παράκτια ζώνη, υπάρχει απαγόρευση εκτέλεσης έργων υδροληψίας στη Γλυφάδα, Βούλα, Βάρη, Αργυρούπολη και γενικότερα σε απόσταση μέχρι 500 m από τον αιγιαλό. Λόγω του αρνητικού ισοζυγίου, υπάρχει αντίστοιχη απαγόρευση στους Δήμους Νέας Ερυθραίας και Βριλησσίων, στην Κοιν. Εκάλης και στον οικισμό Πολιτεία Δήμου αριθμόν οικ 7881/20.6.2006) Κηφισιάς (απόφαση Περιφέρεια Αττικής Τελευταία αλλα σημαντική επισήμανση : Τα υπόγεια νερά μπορούν και πρέπει να παίξουν ρόλο στο θέμα της αξιοποίησης της θερμοκρασίας τους με τη βοήθεια των αντλιών θερμότητας, για ψύξη και θέρμανση κτιρίων και άρα εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών CO2 (βλ. Σχετικό πρόγραμμα Thermie στο Παπαγεωργάκης : «Γεωθερμία σε κτίριο του Ε.Μ.Π.,., 1996) υπ Ε.Μ.Πολυτεχνείο. Ι. 39

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ Τη ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΘΗΝΩΝ για τη συνεργασία Τον ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΘΗΝΑΣ που την περίοδο 1996 1998 χρηματοδότησε ερευνητικό πρόγραμμα για τα υπόγεια νερά του Λεκανοπεδίου Ευχαριστούμε για την προσοχή σας. 40