LES LXVII 1 LES LXVII 67.1 Inleiding In deze les gaan wij in op nuanceverschillen van woorden die betekenissen hebben die op elkaar lijken. We behandelen ook een voorbeeld van een syntactische constructie die tegelijkertijd een dubbele semantische waarde heeft. Verder wijzen wij op diverse connotaties van het woord aijwn. Ook zetten wij de diverse voornaamwoorden op een rijtje. 67.2 Voorbeelden uit het Nieuwe Testament Οἱ ἄνδρες, ἀγαπᾶτε τὰς γυναῖκας καὶ μὴ πικραίνεσθε πρὸς αὐτάς Kol.3:19 De (werk)woorden hier gebruikt, zijn afgeleid van de woorden ajgaph, filoς, storgh en ejroς. 4 ἵνα σωφρονίζωσιν τὰς νέας φιλάνδρους εἶναι, φιλοτέκνους 15 Ὅτε οὖν ἠρίστησαν λέγει τῷ Σίμωνι Πέτρῳ ὁ Ἰησοῦς Σίμων Ἰωάννου, ἀγαπᾷς με πλέον τούτων; λέγει αὐτῷ ναὶ κύριε, σὺ οἶδας ὅτι φιλῶ σε. λέγει αὐτῷ βόσκε τὰ ἀρνία μου.16 λέγει αὐτῷ πάλιν δεύτερον Σίμων Ἰωάννου, ἀγαπᾷς με; λέγει αὐτῷ ναὶ κύριε, σὺ οἶδας ὅτι φιλῶ σε. λέγει αὐτῷ ποίμαινε τὰ πρόβατά μου.17 λέγει αὐτῷ τὸ τρίτον Σίμων Ἰωάννου, φιλεῖς με; ἐλυπήθη ὁ Πέτρος ὅτι εἶπεν αὐτῷ τὸ τρίτον φιλεῖς με; καὶ λέγει αὐτῷ κύριε, πάντα σὺ οἶδας, σὺ γινώσκεις ὅτι φιλῶ σε. λέγει αὐτῷ [ὁ Ἰησοῦς] βόσκε τὰ πρόβατά μου. Tit.2:4 Joh.21:15-18 Deze woorden slaan respectievelijk op goddelijke liefde, vriendschap, natuurlijke affectie en (indirect) op lichamelijke liefde. Dat de eerste op goddelijke liefde duidt, blijkt onder meer uit het feit dat dit (werk)woord vaak gebruikt wordt voor Gods liefde. Bij mensen, denk ik, slaat het op de hoogst mogelijke liefde van het hart; een liefde die alle gevoelens te boven gaat en tegen alle ellende in een wilskracht ten toon stelt die trouw blijft aan de Here. De nuanceverschillen van deze woorden getuigen tegen het idee van een originele Hebreeuwse of Aramese tekst. Want in die talen bestaan er geen equivalenten.
LES LXVII 2 Τοῦτο δὲ γίνωσκε, ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται καιροὶ χαλεποί 2 ἔσονται γὰρ οἱ ἄνθρωποι φίλαυτοι φιλάργυροι ἄστορ γοι ἄσπονδοι διάβολοι ἀκρατεῖς ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἐχέτω καὶ ἑκάστη τὸν ἴδιον ἄνδρα ἐχέτω.3 τῇ γυναικὶ ὁ ἀνὴρ τὴν ὀφειλὴν ἀποδιδότω, ὁμοίως δὲ καὶ ἡ γυνὴ τῷ ἀνδρί.4 ἡ γυνὴ τοῦ ἰδίου σώματος οὐκ ἐξουσιάζει ἀλλὰ ὁ ἀνήρ, ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἀνὴρ τοῦ ἰδίου σώματος οὐκ ἐξουσιάζει ἀλλὰ ἡ γυνή.5 ἀποστερεῖτε ἀλλήλους μὴ ἀποκριθὲν δὲ τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν εἶπεν αὐτοῖς τὸν [μὲν] Ἰησοῦν γινώσκω καὶ τὸν Παῦλον ἐπίσταμαι, ὑμεῖς δὲ τίνες ἐστέ; ὁ δὲ ἠρνήσατο λέγων οὔτε οἶδα οὔτε ἐπίσταμαι σὺ τί λέγεις. καὶ ἐξῆλθεν ἔξω εἰς τὸ προαύλιον καὶ ἀλέκτωρ ἐφώνησεν. 2 Tim. 3: 1,3. 1 Kor. 7: 2-4 Hand.19:15 Mark.14:68
λέγει αὐτῷ ἡ γυνή οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος χριστός ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν ἅπαντα. Joh.4:25 LES LXVII 3 67.3 Syntactische Constructie met Dubbele Semantische Waarde. καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ, καὶ αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ, 2Kor.10:5 Het verschil tussen οἶδα en γινώσκω is miniem. De eerste slaat misschien op hartekennis en de tweede op verstandelijke; vandaar dat het ook begrijpen, erkennen en onderkennen kan betekenen. ἐπίσταμαι wordt wel vertaald met weten van, of ik heb gehoord van. Persoonlijk denk ik dat de onderhavige frase zowel gehoorzaamheid aan Christus als gehoorzaamheid van Christus betekent (dus beide een genetivus objectivus en possessivus). Theologisch gaat het dus niet alleen over onze gehoorzaamheid aan Christus, maar ook dat Hij, beide in Zijn leven op aarde, als ook nu in de hemel, Zelf ook gehoorzaam is aan de Vader. Deze dubbele uitleg is tegelijkertijd waar. Daarom zou men moeten vertalen: gehoorzaamheid aan en van Christus.
LES LXVII 4 67.4 Voorbeeld van Mogelijke Vertalingen Λέγω γὰρ διὰ τῆς χάριτος τῆς δοθείσης μοι παντὶ τῷ ὄντι ἐν ὑμῖν μὴ ὑπερφρονεῖν παρ ὃ δεῖ φρονεῖν ἀλλὰ φρονεῖν εἰς τὸ σωφρονεῖν, ἑκάστῳ ὡς ὁ θεὸς ἐμέρισεν μέτρον πίστεως. Rom.12:3 67.5 Twee Betekenissen van het Woord aijwn. σωφρονεῖν Dit woord kan hier vertaald worden zowel met bescheiden als nuchter of sober. In een vertaling zou men het ene kunnen gebruiken in de tekst en op het andere wijzen in een voetnoot. We zijn dit woord tegengekomen in de uitdrukking tot in der eeuwen der eeuwen d.w.z. tot in alle eeuwigheid, Het volgende voorbeeld geeft echter een heel andere betekenis. Πίστει νοοῦμεν κατηρτίσθαι τοὺς αἰῶνας ῥήματι θεοῦ, εἰς τὸ μὴ ἐκ φαινομένων τὸ βλεπόμενον γεγονέναι. Hebr.11:3 Hier betekent dit woord (in het meervoud) het universum. 67.6 De Voornaamwoorden op een Rijtje σὺ τίς εἶ; ὁ ἔχων τὰς ἐντολάς μου καὶ τηρῶν αὐτὰς ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με ὁ δὲ ἀγαπῶν με ἀγαπηθήσεται ὑπὸ τοῦ πατρός μου, κἀγὼ ἀγαπήσω αὐτὸν καὶ ἐμφανίσω αὐτῷ ἐμαυτόν. ἀλλὰ τῇ ταπεινοφροσύνῃ ἀλλήλους ἡγούμενοι ὑπερέχοντας ἑαυτῶν, Joh.1:19b Joh.14:21 Fil.2:3b persoonlijk vnw bezittelijk vnw wederkerend vnw wederkerig vnw
LES LXVII 5 πέντε γὰρ ἄνδρας ἔσχες καὶ νῦν ὃν ἔχεις οὐκ ἔστιν σου ἀνήρ Joh.4:18a betrekkelijk vnw ἔλεγεν δὲ ὅτι τὸ ἐκ τοῦ ἀνθρώπου ἐκπορευόμενον, ἐκεῖνο κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. Γενομένης δὲ ἡμέρας ἦν τάραχος οὐκ ὀλίγος ἐν τοῖς στρατιώταις τί ἄρα ὁ Πέτρος ἐγένετο φοβερὰ δέ τις ἐκδοχὴ κρίσεως καὶ πυρὸς ζῆλος ἐσθίειν μέλλοντος τοὺς ὑπεναντίους Ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ πνεῦμα συναντιλαμβάνεται τῇ ἀσθενείᾳ ἡμῶν τὸ γὰρ τί προσευξώμεθα καθὸ δεῖ οὐκ οἴδαμεν, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ πνεῦμα ὑπερεντυγχάνει στεναγμοῖς ἀλαλήτοις Marc.7:20 Hand.12:18 Hebr.10:27 Rom.8:26 aanwijzend vnw vragend vnw onbepaald vnw De Geest Zelf παραδοῦναι τὸν τοιοῦτον τῷ σατανᾷ εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκός, ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ κυρίου. 1Kor.5:5 afgeleide correlatieven (vgl. les 33 sectie 4) 67.7 Huiswerk Vertaal de volgende zinnen. 1. ὁ δὲ Πιλᾶτος πάλιν ἐπηρώτα αὐτὸν λέγων οὐκ ἀποκρίνῃ οὐδέν; ἴδε πόσα σου κατηγοροῦσιν.5 ὁ δὲ Ἰησοῦς οὐκέτι οὐδὲν ἀπεκρίθη, ὥστε θαυμάζειν τὸν Πιλᾶτον.
LES LXVII 6 2. ἔλεγεν δὲ ὅτι τὸ ἐκ τοῦ ἀνθρώπου ἐκπορευόμενον, ἐκεῖνο κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. 3. ἡμῶν γὰρ τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει, ἐξ οὗ καὶ σωτῆρα ἀπεκδεχόμεθα κύριον Ἰησοῦν Χριστόν 444 Ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως κατὰ τὸ γεγραμμένον ἐπίστευσα, διὸ ἐλάλησα, καὶ ἡμεῖς πιστεύομεν, διὸ καὶ λαλοῦμεν, 5 ἰδόντες δὲ αὐτὸν οἱ γεωργοὶ διελογίζοντο πρὸς ἀλλήλους λέγοντες 6 καὶ ἐπεθύμει χορτασθῆναι ἐκ τῶν κερατίων ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι, καὶ οὐδεὶς ἐδίδου αὐτῷ. 7 Οὐ γὰρ τολμῶμεν ἐγκρῖναι ἢ συγκρῖναι ἑαυτούς τισιν τῶν ἑαυτοὺς συνιστανόντων, ἀλλὰ αὐτοὶ ἐν ἑαυτοῖς ἑαυτοὺς μετροῦντες καὶ συγκρίνοντες ἑαυτοὺς ἑαυτοῖς οὐ συνιᾶσιν. 8 Ἀνὴρ δέ τις ὀνόματι Σίμων προϋπῆρχεν ἐν τῇ πόλει μαγεύων καὶ ἐξιστάνων τὸ ἔθνος τῆς Σαμαρείας, λέγων εἶναί τινα ἑαυτὸν μέγαν, 9 καὶ ταῦτα γράφομεν ἡμεῖς, ἵνα ἡ χαρὰ ἡμῶν ᾖ πεπληρωμένη. 10 καθ ἡμέραν ἀποθνῄσκω, νὴ τὴν ὑμετέραν καύχησιν, [ἀδελφοί], ἣν ἔχω ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ κυρίῳ ἡμῶν. 67.8 De Achtergrond van het Nieuwe Testament: Enkele Tijdgenoten van Paulus Een slaaf met de naam Onesimus was van zijn heer, Filemon, weggevlucht en in Rome bij Paulus beland, waarop hij christen was geworden. Voor de goede orde echter stuurde Paulus hem terug naar zijn eigenaar, die ook christen was. Dit moet het jonge geloof van deze slaaf enorm op de proef hebben gesteld, omdat in het algemeen de straf voor weggelopen slaven ernstig was, vaak met de dood als gevolg. Maar Paulus stuurde ook een brief mee voor Filemon, waarin hij zich bereid stelde om die kosteloos te maken. Misschien had Onesimus geld ontvreemd. Bovendien spreekt Paulus het geweten aan van Filemon en roept hem op slimme wijze op (hij zegt te weten dat Filemon meer zal doen dan gevraagd wordt) om zijn slaaf goed te behandelen. Nergens veroordeelt Paulus het sociale onrecht van de slavernij. Maar hij ondermijnt het wel door alle mensen gelijk te maken in Christus en door het evangelie. Waar Filemon als christen Onesimus niet had kunnen bekeren, daar gelukte Paulus dat wel. Zeker omdat hij hem als een gelijke had behandeld.
LES LXVII 7 De naam Onesimus betekent zoveel als nuttig en als retor stelt hij aan Filemon dat Onesimus zowel voor Filemon als voor hemzelf nuttig is geworden. En als dichter (dit is alleen in het Grieks te zien, waar een zogenaamd paranomesie [een soort alliteratie] wordt gebezigd) roept hij Filemon op om een voordeel te behalen bij hem. Het werkwoord voordeel behalen lijkt op de naam Onesimus. We komen ook de tijdgenoten Secundus, Tertius en Quartus (respectievelijk tweede, derde en vierde ) tegen. Dit zijn zogenaamde rangtelwoordnamen. De Romeinen noemden hun kinderen vaak op deze manier. Maximus betekende dan de grootste. De eerste had zich door Paulus laten overreden om christen te worden en sloot zich zelfs als reisgenoot bij hem aan. Dit tegen alle gevaren in, niet het minst die van discriminatie en vervolging. Tertius was de secretaris van Paulus in Korinthe die zijn brief schreef en dit ook vermeldde. Het was namelijk zo dat Paulus aan een oogziekte lijdde (van de Galaten zei hij dat ze zelfs bereid waren hun ogen voor hem uit te rukken) en niet duidelijk kon schrijven. Als bewijs van zijn auteurschap had hij de afspraak gemaakt dat zijn eigen handtekening dit bevestigde. Deze handtekening was dan ook groot, zoals ergens vermeld staat. Quartus wordt de broeder genoemd en verder wordt er niets bijgevoegd. Toch was dit belangrijk, want als broeders voelden de prille gelovigen zich verbonden in hun Heer en Koning. NOTITIES