Η ΖΗΤΗΣΗ, Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ Η ΑΓΟΡΑ

Η ΖΗΤΗΣΗ, Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ Η ΑΓΟΡΑ Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, αραγωγή αγαθών κυρίως µέσω του µηχανισµού της αγοράς ΑΓΟΡΑ (market): Ένα σύνολο διακανονισµών µε τους ο οίους αγοραστές και ωλητές έρχονται σε ε αφή για την ανταλλαγή αγαθών και υ ηρεσιών (µέσω του µηχανισµού των τιµών) ιάφοροι τύ οι αγορών Άµεση ή έµµεση ε αφή αγοραστών και ωλητών Προσδιορισµός τιµής α ό ωλητές ή δηµο ρασίες, κλ Η συµµετοχή στην αγορά είναι εθελοντική ΖΗΤΗΣΗ (demand): Η οσότητα ενός ροϊόντος ου ο αγοραστής ε ιθυµεί να αγοράσει σε κάθε ιθανή τιµή. ΠΡΟΣΦΟΡΑ (supply): Η οσότητα ενός ροϊόντος ου ο ωλητής ε ιθυµεί να ουλήσει σε κάθε ιθανή τιµή. ΤΙΜΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ (equilibrium price): Η τιµή η ο οία εκκαθαρίζει την αγορά ενός ροϊόντος. Είναι η τιµή εκείνη στην ο οία η ροσφερόµενη οσότητα ισούται µε τη ζητούµενη οσότητα. Σε εµ ειρικές µελέτες, συνήθως, µη γραµµικές καµ ύλες ζήτησης και ροσφοράς Στις διαλέξεις κυρίως γραµµικές συναρτήσεις 1

Μηχανισµός εξισορρό ησης Υ ερβάλλουσα ροσφορά / ζήτηση (excess demand / supply) Μηχανισµός τιµών σηµατοδότηση Ceteris paribus όταν οι άλλοι αράγοντες αραµένουν σταθεροί Η Καµ ύλη Ζήτησης (demand curve): Α εικονίζει τη σχέση µεταξύ τιµής και ζητούµενης οσότητας διατηρώντας τους άλλους αράγοντες σταθερούς. Οι άλλοι αράγοντες εριλαµβάνουν: Τις ροτιµήσεις (preferences) των καταναλωτών Την τιµή των σχετιζοµένων αγαθών (συµ ληρωµατικά / υ οκατάστατα) (complementary / substitutes) Τα εισοδήµατα των καταναλωτών (κανονικά / κατώτερα) (normal / inferior) Τις ροσδοκίες των καταναλωτών (.χ. για µεταβολή της τιµής του αγαθού) Η Καµ ύλη Προσφοράς (supply curve): Α εικονίζει τη σχέση µεταξύ τιµής και ροσφερόµενης οσότητας διατηρώντας τους άλλους αράγοντες σταθερούς. Οι άλλοι αράγοντες εριλαµβάνουν: Την Τεχνολογία (+ τεχνογνωσία) Το Κόστος Εισροών (εργασία, κεφάλαιο, ρώτες ύλες, κλ ) Τις Κυβερνητικές Ρυθµίσεις (φορολογία, ε ιδοτήσεις, κανόνες υγιεινής, ασφάλειας, ροστασίας εριβάλλοντος, κλ ) Τις ροσδοκίες των ε ιχειρήσεων (.χ. για µελλοντικές µεταβολές τιµών) 2

Ε ιστροφή στο αράδειγµα της αγοράς σοκολάτας P=0.40: Υ ερβάλλουσα ροσφορά FG (8) P=0.20: Υ ερβάλλουσα ζήτηση ΑΒ (8) P=0.30: Ισορρο ία Ισορρο ία στην αγορά Μία αλγεβρική ροσέγγιση Έστω ότι οι συναρτήσεις ζήτησης (Q D ) και ροσφοράς (Q S ) α εικονίζονται α ό τις σχέσεις Q D = a bp και Q S = c + dp ό ου Ρ η τιµή ανά µονάδα ροϊόντος Σε κατάσταση ισορρο ίας Q D =Q S (=> a bp=c+dp) Ε ιλύοντας ως ρος Ρ βρίσκουµε ότι σε κατάσταση ισορρο ίας Ρ* = (a-c)/(b+d) Αντικαθιστώντας αυτή την τιµή στη συνάρτηση ροσφοράς ή στη συνάρτηση ζήτησης βρίσκουµε την οσότητα ισορρο ίας Q* = (bc+da)/(b+d) Ισορρο ία στην αγορά Μία αλγεβρική ροσέγγιση Στα διαγράµµατα ροσφοράς και ζήτησης, οι οικονοµολόγοι αντιστρέφουν τους ρόλους τιµών και οσοτήτων (εξαρτηµένη/ανεξάρτητη µεταβλητή) Σε αυτές τις ερι τώσεις (σχεδιασµός διαγραµµάτων) υ ολογίζουµε τις αντίστροφες (inverted) συναρτήσεις ροσφοράς και ζήτησης P = a/b (1/b)Q D και P = -(c/d) + (1/d)Q S 3

Κινήσεις κατά µήκος της καµ ύλης ζήτησης P 0 P 1 A B Q 0 Q 1 D Ποσότητα Η κίνηση κατά µήκος της καµ ύλης ζήτησης α ό το Α ως το Β ροκύ τει όταν η τιµή µειώνεται Ενώ όλοι οι άλλοι καθοριστικοί αράγοντες αραµένουν σταθεροί. Μετατό ιση της καµ ύλης ζήτησης (µεταβολή κά οιου ή κά οιων α ό τους, έως τώρα σταθερούς, «άλλους αράγοντες») Μετατό ιση της καµ ύλης ζήτησης P 0 P 1 A B C F Η µετατό ιση της καµ ύλης ζήτησης α ό το D 0 στο D 1 οδηγεί σε αύξηση στη ζήτηση σε κάθε ε ί εδο τιµής.χ. στο P 0 η ζητούµενη οσότητα αυξάνεται α ό το Q 0 στο Q 2, στο P 1 η ζητούµενη οσότητα Q 0 Q 1 Q 2 Q 3 Ποσότητα αυξάνεται α ό το Q 1 στο Q 3 4

Μετατό ιση της καµ ύλης ζήτησης P 0 D 1 D 0 E 0 Εάν η τιµή ενός υ οκατάστατου µειώνεται, τότε σε κάθε τιµή θα υ άρχει µικρότερη ζήτηση. Η καµ ύλη ζήτησης µετατο ίζεται α ό το D 0 D 0 στο D 1 D 1. P 1 E 1 Εάν η τιµή αρέµενε στο P 0 Q 1 Q 0 D 1 D 0 Ποσότητα το ροκύ τον λεόνασµα θα ασκούσε καθοδική ίεση στην τιµή. Η ζήτηση θα ανέβαινε και η ροσφορά θα έ εφτε έως ότου ε έλθει α οκατάσταση της ισορρο ίας στο E 1. υναµική διαδικασία Συγκριτική στατική ανάλυση (comparative static analysis): η ανάλυση κατά την ο οία µεταβάλλουµε ένα α ό τους «άλλους αράγοντες» και εξετάζουµε την ε ίδραση της µεταβολής στην τιµή και την οσότητα ισορρο ίας Μετατό ιση της καµ ύλης ροσφοράς διαδικασία αρόµοια µε τη διαδικασία µετατό ισης της καµ ύλης ζήτησης D E 2 P 1 P 0 E 0 S 1 S 0 S 0 D Q 1 Q 0 Ποσότητα Έστω ότι οι κανονισµοί γίνονται ιο αυστηροί αυξάνοντας το κόστος του αραγωγού Η καµ ύλη ροσφοράς µετατο ίζεται στο S 1 S 1 Εάν η τιµή αρέµενε στο P 0, τότε θα υ ήρχε υ ερβάλλουσα ζήτηση και ανοδική ίεση τιµών. Η ζήτηση θα έσει και η ροσφορά θα αυξηθεί έως ότου α οκατασταθεί η ισορρο ία στην αγορά. 5

Ελεύθερες αγορές και έλεγχοι τιµών Στις ελεύθερες αγορές το ύψος των τιµών ροσδιορίζεται α οκλειστικά α ό τις δυνάµεις της ροσφοράς και της ζήτησης (Εθελοντική συµµετοχή, χωρίς εξαναγκασµούς) Χρονικό διάστηµα µέχρι την εκκαθάριση οικίλει µεταξύ αγορών (Ρόλος ευκαµψίας τιµών price flexibility) Οι έλεγχοι τιµών αφορούν κυβερνητικές αρεµβάσεις ου εµ οδίζουν την εκκαθάριση των αγορών µέσω της ροσαρµογής των τιµών ( ιάφοροι λόγοι α οτελεσµατικότητας / κοινωνικής δικαιοσύνης) Συνηθισµένη αλαιότερα - µορφή αρέµβασης: ε ιβολή ανώτατων τιµών (κυρίως για κοινωνικούς λόγους) Συνέ ειες (βραχυχρόνια): Μικρότερη ροσφερόµενη οσότητα Υ ερβάλλουσα Ζήτηση Προβλήµατα διανοµής «Μαύρη αγορά» ή αροχή µε δελτίο ιοικητικό κόστος Συνέ ειες (µακροχρόνια): (τυ ικό αράδειγµα τα ενοικιοστάσια) 6

Εφαρµογή: Κατώτατος µισθός Συνέ ειες: Υψηλότερος µισθός (α ό το µισθό εκκαθάρισης) Χαµηλότερη α ασχόληση Υ ερβάλλουσα ροσφορά εργασίας (=> Ανεργία) ιανεµητικές ε ι τώσεις µεταξύ των εργαζοµένων (κερδισµένοι χαµένοι) Εφαρµογή: Άλλη µορφή αρέµβασης: Καθορισµός ελάχιστης τιµής (Αγροτικά ροϊόντα ΚΑΠ) Συνέ ειες Υψηλές τιµές για τους αραγωγούς, αλλά και τους καταναλωτές Υ ερβάλλουσα ροσφορά Ανάγκη αγοράς λεονασµάτων α ό την κυβέρνηση (Q 1 ABQ 2 ) Τι θα αραχθεί, ως θα αραχθεί και για οιόν θα αραχθεί µέσω του µηχανισµού της αγοράς ΤΙ: Η οσότητα του αγαθού ου θα αραχθεί, ροσδιορίζεται α ό την τιµή στην ο οία η ζητούµενη οσότητα ισούται µε την ροσφερόµενη οσότητα ΠΩΣ: Α ό εκείνους τους αραγωγούς ου είναι ρόθυµοι να αράγουν στην τιµή ισορρο ίας ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ: Για τους καταναλωτές ου είναι διατεθειµένοι να καταβάλουν τουλάχιστον την τιµή ισορρο ίας 7

Παράδειγµα αγαθού ου δεν θα αραχθεί.χ. τεχνητά διαµάντια, Παλαιότερα, ετρέλαιο α ό σχιστολιθικά ετρώµατα (µετατο ίσεις καµ υλών ροσφοράς ή/και ζήτησης Παράδειγµα αγαθού ου δεν θα αραχθεί (µη οικονοµικό αγαθό).χ. νερό ( αλαιοτέρα µη οικονοµικό αγαθό (D 0 ) τώρα οικονοµικό αγαθό (D 1 ) Όµως, τα δεδοµένα της αγοράς µας αρέχουν ληροφορίες µόνο για τις τιµές και τις οσότητες ισορρο ίας (Όχι καµ ύλες ζήτησης και ροσφοράς Άρα;) 8

Α οκάλυψη ροσφοράς και ζήτησης εν µ ορούµε να α οτυ ώσουµε γραφικά εκ των ροτέρων καµ ύλες ροσφοράς και καµ ύλες ζήτησης µε βάση τις αρατηρούµενες στην αγορά τιµές και οσότητες Ε οµένasως, χρησιµο οιούµε ιστορικά δεδοµένα και την υ όθεση ότι οι αρατηρούµενες τιµές είναι τιµές ισορρο ίας Εφόσον άλλοι αράγοντες δεν είναι συχνά σταθεροί, α αιτείται ροσεκτική χρήση στατιστικών τεχνικών για την α οµόνωση των αραµέτρων της καµ ύλης ροσφοράς ή ζήτησης. Πλεονάσµατα του καταναλωτή και του αραγωγού Πλεόνασµα του καταναλωτή (consumer surplus): Η διαφορά ανάµεσα στην τιµή ου ληρώνει και την τιµή ου θα ήταν διατεθειµένος να ληρώσει ο καταναλωτής Πλεόνασµα του αραγωγού (producer surplus): Η διαφορά ανάµεσα στην τιµή ου εισ ράττει και την τιµή στην ο οία θα ήταν διατεθειµένος να διαθέσει το ροϊόν του ο αραγωγός ΑΒΡ 0 : Πλεόνασµα καταναλωτή ΓΒΡ 0 : Πλεόνασµα αραγωγού Πλεονάσµατα καταναλωτή και αραγωγού ως µέτρα ευηµερίας της κοινωνίας 9

Το αράδοξο της τιµής και της αξίας Πλεονάσµατα ευηµερίας και κυβερνητική αρέµβαση (.χ. ενοικιοστάσιο) Αρχικά, σηµείο ισορρο ίας (P 0, Q 0 ) ΠΚ: ABP 0, ΠΠ: ΓΒΡ 0 Μετά την ε ιβολή ανώτατης τιµής(p max ), ισορρο ία στο (P max, Q 1 ) ΠΚ: AE Ρ max, ΠΠ: Γ P max, WL (α ώλεια κοινωνικής ευηµερίας): ΕΒ ΠΚ: P 0 Η Ρ max - EHB ΠΠ: P 0 B Ρ max Ανταγωνισµός στις διεθνείς αγορές Αν δεν υ ήρχαν: (α) µεταφορικό κόστος και (β) φραγµοί στη διεξαγωγή του διεθνούς εµ ορίου η τιµή κάθε αγαθού θα ήταν αντού ίδια (Νόµος της µίας τιµής Law of one price) 10

Εγχώρια ισορρο ία και διεθνείς τιµές Ελεύθερο εµ όριο Εγχώρια τιµή = διεθνής τιµή SS Εγχώρια ροσφορά, DD Εγχώρια ζήτηση Αν Ρ=Ρ*, αραγωγή = Q*, κατανάλωση = Q* (όχι διεθνές εµ όριο) Αν Ρ=Ρ 1 *, αραγωγή = Q 1, κατανάλωση = Q 1, εισαγωγές = Q 1 Q 1 Αν Ρ=Ρ 2 *, αραγωγή = Q 1, κατανάλωση = Q 1, εξαγωγές = Q 1 Q 1 Εφαρµογή: ιεθνές εµ όριο και λεονάσµατα ευηµερίας I Ε ηρεάζεται η κοινωνική ευηµερία α ό το διεθνές εµ όριο; (α) Ρ 0 > Ρ W / εισαγωγές Κλειστή οικονοµία: Τιµή Ρ 0 Παρ.: OQ 0, Κατ. ΟQ 0, ΠΚ: ΑΒ, ΠΠ: Γ Β Ανοιχτή οικονοµία (χωρίς δασµούς): Τιµή P W Παρ.: OQ 1, Κατ.: ΟQ 2, Εισ.Q 1 Q 2, ΠΚ: ΑNZ, ΠΠ: ZIΓ, W: BIN ιεθνές εµ όριο και λεονάσµατα ευηµερίας II Ε ηρεάζεται η κοινωνική ευηµερία α ό το διεθνές εµ όριο; (β) Ρ 0 < Ρ W / εξαγωγές Κλειστή οικονοµία: Τιµή Ρ 0 Παρ.: OQ 0, Κατ.: ΟQ 0, ΠΚ: ΑΒΡ 0, ΠΠ: ΓΒΡ 0 Ανοιχτή οικονοµία: Τιµή P W Παρ.: OQ 2, Κατ.: ΟQ 1, Εξ.: Q 1 Q 2, ΠΚ: Α Ρ W, ΠΠ: ΓΕΡ W, W: ΒΕ 11

ιεθνές εµ όριο και λεονάσµατα ευηµερίας III Όµως, κερδίζουν όλα τα µέλη της κοινωνίας α ό το διεθνές εµ όριο; Όχι, τουλάχιστον βραχυχρόνια ιανεµητικά α οτελέσµατα (α) Ρ 0 > Ρ W / εισαγωγές Κερδισµένοι: Καταναλωτές Χαµένοι: Παραγωγοί (β) Ρ 0 < Ρ W / εξαγωγές Κερδισµένοι: Παραγωγοί Χαµένοι: Καταναλωτές ιεθνές εµ όριο και λεονάσµατα ευηµερίας ΙV Μεγάλες αντιδράσεις ιδίως όταν Ρ 0 > Ρ W / εισαγωγές Κλειστή οικονοµία: Τιµή Ρ 0 Παρ.: OQ 0, Κατ.: ΟQ 0, ΠΚ: ΑΒ, ΠΠ: Γ Β Ανοιχτή οικονοµία χωρίς δασµούς: Τιµή P W Παρ.: OQ 1, Κατ.: ΟQ 2, Εισ.: Q 1 Q 2, ΠΚ: ΑNZ, ΠΠ: ZIΓ, W: BIN Ανοιχτή οικονοµία µε δασµούς: Τιµή P W (1+t) Παρ.: OQ 3, Κατ.: ΟQ 4, Εισ.: Q 3 Q 4, ΠΚ: ΑΘΕ, ΠΠ: ΗΕΓ ασµολογικά έσοδα: ΗΚΘΜ, Α ώλεια Κοιν. Ευηµερίας: ΗΚΙ & ΘΜΝ ιεθνές εµ όριο και λεονάσµατα ευηµερίας V Μέθοδοι ροστασίας ασµοί (tariffs) Ποσοστώσεις (quotas) Εθελούσιες συµφωνίες εριορισµού των εξαγωγών (voluntary export restraints) (Άλλοι τύ οι µη δασµολογικής ροστασίας) ιαφορετικά διανεµητικά α οτελέσµατα 12

ιεθνές εµ όριο και λεονάσµατα ευηµερίας VI Λιγότερο συχνές οι αντιδράσεις όταν Ρ 0 < Ρ W / εξαγωγές Περιορισµοί εξαγωγών και λαφόν τιµής στην εσωτερική αγορά Κλειστή οικονοµία: Τιµή Ρ 0 Παρ.: OQ 0, Κατ. ΟQ 0, ΠΚ: ΑΒΡ 0, ΠΠ: ΓΒΡ 0 Ανοιχτή οικονοµία: Τιµή P W Παρ.: OQ 2, Κατ.: ΟQ 1, Εξ.: Q 1 Q 2, ΠΚ: Α Ρ W, ΠΠ: ΓΕΡ W, W: ΒΕ Ανοιχτή οικονοµία µε εριορισµούς εξαγωγών και λαφόν τιµής: Παρ.: OQ 2, Κατ.: ΟQ 0, Εξ.: Q 0 Q 2, ΠΚ: ΑΒΡ 0, ΠΠ: ΓΒΡ 0 +ΖΒΕ, W: ZB ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Ελαστικότητα ζήτησης ως ρος την τιµή (price elasticity of demand) ( Ελαστικότητα ζήτησης ) Μέτρο της ευαισθησίας της ζητούµενης οσότητας ενός αγαθού ως ρος τη µεταβολή της τιµής του % µεταβολή στην ζητούµενη οσότητα % µεταβολή στην τιµή ε Q Q = P P Εξαιρετικά χρήσιµο εργαλείο για τους οικονοµολόγους (Σχεδόν) άντα αρνητικό ρόσηµο συχνά αραλεί εται 13

Η Ζήτηση είναι ΕΛΑΣΤΙΚΗ όταν η ελαστικότητα ζήτησης ως ρος την τιµή είναι ερισσότερο αρνητική α ό 1, δηλαδή όταν η % µεταβολή της οσότητας υ ερβαίνει την % µεταβολή στην τιµή. Παράδειγµα: Η ζητούµενη οσότητα έφτει κατά 7% µετά α ό µια αύξηση της τιµής κατά 5%: Ελαστικότητα = -7/5 = -1.4 Η Ζήτηση είναι ΑΝΕΛΑΣΤΙΚΗ όταν η ελαστικότητα ζήτησης ως ρος την τιµή βρίσκεται µεταξύ 1 και 0, δηλαδή όταν η % µεταβολή της οσότητας είναι µικρότερη α ό την % µεταβολή της τιµής. Παράδειγµα: Η ζητούµενη οσότητα έφτει κατά 3.5% µετά α ό µια αύξηση της τιµής κατά 5%: Ελαστικότητα = -3.5/5 = -0.7 (ε= 1: ζήτηση ΜΟΝΑ ΙΑΙΑΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ) Γραµµική καµ ύλη ζήτησης (σταθερή κλίση) Μεταβολή ελαστικότητας κατά µήκος της καµ ύλης ζήτησης 14

Συχνά: Αναφορά σε αγαθά υψηλής ή χαµηλής ελαστικότητας ζήτησης Ειδικές ερι τώσεις γραµµικών καµ υλών ζήτησης Α είρως ελαστική (infinitely elastic, οριζόντια) Α είρως ανελαστική (infinitely ineleastic, κάθετη) Α είρως ανελαστική Α είρως ελαστική Ειδικές ερι τώσεις µη γραµµικών καµ υλών ζήτησης Καµ ύλες σταθερής ελαστικότητας (ισοελαστικές - isoelastic) Ειδική ερί τωση ε=-1 Τι καθορίζει την τιµή της ελαστικότητας ζήτησης; Προτιµήσεις των καταναλωτών Η ευκολία µε την ο οία οι καταναλωτές µ ορούν να υ οκαθιστούν το αγαθό µε κά οιο άλλο αγαθό Ευκολία υ οκατάστασης υψηλή ελαστικότητα Παράδειγµα: Α ορρυ αντικά Συγκεκριµένη µάρκα α ορρυ αντικών Ευρύς / στενός ορισµός αγαθού χαµηλότερη / υψηλότερη ελαστικότητα Βραχυχρόνια / µακροχρόνια ερίοδος χαµηλότερη / υψηλότερη ελαστικότητα 15

Παραδείγµατα: Τιµή, ζητούµενη οσότητα και συνολική δα άνη Μεταβολή τιµής µεταβολή ζητούµενης οσότητας µεταβολή συνολικής δα άνης για το αγαθό Το εάν η συνολική δα άνη αυξάνεται ή µειώνεται εξαρτάται α ό την ελαστικότητα ζήτησης. 16

Προηγούµενο αράδειγµα Άλλα αραδείγµατα Πετρελαϊκές κρίσεις Βραχυχρόνια / µακροχρόνια α οτελέσµατα Παγετός και αραγωγή καφέ Βραζιλίας Ε ι τώσεις για Βραζιλία και άλλες χώρες Σταυροειδής Ελαστικότητα ζήτησης (cross price elasticity of demand) Η σταυροειδής ελαστικότητα για το αγαθό α ως ρος την τιµή του αγαθού β: % µεταβολή στην ζητούµενη οσότητα του αγαθού α % µεταβολή στην τιµή του αγαθού β ε αβ Q Qα = P P β α β 17

Η σταυροειδής ελαστικότητα µ ορεί να είναι θετική (υ οκατάστατα αγαθά) ή αρνητική (συµ ληρωµατικά αγαθά) Ε ί τωση αύξησης της τιµής του αγαθού Χ στη ζητούµενη οσότητα του αγαθού Υ (a) (b) Price D 0 D 1 Price D 1 D 0 D 0 D 1 D 1 D 0 Quantity Quantity (a) Χ και Υ υ οκατάστατα (b) Χ και Υ συµ ληρωµατικά (substitutes) (complements) Εισοδηµατική ελαστικότητα ζήτησης (income elasticity of demand) % µεταβολή στην ζητούµενη οσότητα % µεταβολή στο ύψος του εισοδήµατος ε Υ Q Q = Υ Υ 18

(a) (b) Price D 0 D 1 Price D 1 D 0 D 0 D 1 D 1 D 0 Quantity Quantity (α) Κανονικό (normal) (β) Κατώτερο (inferior) Εισοδηµατική ελαστικότητα (α) Θετική (β) Αρνητική Εκτιµήσεις εισοδηµατικών ελαστικοτήτων στο ΗΒ 19

Καµ ύλη Engel: σχέση µεταξύ µεριδίου κατανάλωσης του αγαθού i και συνολικής κατανάλωσης (ή εισοδήµατος) piqi wi = I p q i= 1 i i Αγαθό 1: µοναδιαίας εισοδηµατικής ελαστικότητας Αγαθό 2: ολυτελείας Αγαθό 3: αναγκαίο ή κατώτερο Παράδειγµα Γνώση ελαστικοτήτων ζήτησης εξαιρετικά χρήσιµη για τη χάραξη της στρατηγικής των ε ιχειρήσεων Παραδείγµατα: Μεγιστο οίηση εσόδων οδοσφαιρικού γη έδου Αύξηση τιµής ετρελαίου / αραγωγοί αυτοκινήτων Ε έκταση σε κλάδους κα νού ή αναψυχής; Χρήση δεδοµένων σε σταθερές τιµές για α οφυγή λανθασµένων εκτιµήσεων λόγω ληθωρισµού 20

ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Ελαστικότητα ροσφοράς ως ρος την τιµή (supply elasticity) Μέτρο της ευαισθησίας της ροσφερόµενης οσότητας ενός αγαθού ως ρος την µεταβολή της τιµής του % µεταβολή στην ροσφερόµενη οσότητα % µεταβολή στην τιµή ε Q Q S = P P S Ελαστική / ανελαστική Βραχυχρόνια / µακροχρόνια ερίοδος Παράδειγµα 21

Εφαρµογή I Ποιος ληρώνει ένα φόρο κατανάλωσης; Συνηθισµένο ε ιχείρηµα: την αύξηση των φόρων την ε ωµίζονται α οκλειστικά οι καταναλωτές Είναι αυτό ορθό; Τι ρόλο αίζουν οι ελαστικότητες ζήτησης και ροσφοράς; Ε οµένως, µε δεδοµένη την ελαστικότητα της ροσφοράς, όσο ερισσότερο ανελαστική (ελαστική) είναι η ζήτηση τόσο µεγαλύτερη (µικρότερη) θα είναι η σχετική συνεισφορά των καταναλωτών στην κάλυψη των ε ι ρόσθετων φορολογικών εσόδων. Αντιστοίχως, µε δεδοµένη την ελαστικότητα της ζήτησης, όσο ερισσότερο ανελαστική (ελαστική) είναι η ροσφορά τόσο µεγαλύτερη (µικρότερη) θα είναι η σχετική συνεισφορά των αραγωγών στην κάλυψη των ε ι ρόσθετων φορολογικών εσόδων. (φορολογική ε ιβάρυνση - tax incidence) Αν το άθροισµα των λεονασµάτων καταναλωτών και αραγωγών θεωρηθεί µέτρο της ευηµερίας της κοινωνίας, οιες είναι οι ε ι τώσεις της ε ιβολής φόρου; Πριν τη ε ιβολή φόρου: : CS:EBP 0, PS:BZP 0 Μετά την ε ιβολή φόρου: CS:EΑP 1, PS:ΓZ, Φορ. Εσ.: ΑΓ P 1 Καθαρή α ώλεια κοινωνικής ευηµερίας: WL: ABΓ 22

Εφαρµογή ΙΙ: Ε ιδότηση τιµής ροϊόντος Συχνά οι κυβερνήσεις ε ιδοτούν την κατανάλωση συγκεκριµένων ροϊόντων, για διάφορους λόγους Συνήθως όταν κρίνεται ότι η κατανάλωσή τους ροωθεί την ευηµερία του ληθυσµού Ε ιδότηση ΖΗ ανά µονάδα ροϊόντος Μετακίνηση καµ ύλης ροσφοράς ρος τα δεξιά (S 1 => S 2) Οι καταναλωτές ληρώνουν Ρ 2 ανά µονάδα ροϊόντος Οι αραγωγοί λαµβάνουν Ρ 3 ανά µονάδα ροϊόντος Η διαφορά (Ρ 2 Ρ 3 =ΖΗ) καλύ τεται α ό την ε ιδότηση Πριν την ε ιδότηση: CS=ΑΒ, PS=ΒΓ Μετά την ε ιδότηση: CS=ΑΗΘ (=ΑΒ + ΒΗΘ), PS=ΓΖΕ (=ΒΓ + ΒΖΕ) Ε ιδότηση ΖΗΘΕ, Καθαρή Α ώλεια Κοινωνικής Ευηµερίας ΒΖΗ Εφαρµογή ΙΙΙ: Θεώρηµα του ιστού της αράχνης (cobweb theorem) Αγορές µε σηµαντική υστέρηση µεταξύ α οφάσεων αραγωγής και ροσφοράς (.χ. αγροτικά ροϊόντα) Α όκλιση α ό αρχική ισορρο ία (α ό Ρ* σε Ρ ) Ρόλος σχετικών κλίσεων καµ υλών ροσφοράς και ζήτησης, για ε αναφορά σε ισορρο ία 23